Pesaih Kawagedan Sisia Kelas VIIIC SMP Negeri 3 Singaraja Sajeroning Nyelehin Wangun Intrinsik Puisi Bali Purwa (Pupuh Sinom) lan Puisi Bali Anyar
|
|
- Doddy Darmali
- 6 tahun lalu
- Tontonan:
Transkripsi
1 Pesaih Kawagedan Sisia Kelas VIIIC SMP Negeri 3 Singaraja Sajeroning Nyelehin Wangun Intrinsik Puisi Bali Purwa (Pupuh Sinom) lan Puisi Bali Anyar K. Karmini 1,I. B. Putrayasa 1, I. A. Sukma Wirani 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja, Indonesia {Kadekvendy@yahoo.com,IBPutra@gmail.com,dayu.sukma@yahoo.co.id }@undiksha.ac.id Kuub Tetilik puniki matetujon nelatarang (1) kawagedan sisia kelas VIIIC SMP Negeri 3 Singaraja Bali purwa (pupuh sinom) druwen I Wayan Pala. (2) kawagedan sisia kelas VIIIC SMP Negeri 3 Singaraja sajeroning nyelehin wangun intrinsik puisi Bali anyar Cening Komang druwen Nyoman Manda. (3) pikobet sisia kelas VIIIC SMP Negeri 3 Singaraja sajeroning nyelehin wangun intrinsik puisi Bali purwa (pupuh sinom) lan puisi Bali anyar.tetilik puniki nganggen palihan tetilik deskriftip kuantitatif lan kualitatif. Jejering ring tetilik puniki inggih punika sisia kelas VIIIC SMP Negeri 3 Singaraja. Panandang tetilik puniki inggih punika kawagedan sisia kelas VIIIC Bali purwa (pupuh sinom) lan puisi Bali anyar. Pamupulan data nganggen tes miwah sadu wicara. Kramaning data tureksa sane kaanggen inggih punika deskriftip kuantitatif lan kualitatif antuk pamargi (1) reduksi data, (2) klasifikasi data, (3) nelatarang data, miwah (4) panyutetan. Pikolih tetilik puniki nyantenang (1) nilai sisia Bali purwa (pupuh sinom) polih nilai rata-rata 67 miwah 72% sane tuntas lan 28% sane durung tuntas, puniki rumasuk kriteria kawagedannyane sedang lan ketuntasan belajar cukup tuntas. (2) nilai kawagedan sisia Bali anyar polih nilai rata-rata 68 miwah 75% sane tuntas lan 25% sane durung tuntas, puniki rumasuk kriteria kawagedannyane tinggi lan ketuntasan belajarnyane tuntas. (3) pikobet sisia inggih punika akeh sisia sane nenten uning lan nenten prasida ngeresepang wangun intrinsik puisi Bali purwa miwah puisi Bali anyar. Kruna jejaton: wangun intrinsik, puisi Bali.
2 Abstrak Penelitian ini bertujuan mendeskripsikan (1) kemampuan siswa dalam menganalisis unsur intrinsik puisi Bali tradisional (pupuh sinom) oleh I Wayan Pala (2) kemampuan sisiwa menganalisis unsur intrinsik puisi Bali modern Cening Komang oleh Nyoman Manda (3) kendala siswa menganalisis unsur intrinsik puisi Bali tradisional (pupuh sinom) oleh I Wayan Pala dan puisi Bali modern oleh Nyoman Manda. Penelitian ini menggunakan teknik kuantitatif dan kualitatif. Subjek penelitian ini adalah siswa kelas VIIIC SMP Negeri 3 Singaraja. Objek penelitian ini adalah kemampuan siswa kelas VIIIC dalam menganalisis unsur intrinsik puisi Bali tradisional (pupuh sinom) dan puisi Bali modern. Metode pengumpulan data yang digunakan penelitian ini adalah metode tes dan wawancara. Metode analisis data yang digunakan adalah deskriftip kuantitatif dan kualitatif dengan cara (1) reduksi data (2) klasifikasi data, (3) menyajikan data, dan (4) penyimpulan. Hasil penelitian ini adalah (1) nilai kemampuan siswa dalam menganalisis unsur intrinsik puisi Bali tradisional (pupuh sinom) adalah nilai rata-rata 67 dan 72% yang tuntas dan 28% yang belum tuntas, kriteria kemampuan siswa termasuk sedang dan ketutasan belajar siswa termasuk cukup tuntas (2) nilai kemampuan sisiwa dalam menganalisis unsur intrinsik puisi Bali modern adalah nilai rata-rata 68 dan 75% yang tuntas dan 25% yang belum tuntas, kriteria kemampuan siswa termasuk tinggi dan kriteria ketuntasan belajar siswa tuntas. (3) kendala siswa dalam menganalisis unsur intrinsik puisi adalah sisiwa banyak yang tidak tahu dan tidak memahami unsur intrinsik puisi. Kata kunci: unsur intrinsik, puisi Bali. Abstract This study aimed at describing (1) students ability in analyzing intrinsic element of a traditional Balinese poem (pupuh sinom) by I wayan Pala (2) students ability in analyzing intrinsic element of a modern Balinese poem Cening Komang by Nyoman Manda (3) students problems in analyzing intrinsic element of traditional Balinese poem (Pupuh Sinom) by I wayan Pala and modern Balinese poem by Nyoman Manda. The study uses quantitative and qualitative technique. The subjects of the study were students of VIIIC class of SMP Negeri 3 Singaraja. The object of the study was the class VIIIC students ability in analyzing intrinsic element of traditional Balinese poem (pupuh Sinom) and moden Balinese poem. Data collection method used in this study were test and interview. The data analysis method used was descriptive quantitative and qualitative through (1) data reduction, (2) data classification, (3) data display, and (4) conclusion. The findings of the study are (1) the average score of students ability in analyzing intrinsic element of traditional Balinese Poem (pupuh Sinom) was 67 and 72% completely achieve the target of learning and 28% did not attained the target of learning completely, students ability was considered average and the target of learning was attained sufficiently. (2) the students average score in analyzing intrinsic element of modern poem was 68, and 75% attained the target of learning completely, students ability was considered high and students could attain the target of learning completely. (3) the students problem in analyzing intrinsic element of poem was their lacking of knowledge and comprehension on poetry intrinsic element. Keywords: intrinsic element, poem Bali. PURWAKA Kasusastraan Bali pinih mabuat pisan ring krama Baline. Mawinan kasusastraan Bali punika pinaka panuntun lan sasuluh ngamargiang upakara lan kauripan jagat Baline. Malajahin nyastra Bali utawi ngwacen sakancan kasusastraan Bali puniki mangda dados anggen ngamanahang, ngidepang, ngasuksmaang napi sane mungguh ring sajeroning kriya sastra sane kakardinin olih para pangawi Balisane sampun lintang. Lian ring punika malarapan antuk nyastra utawi ngwacen kriya sastra prasida ngalimurang manah lan pinaka dasar ngwangun watek. Manut Antara (2006:1) Kasusastraan Bali punika madaging ungguhan manah utawi kaweruhan sane lintang luwih,
3 nganggen basa sane becik, miwah sane medal ring herdaya manusa taler kasurat nganggen basa Bali. Taler kasusastraan Bali pinaka piranti peplajahan para sisia ring sekolah, pinaka sasuluh utawi gambaran nilai-nilai budaya Bali. Sastra sane pinaka sasuluh kauripan para kramanyane sane kakardi ring kriya sastra punika. Sastra prasida nyihnayang parisolah miwah parilaksana kramane (Damono miwah Budianta, 2009:1). Sastra prasida nguusin sane pinih ageng ngeninin indik tata cara i manusa mapikayun ring kauripan, ngeninin indik laksana sane becik miwah laksana sane nenten becik, ngeninin indik kauripan jadma lan wangsanyane (Suyitno, 1985:1). Sastra Bali kacihnayang nganggen basa Bali, nanging dados taler kasurat nganggen aksara Bali utawi aksara latin. Yening dumun, sane kasorohang indik sastra, imbanyane marupa, soroh tembang, usadha (tamba, ubad-ubadan), wariga (padewasaan), satua, wiracarita miwah sane lianan. Ring aab sakadi mangkin, sane kaparinama kasusastraan Bali wantah sane marupa tetamian kriya sastra Bali purwa sakadi ; tembang, satua, babad, paribasa miwah sastra Bali