IUSAN PANGAWIGUNAAN PIRANTI GAMBAR (MONOPOLI) MABASA BALI RING PAPLAJAHAN NGWACEN AKSARA BALI RING SISIA KELAS V SDK MARSUDIRINI

Ukuran: px
Mulai penontonan dengan halaman:

Download "IUSAN PANGAWIGUNAAN PIRANTI GAMBAR (MONOPOLI) MABASA BALI RING PAPLAJAHAN NGWACEN AKSARA BALI RING SISIA KELAS V SDK MARSUDIRINI"

Transkripsi

1 IUSAN PANGAWIGUNAAN PIRANTI GAMBAR (MONOPOLI) MABASA BALI RING PAPLAJAHAN NGWACEN AKSARA BALI RING SISIA KELAS V SDK MARSUDIRINI 1 I. M. D. Adipraya 1 I. B. Rai, 2 I. W. Wendra Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja, Indonesia {adiprayaniko.an@gmail.com, Ibrai_cangapit@yahoo.com, wayan.wendra@ymail.com}@undiksha.ac.id KUUB Tetilikan puniki matetujon anggen nlatarang indik (1) iusan pangawigunaan piranti gambar ring sisia kelas V SDK Marsudirini lan (2) pikobet-pikobet sane wenten ring sisia kelas V SDK Marsudirini ring. Panandang tetiliknyane inggih punika iusan paplajahan ngwacen aksara Bali. Tetilikan puniki nganggen palihan deskriptif-kualitatif, deskriptif-kuantitaif, lan deskriptif-komparatif santukan tetilikan puniki nelatarang indik iusan pangawigunaan piranti gambar lan pikobetpikobet sisia ring. Tetilikan puniki nganggen kalih kramaning mupulang data, inggih punika kramaning pepintonan lan kramaning sadu wicara. Data tureksanyane sane kaaanggen, inggih punika: (1) reduksi data, (2) deskripsi data, (3) klasifikasi data, (4) panyutetan. Pikolih ring tetilikan puniki, inggih punika (1) kawagedan sisia sayan nincap, kacingak saking rata-rata biji kelas sesampun kajahin nganggen piranti gambar paplajahan ngwacen aksara Bali, (2) paplajahan basa Bali kaanggep keweh lan ngemedin, paplajahan pasang aksara Bali kaanggep keweh santukan akeh madaging uger-uger, ten prasida ngwacen sesuratan maaksara Bali santukan ten hapal, ten uning indik pah-pahan aksara Bali, bingung ring wastan lan wangun pangangge ring aksara Bali. Kruna jejanten : Gambar Monopoli, Ngwacen, Aksara Bali

2 Abstrak Penelitian ini bertujuan untuk menjelaskan tentang (1) pengaruh penggunaan media gambar (monopoli) berbahasa Bali dalam pembelajaran membaca aksara Bali pada siswa kelas V SDK Marsudirini serta (2) kendala-kendala yang dihadapi siswa kelas V SDK Marsudirini dalam pembelajaran membaca aksara Bali. Objek dalam penelitian adalah pengaruh penggunaan media gambar (monopoli) berbahasa Bali dalam pembelajaran membaca aksara Bali. Penelitian ini menggunakan rancangan penelitian deskriptif kualitatif, deskriptif kuantitaif, dan deskriptif komparatif karena penelitian ini menjelaskan tentang pengaruh penggunaan media gambar (monopoli) berbahasa Bali dalam pembelajaran membaca aksara Bali dan kendala-kendala yang dihadapi siswa dalam pembelajaran membaca aksara Bali. Penelitian ini menggunakan dua metode pengumpulan data, yaitu test dan wawancara. Metode analisis data yang digunakan, yaitu: (1) reduksi data, (2) deskripsi data, (3) klasifikasi data, (4) kesimpulan. Hasil dalam penelitian ini, yaitu (1) kemampuan siswa meningkat, dilihat dari rata-rata nilai kelas yang diperoleh setelah diajarkan menggunakan media gambar (monopoli) berbahasa Bali dalam pembelajaran membaca aksara Bali, (2) pelajaran bahasa Bali dianggap susah dan membosankan, materi pasang aksara Bali dianggap susah karena mengandung banyak aturan, tidak mampu membaca wacana beraksara Bali karena tidak hafal, tidak tahu tentang bagian-bagian dari aksara Bali, bingung terhadap nama dan bentuk dari pangangge dalam aksara Bali. Kata kunci : Gambar Monopoli, Membaca, Aksara Bali Abstract This study aims are describe about (1) the effect of using picture media (monopoly) by using Balinese Language into reading lesson of aksara Bali at V class in SDK Marsudirini, (2) the problems of students at V class in SDK Marsudirini into reading lesson of aksara Bali. The object of this study is the effect of using picture media (monopoly) by using Balinese Language into reading lesson of aksara Bali. This study using research plan such as, qualitative descriptive, quantitative descriptive and comparative descriptive, because this study describe about the effect of using picture media (monopoly) by using Balinese Language into reading lesson of aksara Bali. While submit of data using two methods, such as test and interview. In analyzing the data, the research uses (1) data reduction, (2) data description, (3) data classification, and (4) conclusion. The result of this study to show that: (1) improving student s ability, looking for average of class value that got after taught using picture media (monopoly) by using Balinese Language into reading lesson of aksara Bali, (2) the students perception are Balinese lesson to make bored and difficult, especially pasang aksara Bali material is difficult and have many roles, can t to read aksara Bali text, because they can t remember aksara Bali very well, don t know about part of aksara Bali, confuse about name and form pangangge aksara Bali. Key words: Picture of Monopoly, Reading, Aksara Bali

3 PURWAKA Basa pinaka piranti mabebaosan ring sajeroning kahuripan iragane. Ring Bali, Basa Bali punika pinaka Basa Ibu utawi basa kapertama majeng ring parikrama Bali sane kaanggen mabebaosan sawai-wai. Basa Bali pinaka basa lisan lan tulis madue ceciren sane khas sane minayang sareng basa sane tiosan. Silih sinunggil ceciren basa Bali pinaka basa tulis inggih punika ring aksara Bali. Aksara Bali punika pinaka warisan kebudayaan Bali sane patut kalestariang. Iraga pinaka jadma Bali kaaptiang mangda prasida ngwacen teks maaksara Bali, saantukan aksara Bali punika kaanggen ring sajeroning upakara yadnya ring agama Hindu. Riantukan punika, basa Bali patut mikolihang pembinaan ring panglimbakan lan pangajegannyane. Silih sinunggil uratian pamerintah majeng ring budaya daerah inggih punika antuk nyisipang paplajahan Basa Daerah (Bali) ring kurikulum pendidikan. Ring sekolah, paplajahan bahasa Bali sampun kapolihang mawit saking SD ngantos ring SMA. Ring SD, paplajahan indik basa kakepah dados petang kompetensi, minakadi ngwacen (membaca), nyurat (menulis), mabebaosan (berbicara), lan mirengan (menyimak). Manut ring kurikulum warsa 2013 mata pelajaran basa Bali sampun kagibungang dados mata pelajaran Sosial Budaya, nanging para sisia tetep mikolihang indik pasang aksara Bali dasar (Pergub Bali No. 20 Tahun 2013). Ring paplajahan ngwacen, wenten makudang-kudang pikobetpikobet sane ngawinang tan prasida ritatkala ngwacen. Pikobet-pikobet punika, minakadi pangaksian, pinungkan, tuna angga, nista graha, palemahan sane nenten becik, emosi sane labil, cacat mental, lan nenten prasida nganutang padewekan. Manut Sudiana (2007:35), parindikan punika kakepah dados tiga, sane kapertama inggih punika kahanan fisik sakadi panyingakan, piranti ucap, lan otak. Sane kaping kalih inggih punika kahanan psikologis, luir ipun sikap, minat, motivasi, lan intelegensi. Kahanan sane kaping tiga inggih punika kahanan sosial ekonomi lan pendidikan. Saking pikobet-pikobet sane munggah ring ajeng manut pahpahan saking Sudiana (2007:35), kawentenan sane munggah ring lapangan nyihnayang indik para sisia kantun wenten ring pah-pahan kaping kalih, inggih punika kahanan psikologis utaminyane ring minat lan motivasi. Manut para sisia, ngwacen aksara Bali punika meweh pisan, duaning ipun marasa meweh ngapalang aksara miwah pengangge aksara punika. Rasa meweh punika medal santukan ipun nenten wenten minat ring paplajahan punika. Motivasi malajah taler ten wenten, saantukan ipun sampun kadong ngrasayang indik paplajahan ngwacen aksara Bali punika pinaka paplajahan sane ngemedin. Manut pikolih sadu wicara sareng guru kelas ritatkala ngwentenang observasi awal ring SDK Marsudirini, kapolihang data wantah 5% sisia kelas V sane prasida ngwacen sasuratan sane nganggen aksara Bali manut ring KKM mata pelajaran bahasa Bali inggih punika 75. Ratarata biji ring paplajahan ngwacen pasang aksara Bali punika wantah 64, nika nyihnayang indik pikolihan sisia kantun kirang. Panilik taler nyingakin pikobet ring guru-guru irika sane kantun nganggen metode ceramah ring sajeroning pamargin paplajahan basa Bali. Lianan punika, panilik taler nyingakin indik pasia krama guru sareng sisia kantun kirang utawi guru pinaka teacher center.

4 Piranti sane kaanggen guru ritatkala ngicenin paplajahan wantah buku kemanten. Mangda tetujon paplajahan prasida kapolihang, guru sapatutne waged lan gina ritatkala milihin indik piranti paplajahan. Manut Solehamin ( pangawigunaan piranti prasida ngawinang para sisia kantun produktif saantukan piranti punika ngicenin pengalaman melajah sane nglimbak, nenten ja nganggen siki indria kemanten. Majalaran antuk kawentenan piranti punika, para sisia nenten malih malajah antuk mirengang kemanten, nanging para sisia taler malajah majalaran antuk nyaksiang lan nelebin. Duaning paplajahan ngwacen aksara Bali salami niki kantun nganggen metode ceramah ring pamargi paplajahannyane ring sekolah, ngawinang para sisia sayan ngekoh mlajahin indik pasang aksara Bali punika. Indike punika taler sane ngawinang medalnyane pikobet sisia ring paplajahan pasang aksara Bali, minakadi sisia ten hapal indik aksara Bali lumbrah, sisia ten hapal indik pangangge-pangangge ring aksara Bali, sisia ten prasida ngwacen sasuratan sane nganggen aksara Bali, miwah sane tiosan. Manut ring tetuek paplajahan basa utaminyane paplajahan indik ngwacen aksara Bali, guru patut nganggen pendekatan sane berorientasi ring sisia (eostudent.blogspot.com/2014/). Silih sinunggil cara mangda pendekatan paplajahan punika prasida kamargiang inggih punika antuk ngawentenang indik variasi ring paplajahan. Silih sinunggil wangun variasi ring paplajahan inggih punika piranti paplajahan. Ring paplajahan ngwacen aksara Bali taler patut kajahin nganggen piranti paplajahan. Piranti paplajahan sane kaarsa manut ring inggih punika piranti gambar. Wenten makudang-kudang tetilikan saking panilik siosan sane nganggen piranti gambar pinaka panandang ring tetiliknyane, minakadi tetilikan saking Luh Gede Meriati sane mamurda Penerapan Media Gambar Berseri Berlatar Budaya Bali untuk Meningkatkan Hasil Belajar Menulis Deskripsi dengan Huruf Latin Siswa Kelas X 2 SMA Negeri 1 Sukasada lan tetilikan saking Ni Putu Nova Kartika Sari sane mamurda Kemampuan Menulis Puisi Bali Anyar dengan Menggunakan Media Gambar pada Siswa Kelas VIII A4 SMP Negeri 1 Singaraja. Makakalih tetilikan punika nganggen piranti gambar pinaka penandang tetilikan, nanging piranti gambar punika kaanggen ring paplajahan indik kawagedan nyurat. Pikolih saking kalih tetilikan punika nyihnayang indik ring paplajahan nyurat deskripsi lan puisi Bali anyar prasida nincap. Saking tetilikan sarupa punika, panilik madue manah indik kawentenan piranti gambar punika taler prasida kaanggen nincapang kawegedang sisia ring paplajahan ngwacen aksara Bali. Nanging iriki panilik mautsaha ngwentenang piranti gambar sane inovatif lan manut ring kawentenan emosional sisia SD sane kantun seneng maplalian. Piranti gambar punika marupa paplalianan Monopoli. Monopoli inggih punika silih sinunggil paplalianan sane pinih kasub ring jagate ( Paplalianan monopoli lumbrahnyane nganggen gambargambar genah sane sampun kasub ring dura negara, minakadi menara Pissa, menara Eiffel, Dubai, miwah sane tiosan. Jinah sane kaanggen ring paplalianan punika taler kari nganggen jinah dollar. Ring paplalianan monopoli mabasa Bali puniki, gambar-gambar sakadi menara Pissa, menara Eiffel, Dubai, miwah sane tiosan punika