modern sakadi ; puisi, cerpen, novel, miwah drama ( Antara, 2006:1). Puisi pinaka silih sinunggil kriya sastra sane kakaryanang olih para pangawi ring Bali. Puisi punika pinaka silih sinunggil pengajahan ngeninin indik sastra ring sekolah. Ring sekolah para sisia kaajahin indik puisi Bali purwa (pupuh) lan puisi Bali anyar. Pikolih para sisia malajahin kriya sastra sane marupa seni prasida ngicenin rasa lengut duaning kriya sastra punika kawangun antuk unsur-unsur miwah pirantipiranti kalengutan lan keanggen sesuluh ring angga para sisia. Majalaran antuk kriya sastra sane marupa puisi, para sisia prasida nedunang wirasa utama sane wenten ring angga ipun. Nanging nenten makasami para sisia prasida ngaresepang daging, wirasa miwah pabesen sane wenten ring puisi, santukan akeh para sisia nenten prasida ngaresepang basa Bali sane kaanggen ring puisi. Puisi sane pinaka kriya sastra manusa pastika prasida dados jalaran anggen nedunang ekspresi miwah papinehpapineh sane wenten ring pikenehnyane). Puisi punika silih sinunggil wangun kriya sastra sane bawak miwah singkat sane nguningayang daging kayun pangawinyane sane nganggen sajebag daya basa sane leget (pekat), reragragan (kreatif), miwah ngangge rerambangan (Suroto, 1989:40). Puisi ring Bali wenten makekalih inggih punika puisi Bali purwa lan puisi Bali Anyar. Satra Bali purwa wenten puisi Bali purwa sane marupa tembang. Tembang ring Bali kabaos sekar. Manut Antara (2006:3) tembang inggih punika soroh kriya sastra sane nganggen basa Bali, aksara Bali/latin, sane pakawiannyane nganutin uger-uger tembang ring apada lingsa (apada). Puisi Bali purwa sane marupa tembang/sekar punika wenten petang soroh, inggih punika (1) sekar rare, (2) sekar alit/pupuh (3) sekar madia lan (4) sekar agung. Makasami sekar puniki sampun dados seni budaya para krama Baline, minakadi tembang-tembang utawi geguritan macepat sane sampun lumrah kadadosang gita utawi sekar geguritan punika. Imbanyane sekadi pupuh sinom, semarandana, maskumambang, mijil, pucung, pangkur, ginada, ginanti, durma lan dangdanggula. Puisi Bali purwa dados katembangang utawi kagendingang lan puisi Bali anyar dados kawacen, deklamasi utawi kalampahang olih para sisiane sami. Yening sampun uning teges puisi pacang patut pisan ngerereh unteng miwah pabesen indik napi sane jagi katekedang utawi kawedarang ring para pangwacen utawi pamiarsa. Yening malajah ngewacen puisi purwa lan puisi Bali anyar pastika prasida uning napi sane kunggahang, kamanahang utawi karasayang olih sang pangawi ring puisine punika. Nanging nenten makasami sang sane ngewacen puisi punika prasida ngaresepang puisi sane sampun kawacen, santukan akeh para janane utaminyane sisia ring sekolah mangkin nenten prasida ngeresepang basa Bali. Akeh para sisia nenten prasida mebebaosan utawi ngeresepang basa Bali punika, santukan para sisia serahina ring sekolah, ring masyarakat miwah ring jero setate mabebaosan nganggen basa Indonesia. Ri kala guru rupaka utawi
4 rerama mabebaosan sareng okanyane akeh nganggen basa Indonesia tur lali kapining basa Bali utawi basa ibu sane sampun kawarisang olih para penglingsir sane dumun. Akeh para janane utawi krama Bali nenten prasida mabebaosan lan ngertiang basa Bali, silih sinunggilnyane sekadi ring sekolah. Ring sekolah para sisia akeh mebebaosan nganggen basa Indonesia, punika nenten ja iwang, nanging ri kala wenten pangajahan basa Bali ring sekolah akeh para sisia nenten prasida ngaresepang napi sane katelatarang olih guru basa Bali santukan guru basa Bali punika ri kala nelatarang materi utawi mabebaosan ngangen basa Bali. Ring sekolah, sisia polih materi ngeninin indik puisi Bali purwa (pupuh) lan puisi Bali anyar. Ri kala para sisia ngewacen puisi akeh para sisia nenten prasida ngaresepang puisi punika. Santukan ring puisi Bali purwa lan puisi Bali anyar punika nganggen basa Bali, nika mawinan para sisiane nenten ngresep lan nenten prasida uning indik srana sane ngawangun puisi Bali. Puisi Bali Purwa kawangun antuk padalingsa. Puisi Bali anyar kawangun antuk (1) murda puisi, (2) unteng utawi suksman puisi, (3) piteket, (4) suara/wirama, (5) bayu, (6) wirasa, (7) lengkara, (8) tugelan lengkara (enjabemen), (9) kosabasa, lan (10) tipografi (Antara, 2006:21). Nyelehin srana sane ngwangun puisi punika pinih mabuat pisan anggen nudut manah para sisia mangda seneng malajah basa Bali serahina-rahina ring jro, mangda mautsaha mawicara nganggen basa Bali, taler para guru pangajian urati nincapang pangajahan ngeninin indik kosa basa ring basa Bali. Yening sampun prasida nelebang indik punika sinah prasida ngwangun rasa bangga utawi seneng nganggen basa Bali tur tan meweh ngawi sajeroning puisi basa Bali. Srana sane ngwangun puisi mangda kauningin olih para pengwacen puisi utawi olih para sisia, santukan malarapan antuk nyelehein srana utawi wangun puisi para sisia prasida uning napi unteng utawi topik, tetuek utawi tema miwah amanat utawi pabesen indik napi sane jagi katekedang utawi kawedarang ring para pangwacen utawi pamiarsa. Akeh kriya puisi sane kakaryanang nanging para sisia sane ngwacen puisi punika nenten prasida nyelehin srana sane ngwangun puisi utaminyane wangun intrinsik puisi. Riantukan para sisia nenten uning wangun intrinsik sane wenten ring puisi lan nenten prasida ngaresepang wangun intrinsik sane wenten ring puisi punika yadiastun materi ngeninin indik puisi lan nyelehin wangun intrinsik puisi sampun kapolihang saking SMP kelas VII nanging para sisia nenten prasida ngeresepang wangun intrinsik punika. Santukan akeh para sisia nenten ngeresepang basa Bali sane kaanggen ri kala guru nelatarang materi ngeninin indik wangun intrinsik ring puisi. Puisi boya ja katembangang utawi kawancen manten, nanging prasida kaselehin wangun intrinsiknyane. Malarapan antuk panelataran ring ajeng, panilik meled nglaksanayang tetilikan sane mapaiketan sareng puisi Bali purwa (pupuh) lan puisi Bali anyar. Sumangdane panilik uning sapunapi kawagedan sisia miwah sapunapi pikobet-pikobet sisia Bali purwa (pupuh sinom) lan puisi Bali anyar. Santukan panilik sekadi kadudut nulad pemargi para pangawi lan penglingsir sane dumun sane sampun kaloktah ngawe kasusastraan lan basa Bali mangda nenten rered kawentenannyane ring jagate. Ngawerdiang sajeroning sastra agama lan budaya makabantang kakawian ipun. Manut sakadi punika panilik meled nglaksanayang tetilikan sane mamurda Pesaih Kawagedan Sisia Kelas VIIIC SMP Negeri 3 Singaraja Sajeroning Nyelehin Wangun Intrinsik Puisi Bali Purwa (pupuh sinom) lan Puisi Bali Anyar. Kaaptiang data napi sane kapikolihang saking tetilikan puniki mangda prasida kaanggen dasar utawi geguat ring sang sane ngwacen ri kala maosang srana sane ngwangun puisi. Manut dadalan pikobet ring ajeng, bantang pikobet ring tetilik puniki inggih punika (1) Sapunapi kawagedan sisia Bali purwa (pupuh sinom) druwen I Wayan Pala (2) Sapunapi kawagedan sisia
5 Bali anyar Cening Komang druwen Nyoman Mand? (3) sapunapi pikobetpikobet sisia sajeroning nyelehin wangun intrinsik puisi Bali purwa (pupuh sinom) druwen I Wayan Pala lan puisi Bali anyar Cening Komang druwen Nyoman Manda? Tetujon tetilik puniki inggih punika (1) nelatarang kawagedan sisia kelas VIIIC SMP Negeri 3 Singaraja sajeroning nyelehin wangun intrinsik ring puisi Bali purwa (pupuh sinom) druwen I Wayan Pala. (2) nelatarang kawagedan sisia kelas VIIIC SMP Negeri 3 Singaraja sajeroning nyelehin wangun intrinsik puisi sane mamurda Cening Komang druwen Nyoman Manda. (3) nelatarang pikobetpikobet sisia kelas VIIIC SMP Negeri 3 Singaraja sajeroning nyelehin wangun intrinsi kpuisi Bali purwa (pupuh sinom) lan druwen I Wayan Pala puisi Bali anyar Cening Komang druwen Nyoman Manda. Utsaha sane kaanggen ring tetilikan punika, kacingak sumangdane madue kawagedan saking makudang-kudang teori sane mapaiketan sareng pikobet-pikobet sane jagi katelatarang. Telitikan sane becik sepatutnyane madasar antuk sepat sikusiku. Sepat siku-siku inggih punika teoriteori sane kaanggen ring sajeroning nglaksanayang tetilik. Mapaiketan ring punika, teori sane kaanggen ring tetilik puniki inggih punika (1) suksman puisi, (2) soroh-soroh puisi, (3) ceciren puisi, (4) wangun intrinsik puisi, (5) wangun ekstrinsik puisi, (6) pabinayan puisi Bali purwa lan anyar, (7) tetilik asoroh. Puisi wit saking basa Yunani inggih punika Poeima ngaryanin utawi Poeisis pengaryanan, miwah ring basa Inggris kasengguh Poem utawi Poetry. Puisi maarti makarya miwah ngaryanin santukan antuk puisi prasida ngwangun kauripan jadma, sane mangkin madaging piteket utawi gambaran kahanan,fisik utawi batiniah (Aminuddin,2004:134). Puisi punika wantah pinaka daging pikayunan sane ngawetuang lan ngicenin ipanca indria sane kasurat sekadi mawirama (Pradopo,1993:37). Puisi ring Bali wenten makekalih inggih punika puisi Bali purwa lan puisi Bali Anyar. Puisi Bali tradisional utawi purwa inggih punika marupa tembang. Puisi Bali anyar marupa puisi Bali sane sasuratannyane ngangge basa Bali tur modern. (1) Puisi Bali Purwa. Puisi Bali purwa inggih punika marupa tembang. Tembang ring Bali kabaos sekar. Tembang marupa kasusastraan Bali sane kaiket antuk pada lingsa lan akeh wewilangan aksarane. Soroh-soroh sekar kapalih dados petang soroh inggih punika sekar rare, sekar alit, sekar madia, miwah sekar agung. Soroh tembang inggih punika soroh kriya sastra sane nganggen basa Bali, aksara Bali utawi latin, sane pakawianne nganutin uger-uger tembang ring pada lingsa (apada/abait). Minakadi uger-uger sakadi baris ring apada, lan kruna ring abaris, suara ring pinih ungkur saluiring baris utawi lengkara (Antara, 2006:3). Tembang inggih punika kriya sastra sane kaiket antuk makudang-kudang uger-uger lan mikolihang kebecikan utawi kelengutan sane madaging pasang (Gunatama 2006:49). (2) Puisi Bali Anyar utawi modern rumasuk sastra Bali Anyar. Manut Antara (2006:20) puisi Bali anyar inggih punika kriya sastra rikala ngametuang manah tetuke nganggen srana basa Bali tur susunane kaiket nganutin kapatehan susra (rima), wirama (irama), wirasa (imajinasi) miwah kosa basa. (1) Ceciren Puisi Bali purwa punika marupa tembang/sekar. Tembang punika dados katembangang utawi kagendingang. Tembang/sekar wenten petang soroh. Ceciren sekar dados katelatarang ring sor. (a) Ceciren Sekar Rare (gendingan rare) inggih punika sekar rare utawi gegendingan nenten madue uger-uger pastika sakadi wangun tembange tiosan. Gending rare kaanggen maplalian olih alitalite rikalaning galang bulan. Punika mawinan gending rare nyihnayang rasa seneng, pamekas rasa seneng alit-alite ri kala maplalian. (b). Ceiren Sekar Alit/ Pupuh inggih punika sekar alit kawangun tur kaiket antuk uger uger pada lingsa. (c). Ceiren Sekar Madia inggih punika lumrahnyanee kawastanin kakidungan utawi kidung sane pinaka sarana panyangkep upakara panca yadnya ring agama Hindu. Sekar madia lumrahnyane katembangang ritatkala upakara panca yadnya punika kalaksanayang. (d). Ceciren Sekar Agung ketahnyane katembangang nginutin uger-uger guru, laghu, wertta,
6 miwah matra lan sekar agung ring krama Bali kawastanin kekawin. Dumun kakawin kasurat ring lontar. Kakawin punika lumrahnyane madaging pitutur sane becik tur luwih lan nganggen basa jawa kuna. 2. Puisi Bali anyar madue ceciren sane medaang puisi sareng kriya sastra sane sane siosan, minakadi drama sareng prosa. Ring puisi Bali anyar wenten pemadatan basa sareng perpaduan suara sane harmonis sane dahat ring kriya sastra marupa puisi. (2) Ceciren sane wenten ring puisi Bali anyar inggih punika. (a). Rerambangan (imajinatif) inggih punika pembayangan sane wetu sangkaning ngewacen utawi mirengang puisi sane kawacen. (b) basa konotatif inggih punika basa ngawetuang manah sane madue paiketan sareng kawentenan manah. Yening basa saking puisi ketahnyane majeng ring arti utawi makna konotatif duaning pengawi mapakayunan nguningayang indik sane nenten langsung (Gunatama, 2006:7). (c) basa puisi masifat ekspresif artosnyane ring soang-soang bunyi, soang-soang kruna utawi pertiwimba madue kawigunan majeng ring unteng pengawi sane prasida nelatarang gambaran sareng prasida ngawetuang kesan ring pengalaman jiwa pengawi. (d)basa sugestif artosnyane basa pengawi sane madue insan sareng sang sane ngwacen sakadi patitis miwah nenten ketara. (e) asosiatif inggih punika paiketan matunggalan (asosiasi) sane wenten ring puisi matunggalan samian paiketan arti sareng alam sisian basa, miwah madue paiketan sareng krama sane nganggen basa, gunasarat krama basa, miwah panglimbak kruna punika adung sareng napi sane kakayunin olih sang sane nganggen basa. Wangun intrinsik puisi Bali purwa (a). Unteng (tema) marupa daging pokok utawi subject-matter sane kapanggihin olih pangawi. Unteng puisi sepatutne mapaiketan sareng pangawinyane, sareng konsep-konsepnyanesane kaimajinasiang. Unteng masifat utaminyane pengawi, nanging majeng sami pengartos (objektif) lan nenten ngae-ngae (lugas). (b). Wirasa (feeling), inggih punika parilaksana pangawi majeng pikobet sane wenten ring puisi. Ring sajeroning ngripta puisi, manah pangawi nyarengin ngekspresiyang lan prasida dihayati olih pengwacen. Mangda ngawetuang unteng sane pateh, pangawi sane asiki sareng manah sane lian saking pangawi sane tiosan, punika pikolihan puisi sane karipta mabinayan. (c) Nada lan suasana, inggih punika parilaksana pangawi majeng pangwacen. Yening nada marupa parilaksana pangawi majeng pangwacen, sekadi nada sesimbingan, nada bagia, nada piteket lan sane siosan, maka suasananyane inggih punika kahananjiwa pangwacen risampun ngwacen puisi punika utawi psikologis sane kawetuang puisi punika majeng pangwacen. (d) Piteket/amanat (itention) inggih punika napi sane memotivasi pangawi ngripta puisi. Piteket sane kabaosan olih pangawi prasida katureksain seusan iraga nelebin unteng, rasa lan nada puisi punika. Pikobet sane wenten ring kruna-kruna sane masusun lan malih sane wenten ring unteng sane kawetuang.ring makapatpat wangun intrinsik manut waluyo puniki, kaanggen panilik sajeroning nyelehinwangun intrinsi kpuisi Bali purwa (pupuh sinom). Santukan sajeroning (pupuh sinom) 4 (pat) wangun intrinsik puniki sampun ngicen gambaran sapunapi wangun intrinsik ring puisi Bali purwa (pupuh sinom). Taler Antara(2006:21) nguningayang indik srana sane ngwangun puisi Bali anyar sane wenten lan kabinayang (10) dasa inggih punika (1) murda, (2) unteng, (3) piteket, (4) wirama, (5) bayu utawi suasana hati, (6) wirasa, (7) lengkara, (8) tugelan lengkara, (9) kosabasa, (10) wangun puisi.wangun punika lumrah kasengguh antuk unsur intrinsik, prasida katelatarang ring sor. (1) Murda utawi judul puisi Bali anyar pacang nentuang pidagingan puisi sane kaanggit (disusun). Murda puisi Bali anyar dados marupa pasengan (nama), genah, manusa, kahanan, katerangan lan sne siosan. Imba puisi sane nganggen pasengan inggih punika sakadi puisi Cening Komang druwen Nyoman Manda. (2) Unteng utawi suksman mateges pokok reraosan sane dados prasida rereh ring puisi Bali anyar. 3.Piteket utawi amanat inggih punika pabesen napi sane pacang katekedang ring