5 kagentosin antuk gambar pura-pura sane wenten ring Bali minakadi Pura Besakih, Lempuyang, Goa Lawah, Goa Gajah, miwah sane tiosan. Lianan teken gambar pura, genahgenah pariwisata minakadi Uluwatu, GWK, pasisi Kuta, pasisi Lovina, miwah sane tiosan taler kaanggen mangda para sisia kantun nampek ring kawentenan genah-genah punika sane pacang ngawinang sisia dangan ritatkala ngamargiang paplalianan monopoli mabasa Bali punika. Ring gambar-gambar punika aksara-aksara Bali punika kasurat, minakadi ring gambar pura Besakih madaging aksara na, dadosne ritatkala sisia eling ring pura Besakih, ipun taler eling ring aksara na punika. Manut kerangka konseptual ring ajeng, prasida kamedalang hipotesis indik iusan saking pengawigunaan piranti gambar pacang nyihnayanang pikolih sane nincap. Duaning asapunika, panilik marasa kadudut ngwentenang tetilikan sane mamurda iusan ring sisia kelas V SDK Marsudirini. Manut ring dadalan pikobet ring ajeng, prasida kapolihang antang pikobet ring tetilikan puniki inggih punika (1) Sapunapi iusan ring sisia kelas V SDK Marsudirini? lan (2) Napi manten pikobet-pikobet sane wenten ring sisia kelas V SDK Marsudirini ring paplajahan ngwacen aksara Bali? Manut ring pikobet sane katlatarang ring ajeng, tetujon tetilik puniki (1) Mangda uning indik iusan paplajahan ngwacen aksara ring sisia kelas V SDK Marsudirini. (2) Mangda uning indik pikobet-pikobet sane wenten ring sisia kelas V SDK Marsudirini ring paplajahan ngwacen aksara Bali. Tetilik puniki mangda prasida molihang kawigunan majeng ring para jatma. Kawigunan sane kaaptiang inggih punika kawigunan teoristis lan kawigunan praktis. Kawigunan teoritis ring tetilikan puniki, inggih punika Tetilikan puniki kaaptiang prasida ngicenin sumbangan konseptual majeng ring pendidikan basa, utaminyane indik ring sisia SD. Malarapan antuk informasi-informasi sane kapolihang saking tetilikan puniki, pacang kauningin indik pikobet-pikobet sisia ring lan iusan pangawigunaan piranti gambar. Kawigunan praktis ring tetilikan puniki, inggih punika pinaka informasi majeng ring guru ngenenin indik pikobet-pikobet sane wenten ring paplajahan ngwacen aksara Bali lan pikolih saking iusan ring sisia SD, lianan teken punika pikolih tetilikan puniki prasida kaanggen motivasi malajah majeng ring sisia lan sumangdane prasida nincapang kawagedan druene ring ngwacen aksara Bali. Majeng ring panilik sane tiosan, pikolih tetilikan puniki prasida kaanggen data sekunder ritatkala ngwentenang tetilikan sarupa mangda prasida nincapang penglimbakan ilmu pengetahuan utaminyane ring wawidangan ngwacen aksara Bali, lan Pikolih tetilikan puniki kaaptiang prasida dados informasi majeng ring guruguru sane tiosan sumangdane prasida waged lan gina ritatkala milihin lan nganggen piranti paplajahan ring kelas

6 KRAMANING TETILIK Tetilikan puniki nganggen palihan tetilik deskriptif kualitatif, deskriptif kuantitatif, lan deskriptif komparatif. Tetilikan puniki kalaksanyang sumangdane prasida kauningin indik sapunapi iusan pengawigunaan piranti gambar (monopoli) ring paplajahan ngwacen aksara Bali lan pikobet sane kapanggihin para sisia rikala ngwacen aksara Bali. Jejering (subjek) ring tetilik puniki inggih punika sisia kelas V.A lan sisia kelas V.B SDK Marsudirini. Makakalih kelas puniki kaambil kadasarin antuk kawagedan sisia ring kalih kelas punika wenten ring rata-rata kelas sane relatif pateh. Indike punika kauiningi saking catetan biji rata-rata kelas sane kapolihang saking guru mata pelajaran basa Bali ring kelas punika. Penyebaran sisia ring soang-soang kelas punika taler merata. Dadosne akeh sisia sane kasengguh dueg, sedeng, lan kirang ring soang-soang kelas punika relatif pateh. Panandang (objek) ring tetilikan puniki inggih punika iusan (monopoli) ring paplajahan ngwacen aksara Bali lan pikobet-pikobet sane wenten ring sisia ring paplajahan ngwacen aksara Bali. Sajeroning kramaning mupulang data sane kaanggen inggih punika: (1) pepintonan, lan (2) sadu wicara. Kramaning pepintonan anggen ngrereh data indik pabinayan pikolih sisia ring paplajahan ngwacen aksara Bali sadurung nganggen piranti lan sesampun nganggen piranti. Tios ring punika kramaning sadu wicara kanggen mangda uning ring pikobet sane kapanggihin sisia ring paplajahan ngwacen aksara Bali. Piranti sane kaanggen inggih punika Tugas sane kaicen majeng ring para sisia inggih punika indik pepintonan tulis ngenenin pasang aksara Bali lan pedoman sadu wicara majeng ring sisia kelas V SDK Marsudirini. Data sane sampun kapolihang mawit saking kramaning pratiaksa lan sadu wicara puniki pacang kaolah antuk deskriptif kualitatif mangda prasida kauningin indik iusan lan pikobet-pikobet sisia ring paplajahan punika, pikolih indik kramaning pepintonan kaolah antuk deskriptif kuantitatif, lan data indik pikolih saking soang-soang kelas jagi kasaihang antuk deskriptif komparatif. Pamargi data tureksa sane kalaksanayang ring sajeroning tetilikan puniki sakadi: (1) reduksi data, (2) deskripsi data, (3) klasifikasi data, miwah (4) panyutetan. PIKOLIH LAN TETEPASAN Pikolih Tetilik Ring pikolih tetilikan puniki pacang katlatarang data sane sampun kapolihang, mapaiketan sareng pikobet ring tetilikan puniki. Data punika sakadi: (1) pikolih pepintonan sisia kelas V SDK Marsudirini Negara indik pasang aksara Bali sadurung lan sesampun kājahin nganggen piranti paplajahan, miwah (2) pikobet sane kapanggihin sisia kelas V SDK Marsudirini rikala malajahin indik pasang aksara Bali. Parindikan inucap pacang katlatarang ring sor puniki. Tetilik puniki genahnyane ring kelas V SDK Marsudirini. Pikolih tetilikan puniki medal saking kramaning pepintonan miwah sadu wicara. Kramaning pepintonan puniki ngamedalang kalih pikolih inggih punika pikolih sadurung kājahin nganggen piranti gambar (monopoli) mabasa Bali pinaka piranti paplajahan miwah pikolih sesampun kājahin nganggen piranti

7 gambar (monopoli) mabasa Bali pinaka piranti paplajahan. Sajeroning kramaning sadu wicara ngamedalang pikolih indik pikobet sane kapanggihin sisia kelas V SDK Marsudirini rikala malajahin indik pasang aksara Bali. Pikolih inucap pacang katlatarang sakadi ring sor. Data indik iusan ring sisia kelas V SDK Marsudirini kambil ring rahina Buda, tanggal 14 Januari Sisia sane nyarengin rikala pepintonan puniki akehnyane 30 diri. Tetilikan puniki nganggen genah ring kelas V.B SDK Marsudirini Negara. Mangda uning iusan pangawigunaan piranti gambar (monopoli) mabasa Bali ring paplajahan ngwacen aksara Bali ring sisia kelas V SDK Marsudirini, ring tetilikan puniki kanggen kramaning pepintonan. Risampun data mapupul, kalanturang antuk nureksain pikolih pepintonan saking sisia. Wusan nureksain pakaryan sisia, pikolih pepintonan sisia prasida katlatarang kaurut saking pikolih biji sane gede ngantos pikolih biji sane cerik, sakadi ring sor puniki. Manut rata-rata biji pepintonan kapertama, kawagedan sisia kelas V.B SDK Marsudirini Negara indik paplajahan pasang aksara Bali wenten ring rata-rata kelas 46,5. Rata-rata punika ngranjing ring sesengguh kirang. Yening kacarca prasida sakadi puniki. Saking 30 sisia sane nyarengin, kapolihang 1 diri sisia (3,3%) ngamolihang biji 90, kasengguh lintang becik, 5 diri sisia (16,7%) ngamolihang biji 70, kasengguh becik, 6 diri sisia (20,0%) ngamolihang biji 55 ngantos 60, kasengguh sedeng, 4 diri sisia (13,3%) ngamolihang biji 45 ngantos 50, kasengguh kirang, 14 diri sisia (46,7%) ngamolihang biji 20 ngantos 40, kasengguh lintang kirang. Saking data ring ajeng, prasida kacingak indik pikolih pepintonan kapertama sane kamargiang ring kelas V.B SDK Marsudirini sadurung kajahin nganggen piranti paplajahan, nyantenang indik kawagedan ratarata sisia ring kelas punika wenten ring sesengguh kirang. Malih awukunyane ring rahina Soma, Tanggal 19 Januari 2015 kalanturang antuk ngamargiang tetilikan puniki ring kelas V.A SDK Marsudirini. Ring kelas puniki, sisia kajahin indik materi pasang aksara Bali sane pateh sakadi ring kelas V.B, nanging pabinayannyane ring kelas V.A puniki sisia kajahin nganggen piranti paplajahan marupa piranti gambar (monopoli) mabasa Bali. Sawusan guru nelatarang indik materi paplajahan, sisia kelas V.A taler kaicenin pepintonan sane pateh sakadi ring kelas V.B. Risampun data mapupul, kalanturang antuk nureksain pikolih pepintonan saking sisia. Wusan nureksain pakaryan sisia, pikolih pepintonan sisia prasida katlatarang maurut saking pikolih biji sane gede ngantos pikolih biji sane cerik, sakadi ring sor puniki. Pikolih pepintonan nyantenang indik kawagedan sisia ring sesampun kājahin nganggen piranti gambar (monopoli) mabasa Bali wenten ring Rata-rata 75,83 sane kasengguh becik. Yening kacarca prasida sakadi puniki. Saking 30 sisia sane nyarengin, kapolihang 10 diri sisia (33,3%) ngamolihang biji 85 ngantos 100, kasengguh lintang becik, 13 diri sisia (43,3%) ngamolihang biji 70 ngantos 80, kasengguh becik, 4 diri sisia (13,3%) ngamolihang biji 65, kasengguh sedeng, 3 diri sisia (10,0%) ngamolihang biji 50, kasengguh kirang. Data ring ajeng prasida nyihnayang indik pangawigunaan piranti gambar (monopoli) mabasa Bali prasida maiusan ring paplajahan ngwacen aksara Bali. Indike punika

8 manut sakadi napi sane kabaosang olih Solehamin ( inggih punika pangawigunaan piranti prasida ngawinang para sisia kantun produktif santukan piranti punika ngicenin pengalaman melajah sane nglimbak, nenten ja nganggen sikian indria manten. Majalaran antuk kawentenan piranti punika, para sisia nenten malih malajah antuk mirengang manten, nanging para sisia taler malajah majalaran antuk nyaksiang lan nelebin. Indike punika kajantenang antuk panincapan rata-rata kawagedan sisia saking pepintonan kapertama lan pepintonan kaping kalih Mangda uning pikobet sane kapanggihin sisia rikala malajah indik ngwacen aksara Bali, kalaksanayang sadu wicara majeng ring para sisia. Ring sadu wicara puniki wenten 10 diri sisia sane katakenin sane kaambil saking kalih kelas sane dados jejering ring tetilikan puniki. Ring soang-soang kelas kapilih 5 diri sisia sane kambil acak. Ring sajeroning sadu wicara sane kalaksanayang, sane kapertama sisia sane dados responden katakenin indik napike sisia seneng malajah indik basa Bali? Saking pitaken punika 8 diri sisia nyawis indik ipun kirang seneng malajahin basa Bali. Ipun maosang indik paplajahan Basa Bali punika ngemedin lan keweh. Sisannyane malih kalih diri responden maosang biasa manten, nenten ja seneng pisan taler nenten ja sing demen. Indike punika nyantenang indik sisia kantun nenten seneng malajah basa Bali santukan paplajahan basa Bali kaanggep pinaka paplajahan sane keweh. Wusan nika, panilik malih mataken sareng responden napike paplajahan pasang aksara Bali nika keweh? Saking pitaken punika, makasami responden maosang indik paplajahan pasang aksara Bali punika keweh santukan wangun aksaranyane keweh hapalang. Lianan punika, wenten responden sane maosang indik paplajahan pasang aksara Bali punika akeh madaging uger-uger sane ngawinang ipun bingung lan marasa keweh malajahin indik pasang aksara punika. Indike punika nyantenang indik sisia kari nenten kresep ring paplajahan pasang aksara Bali sane ngawinang ipun marasa keweh malajahin indik paplajahan punika. Ngelantur ring pitaken sane kaping tiga indik kawagedan sisia ngwacen sesuratan sane nganggen aksara Bali. Ritatkala katakenin indik napike ragane prasida ngwacen sesuratan sane nganggen aksara Bali? Makasami responden maosang nenten tatas ring ngwacen sesuratan sane nganggen aksara Bali. Indike punika nyantenang indik sisia kantuk senengan nyalin sasuratan maaksara Bali saihang tekening ngwacen sasuratan maaksara Bali. Ritatkala katakenang indik indik ha, na, ca, ra ka, ngantos nya punika rumasuk ring aksara napi, akeh responden sane tan prasida nyawis. Wenten responden sane nyawis ha, na, ca, ra, ka ngantos nya punika rumasuk ring aksara Bali. Wenten taler sane maosang indik ha, na, ca ngantos nya punika rumasuk ring aksara wianjana, saantukan dugase ring kelas IV gurune maosang indik ha, na, ca, ra, ka, ngantos nya punika rumasuk ring aksara wianjana. Dadosne para sisia kari nenten uning indik pah-pahan ring aksara B, kali. Wenten taler sane kantun uning indik ha, na, ca, ra, ka punika rumasuk ring aksara wianjana saantukan ipun kantun ngresepang indike punika sane kapolihang saking sumber sane kirang jangkep. Ngenenin indik pangangge ring aksara Bali, akehan responden sane wantah uning sawates ring

9 pangangge suara. Nanging ipun durung tatas pisan ngenenin indik pangangge suara punika. Akeh taler responden sane kantun bingung ritatkala minayang pangangge suara suku lan hulu. Lianan teken punika, ring pangangge tengenan para responden kantun bingung minayang indik surang lan pepet. Manut pikolih sadu wicara punika, prasida kauningin indik pikobet-pikobet sisia minakadi, ngaat sisia malajahin basa Bali kantun kirang santukan ipun kantun nenten seneng tekening paplajahan punika. Materi indik pasang aksara Bali taler sane pinih takutine olih para sisia, santukan materi punika kasengguh keweh olih sisia, napi malih yening sisia punika katunden ngwacen sesuratan sane nganggen aksara Bali, akeh sisia sane maosang nenten prasida ngwacen sesuratan sane nganggen aksara Bali santukan ipun ten hapal ring aksara Bali punika. Pangresepan sisia ring soroh aksara Bali taler kantun iwang, santukan ipun molihang indik pangresepan punika saking sumber sane kirang jangkep. TETEPASAN Tetepasan puniki nlatarang indik pikolih sane mabuat sajeroning tetilikan, utaminyane mapaiketan ring bantang pikobet miwah tetujon tetilikan. Pikolih sajeroning tetilikan puniki marupa: (1) iusan ring sisia kelas V SDK Marsdurini, (2) pikobet-pikobet sane wenten ring sisia kelas V SDK Marsudirini ring. Parindikan inucap pacang katlatarang ring sor puniki. Iusan pangawigunaan piranti gambar kajantenang antuk pikolih pepintonan sane kamargiang ring kelas V.A lan V.B. Makakalih kelas puniki kaanggen jejering tetilikan santukan manut catetan rata-rata biji kelas sane kapolihang saking guru mata pelajaran, kajantenang indik rata-rata kelas saking makakalih kelas punika relatif pateh. Santukan kawagedan makakalih kelas punika pateh, dadosne panilik ngraris ngemargiang tetilikan nganggen kramaning sane matiosan ring soang-soang kelas. Ring kelas V.B, para sisia kajahin indik pasang aksara Bali nganggen kramaning ceramah kemanten lan ring kelas V.A para sisia kajahin indik pasang aksara Bali nganggen piranti paplajahan sane marupa piranti gambar (monopoli) mabasa Bali. Ring pamargi paplajahan sane kapertama, sisia kelas V.B kari kaajahin nganggen kramaning ceramah sakadi sane sampunsampun. Ring pamargi paplajahan punika kacingak indik sisia kantun med nyarengin paplajahan, akeh sisia sane kiap lan akeh sisia siosan sane macanda, lan pikolih pepintonan ring kelas punika kari wenten ring sesengguh kirang inggih punika 46,5. Indike punika nyihnayang indik sisia during tatas ngresep ring paplajahan ngwacen pasang aksara Bali, yadiastun ipun sadurungnyane sampun molihang indik materi sane pateh ring kelas IV. Ring paplajahan kaping kalih kamargiang ring kelas V.A. Duaning kawagedang kelas V.A lan V.B relatif pateh, dadosne ring kelas puniki nenten malih kaajahin nganggen kramaning ceramah, saantukan, yening malih kelas punika kaajahin antuk kramaning ceramah, pastika pikolihnyane pacang pateh lan indike punika pacang nelasang galah sane akeh. Dadosne, mangda galah sane kaanggen prasida efisien, sisia ring kelas V.A punika langsung kaajahin nganggen piranti gambar (monopoli) mabasa Bali. Ring pamargi paplajahan punika kacingak indik sisia kantun ngaat lan urati nyarengin paplajahan rikala

10 guru nguningayang jagi ngawentenang paplalianan ring paplajahan punika. Saking ngawit ngantos puput guru nelatarang lan ngamargiang paplajahan, uratian sisia nenten surut, napi malih ritatkala ngmargiang paplalianan monopoli mabasa Bali punika, sisia kacingak dahat seneng pisan. Nenten wenten sane kiap lan mecanda sareng sawitrane, sami antusias maplalianan monopoli mabasa Bali punika. Wusan punika, sisia taler kaicenin pepintonan sane pateh sareng kelas V.B. Pikolih pepintonan ring kelas V.A puniki wenten ring rata-rata biji 75,83 sane wenten ring sesengguh becik. Indike punika nyantenang indik sisia sampun prasida ngresepang indik paplajahan ngwacen aksara Bali, yadiastun nenten sami molihang biji sane lintang becik, nanging yening cingak saking rata-rata biji sane kapolihang punika, sampun wenten panincapan saking pikolih sadurungnyane. Saking data punika prasida kabaosang indik pangawigunaan piranti gambar (monopoli) mabasa Bali prasida maiusan ring panincapan kawagedan sisia ring. Indike punika prasida kabaos maiusan santukan ring kelas V.A sane kaajahin nganggen piranti gambar (monopoli) mabasa Bali, kacingak sisia kantun antusias lan ngaat nyarengin paplajahan. Yening sisia sampun urati, pastika paplajahan punika prasida karesepang. Indike punika manut sakadi sane baosang olih Solehamin ( indik pangawigunaan piranti prasida ngawinang para sisia kantun produktif saantukan piranti punika ngicenin pengalaman melajah sane nglimbak, nenten ja nganggen siki indria kemanten. Majalaran antuk kawentenan piranti punika, para sisia nenten malih malajah antuk mirengang kemanten, nanging para sisia taler malajah majalaran antuk nyaksiang lan nelebin. Iusan pangawigunaan piranti gambar (monopoli) mabasa Bali puniki wenten ring panincapan uratian lan rasa ngaat malajah sisia sane taler ngiusin ring pikolih malajah sisia. Duaning kawagedan sisia kelas V.A lan V.B pateh, pastika yening piranti gambar (monopoli) mabasa Bali puniki taler kaanggen ritatkala ngajahin ring kelas V.B, pikolih rata-rata biji kelas V.B punika taler pacang nincap. Duaning asapunika, paplajahan ngwacen aksara prasida kaanggen olih guru ritatkala ngamargiang paplajahan. Dadosne, saking (monopoli) mabasa Bali punika sisia prasida nglimbakang uratian lan rasa ngaat malajahnyane. Ipun nenten malih mirengang kemanten gurunyane nelatarang materi, nanging ipun prasida ngraris macande lan maplalian sareng materi indik pasang aksara sane kājahin malarapan antuk piranti gambar (monopoli) mabasa Bali punika. Dadosne para sisia kantun inget teken materi sane kaplajahin lan rasa emed malajah prasida kaicalang. Nglantur ring bantang pikobet sane kaping kalih ngenenin indik pikobet-pikobet sane wenten ring sisia kelas V SDK Marsudirini ring manut sakadi sane sampun kaunggahang ring sajeroning pikolih tetilikan, wenten makudang-kudang pikobet sisia ring paplajahan ngwacen aksara Bali. Pikobet punika kauningayang olih sisia ring galah sadu wicara sane akehnyane 10 diri responden. Ring sajeroning sadu wicara punika, kajantenang pikobet para sisia sajeroning paplajahan ngwacen aksara Bali sane marupa: (1) kaweruhan basa Bali, (2)

11 kaweruhan pasang aksara Bali, (3) kawagedan sisia ngwacen sesuratan maaksara Bali, (4) pah-pahan aksara Bali, miwah (5) pangangge ring aksara Bali. Pikobet sajeroning kaweruhan basa Bali nyihnayang para sisia kantun nenten seneng malajah indik basa Bali santukan ipun nganggep basa Bali punika pinaka paplajahan sane keweh lan ngemedin. Pikobet punika medal santukan salami niki guru kantun nganggen kramaning ceramah ring sajeroning ngamargiang paplajahan ring kelas sane ngawinang sisia nenten urati lan nenten ngaat nyarengin paplajahan. Yening sisia nenten ngaat nyarengin paplajahan, pastika paplajahan punika nenten kresepang olih sisia, santukan sisia kantun arip ritatkala nyarengin paplajahan punika. Pikobet sajeroning kaweruhan pasang aksara Bali nyihnayang para sisia maosang indik paplajahan pasang aksara Bali pinaka paplajahan sane keweh. Akeh sisia sane maosang indik paplajahan pasang aksara Bali punika keweh santukan wangun aksaranyane keweh hapalang. Lianan punika, wenten taler sisia sane maosang indik paplajahan pasang aksara Bali punika akeh madaging uger-uger sane ngawinang ipun bingung lan marasa keweh malajahin indik pasang aksara punika. Kawentenan puniki sane ngawinang para sisia meweh malajahin indik pasang aksara Bali. Pikobet sajeroning kawagedan ngwacen sesuratan maaksara Bali nyihnayang para sisia durung waged ngwacen sasuratan sane nganggen aksara Bali. Para sisia kantun senengan nyalin sasuratan sane maaksara Bali. Ipun wantah ngisidang sasuratan aksara ring wacana ka buku tugas druene antuk nyingak wangun aksaranyane manten, nanging nenten kresep indik wastan soang-soang aksara sane kasurat napi malih kresep indik daging wacana sane kasurat. Pikobet sajeroning pahpahan aksara Bali anyihnayang para sisia durung uning indik pah-pahan aksara Bali. Para sisia kantun ngresepang indik aksara Bali wantah sawates ha, na, ca, ra, ka, da, ta, sa, wa, la, ma, ga,ba, nga, pa, ja, ya, nya kemanten. Ipun nenten uning indik napi nika aksara wianjana, aksara wreastra, miwah aksara swalalita. Yening ipun mireng indik ha, na, na, ca,. nya, ipun ngraris maosang indik nika aksara Bali. Yen selehin, panyawis saking sisia punika nenten ja iwang, saantukan aksara wreastra (ha, na, ca, nya) punika rumasuk ring pah-pahan pasang aksara Bali, nanging yening bakta ring teorinyane, punika iwang. Pikobet sajeroning pangangge ring aksara Bali nyihnayang indik para sisia kantun bingung ring wasta saking soang-soang pangangge punika. Minakadi ring pangangge suara, para sisia kantun bingung minayang indik pangangge suara suku lan hulu, nanging ipun uning ring wangun lan suarannyane. Indike punika taler manut sakadi pikolih tetilikan sane kamargiang olih I Gusti Ayu Agung Indah Arini (2012) sane mamurda kemampuan memahami wacana cerpen beraksara Bali siswa kelas VII SMP Lab. Undiksha Singaraja dalam pembelajaran membaca. Ring tetilikan sane kamargiang olih Gusti Ayu punika, kapanggih pikobet ring sisia minakadi, sisia nenten hapal indik aksara Bali, sisia during tatas uning indik pangangge ring aksara Bali, wenten taler pikobet sisia ring uger-uger pasang aksara Bali sane ngawinang sisia meweh ring ngwacen sesuratan sane nganggen pasang aksara Bali. Lianan punika, wenten taler panilik siosan sane ngamanggihin pikobet sane pateh, inggih punika I Wayan Agus India Wijaya (2012) antuk tetilikannyane