7 para pamiarsa/ pangwacen. 4.Suara/ wirama (rima, sajak). Ring panyusunan puisi Bali anyar wenten pisarat utama sane kabuatang pisan mangda puisine becik kapirengang, inggih punika kapatehan suara (rima,sajak). Suara pateh punika marupa aksara suara (vokal), utawi aksara wyanjana (konsonan), sakadi, aliterasi lan asonansi. 5. Bayu (suasana) sapunapi kahanan bayune (semangat, suasana ati) sang pangawi rikala magurit puisi Bali anyar, asapunika taler kahanan (perasaan) sane mungguh ring puisine punika. 6. Wirasa (emosi perasaan) Manah utawi karsa sang pangawi rikala manyurat puisi Bali anyar ngutamaang pisan napi sane mawasta wirasa (rasa, emosi). 7. Lengkara ring basa Indonesia kawastanin kalimat. Lengkara ring susunan puisi Bali anyar dados katugel-tugel malih antuk makudang susunan baris lengkara (enjabemen). 8. Tugelan Lengkara Puisi (kalimat) susunan puisi Bali anyar dados kasurat antuk makudang-kudang baris, sane wenten marupa pada (bait) puisi. Tugelan-tugelan lengkarane sane dados makudang-kudang baris puisi kaparinama enjabemen (potongan baris puisi). 9 Kosabasa wangun susunan puisi sane kasirat pacang nganggen kosabasa pilihan. Pilihan kosabasa sane mangge puniki kaparinama kosabasa utawi diksi ring basa Indonesia. 10 Wangun puisi (tipofrafi) bentuk susunan puisi Bali anyar sane kasurat para pangawi wenten sane marupa pepolosan. Wangun puisi Bali anyar katandain olih susunan baris, wanda, kruna lengkara miwah kosabasa. Upaminyane wangun sasuratan puisi sarwa bawak lengkaranyane, lan wangun sasuratan puisi sarwa lantang lengkaranyane. Manut bebaosan ring ajeng prasida kaanggen ring sajeroning nilikin wangun intrinsik ring puisi. Nanging ring makadasa wangun intrinsik manut Antara panilik nganggen 8 (akutus) wangun intrinsik puniki, inggih punika, murda, unteng, piteket suara, bayu, wirasa, tugelan lengkara lan kosabasa. Mawinan akutus wangun intrinsik punika sampun ngicenin gambaran sapunapi wangun intrinsikpuisi Cening Komang ritatkala nelitikin wangun intrinsik puisi. Wangun ekstrinsik puisi wenten tiga, (Sasrawan, 2000:20) inggih punika (1) unsur biografi inggih punika ring genah pengawi pinaka wiwitan pwngawi, (2) unsur nilai ring puisi minakadi, ekonomi, politik, sosial, adat istiadat, budaya miwah sane siosan, (3) unsur kemasyarakatan sane manggih ring krama inggih punika kahanan pangawi ri kala ngawi puisi punika. Puisi Bali anyar sareng puisi Bali mabinayan sareng puisi Bali purwa. Puisi Bali purwa wenten petang soroh, punika marupa sekar inggih punika, sekar rare, sekar alit (pupuh), sekar madya lan sekar agung. Yening puisi Bali purwa utaminyane ring sekar alit (pupuh) kaiket antuk ugeruger padalingsa lan prasida katembangang lan yening puisi Bali anyar punika kawangun antuk unsur-unsur sane nginutin sakadi unsur-unsur puisi Indonesia nanging puisi Bali anyar punika nganggen basa Bali. Puisi Bali anyar prasida kasobyahang. Ring tetilik puniki, panilik ngungguhang kalih tetilik asoroh. Tetilik asoroh punika sakadi ring sor. Kemampuan Menganalisis Pesan Yang Terkandung Dalam Tembang Macepat Pada Siswa Kelas X3 SMA Saraswati Singaraja. Warsa Pikolih tetilikan puniki inggih punika kawagedan sisia kelas X3 SMA Negeri Saraswati Singaraja sajeroning nyelehin pabesen sane wenten ring tembang macepat (puisi Bali purwa), durung optimal. Punika kacingak saking pikolih tes sane sampun kaicen. 6 (nem) sisia lan (26, 1%) sane ngemanggehang standar kompetensi.2. Penerapan Metode jigsaw Untuk meningkatkan Kemampuan Menganalisis Unsur intrinsik dan ekstrinsik Puisi Bali Anyar Pada Siswa kelas VIIB2 SMP N 2 Sawan. Pikolih tetilikan sane kalaksanayang olih Dewa Putu Cahyadi sampun muponin. Punika kacingak saking pikolih tes sane sampun kalaksanayang. sadurung kalaksanayang tetilikan nilai ratarata sane kapolihang sisia kelas VIIB2 SMP N 2 Sawan inggih punika 65 ngeranjing kategori sedang, selanturnyane kalaksanayang tetilikan nandang peningkatan nilai rata-rata sisia kelas VIIB2 SMP N 2 Sawan inggih punika 84 ngeranjing kategori tinggi, dadosnyane Penerapan Metode jigsaw Untuk meningkatkan Kemampuan Menganalisis Unsur intrinsik dan ekstrinsik Puisi Bali
8 Anyar polih peningkatan kawagedannyane sajeroning nyelehin wangun intrinsik lan ekstrinsik puisi Bali Anyar. KRAMANING TETILIK Tetilik puniki nganggen kramaning tetilik kuantitatif lan kualitatif. Rumus Ngitung Nilai Individu Sisia. Rumus sane kaanggen ritatkala ngitung nilai kawagedan sisia kelas VIIIC ring SMP Negeri 3 Singarja sajeroning lan puisi Bali anyar inggih punika: SHT NA x SMI 100 ( Agung, 1999:70 ) Keterangan : NA = Nilai Akhir SHT = Skor Hasil Tes SMI (1) = Skor Maksimal Ideal Rumus Ngitung Rata-rata Kelas. Data sane sampun kapolihang sajeroning ngukur kawagedan sisia nyelehin wangun intrinsik puisi selanturnyane data punika kaselehin nganggen ngitung angka rata-rata (Mean) secara klasikal. Rumus ngitung angka rata-rata (Mean)sekadi ring sor. Me = N (2) Agung, (1999:73) Keterangan: Me = median X = jumlah skor siswa N = banyaknya data/ jumlah siswa. Rumus ngitung Ketuntasan Belajar. Sane kaanggen ngitung ketuntasan malajah basa Bali sekadi ring sor. KB = X100% (3) (Agung, 1999:75) Keterangan: KB = Ketuntasan Belajar n KKM = Jumlah siswa yang nilainya sama atau di atas KKM N = Jumlah Siswa Yening sampun ngarereh peresentase nilai rata-rata kawagedan sisia sajeroning nyelehin wangun intrinsik puisi selanturnyane dikonversikan ring PAP skala lima, sekadi ring sor. Tabel Pedoman Konversi PAP Skala Lima Ngeninin Indik Puisi Bali Purwa (pupuh sinom) lan Puisi Bali Anyar. Persentase Kriteria Kawagedan Sisia Kriteria Ketuntasan Belajar Sangat tinggi Sangat tuntas Tinggi Tuntas Sedang Cukup tuntas Rendah Tidak tuntas 0 34 Sangat rendah Sangat tidak tuntas (dimodifikasi saking Agung, 1999:78). Tetilikan ngeninin indik pikolih nyelehin wangun intrinsik puisi Bali Purwa (pupuh sinom) kasengguh tuntas yening nilai individu sisia sampun ngemolihang KKM inggih punika 65. Piranti sane kaanggen ring tetilik inggih punika kriteria penilaianlan lan pitaken-pitaken. Kriteria penilaian kaanggen ngukur kawagedan nyelehin wangun intrinsik puisi Bali Purwa (pupuh sinom) druwen I Wayan Pala lan puisi Bali anyar Cening Komang druwen Nyoman Manda. Ri sampun data punika kapolihang, raris kamargiang data tureksa. Ngeninin indik pamargi data tureksa sane kalaksanayang ring sajeroning tetilik puniki, minakadi reduksi data, klasifikasi data, nelatarang data, miwah panyutetan. PIKOLIH lan TETEPASAN Pikolih miwah tetepasan ring tetilik puniki mawit saking kalih bantang pikobet, (1) Sapunapi kawagedan sisia sajeroning (pupuh sinom) druwen I Wayan Pala?, (2) Sapunapi kawagedan sisia sajeroning nyelehin wangun intrinsik puisi Bali anyar Cening Komang druwen Nyoman Manda?, (3) sapunapi pikobet-pikobet sane karasayang sisia ritatkala nyelehin wangun intrinsik puisi Bali purwa (pupuh sinom) druwen I Wayan Pala lan puisi Bali anyar