12 sane maurda kemampuan menulis wacana berbahasa Bali huruf latin ke aksara Bali pada siswa X Boga 2 SMKN 2 Singaraja. Pikolih tetilikan punika nyantenang indik sisia durung tatas hapal ring aksara Bali. Akeh sisia sane nenten prasida nyurat wacana mabasa Bali sane kari nganggen aksara latin ka aksara Bali, santukan ipun ten hapal ring aksara Bali lan nenten kresep indik uger-uger nyurat aksara Bali. Akeh taler sisia sane nenten tatas ring pangangge aksara Bali. Yening nyurat sampun nenten prasida, pastika ngwacen taler tan prasida. Saking kalih tetilikan punika, yadiastun jenjang pendidikan-nyane matiosan, nanging pikobet sane kapanggih pateh. Dadosne pikobet ring paplajahan pasang aksara Bali ring SD, SMP, lan SMA/SMK nyihnayang pikobet sane pateh. Indike punika manut sakadi napi sane kabaosang olih Tinggen (1993:11) ngenenin indik pikobetpikobet sane kapanggih ring ngwacen wacana maaksara Bali, minakadi: (1) kirangnyane kaweruhan pangwacen ring aksara Bali, (2) ring aksara Bali akidik wenten ceciren pepaosan, (3) kawentenan uger-uger malianan sane kaanggen olih pangawi, (4) kirangnyane kaweruhan pangwacen ring basa Bali punika, (5) daging wacana maaksara Bali akehan nenten manut ring uger-uger, (6) kirangnyane uratian pangwacen ring wacana maaksara Bali, lan (7) wacana maaksara Bali madaging lengkara sane lantang. Saking pikobet sane kaunggahang olih Tinggen punika, kawentenan pikobet sisia wenten ring kirangnyane kaweruhan pangwacen ring aksara Bali, kirangnyane kaweruhan pangwacen ring basa Bali punika, lan kirangnyane uratian pangwacen ring wacana maaksara Bali. Saking data punika, prasida kacingak indik pangawigunaan kramaning paplajahan mabuat pisan iusannyane ring kawagedan sisia. Dadosne guru kaptiang pisan mangda prasida ngicenin variasi ring paplajahan mangda sisia kantun ngaat nyarengin paplajahan. Yening guru prasida nincapang uratian sisia ring paplajahan, pastika pikobetpikobet ring sisia punika prasida kaicalang. Mungguing asapunika, pikolih tetilikan puniki nyihnayang indik (monopoli) mabasa Bali prasida ngiusin indik panincapan kawagedan sisia ring paplajahan ngwacen aksara Bali. Malarapan antuk parikrama puniki sisia prasida ngamolihang kaweruhan sane anyar miwah pikobet sisia prasida katepasin antuk pangawigunaan piranti gambar (monopoli) mabasa Bali ring paplajahan ngwacen aksara Bali, nanging tetilikan puniki wau sawates maiusan ring paplajahan ngwacen aksara Bali dasar ring sisia SD kemanten. PAMUPUT Pangawigunaan piranti gambar (monopoli) mabasa Bali prasida maiusan ring panincapan kawagedan sisia kelas V SDK Marsudirini ring paplajahan ngwacen aksara Bali. Indike punika kajantenang antuk panincapan pikolih pepintonan sane kamargiang sadurung kājahin antuk piranti paplajahan lan sesampun kājahin nganggen piranti paplajahan. Kalih kelas sane madue rata-rata kawagedan relatif pateh ritatkala silih sinunggil kelas (kelas V.B) kaajahin nganggen kramaning ceramah, pikolih rata-rata biji kelasnyane inggih punika 46,5 sane wenten ring sesengguh kirang. Wusan punika, silih sinunggil kelas (kelas V.A) kaajahin nganggen piranti gambar (monopoli) mabasa Bali, kelas punika prasida molihang pikolih sane nincap, inggih punika 75,83 sane wenten ring sesengguh becik. Santukan kawagedannyane pateh,

13 pastika kelas sane tiosan (kelas V.B) yening kaajahin nganggen piranti gambar taler molihang biji rata-rata kelas sane nincap. Pikobet-pikobet sisia ring punika makadi: (1) Indik kaweruhan basa Bali, nyantenang indik sisia kantun nenten seneng malajah basa Bali santukan paplajahan basa Bali kaanggep pinaka paplajahan sane keweh. (2) Indik kaweruhan pasang aksara Bali, nyantenang indik sisia kari nenten kresep ring paplajahan pasang aksara Bali sane ngawinang ipun marasa keweh malajahin indik paplajahan punika. (3) Indik pahpahan aksara Bali, nyantenang indik sisia kantuk senengan nyalin sasuratan maaksara Bali saihang tekening ngwacen sasuratan maaksara Bali. (4) indik pangangge ring aksara Bali, nyihnayang para sisia durung uning indik pah-pahan aksara Bali. (5) indik paplajahan ngwacen aksara Bali, nyihnayang indik para sisia kantun bingung ring wasta saking soang-soang pangangge punika. KAPUSTAKAAN Arini, I Gusti Ayu Agung Indah Kemampuan Memahami Wacana Cerpen Beraksara Bali Siswa Kelas VII SMP Lab. Undiksha Singaraja. Tugas Akhir (Nenten Kamijilang). Jurusan Pendidikan Bahasa Bali D3. Universitas Pendidikan Ganesha. Bali Post. 3 Mei Pergub Bali No. 20. Tahun 2013 tentang Bahasa Daerah Bali Pada Pendidikan Dasar dan Menengah. hal. 3 _permainan_monopoli/ hakikat_pembelajaran_bahasa m Meriati, Luh Gede Penerapan Media Gambar Berseri Berlatar Budaya Bali untuk Meningkatkan Hasil Belajar Menulis Deskripsi dengan Huruf Latin Siswa Kelas X.2 SMA Negeri 1 Sukasada. Tugas Akhir (Nenten Kamijilang). Jurusan Pendidikan Bahasa Bali D3. Universitas Pendidikan Ganesha. Sari, Ni Putu Nova Kartika Kemampuan Menulis Puisi Bali Anyar dengan Menggunakan Media Gambar pada Siswa Kelas VIII A.4 SMP Negeri 1 Singaraja. Tugas Akhir (Nenten Kamijilang). Jurusan Pendidikan Bahasa Bali D3. Universitas Pendidikan Ganesha. Sudiana, I Nyoman Membaca. Malang: Universitas Negeri Malang. Tinggen, I Nengah Ejaan Bahasa Bali yang Disempurnakan. Denpasar: Dinas Pengajaran Daerah Tingkat I Bali. Wijaya, I Wayan Agus India Kemampuan Menulis Wacana Berbahasa Bali Berhuruf Latin ke Aksara Bali pada Siswa X Boga 2 SMKN 2 Singaraja. Tugas Akhir (Nenten

14 Kamijilang). Jurusan Pendidikan Bahasa Bali D3. Universitas Pendidikan Ganesha.

Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja, Indonesia

Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja, Indonesia NUREKSAIN KAINGGILAN SOANG-SOANG PITAKEN RISAJERONING PITAKEN ULANGAN AKHIR SEMESTER GENAP PELAJAHAN BASA BALI KELAS VII RING SMP N 1 SINGARAJA WARSA PELAJAHAN 2013/2014 1 Made Suryadana, 1 I Nengah Martha,

Lebih terperinci

Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Fakultas Bahasa dan Seni Universitas Pendidikan Ganesha

Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Fakultas Bahasa dan Seni Universitas Pendidikan Ganesha NGAWIGUNAYANG PIRANTI WAYANG CENKBLONK PINAKA UTSAHA NINCAPANG KAWAGEDAN NYURATLENGKARA SANE MADAGING BASITA PARIBASA SISIA KELAS VII H SMP NEGERI 1 SUKASADA 1 I Gede Suputra, 1 I Gede Gunatama, 2 Ida

Lebih terperinci

METODE COPY THE MASTER KAANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT CERPEN SISIA RING KELAS XI MIA3 SMA NEGERI 2 SINGARAJA

METODE COPY THE MASTER KAANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT CERPEN SISIA RING KELAS XI MIA3 SMA NEGERI 2 SINGARAJA METODE COPY THE MASTER KAANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT CERPEN SISIA RING KELAS XI MIA3 SMA NEGERI 2 SINGARAJA Ni Kd Ayu Yasinta D 1, I B Putra Manik A 1, Drs Gd Gunatama 2 Jurusan Pendidikan Bahasa

Lebih terperinci

I Putu Widhi Astika 1 I Wayan Wendra 1, Sang Ayu Putu Sriasih 2. Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja, Indonesia

I Putu Widhi Astika 1 I Wayan Wendra 1, Sang Ayu Putu Sriasih 2. Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja, Indonesia SESELEH TES OBJEKTIF AKHIR SEMESTER GANJIL BASA BALI KELAS XII SMA NEGERI 2 SINGARAJA 2015/2016 SAKING PARINDIKAN SEBARAN KOGNITIF, VALIDITAS LAN RELIABILITAS, MIWAH KONSTRUKSI OPTION I Putu Widhi Astika

Lebih terperinci

Jurusan Pendidikan Bahasa Bali, FBS. Universitas Pendidikan Ganesha. Singaraja, Indonesia

Jurusan Pendidikan Bahasa Bali, FBS. Universitas Pendidikan Ganesha. Singaraja, Indonesia NGAWIGUNAYANG MODEL PEMBELAJARAN KOOPERATIF TIPE MAKE A MATCH ANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT WACANA BAWAK ANTUK AKSARA ANCENG SISIA KELAS XII IPS 2 SMA NEGERI 4 SINGARAJA WARSA PALAJAHAN 2015/2016 Kadek

Lebih terperinci

SARANA TEMBANG MELAYANGAN OLIH EMONI KAANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT PUISI BALI ANYAR SISIA KELAS VIII 6 SMP NEGERI 3 BANJAR

SARANA TEMBANG MELAYANGAN OLIH EMONI KAANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT PUISI BALI ANYAR SISIA KELAS VIII 6 SMP NEGERI 3 BANJAR SARANA TEMBANG MELAYANGAN OLIH EMONI KAANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT PUISI BALI ANYAR SISIA KELAS VIII 6 SMP NEGERI 3 BANJAR Ni Kadek Erni Yuni Andani 1,Gede Gunatama 1,Ida Bagus Rai 2 Jurusan Pendidikan

Lebih terperinci

FILM DOKUMENTER PINAKA SERANA NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT PUISI BALI ANYAR RING KELAS X7 SMA NEGERI 2 BANJAR

FILM DOKUMENTER PINAKA SERANA NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT PUISI BALI ANYAR RING KELAS X7 SMA NEGERI 2 BANJAR FILM DOKUMENTER PINAKA SERANA NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT PUISI BALI ANYAR RING KELAS X7 SMA NEGERI 2 BANJAR I K. Aryana prayoga 1 I.N. Suandi 1, I. K. Paramarta 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas

Lebih terperinci

NUREKSAIN SESURATAN PASANG AKSARA BALI RING SAJERONING PAPAN WASTA SANE WENTEN RING SD SE- KECAMATAN JEMBRANA

NUREKSAIN SESURATAN PASANG AKSARA BALI RING SAJERONING PAPAN WASTA SANE WENTEN RING SD SE- KECAMATAN JEMBRANA NUREKSAIN SESURATAN PASANG AKSARA BALI RING SAJERONING PAPAN WASTA SANE WENTEN RING SD SE- KECAMATAN JEMBRANA Ni Luh Putu Mei Aryantini, M. Sri Indriani, I. B. Md. Ludy P. Jurusan Pendidikan Bahasa Bali

Lebih terperinci

SESELEH MATERI TES ULANGAN UMUM SEMESTER GENAP WARSA 2013/2014 PEPLAJAHAN BASA BALI KELAS X RING SMK NEGERI 3 SINGARAJA

SESELEH MATERI TES ULANGAN UMUM SEMESTER GENAP WARSA 2013/2014 PEPLAJAHAN BASA BALI KELAS X RING SMK NEGERI 3 SINGARAJA SESELEH MATERI TES ULANGAN UMUM SEMESTER GENAP WARSA 2013/2014 PEPLAJAHAN BASA BALI KELAS X RING SMK NEGERI 3 SINGARAJA W Sriani, I W G Wisnu, IG Artawan Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan

Lebih terperinci

KEWAGEDAN NGRESEPANG WANGUN DASAR LAN ARTOS KRUNA DWILINGGA SISIA KELAS X SMA NEGERI 2 BANJAR SINGARAJA

KEWAGEDAN NGRESEPANG WANGUN DASAR LAN ARTOS KRUNA DWILINGGA SISIA KELAS X SMA NEGERI 2 BANJAR SINGARAJA KEWAGEDAN NGRESEPANG WANGUN DASAR LAN ARTOS KRUNA DWILINGGA SISIA KELAS X SMA NEGERI 2 BANJAR SINGARAJA Ni Made Yuniharsih I.N. Suandi 1, I. K. Paramarta 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan

Lebih terperinci

METODE KOOPERATIF TIPE THINK, PAIR, SHARE (TPS) ANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT SINOPSIS CERPEN MABASA BALI SISIA KELAS XI-3 IPA SMA NEGERI 1 BANJAR

METODE KOOPERATIF TIPE THINK, PAIR, SHARE (TPS) ANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT SINOPSIS CERPEN MABASA BALI SISIA KELAS XI-3 IPA SMA NEGERI 1 BANJAR METODE KOOPERATIF TIPE THINK, PAIR, SHARE (TPS) ANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT SINOPSIS CERPEN MABASA BALI SISIA KELAS XI-3 IPA SMA NEGERI 1 BANJAR Kadek Dwi Payani 1, 1 I B Putra Manik A, 2 Wayan Gede

Lebih terperinci

KAWENTENAN CAMPUR KODE RING ALBUM TEMBANG POP BALI RAMBO OLO-OLO OLIH GRUP BAND BINTANG

KAWENTENAN CAMPUR KODE RING ALBUM TEMBANG POP BALI RAMBO OLO-OLO OLIH GRUP BAND BINTANG KAWENTENAN CAMPUR KODE RING ALBUM TEMBANG POP BALI RAMBO OLO-OLO OLIH GRUP BAND BINTANG I Gst. Ngr. Pt Darsana 1, I A. Sukma Wirani 1, I A. Pt Purnami 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan

Lebih terperinci

PEPLAJAHAN MABEBAOSAN BASA BALI SANE NGANGGEN MODEL PEPLAJAHAN INOVATIF RING KELAS XI IIS 3 SMA NEGERI 4 SINGARAJA

PEPLAJAHAN MABEBAOSAN BASA BALI SANE NGANGGEN MODEL PEPLAJAHAN INOVATIF RING KELAS XI IIS 3 SMA NEGERI 4 SINGARAJA PEPLAJAHAN MABEBAOSAN BASA BALI SANE NGANGGEN MODEL PEPLAJAHAN INOVATIF RING KELAS XI IIS 3 SMA NEGERI 4 SINGARAJA K. T. Wahyuni, I. W. G. Wisnu, I. N. Suandi Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas

Lebih terperinci

NGAWIGUNAYANG METODE AUDIOLINGUAL ANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NEMBANGANG PUPUH MASKUMAMBANG SISIA KELAS X MIPA 2 SMA NEGERI 1 SINGARAJA

NGAWIGUNAYANG METODE AUDIOLINGUAL ANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NEMBANGANG PUPUH MASKUMAMBANG SISIA KELAS X MIPA 2 SMA NEGERI 1 SINGARAJA NGAWIGUNAYANG METODE AUDIOLINGUAL ANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NEMBANGANG PUPUH MASKUMAMBANG SISIA KELAS X MIPA 2 SMA NEGERI 1 SINGARAJA I Made Wisnawa 1 I Wayan Wendra 1, Sang Ayu Putu Sriasih 2 Jurusan

Lebih terperinci

CAMPUH KODE (CAMPUR KODE) RING WAYANG KULIT INOVATIF CENK BLONK SANE MAMURDA LATA MAHOSADHI

CAMPUH KODE (CAMPUR KODE) RING WAYANG KULIT INOVATIF CENK BLONK SANE MAMURDA LATA MAHOSADHI CAMPUH KODE (CAMPUR KODE) RING WAYANG KULIT INOVATIF CENK BLONK SANE MAMURDA LATA MAHOSADHI I Gusti Agung Indriyani 1 Ida Bagus Rai 1, Sang Ayu Putu Sriasih 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas

Lebih terperinci

NUREKSAIN ANGGAH-UNGGUHING BASA BALI RITATKALA PAPARUMAN ADAT RING DESA ADAT SAMPALAN TENGAH, KABUPATEN KLUNGKUNG

NUREKSAIN ANGGAH-UNGGUHING BASA BALI RITATKALA PAPARUMAN ADAT RING DESA ADAT SAMPALAN TENGAH, KABUPATEN KLUNGKUNG NUREKSAIN ANGGAH-UNGGUHING BASA BALI RITATKALA PAPARUMAN ADAT RING DESA ADAT SAMPALAN TENGAH, KABUPATEN KLUNGKUNG Luh Komang Sri Pramawati [1] Ida Bagus Rai [1] Ida Bagus Putra Manik Aryana [2] Jurusan

Lebih terperinci

TATA KRUNA SAJERONING WIDYA KAWI SASTRA DRUEN MAHASISIA JURUSAN PENDIDIKAN BAHASA BALI UNDIKSHA EDISI JUNI 2012

TATA KRUNA SAJERONING WIDYA KAWI SASTRA DRUEN MAHASISIA JURUSAN PENDIDIKAN BAHASA BALI UNDIKSHA EDISI JUNI 2012 TATA KRUNA SAJERONING WIDYA KAWI SASTRA DRUEN MAHASISIA JURUSAN PENDIDIKAN BAHASA BALI UNDIKSHA EDISI JUNI 2012 I. A. P. Asti Pratiwi 1, I W. G. Wisnu 1, S. A. P. Sriasih 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali

Lebih terperinci

NUREKSAIN SESURATAN AKSARA BALI MANUT PASANG AKSARA PURWADRESTA LONTAR SATUA JRO MATUA TEKEN I CAI MANTU DRUEN GEDONG KIRTYA

NUREKSAIN SESURATAN AKSARA BALI MANUT PASANG AKSARA PURWADRESTA LONTAR SATUA JRO MATUA TEKEN I CAI MANTU DRUEN GEDONG KIRTYA NUREKSAIN SESURATAN AKSARA BALI MANUT PASANG AKSARA PURWADRESTA LONTAR SATUA JRO MATUA TEKEN I CAI MANTU DRUEN GEDONG KIRTYA Kadek Jara Merani 1, Made Sri Indriani 1, IB. Md Ludy Paryatna 2. Jurusan Pendidikan

Lebih terperinci

SOR SINGGIH BASA BALI RING PARUMAN SUBAK ABIAN DESA ADAT ASAHDUREN, KECAMATAN PEKUTATAN, JEMBRANA

SOR SINGGIH BASA BALI RING PARUMAN SUBAK ABIAN DESA ADAT ASAHDUREN, KECAMATAN PEKUTATAN, JEMBRANA e-journal JJPBB Universitas Pendidikan Ganesha Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Vol: 2 No:1(2015) SOR SINGGIH BASA BALI RING PARUMAN SUBAK ABIAN DESA ADAT ASAHDUREN, KECAMATAN PEKUTATAN, JEMBRANA N. K. Lady

Lebih terperinci

CAMPUR KODE BASA INDONESIA RING PANGAJAHAN BASA BALI KELAS V SD LAB UNDIKSHA

CAMPUR KODE BASA INDONESIA RING PANGAJAHAN BASA BALI KELAS V SD LAB UNDIKSHA CAMPUR KODE BASA INDONESIA RING PANGAJAHAN BASA BALI KELAS V SD LAB UNDIKSHA N. K. Wulan Adnyasari 1, I. B. Ludy Paryatna 1, I.B. Sutresna 2. Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha

Lebih terperinci

BASA BALI KEPARA DIALEK NUSA PENIDA SANE KAANGGEN SAJERONING MABEBAOSAN RING WEWIDANGAN DESA PAKRAMAN NUSASARI, KECAMATAN MELAYA, KABUPATEN JEMBRANA

BASA BALI KEPARA DIALEK NUSA PENIDA SANE KAANGGEN SAJERONING MABEBAOSAN RING WEWIDANGAN DESA PAKRAMAN NUSASARI, KECAMATAN MELAYA, KABUPATEN JEMBRANA BASA BALI KEPARA DIALEK NUSA PENIDA SANE KAANGGEN SAJERONING MABEBAOSAN RING WEWIDANGAN DESA PAKRAMAN NUSASARI, KECAMATAN MELAYA, KABUPATEN JEMBRANA N. M. Novalia Pramita Sari 1, I W. G. Wisnu 1, I M.

Lebih terperinci

CAMPUHAN WARNA BASA (CAMPUR KODE) SANE WENTEN RING PABLIGBAGAN SUBAK ANYAR DESA PADANGKELING, KECAMATAN BULELENG, KABUPATEN BULELENG, WARSA 2016

CAMPUHAN WARNA BASA (CAMPUR KODE) SANE WENTEN RING PABLIGBAGAN SUBAK ANYAR DESA PADANGKELING, KECAMATAN BULELENG, KABUPATEN BULELENG, WARSA 2016 CAMPUHAN WARNA BASA (CAMPUR KODE) SANE WENTEN RING PABLIGBAGAN SUBAK ANYAR DESA PADANGKELING, KECAMATAN BULELENG, KABUPATEN BULELENG, WARSA 2016 Komang Rina Dewi, I Nyoman Sudiana, I Nengah Martha Jurusan

Lebih terperinci

Pesaih Kawagedan Sisia Kelas VIIIC SMP Negeri 3 Singaraja Sajeroning Nyelehin Wangun Intrinsik Puisi Bali Purwa (Pupuh Sinom) lan Puisi Bali Anyar

Pesaih Kawagedan Sisia Kelas VIIIC SMP Negeri 3 Singaraja Sajeroning Nyelehin Wangun Intrinsik Puisi Bali Purwa (Pupuh Sinom) lan Puisi Bali Anyar Pesaih Kawagedan Sisia Kelas VIIIC SMP Negeri 3 Singaraja Sajeroning Nyelehin Wangun Intrinsik Puisi Bali Purwa (Pupuh Sinom) lan Puisi Bali Anyar K. Karmini 1,I. B. Putrayasa 1, I. A. Sukma Wirani 2 Jurusan

Lebih terperinci

KAWENTENAN DIALEK BALI AGA RING DESA DAUSA KECAMATAN KINTAMANI KABUPATEN BANGLI

KAWENTENAN DIALEK BALI AGA RING DESA DAUSA KECAMATAN KINTAMANI KABUPATEN BANGLI KAWENTENAN DIALEK BALI AGA RING DESA DAUSA KECAMATAN KINTAMANI KABUPATEN BANGLI I Ketut Agus Adi Putra 1 Ida Ayu Sukma Wirani 1, Ida Ayu Pt. Purnami, S.S, M.Pd 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas

Lebih terperinci

SESELEH PANGAWIGUNAAN BASA BLACKBERRY MESSAGE (BBM) YOWANA RING BR. DUSUN SALA, DESA ABUAN, KECAMATAN SUSUT, KAB. BANGLI

SESELEH PANGAWIGUNAAN BASA BLACKBERRY MESSAGE (BBM) YOWANA RING BR. DUSUN SALA, DESA ABUAN, KECAMATAN SUSUT, KAB. BANGLI SESELEH PANGAWIGUNAAN BASA BLACKBERRY MESSAGE (BBM) YOWANA RING BR. DUSUN SALA, DESA ABUAN, KECAMATAN SUSUT, KAB. BANGLI 1 I Ni luh Umi Astary, 1 I Ida Bagus Rai, 2 I I Gede Nurjaya Jurusan Pendidikan

Lebih terperinci

BASITA PARIBASA RING ALBUM NASI GORENG SPESIAL KEKAWIAN WIDI WIDIANA

BASITA PARIBASA RING ALBUM NASI GORENG SPESIAL KEKAWIAN WIDI WIDIANA BASITA PARIBASA RING ALBUM NASI GORENG SPESIAL KEKAWIAN WIDI WIDIANA I Pt. Budiantara Putra 1, I Kt. Paramarta 1, I Md. Sutama 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja,

Lebih terperinci

TETILIK SOR SINGGIH BASA BALI RING PASANGKEPAN KRAMA DESA PAKRAMAN AYUNAN, KECAMATAN ABIANSEMAL, KABUPATEN BADUNG

TETILIK SOR SINGGIH BASA BALI RING PASANGKEPAN KRAMA DESA PAKRAMAN AYUNAN, KECAMATAN ABIANSEMAL, KABUPATEN BADUNG TETILIK SOR SINGGIH BASA BALI RING PASANGKEPAN KRAMA DESA PAKRAMAN AYUNAN, KECAMATAN ABIANSEMAL, KABUPATEN BADUNG 1 I W. Adhi Mahardika, 1 I.B. Putra Manik Aryana, 2 I G. Gunatama. Jurusan Pendidikan Bahasa

Lebih terperinci

SESELEH CAMPUR KODE RING NOVEL SENTANA CUCU MAREP PAKARDIN I MADE SUGIANTO

SESELEH CAMPUR KODE RING NOVEL SENTANA CUCU MAREP PAKARDIN I MADE SUGIANTO SESELEH CAMPUR KODE RING NOVEL SENTANA CUCU MAREP PAKARDIN I MADE SUGIANTO 1 I W Kuntara, 1 S. A. P. Sriasih, 2 I. A. Sukma Wirani Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja,

Lebih terperinci

WARNA (VARIASI) BASA BALI RING SESURATAN KWACA (BAJU KAOS)

WARNA (VARIASI) BASA BALI RING SESURATAN KWACA (BAJU KAOS) WARNA (VARIASI) BASA BALI RING SESURATAN KWACA (BAJU KAOS) N. P. Febri Yuliani 1, I. K. Paramarta 1, G. Artawan 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja, Indonesia e-mail:

Lebih terperinci

CAMPUH KODE SAJERONING PRASASTI MABASA BALI KUNO SAKING WARSA MASEHI

CAMPUH KODE SAJERONING PRASASTI MABASA BALI KUNO SAKING WARSA MASEHI CAMPUH KODE SAJERONING PRASASTI MABASA BALI KUNO SAKING WARSA 989-1011 MASEHI Gd. Edi Subawa 1, I Kt. Paramarta 1, I. B. Rai 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja, Indonesia

Lebih terperinci

NUREKSAIN WANGUN LAN GUNA SARAT PAGURON- GURON GEGURITAN DHARMA STHITI KEKAWIAN I MADE MENAKA

NUREKSAIN WANGUN LAN GUNA SARAT PAGURON- GURON GEGURITAN DHARMA STHITI KEKAWIAN I MADE MENAKA NUREKSAIN WANGUN LAN GUNA SARAT PAGURON- GURON GEGURITAN DHARMA STHITI KEKAWIAN I MADE MENAKA Ni Wyn Ari Suryanti 1, IB Rai 1, Kt. Paramarta 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Fakultas Bahasa dan Seni Universitas

Lebih terperinci

GENDING-GENDING REGGAE BALI JONI AGUNG SESELEH SEMIOTIKA TETUJON IDUP MANUSA PAIKETANNYANE SARENG AJAH-AJAHAN PAWATEKAN

GENDING-GENDING REGGAE BALI JONI AGUNG SESELEH SEMIOTIKA TETUJON IDUP MANUSA PAIKETANNYANE SARENG AJAH-AJAHAN PAWATEKAN GENDING-GENDING REGGAE BALI JONI AGUNG SESELEH SEMIOTIKA TETUJON IDUP MANUSA PAIKETANNYANE SARENG AJAH-AJAHAN PAWATEKAN I.B. Pidada Adi Putra 1, I.B. Putra Manik Aryana 1, I.B. Ludy Paryatna 2 Jurusan