9 Cening Komang druwen Nyoman Manda?. Manut sekadi pikolih tes sane sampun kaicen ring sisia kelas VIIIC SMP Negeri 3 Singaraja, indik nyelehin wangun intrinsik puisi Bali purwa (pupuh sinom) druwen I Wayan Pala sane sampun katelatarang ring baduur punika dados kapolihang data inggih punika pikolih nilai sisia sajeroning (pupuh sinom) punika nilai rata-ratanyane sane kapolihang inggih punika 67. Yening kacingak ring PAP Skala Lima wantah 72 % sane tuntas lan 28% sane durung tuntas, puniki rumasuk kriteria kawagedan sisianyane sajeroning nyelehin wangun intrinsik puisi Bali purwa (pupuh sinom) druwen I Wayan Pala rumasuk kriteria sedang, lan kriteria ketuntasan belajar punika kriterianyane cukup tuntas. Pikolih sisia indik kriteria kawagedannyane sedang lan kriteria ketuntasan belajar cukup tuntas ring puisi Bali purwa (pupuh sinom) druwen I Wayan Pala punika santukan sisia akeh madue pikobet-pikobet indik malajahin wangun intrinsik puisi. Pikobet-pikobet punika minakadi (1) Sisia nenten uning lan nenten prasida ngeresepang wangun intrinsik puisi Bali purwa (pupuh sinom), santukan nenten ngresep lengkara-lengkara mabasa Bali ring puisi Bali purwa (pupuh sinom), (2) Sisia durung naenin latihan nyelehin wangun intrinsik puisi Bali purwa (pupuh sinom) ring sekolah lan (3) ring sekolah sisia durung polih pangajahan ngeninin indik puisi Bali purwa, santukan puisi Bali purwa (pupuh sinom) punika wantah katembangang manten. Sepatutnyane sadurung nembangang puisi Bali purwa (pupuh sinom) punika patut uning wangun intrinsik puisi Bali purwa. Sajeroning puisi Bali purwa pastika madaging wangun intrinsik (Aminudin, 2004). Wangun intrinsik puisi Bali purwa (pupuh sinom) punika marupa piteket. Sajeroning puisi Bali purwa (pupuh sinom) druwen I Wayan Pala madue piteket sane becik anggen sisia tatuladan maparilaksana. Sepatutnyane ring sekolah guru pangajian sumangdane ngicenin pangajahan ngeninin indik nyelehin wangun intrinsik puisi Bali purwa (pupuh sinom), lan puisi Bali purwa (pupuh sinom) punika nenten katembangang manten, nanging kaajahin nyelehin wangun intrinsik sane wenten ring puisi Bali purwa (pupuh sinom), sumangdane kawagedan sisia sajeroning (pupuh sinom) kriteria kawagedannyane nenten rumasuk kriteria sedang lan sisia uning lan prasida ngaresepang wangun intrinsik puisi Bali purwa (pupuh sinom). Wangun intrinsik puisi Bali prasida kabinayang dados 4 (pat) inggih punika, (1) unteng (tema), (2) wirasa, (3) nada lan suasana, lan (4) piketeket, (Waluyo, 1987). Maka papat indike punika kaanggen nyelehin puisi Bali purwa (pupuh sinom) druwen I Wayan Pala, nanging akeh sisia sane nenten uning wangun intrinsik sane wenten ring puisi Bali purwa (pupuh sinom) druwen I Wayan Pala. Punika mawinan kawagedan sisia sajeroning nyelehin wangun intrinsik puisi Bali purwa (pupuh sinom) druwen I wayan Pala kriteria kawagedannyane rumasuk kriteria sedang, lan kriteria ketuntasan belajar rumasuk cukup tuntas. Ring sekolah, guru pangajian ritatkala pangajahan puisi Bali purwa (pupuh sinom) punika nenten ja katembagang manten naging ngicenin pangajahan ngeninin indik wangun intrinsik puisi Bali purwa (pupuh sinom) patut pisan kaajahin santukan ring puisi punika madue wangun intrinsik sane patut kauningin olih guru pangajian lan majeng ring sisia, sumangdane kawagedan sisia sajeroning nyelehin wangun intrinsik puisi Bali purwa (pupuh sinom) nenten rumasuk kriteria sedang lan sisia prasida ngaresepang wangun intrinsik sane wenten ring puisi Bali purwa (pupuh sinom). Pikolih kawagedan sisia kelas VIIIC SMP Negeri 3 Singaraja sajeroning (pupuh sinom) druwen I Wayan Pala kakantenang pateh tetilik saking Sukma (2012). Ring tetiliknyane pikolih kawagedan sisia inggih punika durung optimal, punika prasida kacingak ring tes sane sampun kaicen. Wantah 6 sisia utawi 26,1% sane ngemanggehang standar ketuntasan. Manut sekadi pikolih tes sane sampun kaicen ring sisia kelas VIIIC SMP Negeri 3 Singaraja, indik nyelehin wangun intrinsik puisi Bali anyar Cening Komang druwen Nyoman Manda sane sampun katelatarang ring baduur punika dados kapolihang data
10 inggih punika pikolih nilai sisia sajeroning nyelehin wangun intrinsik puisi Bali anyar Cening Komang punika nilai rataratanyane sane kapolihang inggih punika 68, yening kacingak ring PAP Skala Lima wau polih 75 % sane tuntas lan 25% sane durung tuntas, puniki rumasuk kriteria kawagedan sisianyane sajeroning nyelehin wangun intrinsik puisi Bali anyar Cening Komang druwen Nyoman Manda rumasuk kriteria tinggi, lan kriteria ketuntasan belajar punika kriterianyane tuntas. Pikolih sisia indik kriteria kawagedannyane tinggi lan kriteria ketuntasan belajar tuntas ring puisi Bali anyar Cening Komang druwen Nyoman Manda punika sisia akeh madue pikobetpikobet indik malajahin wangun intrinsik puisi. Pikobet-pikobet punika minakadi (1) sisia nenten tatas uning lan nenten prasida ngeresepang pangajahan ngeninin indik wangun intrinsik puisi Bali anyar, (2)sane kauningin sisia ring wangun intrinsik puisi Bali anyar punika wantah 5 (lima) inggih punika, murda, wirasa, wirama, unteng lan pebesen. Wangun intrinsik puisi Bali anyar punika wenten 10 (dasa) inggih punika (1) murda, (2) unteng/tema, (3) piteket, (4) wirama, (5) bayu utawi suasana hati, (6) wirasa, (7) lengkara, (8) tugelan lengkara, (9) kosabasa, (10) wangun puisi/tifografi (Antara, 2006:21). Nanging nenten makasami wangun intrinsik punika sane kauningin olih sisia. Wangun intrinsik puisi Bali anyar sane kauningin olih sisia punika wantah 5 inggih punika, (1) murda, (2) wirasa, (3) wirama, (4) pabesen, lan (5) unteng. Punika mawinan kawagedan sisia Bali anyar Cening Komang druwen Nyoman Manda rumasuk kriteria tinggi, lan kriteria ketuntasan belajar rumasuk tuntas. Sajeroning pikolih kawagedan sisia Bali anyar Cening Komang druwen Nyoman Manda kakantenang pateh sareng tetilik Cahyadi (2013). Ring tetiliknyane pikolih kawagedan sisia inggih punika ngeranjing kategori tinggi. Pikolih punika pateh ring tetilik puniki. Pikolih ring tetilik puniki taler nyantenang nilai kawagedan sisia sajeroning nyelehin wangun intrinsik puisi Bali anyar Cening Komang druwen Nyoman Manda rumasuk kriteria tinggi. Sisia kelas VIIIC ring SMP Negeri 3 Singaraja indik nyelehin wangun intrinsik puisi Bali purwa (pupuh sinom) druwen I Wayan Pala lan puisi Bali Anyar Cening Komang druwen Nyoman Mande, akeh madue pikobet-pikobet ritatkala nyelehin wangun intrinsiknyane. Ring 36, 16 sisia punika nguningayang nenten uning lan nenten prasida ngaresepang pangajahan ngeninin indik wangun intrinsik puisi Bali purwa (pupuh sinom, santukan nenten ngresep lengkara-lengkara mabasa Bali ring puisi Bali purwa (pupuh sinom) punika. 3 sisia nguningayang nenten ngaresepang wangun intrinsik puisi Bali purwa santukan nenten naenin nyelehin wangun intrinsik puisi Bali purwa, lan 17 sisia nguningayang nenten uning lan nenten prasida ngaresepang puisi Bali purwa (pupuh sinom) santukan ring sekolah durung kaajahin nyelehin wangun intrinsik puisi Bali purwa (pupuh sinom), puisi punika wantah katembangang manten. Pikobet punika mawinan ring sekolah sisia durung polih pangajahan ngeninin indik nyelehin wangun intrinsik puisi Bali purwa (pupuh sinom). Sepatutnyane sadurung nembangang puisi Bali purwa (pupuh sinom) punika patut uning wangun intrinsik puisi Bali purwa. Sajeroning puisi Bali purwa pastika madaging wangun intrinsik (Aminudin, 2004). Wangun intrinsik puisi Bali purwa (pupuh sinom) punika marupa piteket. Sajeroning puisi Bali purwa (pupuh sinom) druwen I Wayan Pala madue piteket sane becik anggen sisia tatuladan maparilaksana. Sepatutnyane ring sekolah guru pangajian sumangdane ngicenin pangajahan ngeninin indik nyelehin wangun intrinsik puisi Bali purwa (pupuh sinom), lan puisi Bali purwa (pupuh sinom) punika nenten katembangang manten, nanging kaajahin nyelehin wangun intrinsik sane wenten ring puisi Bali purwa (pupuh sinom). Sumangdane kawagedan sisia sajeroning (pupuh sinom) kriteria kawagedannyane nenten rumasuk kriteria sedang lan sisia uning lan prasida ngaresepang wangun intrinsik puisi Bali purwa (pupuh sinom).