Lebih terperinci

Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja, Indonesia

Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja, Indonesia RERAWATAN DIALEK BASA BALI RING TEMBANG POP BALI: STUDI KASUS SAJERONING TEMBANG POP BALI MAMURDA CIRI-CIRI KEKAWIAN YONG SAGITA MIWAH BALI UNITED KEKAWIAN KRISNA SURYA PURPA KASOBYAHANG ANTUK DI UBUD

Lebih terperinci

KATA PENGANTAR. Puji syukur dipanjatkan ke hadapan Ida Sang Hyang Widhi Wasa, Tuhan Yang Mahaesa

KATA PENGANTAR. Puji syukur dipanjatkan ke hadapan Ida Sang Hyang Widhi Wasa, Tuhan Yang Mahaesa SKRIPSI INI TELAH DISETUJUI DAN DINILAI OLEH PANITIA PENGUJI PADA PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS ILMU BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA PADA TANGGAL: 1 JULI 2016 Berdasarkan SK Dekan Fakultas Ilmu Budaya,

Lebih terperinci

e-journal JPBB Universitas Pendidikan Ganesha Jurusan Pendidikan Bahasa Bali (Volume 2 Tahun 2015)

e-journal JPBB Universitas Pendidikan Ganesha Jurusan Pendidikan Bahasa Bali (Volume 2 Tahun 2015) ANALISIS BAHASA BALI YANG DISEMPURNAKAN DALAM BUKU AWIG-AWIG SUBAK KACANGBUBUAN, DESA ADAT MAS Ni Kd. A. Andriani, Ida A. Pt. Purnami, I Ngh. Martha Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan

Lebih terperinci

NUREKSAIN ANGGAH-UNGGUHING BASA RING CERPEN MABASA BALI RUBRIK ORTI BALI, KORAN BALI POST 2016

NUREKSAIN ANGGAH-UNGGUHING BASA RING CERPEN MABASA BALI RUBRIK ORTI BALI, KORAN BALI POST 2016 e-journal JPBB Universitas Pendidikan Ganesha Jurusan Pendidikan Bahasa Bali NUREKSAIN ANGGAH-UNGGUHING BASA RING CERPEN MABASA BALI RUBRIK ORTI BALI, KORAN BALI POST 2016 ayusastrinidewi@yahoo.co.id,

Lebih terperinci

KAWENTENAN ANGGAH-UNGGUHING BASA BALI RING NASKAH DRAMA I GODOGAN JURUSAN PENDIDIKAN BASA BALI WARSA 2015/2016

KAWENTENAN ANGGAH-UNGGUHING BASA BALI RING NASKAH DRAMA I GODOGAN JURUSAN PENDIDIKAN BASA BALI WARSA 2015/2016 KAWENTENAN ANGGAH-UNGGUHING BASA BALI RING NASKAH DRAMA I GODOGAN JURUSAN PENDIDIKAN BASA BALI WARSA 2015/2016 Olih: Kadek Moni Ratningsih, NIM 1212051016 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Fakultas Bahasa

Lebih terperinci

SESELEH TATA WANGUN JRONING KRIYA SASTRA LAN SOSIOLOGI PANGAWI RING NOVEL SING JODOH RERIPTAN I MADE SUGIANTO

SESELEH TATA WANGUN JRONING KRIYA SASTRA LAN SOSIOLOGI PANGAWI RING NOVEL SING JODOH RERIPTAN I MADE SUGIANTO SESELEH TATA WANGUN JRONING KRIYA SASTRA LAN SOSIOLOGI PANGAWI RING NOVEL SING JODOH RERIPTAN I MADE SUGIANTO N. L. P. Ekayanti Savitri 1, IB. Putrayasa 1, I. A. Sukma Wirani 2 Jurusan Pendidikan Bahasa

Lebih terperinci

TUTUR LEBUR GANGSA; ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH: I MADE OKA PARIATNA

TUTUR LEBUR GANGSA; ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH: I MADE OKA PARIATNA TUTUR LEBUR GANGSA; ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH: I MADE OKA PARIATNA 1001215034 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2016 i TUTURLEBUR GANGSA; ANALISIS

Lebih terperinci

ARTI LEKSEM SUKATING (UKURAN) NGANGGEN LIMA LAN BATIS RING ASTA KOSALA-KOSALI

ARTI LEKSEM SUKATING (UKURAN) NGANGGEN LIMA LAN BATIS RING ASTA KOSALA-KOSALI ARTI LEKSEM SUKATING (UKURAN) NGANGGEN LIMA LAN BATIS RING ASTA KOSALA-KOSALI I Md Werdiatmaja 1, I Kt Paramarta 1, I Gd Artawan, 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja,

Lebih terperinci

SESELEH INDIK WANGUN INTRINSIK LAN KAJATIAN GUNA SARAT PAGURON-GURON SANE WENTEN RING NOVEL BUUNG KAKAWIAN NYOMAN MANDA

SESELEH INDIK WANGUN INTRINSIK LAN KAJATIAN GUNA SARAT PAGURON-GURON SANE WENTEN RING NOVEL BUUNG KAKAWIAN NYOMAN MANDA SESELEH INDIK WANGUN INTRINSIK LAN KAJATIAN GUNA SARAT PAGURON-GURON SANE WENTEN RING NOVEL BUUNG KAKAWIAN NYOMAN MANDA 1 Nengah Widiantika, 1 I.Gede Gunatama, 2 I. A. Pt. Purnami Jurusan Pendidikan Bahasa

Lebih terperinci

Bahan Ajar BAHASA BALI SMA/SMK

Bahan Ajar BAHASA BALI SMA/SMK Bahan Ajar BAHASA BALI SMA/SMK PEMBELAJARAN BERPUSAT PADA SISWA Permendiknas No. 41 Tahun 2007 (Standar Proses) Kelas XII Semester 1 UNIT 1. MENDENGARKAN SK- 1 KD - 1.1 : : Memahami serta menanggapi berbagai

Lebih terperinci

SOR SINGGIH BASA BALI SAJERONING PARUMAN BANJAR ADAT GUNUNG BIAU, DESA MUNCAN, KABUPATEN KARANGASEM

SOR SINGGIH BASA BALI SAJERONING PARUMAN BANJAR ADAT GUNUNG BIAU, DESA MUNCAN, KABUPATEN KARANGASEM SOR SINGGIH BASA BALI SAJERONING PARUMAN BANJAR ADAT GUNUNG BIAU, DESA MUNCAN, KABUPATEN KARANGASEM Ni Luh Pt. Ratna Dewi 1, Md. Sri Indriani 1, I Kt. Paramartha 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas

Lebih terperinci

GEGURITAN KONTABOJA: ANALISIS STRUKTUR DAN MAKNA OLEH: IDA AYU EKA PURNAMA WULANDARI NIM

GEGURITAN KONTABOJA: ANALISIS STRUKTUR DAN MAKNA OLEH: IDA AYU EKA PURNAMA WULANDARI NIM GEGURITAN KONTABOJA: ANALISIS STRUKTUR DAN MAKNA OLEH: IDA AYU EKA PURNAMA WULANDARI NIM 1101215022 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2015 1 i GEGURITAN

Lebih terperinci

BABAD PASEK KAYU SELEM : ANALISIS STRUKTUR OLEH : I PUTU YUDHI SANTIKA PUTRA NIM:

BABAD PASEK KAYU SELEM : ANALISIS STRUKTUR OLEH : I PUTU YUDHI SANTIKA PUTRA NIM: BABAD PASEK KAYU SELEM : ANALISIS STRUKTUR OLEH : I PUTU YUDHI SANTIKA PUTRA NIM: 1101215005 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS ILMU BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2015 i BABAD PASEK KAYU SELEM: ANALISIS

Lebih terperinci

NYAIHANG SESURATAN GEGURITAN CUPAK GERANTANG LAN SATUA CUPAK GERANTANG MADASAR ANTUK WANGUN CARITA SANE KASELEHIN ANTUK TEORI SASTRA BANDINGAN

NYAIHANG SESURATAN GEGURITAN CUPAK GERANTANG LAN SATUA CUPAK GERANTANG MADASAR ANTUK WANGUN CARITA SANE KASELEHIN ANTUK TEORI SASTRA BANDINGAN NYAIHANG SESURATAN GEGURITAN CUPAK GERANTANG LAN SATUA CUPAK GERANTANG MADASAR ANTUK WANGUN CARITA SANE KASELEHIN ANTUK TEORI SASTRA BANDINGAN Ni Gst. Ayu Kt. Sari Wahini1, I B. Putra Manik Aryana1, I

Lebih terperinci

DIALEK BALI AGA SANE KEAANGGEN RI SAJERONING MABASA BALI RING DESA SIDATAPA, KECAMATAN BANJAR, KABUPATEN BULELENG

DIALEK BALI AGA SANE KEAANGGEN RI SAJERONING MABASA BALI RING DESA SIDATAPA, KECAMATAN BANJAR, KABUPATEN BULELENG e-journal JJPBB Universitas Pendidikan Ganesha Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Vol: 2 No:1(2015) DIALEK BALI AGA SANE KEAANGGEN RI SAJERONING MABASA BALI RING DESA SIDATAPA, KECAMATAN BANJAR, KABUPATEN

Lebih terperinci

SESELEH WANGUN INTRINSIK LAN GUNA SARAT SOSIAL RING PUPULAN SATUA BAWAK MEKEL PARIS PIKARDIN I.B.W. WIDIASA KENITEN

SESELEH WANGUN INTRINSIK LAN GUNA SARAT SOSIAL RING PUPULAN SATUA BAWAK MEKEL PARIS PIKARDIN I.B.W. WIDIASA KENITEN SESELEH WANGUN INTRINSIK LAN GUNA SARAT SOSIAL RING PUPULAN SATUA BAWAK MEKEL PARIS PIKARDIN I.B.W. WIDIASA KENITEN I Km. Endi Saputra 1, I N. Martha 1, I.A.Pt.Purnami 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali

Lebih terperinci

SKRIPSI ANALISIS STRUKTUR DAN SOSIOLOGIS DRAMA MULIH KARYA I NYOMAN MANDA OLEH : NI PUTU HARUM KARTIKA DEWI NIM

SKRIPSI ANALISIS STRUKTUR DAN SOSIOLOGIS DRAMA MULIH KARYA I NYOMAN MANDA OLEH : NI PUTU HARUM KARTIKA DEWI NIM SKRIPSI ANALISIS STRUKTUR DAN SOSIOLOGIS DRAMA MULIH KARYA I NYOMAN MANDA OLEH : NI PUTU HARUM KARTIKA DEWI NIM 1101215006 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR

Lebih terperinci

SESELEH WANGUN INTRINSIK LAN SOSIOLOGI KRIYA SASTRA RING PUPULAN SATUA BAWAK LAWAR GOAK PAKARDIN I KETUT RIDA

SESELEH WANGUN INTRINSIK LAN SOSIOLOGI KRIYA SASTRA RING PUPULAN SATUA BAWAK LAWAR GOAK PAKARDIN I KETUT RIDA SESELEH WANGUN INTRINSIK LAN SOSIOLOGI KRIYA SASTRA RING PUPULAN SATUA BAWAK LAWAR GOAK PAKARDIN I KETUT RIDA I Km. Astu Purnadhita 1, I Nengah Martha 1, I. A. Putu Purnami 2 Jurusan Pendidikan Bahasa

Lebih terperinci

TEKS GEGURITAN PADEM WARAK ANALISIS BENTUK, FUNGSI, DAN MAKNA

TEKS GEGURITAN PADEM WARAK ANALISIS BENTUK, FUNGSI, DAN MAKNA TEKS GEGURITAN PADEM WARAK ANALISIS BENTUK, FUNGSI, DAN MAKNA OLEH: I PUTU BAYU MUTRA WIBAWA NIM 1101215024 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2015 i 1 TEKS

Lebih terperinci

I Gst A Kd Yulandari, I B Md Ludy Paryatna, Md. Sri Indriani

I Gst A Kd Yulandari, I B Md Ludy Paryatna, Md. Sri Indriani NUREKSAIN KAWENTENAN ANGGAH-UNGGUHING BASA BALI SAJERONING PAWIWAHAN RING BANJAR SUMBUL, DESA YEHEMBANG KANGIN, KECAMATAN MENDOYO, KABUPATEN JEMBRANA RING WARSA 2016 I Gst A Kd Yulandari, I B Md Ludy Paryatna,

Lebih terperinci

SESELEH WANGUN CARITA MIWAH PIKENOH PENDIDIKAN KARAKTER RING PUPULAN SATUA KEMBANG RAMPE KASUSASTRAAN BALI PURWA I

SESELEH WANGUN CARITA MIWAH PIKENOH PENDIDIKAN KARAKTER RING PUPULAN SATUA KEMBANG RAMPE KASUSASTRAAN BALI PURWA I SESELEH WANGUN CARITA MIWAH PIKENOH PENDIDIKAN KARAKTER RING PUPULAN SATUA KEMBANG RAMPE KASUSASTRAAN BALI PURWA I N.K. Suwitriyani 1, I.W.G. Wisnu 1, M. Sri Indriani 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas

Lebih terperinci

SESELEH GUNA SARAT WATEK PAAJAH-AJAH RING SAJERONING GEGURITAN RAJAPALA

SESELEH GUNA SARAT WATEK PAAJAH-AJAH RING SAJERONING GEGURITAN RAJAPALA SESELEH GUNA SARAT WATEK PAAJAH-AJAH RING SAJERONING GEGURITAN RAJAPALA Gd Yuli Sutrawan 1, I. A. Sukma Wirani 1, I W. Artika 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja,

Lebih terperinci

ESTETIKA POSMODERN MIWAH GUNA SARAT PAGURON-GURON DOLANAN 'MATIGTIG PAPAH BIU' DUTA KABUPATEN KARANGASEM RING PKB 2015

ESTETIKA POSMODERN MIWAH GUNA SARAT PAGURON-GURON DOLANAN 'MATIGTIG PAPAH BIU' DUTA KABUPATEN KARANGASEM RING PKB 2015 ESTETIKA POSMODERN MIWAH GUNA SARAT PAGURON-GURON DOLANAN 'MATIGTIG PAPAH BIU' DUTA KABUPATEN KARANGASEM RING PKB 2015 I W. Pasek Eka Yasa 1 I. A. Sukma Wirani 1, M. Sri Indriani 2 Jurusan Pendidikan Bahasa

Lebih terperinci

SESELEH WANGUN INTRINSIK LAN KAJATIAN GUNA SARAT PAGURON-GURON RING SATUA PAN BALANG TAMAK

SESELEH WANGUN INTRINSIK LAN KAJATIAN GUNA SARAT PAGURON-GURON RING SATUA PAN BALANG TAMAK SESELEH WANGUN INTRINSIK LAN KAJATIAN GUNA SARAT PAGURON-GURON RING SATUA PAN BALANG TAMAK K. Devi Antariyani 1 I. N. Suandi 1 I. K. Paramarta 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha

Lebih terperinci

TEKS GEGURITAN DARMAKAYA: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH: KADEK RIKA ARIPAWAN NIM:

TEKS GEGURITAN DARMAKAYA: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH: KADEK RIKA ARIPAWAN NIM: TEKS GEGURITAN DARMAKAYA: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH: KADEK RIKA ARIPAWAN NIM: 1101215023 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA 2015 TEKS GEGURITAN DARMAKAYA:

Lebih terperinci

WANGUN INTRINSIK LAN AJI PANGAJAH-AJAHAN TATA LAKSANA RING SATUA BAWAK MABASA BALI WARSA 1975

WANGUN INTRINSIK LAN AJI PANGAJAH-AJAHAN TATA LAKSANA RING SATUA BAWAK MABASA BALI WARSA 1975 WANGUN INTRINSIK LAN AJI PANGAJAH-AJAHAN TATA LAKSANA RING SATUA BAWAK MABASA BALI WARSA 1975 N. M. Ari Puja Astiti 1, I. B. M. Ludy Paryatna 1, I. G. Nurjaya 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas

Lebih terperinci

NUREKSAIN WANGUN LAN PAIKETAN SOSIOLOGI SASTRA RING CAKEPAN NASKAH DRAMA JUKUT BE BANO PIKARDIN I MADE WISNAWA

NUREKSAIN WANGUN LAN PAIKETAN SOSIOLOGI SASTRA RING CAKEPAN NASKAH DRAMA JUKUT BE BANO PIKARDIN I MADE WISNAWA NUREKSAIN WANGUN LAN PAIKETAN SOSIOLOGI SASTRA RING CAKEPAN NASKAH DRAMA JUKUT BE BANO PIKARDIN I MADE WISNAWA Ni Komang Indah, IB Made Ludy Paryatna, Made Sri Indriani Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas

Lebih terperinci

UCAPAN TERIMA KASIH. Puji syukur dipanjatkan ke hadapan Ida Sang Hyang Widhi Wasa/Tuhan Yang

UCAPAN TERIMA KASIH. Puji syukur dipanjatkan ke hadapan Ida Sang Hyang Widhi Wasa/Tuhan Yang UCAPAN TERIMA KASIH Om Swastyastu, Puji syukur dipanjatkan ke hadapan Ida Sang Hyang Widhi Wasa/Tuhan Yang Maha Esa, karena berkat rahmat-nya, skripsi ini dapat diselesaikan tepat waktu. Skripsi yang berjudul

Lebih terperinci

SESELEH BASA SANE KAANGGEN MIWAH GUNASARAT SANE WENTEN RING GEGURITAN PURWAJATI, PAKARDIN I GEDE NGEMBAK, DRUWEN GEDONG KIRTYA, SINGARAJA

SESELEH BASA SANE KAANGGEN MIWAH GUNASARAT SANE WENTEN RING GEGURITAN PURWAJATI, PAKARDIN I GEDE NGEMBAK, DRUWEN GEDONG KIRTYA, SINGARAJA SESELEH BASA SANE KAANGGEN MIWAH GUNASARAT SANE WENTEN RING GEGURITAN PURWAJATI, PAKARDIN I GEDE NGEMBAK, DRUWEN GEDONG KIRTYA, SINGARAJA 1 P. Suarsana, 1 S. A. P. Sriasih, 2 I. B. Rai. Jurusan Pendidikan

Lebih terperinci

KATA PENGANTAR. atas berkat rahmat-nya skripsi yang berjudul Novel Sing Jodoh Analisis

KATA PENGANTAR. atas berkat rahmat-nya skripsi yang berjudul Novel Sing Jodoh Analisis KATA PENGANTAR Om Swastiastu, Puji syukur dipanjatkan kehadapan Ida Sang Hyang Widhi Wasa karena atas berkat rahmat-nya skripsi yang berjudul Novel Sing Jodoh Analisis Psikologi Sastra ini dapat disusun

Lebih terperinci

GEGURITAN AJI RAMA RENA ANALISIS STRUKTUR DAN MAKNA

GEGURITAN AJI RAMA RENA ANALISIS STRUKTUR DAN MAKNA SKRIPSI GEGURITAN AJI RAMA RENA ANALISIS STRUKTUR DAN MAKNA IDA BAGUS DWIJA NANDANA PERSADA NIM 1201215035 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS ILMU BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2017 i SKRIPSI GEGURITAN

Lebih terperinci

TEKS TUTUR JONG MANTEN: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH: DESAK PUTU ELVIANA DEWI NIM:

TEKS TUTUR JONG MANTEN: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH: DESAK PUTU ELVIANA DEWI NIM: TEKS TUTUR JONG MANTEN: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH: DESAK PUTU ELVIANA DEWI NIM: 1101215008 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2015 i TEKS TUTUR JONG

Lebih terperinci

Tureksa Anggah-ungguhing Basa Ring Novel Ratna Tribanowati, Leak Soleh Solah Leak Pikardin I Made Sugianto

Tureksa Anggah-ungguhing Basa Ring Novel Ratna Tribanowati, Leak Soleh Solah Leak Pikardin I Made Sugianto Tureksa Anggah-ungguhing Basa Ring Novel Ratna Tribanowati, Sugianto I M Wira Wartana¹, I. Md. Ludy Paryatna¹, S.A.P Sriasih². Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja, Indonesia

Lebih terperinci

SESELEH VARIASI BASA RING DIALEK BALI AGA DESA SERAYA, KECAMATAN KARANGASEM, KABUPATEN KARANGASEM

SESELEH VARIASI BASA RING DIALEK BALI AGA DESA SERAYA, KECAMATAN KARANGASEM, KABUPATEN KARANGASEM SESELEH VARIASI BASA RING DIALEK BALI AGA DESA SERAYA, KECAMATAN KARANGASEM, KABUPATEN KARANGASEM N. L. Degeng Ratna Dewi 1, I. B. Rai 1, N. Sudiana 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan

Lebih terperinci

PELESTARIAN BAHASA BALI DALAM MEDIA CETAK BERBAHASA BALI: KAJIAN SOSIOLINGUISTIK OLEH ANAK AGUNG ISTRI ITA RYANDEWI NIM:

PELESTARIAN BAHASA BALI DALAM MEDIA CETAK BERBAHASA BALI: KAJIAN SOSIOLINGUISTIK OLEH ANAK AGUNG ISTRI ITA RYANDEWI NIM: PELESTARIAN BAHASA BALI DALAM MEDIA CETAK BERBAHASA BALI: KAJIAN SOSIOLINGUISTIK OLEH ANAK AGUNG ISTRI ITA RYANDEWI NIM: 1101215033 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA

Lebih terperinci

TEKS GEGURITAN MANTRI SANAK LIMA ANALISIS STRUKTUR DAN NILAI

TEKS GEGURITAN MANTRI SANAK LIMA ANALISIS STRUKTUR DAN NILAI SKRIPSI TEKS GEGURITAN MANTRI SANAK LIMA ANALISIS STRUKTUR DAN NILAI OLEH NI PUTU NOVIYANTI WARDANI NIM 1201215007 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS ILMU BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2016 i TEKS

Lebih terperinci

SOSIOKULTURAL KRAMA BALI RING SATUA BALI LAN PAIKETANNYANE RING PANGAJAHAN SASTRA BALI

SOSIOKULTURAL KRAMA BALI RING SATUA BALI LAN PAIKETANNYANE RING PANGAJAHAN SASTRA BALI SOSIOKULTURAL KRAMA BALI RING SATUA BALI LAN PAIKETANNYANE RING PANGAJAHAN SASTRA BALI N. K. Erawati 1, 1 N. Yasa, 2 S.A.P. Sriasih Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja,

Lebih terperinci

TUTUR ANGKUS PRANA: KAJIAN STRUKTUR DAN SEMIOTIKA. Oleh: NI KADEK DEWI SANTHIASTINI

TUTUR ANGKUS PRANA: KAJIAN STRUKTUR DAN SEMIOTIKA. Oleh: NI KADEK DEWI SANTHIASTINI TUTUR ANGKUS PRANA: KAJIAN STRUKTUR DAN SEMIOTIKA Oleh: NI KADEK DEWI SANTHIASTINI 1101215002 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA 2015 i TUTUR ANGKUS PRANA: KAJIAN

Lebih terperinci

SESELEH WANGUN INSTRINSIK LAN KAJATIAN GUNA SARAT PAGURON-GURON RING PUPULAN CERPEN DA NAKONANG ADAN TIANGE PAKARDIN AGUNG WIYAT S.

SESELEH WANGUN INSTRINSIK LAN KAJATIAN GUNA SARAT PAGURON-GURON RING PUPULAN CERPEN DA NAKONANG ADAN TIANGE PAKARDIN AGUNG WIYAT S. SESELEH WANGUN INSTRINSIK LAN KAJATIAN GUNA SARAT PAGURON-GURON RING PUPULAN CERPEN DA NAKONANG ADAN TIANGE PAKARDIN AGUNG WIYAT S. ARDHI I Kdk. Berry. hermana 1, I. A. Pt. Purnami 1, I. B. Putrayasa 2

Lebih terperinci

TEKS TUTUR CANDRABHERAWA: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI

TEKS TUTUR CANDRABHERAWA: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI TEKS TUTUR CANDRABHERAWA: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH : NI NYOMAN AYU PUSPITA DEWI NIM: 1101215012 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2015 i TEKS TUTUR

Lebih terperinci

KATA PENGANTAR. Puji syukur dipanjatkan ke hadapan Tuhan Yang Mahaesa/Ida Sang Hyang

KATA PENGANTAR. Puji syukur dipanjatkan ke hadapan Tuhan Yang Mahaesa/Ida Sang Hyang KATA PENGANTAR Om Swastyastu, Puji syukur dipanjatkan ke hadapan Tuhan Yang Mahaesa/Ida Sang Hyang Widhi Wasa karena atas berkat dan rahmat-nya skripsi yang berjudul Variasi Fonologis dan Leksikal Bahasa

Lebih terperinci

MITOS DI NUSA PENIDA ANALISIS STRUKTUR, FUNGSI, DAN MAKNA

MITOS DI NUSA PENIDA ANALISIS STRUKTUR, FUNGSI, DAN MAKNA SKRIPSI MITOS DI NUSA PENIDA ANALISIS STRUKTUR, FUNGSI, DAN MAKNA Oleh : NI PUTU SUDIASIH NIM : 1101215035 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA 2015 i MITOS DI NUSA

Lebih terperinci

GEGURITAN ANGGASTYA: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI

GEGURITAN ANGGASTYA: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI SKRIPSI GEGURITAN ANGGASTYA: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI NI MADE OKTA ERA YATI NIM :1201215029 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS ILMU BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2016 i GEGURITAN ANGGASTYA: ANALISIS

Lebih terperinci

TEKS MITOS TAPAKAN BARONG BHATARA SAKTI NAWA SANGA DI KAHYANGAN JAGAT LUHUR NATAR SARI: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI

TEKS MITOS TAPAKAN BARONG BHATARA SAKTI NAWA SANGA DI KAHYANGAN JAGAT LUHUR NATAR SARI: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI SKRIPSI TEKS MITOS TAPAKAN BARONG BHATARA SAKTI NAWA SANGA DI KAHYANGAN JAGAT LUHUR NATAR SARI: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI NI PUTU GEK ANNA DELVIA NIM 1201215040 FAKULTAS ILMU BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA

Lebih terperinci

PEMERTAHANAN BAHASA BALI MELALUI GENDING RARE PADA ANAK-ANAK DI SANGGAR KUKURUYUK: KAJIAN SOSIOLINGUISTIK

PEMERTAHANAN BAHASA BALI MELALUI GENDING RARE PADA ANAK-ANAK DI SANGGAR KUKURUYUK: KAJIAN SOSIOLINGUISTIK PEMERTAHANAN BAHASA BALI MELALUI GENDING RARE PADA ANAK-ANAK DI SANGGAR KUKURUYUK: KAJIAN SOSIOLINGUISTIK OLEH: I PUTU PERMANA MAHARDIKA NIM 1101215032 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA

Lebih terperinci

SKRIPSI KAMUS BALI INDONESIA BIDANG ISTILAH UPAKARA MANUSA YADNYA DI KABUPATEN BADUNG

SKRIPSI KAMUS BALI INDONESIA BIDANG ISTILAH UPAKARA MANUSA YADNYA DI KABUPATEN BADUNG SKRIPSI KAMUS BALI INDONESIA BIDANG ISTILAH UPAKARA MANUSA YADNYA DI KABUPATEN BADUNG PUTU KRISNA APRIANTI NIM 1201215021 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS ILMU BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2016

Lebih terperinci

BABAD DANGHYANG BANG MANIK ANGKERAN: KAJIAN STRUKTUR DAN FUNGSI

BABAD DANGHYANG BANG MANIK ANGKERAN: KAJIAN STRUKTUR DAN FUNGSI BABAD DANGHYANG BANG MANIK ANGKERAN: KAJIAN STRUKTUR DAN FUNGSI Skripsi untuk Memperoleh Gelar Sarjana Pada Program Studi Sastra Bali Universitas Udayana I KETUT MANIKA JAYA NIM 1201215020 FAKULTAS ILMU

Lebih terperinci

Pantang menyerah sebelum. mencapai hasil yang maksimal

Pantang menyerah sebelum. mencapai hasil yang maksimal USULAN SKRIPSI INI TELAH DISETUJUI DANDINILAI OLEH PANITIA PENGUJI PADA PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS ILMU BUDAYA, UNIVERSITAS UDAYANA PADA TANGGAL, 23 PEBRUARI 2017 Berdasarkan SK Ketua Program Studi

Lebih terperinci

Kata Kunci : Kidung, Struktur, Semiotik, Smaratantra.