11 Ring 36 sisia sane polih pitaken nomer 2, 36 sisia nguningayang wangun intrinsik sane dahat meweh kaselehin inggih punika ngeninin indik pabesen, santukan akeh pabesen sane kaunggahang nanging sisia nenten prasida nyawis pitaken punika nganggen basa Bali, lan akeh sisia sane nenten prasida ngaresepang daging puisi punika. Wangun intrinsik puisi Bali prasida kabinayang dados 4 (pat) inggih punika, (1) unteng (tema), (2) wirasa, (3) nada lan suasana, lan (4) piketeket, (Waluyo, 1987). Maka papat indike punika kaanggen nyelehin puisi Bali purwa (pupuh sinom) druwen I Wayan Pala, nanging akeh sisia sane nenten prasida nelatarang pabesen riantukan nenten prasida ngaresepang daging puisi punika. Lianan ring punika kawagedan sajeroning mabasa Bali taler dados parindikan sane ngawinang sisia nenten prasida ngaresepang daging puisi punika. Ring 36 sisia sane polih pitaken nomer 1, 36 sisia nguningayang sisia nenten uning lan nenten tatas ngaresepang wangun intrinsik sane wenten ring puisi Bali anyar punika. Sane prasida kauningin sisia wantah 5, inggih punika, pabesen, unteng, murda, wirasa lan wirama. Wangun intrinsik puisi Bali anyar punika wenten 10 (dasa) inggih punika (1) murda, (2) unteng/tema, (3) piteket, (4) wirama, (5) bayu utawi suasana hati, (6) wirasa, (7) lengkara, (8) tugelan lengkara, (9) kosabasa, (10) wangun puisi/tifografi (Antara, 2006:21). Nanging wangun intrinsik puisi Bali anyar sane prasida kauningin lan karesepang olih sisia punika wantah 5. Punika mawinan kawagedan sisia Bali anyar Cening Komang druwen Nyoman Manda rumasuk kriteria tinggi, lan kriteria ketuntasan belajar rumasuk tuntas. Ring 36 sisia sane polih pitaken nomer 2, 30 sisia nguningayang wangun intrinsik sane meweh kaselehin ring puisi Bali anyar inggih punika wirasanyane. Wirasa inggih punika manah utawi karsa sang pangawi rikala manyurat puisi Bali anyar (rasa emosi) (Antara, 2006:21). Sisia karasayang meweh nyelahin wirasa sane wenten ring puisi Bali anyar santukan lengkara sane wenten ring puisi Bali anyar punika akeh wirasannyane. Wenten sane nyihnayang bagia, sungsut, miwah tresna, lan 6 sisia nguningayang ring pabesen sane meweh kaselehin santukan nenten mrasidayang nganggen basa Bali. Pantaraning puisi Bali purwa (pupuh sinom) sareng puisi Bali anyar Cening Komang sane dahat meweh kaselehin inggih puisi Bali purwa (pupuh sinom). Santukan ring 36 sisia sane polih pitaken nomer 3, 30 sisia nguningayang puisi sane dahat kaselehin inggih punika puisi Bali purwa, santukan durung naenin nyelehin wangun intrinsik puisi Bali purwa lan krunakruna sane wenten ring puisi Bali purwa nenten prasida karesepang olih sisia. 1 sisia nguningayang wangun intrinsik puisi Bali anyar sane meweh kaselehin, santukan akeh pabesen lan wirasanyane, lan 5 sisia sane nguningayang maka kalih puisi punika meweh kaselehin santukan nenten prasida ngaresepang wangun intrinsik puisi Bali purwa miwah puisi Bali anyar. PAMUPUT Malarapan antuk pikolih data lan tetepasan punika, tetingkesan ring tetepasan puniki inggih punika. Nilai sisia Bali purwa (pupuh sinom) druwen I Wayan Pala punika nilai sane kapolihang ratarata67. Yening kacingak ring PAP Skala Lima wantah 72 % sane tuntas lan 28% sane durung tuntas, puniki rumasuk kriteria kawagedan sisianyane sajeroning nyelehin wangun intrinsik puisi Bali purwa (pupuh sinom) druwen I Wayan Pala rumasuk kriteria sedang, lan kriteria ketuntasan belajar punika rumasuk kriteria cukup tuntas. Nilai sisia sajeroning nyelehin wangun intrinsik puisi Bali Anyar Cening Komang druwen Nyoman Manda nilai ratarata sane kapolihang inggih punika 68. Yening kacingak ring PAP Skala Lima wau 75 % sane tuntas lan 28% sane durung tuntas, puniki kriteria kawagedan sisia Bali anyar Cening Komang druwen Nyoman Manda rumasuk kriteria tinggi, yening kacingak ring kriteria ketuntasan belajar punika rumasuk tuntas. Pikobet sane karasayang sisia ritatkala nyelehin wangun intrinsik puisi punika inggih punika (1) sisia nenten uning miwah nenten
12 prasida ngeresepang wangun intrinsik puisi Bali purwa (pupuh sinom) lan puisi Bali anyar, (2) sane dahat meweh keselehin wangun intrinsik ring puisi Bali purwa inggih punika ring pabesen, lan ring puisi Bali anyar inggih punika wirasanyane. (3) ring maka kalih puisi punika, sane dahat meweh kaselehin wangun intrinsiknyane inggih punika puisi Bali purwa (pupuh sinom) santukan ring sekolah nenten polih pangajahan lan naenin polih nyelehin wangun intrinsik puisi Bali purwa (pupuh sinom). Piteket (1) para guru basa Bali mangda ngewewehin para sisianyane peplajahan ngeninin indik nyelehin wangun intrinsik puisi Bali purwa lan anyar punika riantukan ring puisi punika akeh madaging pabesen sane mabuat tur anggen sasuluh ring kahuripan sisia. (2) Manut sekadi pikolih tetilikan puniki, mangda para sisia sering malajah ngeninin ngwacen nyelehin wangun intrinsik puisi Bali purwa lan anyar, mangda para sisia waged indik mabasa lan ngeresepang basa Bali. (3) Saking pikolih tetilikane puniki mangda panilik sane lianan prasida ngawentenang model pembelajaran sane prasida nincapang kawagedan sisia lan anyar. KAPUSTAKAAN Agung, A.A. Gede Pengantar Evaluasi Pendidikan. Singaraja: STKIP. Aminuddin Pengantar Apresiasi Karya Sastra. Bandung: Sinar Baru Algensindo. Antara, IGP Teori Apresiasi Sastra Bali Anyar. Singaraja: Undiksha. Cahyadi, Dewa Putu Penerapan Metode jigsaw Untuk meningkatkan Kemampuan Menganalisis Unsur intrinsik dan ekstrinsik Puisi Bali Anyar Pada Siswa kelas VIIB2 SMP N 2 Sawan. Skripsi (tidak diterbitkan). Singaraja: IHDN Damono dan Budianta Sandiwara Derma. Jakarta Timur: Pusat Bahasa Departemen Pendidikan Nasional. Pradopo, Rahmat Djoko Pengkajian Puisi. Jakarta: Gajah Mada University Press. Sasrawan, Hedi Unsur-Unsur Puisi. Bandung : Angkasa. Sukma Dewi, Ni Luh, Kemampuan Menganalisis Pesan Yang Terkandung Dalam Tembang Macepat Pada Siswa Kelas X3 SMA Saraswati Singaraja. Singaraja : Undiksha. Suyitno Teknik Pengajaran Apresiasi Sastra dan Kemampuan Bahasa Yogyakarta: PT. Hanindita. Suroto Teori dan Bimbingan Sastra Indonesia untuk SMU.Jakarta: Erlangga. Waluyo, Herman J Teori dan Apresiasi Puisi. Jakarta: Erlangga.