Kata Kunci : Kidung, Struktur, Semiotik, Smaratantra. ABSTRAK ANALISIS SEMIOTIKA KIDUNG TUNJUNG BIRU Kidung Tunjung Biru dipilih sebagai objek dalam penelitian ini, karena beberapa alasan. Pertama, gagasan-gagasan yang terkandung di dalamnya, merepresentasikan

Lebih terperinci

SESELEH WANGUN LAN KASUKSMAN AJAH-AJAHAN PAWATEKAN RING LELAMPAHAN GATOTKACA DUTA WAYANG CENK BLONK

SESELEH WANGUN LAN KASUKSMAN AJAH-AJAHAN PAWATEKAN RING LELAMPAHAN GATOTKACA DUTA WAYANG CENK BLONK SESELEH WANGUN LAN KASUKSMAN AJAH-AJAHAN PAWATEKAN RING LELAMPAHAN GATOTKACA DUTA WAYANG CENK BLONK 1 Luh Ekarini, 1 I.B. Putra Manik Aryana, 2 I Gede Nurjaya. Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas

Lebih terperinci

GEGURITAN PURA TANAH LOT ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH IDA BAGUS PUTU WIASTIKA NIM

GEGURITAN PURA TANAH LOT ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH IDA BAGUS PUTU WIASTIKA NIM GEGURITAN PURA TANAH LOT ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH IDA BAGUS PUTU WIASTIKA NIM 0901215024 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2014 GEGURITAN PURA TANAH

Lebih terperinci

BAB VI FAKTOR PENUNJANG DAN FAKTOR PENGHAMBAT PEMERTAHANAN BAHASA BALI DALAM MASYARAKAT MULTIKULTURAL DI KOTA DENPASAR

BAB VI FAKTOR PENUNJANG DAN FAKTOR PENGHAMBAT PEMERTAHANAN BAHASA BALI DALAM MASYARAKAT MULTIKULTURAL DI KOTA DENPASAR 86 BAB VI FAKTOR PENUNJANG DAN FAKTOR PENGHAMBAT PEMERTAHANAN BAHASA BALI DALAM MASYARAKAT MULTIKULTURAL DI KOTA DENPASAR Kusumoharidjoyo (2000: 34) menyebutkan faktor penunjang serta faktor penghambat

Lebih terperinci

PENYUSUNAN KAMUS SERAPAN DALAM BAHASA BALI

PENYUSUNAN KAMUS SERAPAN DALAM BAHASA BALI PENYUSUNAN KAMUS SERAPAN DALAM BAHASA BALI 1 I Nengah Suandi, 2 Ida Bagus Putrayasa, 3 I Wayan Wisnu Jurusan Pendidikan Bahasa dan Sastra Indonesia Universitas Pendidikan Ganesha E-mail: nengah_suandi@yahoo.co.id

Lebih terperinci

CITRA WANITA PENYIHIR DALAM NOVEL RATNA TRIBANOWATI KARYA I MADE SUGIANTO: SUATU KAJIAN KRITIK SASTRA FEMINIS

CITRA WANITA PENYIHIR DALAM NOVEL RATNA TRIBANOWATI KARYA I MADE SUGIANTO: SUATU KAJIAN KRITIK SASTRA FEMINIS CITRA WANITA PENYIHIR DALAM NOVEL RATNA TRIBANOWATI KARYA I MADE SUGIANTO: SUATU KAJIAN KRITIK SASTRA FEMINIS OLEH: NI LUH KADEK RICHA DWITASARI NIM: 1101215025 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA

Lebih terperinci

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN ( RPP ) 2

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN ( RPP ) 2 RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN ( RPP ) 2 Sekolah : SMA Negeri 8 Denpasar Mata Pelajaran : Bahasa Daerah Bali Satuan Pendidikan : SMA Kelas / Semester : XI / I Aspek : Menyimak I. Standar Kompetensi :

Lebih terperinci

ULANGAN AKHIR SEMESTER GANJIL TAHUN PELAJARAN 2017/2018. Kompetensi Keahlian : Semua Jurusan Kelas : X/1 Hari / Tanggal :

ULANGAN AKHIR SEMESTER GANJIL TAHUN PELAJARAN 2017/2018. Kompetensi Keahlian : Semua Jurusan Kelas : X/1 Hari / Tanggal : PEMERINTAH PROVINSI BALI DINAS PENDIDIKAN PEMUDA DAN OLAH RAGA SEKOLAH MENENGAH KEJURUAN NEGERI 1 TAMPAKSIRING Alamat : Jl. Ir Soekarno desa sanding Tampaksiring, Gianyar, Bali 80561 Telp. : (0361) 981165

Lebih terperinci

TEKS DRAMA GONG I MADE SUBANDAR HASTA KOMALA ANALISIS BENTUK, FUNGSI, DAN MAKNA

TEKS DRAMA GONG I MADE SUBANDAR HASTA KOMALA ANALISIS BENTUK, FUNGSI, DAN MAKNA TEKS DRAMA GONG I MADE SUBANDAR HASTA KOMALA ANALISIS BENTUK, FUNGSI, DAN MAKNA OLEH IDA AYU PUTRI PERTIWI NIM 1001215010 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR

Lebih terperinci

ABSTRAK. Kata Kunci: kamus, bahasa, sastra, istilah, kategori.

ABSTRAK. Kata Kunci: kamus, bahasa, sastra, istilah, kategori. ABSTRAK Penelitian Kamus Bali-Indonesia Istilah Bahasa dan Sastra Bali bertujuan untuk mengetahui bentuk dan khazanah istilah yang terdapat dalam bahasa dan sastra Bali. Adapun teori yang digunakan dalam

Lebih terperinci

PENGGUNAAN METODE LATIHAN DALAM MENINGKATKAN KEMAMPUAN MENULIS PIDATO BERBAHASA BALI SISWA KELAS XI IPA 2 SMA NEGERI 1 SAWAN

PENGGUNAAN METODE LATIHAN DALAM MENINGKATKAN KEMAMPUAN MENULIS PIDATO BERBAHASA BALI SISWA KELAS XI IPA 2 SMA NEGERI 1 SAWAN PENGGUNAAN METODE LATIHAN DALAM MENINGKATKAN KEMAMPUAN MENULIS PIDATO BERBAHASA BALI SISWA KELAS XI IPA 2 SMA NEGERI 1 SAWAN Ni Wayan Septianingsih, Ida Bagus Putra Manik Aryana, Made Sri Indriani Jurusan

Lebih terperinci

Bule Belajar Budaya Bali: Kritik Identitas dalam Antologi Cerpen Mekel Paris. I Wayan Eka Septiawan

Bule Belajar Budaya Bali: Kritik Identitas dalam Antologi Cerpen Mekel Paris. I Wayan Eka Septiawan Bule Belajar Budaya Bali: Kritik Identitas dalam Antologi Cerpen Mekel Paris I Wayan Eka Septiawan Mahasiswa S-2 Prodi Linguistik Konsentrasi Wacana Sastra Email: iwayaneka_septiawan@yahoo.com Judul Buku

Lebih terperinci

ABSTRAK GEGURITAN MASAN RODI ANALISIS STRUKTUR DAN NILAI

ABSTRAK GEGURITAN MASAN RODI ANALISIS STRUKTUR DAN NILAI ABSTRAK GEGURITAN MASAN RODI ANALISIS STRUKTUR DAN NILAI Penelitian terhadap Geguritan Masan Rodi ini membahas tentang analisis struktur dan fungsi. Analisis ini mempunyai tujuan untuk mengungkapkan struktur

Lebih terperinci

I. PURWAKA. Manut swadarma Krama Desa Pakraman Tonja rikala mikukuhang kasukertan jagat malarapan antuk minakadi :

I. PURWAKA. Manut swadarma Krama Desa Pakraman Tonja rikala mikukuhang kasukertan jagat malarapan antuk minakadi : I. PURWAKA. Sangkaning paswecan Ida Hyang Widhi Wasa, sane ngardi Buwana Agung lan Buwana Alit. turmaning ngawisesa kahuripan sarwa prani miwah sarwa tiumuwu, mewastu I Manusa rikala ngupadi kerahajengan

Lebih terperinci

BAB II KAJIAN PUSTAKA. umum. Menurut Sutarno NS ( 2003 : 32 ) Perpustakaan umum sering diibaratkan

BAB II KAJIAN PUSTAKA. umum. Menurut Sutarno NS ( 2003 : 32 ) Perpustakaan umum sering diibaratkan 6 BAB II KAJIAN PUSTAKA 2.1 Perpustakaan Umum Perpustakaan merupakan perpustakaan yang ada di lingkungan masyarakat umum. Menurut Sutarno NS ( 2003 : 32 ) Perpustakaan umum sering diibaratkan sebagai Universitas

Lebih terperinci

Pangawedar indik Hak-Hak Azasi Manusia

Pangawedar indik Hak-Hak Azasi Manusia Pangawedar indik Hak-Hak Azasi Manusia Sami manusane mijil maduluran hak-hak sane pateh lan pastika tur malarapan kebebasan-kebebasan sane mabuat pisan. Perserikatan Bangsa-Bangsa maduwe tatuwek pacang

Lebih terperinci

BAB V UPAYA-UPAYA PEMERTAHANAN BAHASA BALI. telah diupayakan sebagaimana tertuang dalam penjelasan Bab XV pasal 36 UUD 1945

BAB V UPAYA-UPAYA PEMERTAHANAN BAHASA BALI. telah diupayakan sebagaimana tertuang dalam penjelasan Bab XV pasal 36 UUD 1945 67 BAB V UPAYA-UPAYA PEMERTAHANAN BAHASA BALI Upaya-upaya pemertahanan bahasa dalam hal ini bahasa Daerah secara yuridis telah diupayakan sebagaimana tertuang dalam penjelasan Bab XV pasal 36 UUD 1945

Lebih terperinci

Pengembangan Text to Digital Image Converter Untuk Dokumen Aksara Bali. Oleh

Pengembangan Text to Digital Image Converter Untuk Dokumen Aksara Bali. Oleh Pengembangan Text to Digital Image Converter Untuk Dokumen Aksara Bali Oleh I Dewa Ayu Made Sartini, Made Windu Antara Kesiman, S.T., M.Sc, I Gede Mahendra Darmawiguna, S.Kom., M.Sc Jurusan Pendidikan

Lebih terperinci

Vidya Samhita Jurnal Penelitian Agama

Vidya Samhita Jurnal Penelitian Agama PELESTARIAN LINGKUNGAN HIDUP DAN MITOS SAPI DI DESA TAMBAKAN, KUBUTAMBAHAN, BULELENG Oleh : Luh Putu Puspawati Fakultas Ilmu Budaya, Universitas Udayana Email : puspawati1960@yahoo.com Abstract Myth sacred

Lebih terperinci

BERBAHASA BALI DENGAN BAIK DAN BENAR. Oleh : Drs. I Made Suwendi, M.Hum Fakultas Keguruan dan Ilmu Pendidikan Universitas Dwijendra.

BERBAHASA BALI DENGAN BAIK DAN BENAR. Oleh : Drs. I Made Suwendi, M.Hum Fakultas Keguruan dan Ilmu Pendidikan Universitas Dwijendra. BERBAHASA BALI DENGAN BAIK DAN BENAR Oleh : Drs. I Made Suwendi, M.Hum Fakultas Keguruan dan Ilmu Pendidikan Universitas Dwijendra Abstrak Bahasa Bali digunakan sebagai alat komunikasi oleh masyarakat

Lebih terperinci