SESELEH MATERI TES ULANGAN UMUM SEMESTER GENAP WARSA 2013/2014 PEPLAJAHAN BASA BALI KELAS X RING SMK NEGERI 3 SINGARAJA
SESELEH MATERI TES ULANGAN UMUM SEMESTER GENAP WARSA 2013/2014 PEPLAJAHAN BASA BALI KELAS X RING SMK NEGERI 3 SINGARAJA W Sriani, I W G Wisnu, IG Artawan Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan
Lebih terperinciIUSAN PANGAWIGUNAAN PIRANTI GAMBAR (MONOPOLI) MABASA BALI RING PAPLAJAHAN NGWACEN AKSARA BALI RING SISIA KELAS V SDK MARSUDIRINI
IUSAN PANGAWIGUNAAN PIRANTI GAMBAR (MONOPOLI) MABASA BALI RING PAPLAJAHAN NGWACEN AKSARA BALI RING SISIA KELAS V SDK MARSUDIRINI 1 I. M. D. Adipraya 1 I. B. Rai, 2 I. W. Wendra Jurusan Pendidikan Bahasa
Lebih terperinciCAMPUH KODE (CAMPUR KODE) RING WAYANG KULIT INOVATIF CENK BLONK SANE MAMURDA LATA MAHOSADHI
CAMPUH KODE (CAMPUR KODE) RING WAYANG KULIT INOVATIF CENK BLONK SANE MAMURDA LATA MAHOSADHI I Gusti Agung Indriyani 1 Ida Bagus Rai 1, Sang Ayu Putu Sriasih 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas
Lebih terperinciSARANA TEMBANG MELAYANGAN OLIH EMONI KAANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT PUISI BALI ANYAR SISIA KELAS VIII 6 SMP NEGERI 3 BANJAR
SARANA TEMBANG MELAYANGAN OLIH EMONI KAANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT PUISI BALI ANYAR SISIA KELAS VIII 6 SMP NEGERI 3 BANJAR Ni Kadek Erni Yuni Andani 1,Gede Gunatama 1,Ida Bagus Rai 2 Jurusan Pendidikan
Lebih terperinciNUREKSAIN WANGUN LAN GUNA SARAT PAGURON- GURON GEGURITAN DHARMA STHITI KEKAWIAN I MADE MENAKA
NUREKSAIN WANGUN LAN GUNA SARAT PAGURON- GURON GEGURITAN DHARMA STHITI KEKAWIAN I MADE MENAKA Ni Wyn Ari Suryanti 1, IB Rai 1, Kt. Paramarta 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Fakultas Bahasa dan Seni Universitas
Lebih terperinciMETODE COPY THE MASTER KAANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT CERPEN SISIA RING KELAS XI MIA3 SMA NEGERI 2 SINGARAJA
METODE COPY THE MASTER KAANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT CERPEN SISIA RING KELAS XI MIA3 SMA NEGERI 2 SINGARAJA Ni Kd Ayu Yasinta D 1, I B Putra Manik A 1, Drs Gd Gunatama 2 Jurusan Pendidikan Bahasa
Lebih terperinciJurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja, Indonesia
NUREKSAIN KAINGGILAN SOANG-SOANG PITAKEN RISAJERONING PITAKEN ULANGAN AKHIR SEMESTER GENAP PELAJAHAN BASA BALI KELAS VII RING SMP N 1 SINGARAJA WARSA PELAJAHAN 2013/2014 1 Made Suryadana, 1 I Nengah Martha,
Lebih terperinciJurusan Pendidikan Bahasa Bali Fakultas Bahasa dan Seni Universitas Pendidikan Ganesha
NGAWIGUNAYANG PIRANTI WAYANG CENKBLONK PINAKA UTSAHA NINCAPANG KAWAGEDAN NYURATLENGKARA SANE MADAGING BASITA PARIBASA SISIA KELAS VII H SMP NEGERI 1 SUKASADA 1 I Gede Suputra, 1 I Gede Gunatama, 2 Ida
Lebih terperinciKAWENTENAN CAMPUR KODE RING ALBUM TEMBANG POP BALI RAMBO OLO-OLO OLIH GRUP BAND BINTANG
KAWENTENAN CAMPUR KODE RING ALBUM TEMBANG POP BALI RAMBO OLO-OLO OLIH GRUP BAND BINTANG I Gst. Ngr. Pt Darsana 1, I A. Sukma Wirani 1, I A. Pt Purnami 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan
Lebih terperinciI Putu Widhi Astika 1 I Wayan Wendra 1, Sang Ayu Putu Sriasih 2. Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja, Indonesia
SESELEH TES OBJEKTIF AKHIR SEMESTER GANJIL BASA BALI KELAS XII SMA NEGERI 2 SINGARAJA 2015/2016 SAKING PARINDIKAN SEBARAN KOGNITIF, VALIDITAS LAN RELIABILITAS, MIWAH KONSTRUKSI OPTION I Putu Widhi Astika
Lebih terperinciPEPLAJAHAN MABEBAOSAN BASA BALI SANE NGANGGEN MODEL PEPLAJAHAN INOVATIF RING KELAS XI IIS 3 SMA NEGERI 4 SINGARAJA
PEPLAJAHAN MABEBAOSAN BASA BALI SANE NGANGGEN MODEL PEPLAJAHAN INOVATIF RING KELAS XI IIS 3 SMA NEGERI 4 SINGARAJA K. T. Wahyuni, I. W. G. Wisnu, I. N. Suandi Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas
Lebih terperinciFILM DOKUMENTER PINAKA SERANA NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT PUISI BALI ANYAR RING KELAS X7 SMA NEGERI 2 BANJAR
FILM DOKUMENTER PINAKA SERANA NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT PUISI BALI ANYAR RING KELAS X7 SMA NEGERI 2 BANJAR I K. Aryana prayoga 1 I.N. Suandi 1, I. K. Paramarta 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas
Lebih terperinciNUREKSAIN SESURATAN PASANG AKSARA BALI RING SAJERONING PAPAN WASTA SANE WENTEN RING SD SE- KECAMATAN JEMBRANA
NUREKSAIN SESURATAN PASANG AKSARA BALI RING SAJERONING PAPAN WASTA SANE WENTEN RING SD SE- KECAMATAN JEMBRANA Ni Luh Putu Mei Aryantini, M. Sri Indriani, I. B. Md. Ludy P. Jurusan Pendidikan Bahasa Bali
Lebih terperinciTATA KRUNA SAJERONING WIDYA KAWI SASTRA DRUEN MAHASISIA JURUSAN PENDIDIKAN BAHASA BALI UNDIKSHA EDISI JUNI 2012
TATA KRUNA SAJERONING WIDYA KAWI SASTRA DRUEN MAHASISIA JURUSAN PENDIDIKAN BAHASA BALI UNDIKSHA EDISI JUNI 2012 I. A. P. Asti Pratiwi 1, I W. G. Wisnu 1, S. A. P. Sriasih 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali
Lebih terperinciBASITA PARIBASA RING ALBUM NASI GORENG SPESIAL KEKAWIAN WIDI WIDIANA
BASITA PARIBASA RING ALBUM NASI GORENG SPESIAL KEKAWIAN WIDI WIDIANA I Pt. Budiantara Putra 1, I Kt. Paramarta 1, I Md. Sutama 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja,
Lebih terperinciNUREKSAIN ANGGAH-UNGGUHING BASA BALI RITATKALA PAPARUMAN ADAT RING DESA ADAT SAMPALAN TENGAH, KABUPATEN KLUNGKUNG
NUREKSAIN ANGGAH-UNGGUHING BASA BALI RITATKALA PAPARUMAN ADAT RING DESA ADAT SAMPALAN TENGAH, KABUPATEN KLUNGKUNG Luh Komang Sri Pramawati [1] Ida Bagus Rai [1] Ida Bagus Putra Manik Aryana [2] Jurusan
Lebih terperinciCAMPUR KODE BASA INDONESIA RING PANGAJAHAN BASA BALI KELAS V SD LAB UNDIKSHA
CAMPUR KODE BASA INDONESIA RING PANGAJAHAN BASA BALI KELAS V SD LAB UNDIKSHA N. K. Wulan Adnyasari 1, I. B. Ludy Paryatna 1, I.B. Sutresna 2. Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha
Lebih terperinciBASA BALI KEPARA DIALEK NUSA PENIDA SANE KAANGGEN SAJERONING MABEBAOSAN RING WEWIDANGAN DESA PAKRAMAN NUSASARI, KECAMATAN MELAYA, KABUPATEN JEMBRANA
BASA BALI KEPARA DIALEK NUSA PENIDA SANE KAANGGEN SAJERONING MABEBAOSAN RING WEWIDANGAN DESA PAKRAMAN NUSASARI, KECAMATAN MELAYA, KABUPATEN JEMBRANA N. M. Novalia Pramita Sari 1, I W. G. Wisnu 1, I M.
Lebih terperinciMETODE KOOPERATIF TIPE THINK, PAIR, SHARE (TPS) ANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT SINOPSIS CERPEN MABASA BALI SISIA KELAS XI-3 IPA SMA NEGERI 1 BANJAR
METODE KOOPERATIF TIPE THINK, PAIR, SHARE (TPS) ANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT SINOPSIS CERPEN MABASA BALI SISIA KELAS XI-3 IPA SMA NEGERI 1 BANJAR Kadek Dwi Payani 1, 1 I B Putra Manik A, 2 Wayan Gede
Lebih terperinciKEWAGEDAN NGRESEPANG WANGUN DASAR LAN ARTOS KRUNA DWILINGGA SISIA KELAS X SMA NEGERI 2 BANJAR SINGARAJA
KEWAGEDAN NGRESEPANG WANGUN DASAR LAN ARTOS KRUNA DWILINGGA SISIA KELAS X SMA NEGERI 2 BANJAR SINGARAJA Ni Made Yuniharsih I.N. Suandi 1, I. K. Paramarta 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan
Lebih terperinciCAMPUHAN WARNA BASA (CAMPUR KODE) SANE WENTEN RING PABLIGBAGAN SUBAK ANYAR DESA PADANGKELING, KECAMATAN BULELENG, KABUPATEN BULELENG, WARSA 2016
CAMPUHAN WARNA BASA (CAMPUR KODE) SANE WENTEN RING PABLIGBAGAN SUBAK ANYAR DESA PADANGKELING, KECAMATAN BULELENG, KABUPATEN BULELENG, WARSA 2016 Komang Rina Dewi, I Nyoman Sudiana, I Nengah Martha Jurusan
Lebih terperinciSESELEH CAMPUR KODE RING NOVEL SENTANA CUCU MAREP PAKARDIN I MADE SUGIANTO
SESELEH CAMPUR KODE RING NOVEL SENTANA CUCU MAREP PAKARDIN I MADE SUGIANTO 1 I W Kuntara, 1 S. A. P. Sriasih, 2 I. A. Sukma Wirani Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja,
Lebih terperinciSESELEH INDIK WANGUN INTRINSIK LAN KAJATIAN GUNA SARAT PAGURON-GURON SANE WENTEN RING NOVEL BUUNG KAKAWIAN NYOMAN MANDA
SESELEH INDIK WANGUN INTRINSIK LAN KAJATIAN GUNA SARAT PAGURON-GURON SANE WENTEN RING NOVEL BUUNG KAKAWIAN NYOMAN MANDA 1 Nengah Widiantika, 1 I.Gede Gunatama, 2 I. A. Pt. Purnami Jurusan Pendidikan Bahasa
Lebih terperinciSOR SINGGIH BASA BALI RING PARUMAN SUBAK ABIAN DESA ADAT ASAHDUREN, KECAMATAN PEKUTATAN, JEMBRANA
e-journal JJPBB Universitas Pendidikan Ganesha Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Vol: 2 No:1(2015) SOR SINGGIH BASA BALI RING PARUMAN SUBAK ABIAN DESA ADAT ASAHDUREN, KECAMATAN PEKUTATAN, JEMBRANA N. K. Lady
Lebih terperinciKAWENTENAN DIALEK BALI AGA RING DESA DAUSA KECAMATAN KINTAMANI KABUPATEN BANGLI
KAWENTENAN DIALEK BALI AGA RING DESA DAUSA KECAMATAN KINTAMANI KABUPATEN BANGLI I Ketut Agus Adi Putra 1 Ida Ayu Sukma Wirani 1, Ida Ayu Pt. Purnami, S.S, M.Pd 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas
Lebih terperinciSESELEH TATA WANGUN JRONING KRIYA SASTRA LAN SOSIOLOGI PANGAWI RING NOVEL SING JODOH RERIPTAN I MADE SUGIANTO
SESELEH TATA WANGUN JRONING KRIYA SASTRA LAN SOSIOLOGI PANGAWI RING NOVEL SING JODOH RERIPTAN I MADE SUGIANTO N. L. P. Ekayanti Savitri 1, IB. Putrayasa 1, I. A. Sukma Wirani 2 Jurusan Pendidikan Bahasa
Lebih terperinciNUREKSAIN SESURATAN AKSARA BALI MANUT PASANG AKSARA PURWADRESTA LONTAR SATUA JRO MATUA TEKEN I CAI MANTU DRUEN GEDONG KIRTYA
NUREKSAIN SESURATAN AKSARA BALI MANUT PASANG AKSARA PURWADRESTA LONTAR SATUA JRO MATUA TEKEN I CAI MANTU DRUEN GEDONG KIRTYA Kadek Jara Merani 1, Made Sri Indriani 1, IB. Md Ludy Paryatna 2. Jurusan Pendidikan
Lebih terperinciSESELEH PANGAWIGUNAAN BASA BLACKBERRY MESSAGE (BBM) YOWANA RING BR. DUSUN SALA, DESA ABUAN, KECAMATAN SUSUT, KAB. BANGLI
SESELEH PANGAWIGUNAAN BASA BLACKBERRY MESSAGE (BBM) YOWANA RING BR. DUSUN SALA, DESA ABUAN, KECAMATAN SUSUT, KAB. BANGLI 1 I Ni luh Umi Astary, 1 I Ida Bagus Rai, 2 I I Gede Nurjaya Jurusan Pendidikan
Lebih terperinciJurusan Pendidikan Bahasa Bali, FBS. Universitas Pendidikan Ganesha. Singaraja, Indonesia
NGAWIGUNAYANG MODEL PEMBELAJARAN KOOPERATIF TIPE MAKE A MATCH ANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT WACANA BAWAK ANTUK AKSARA ANCENG SISIA KELAS XII IPS 2 SMA NEGERI 4 SINGARAJA WARSA PALAJAHAN 2015/2016 Kadek
Lebih terperinciGENDING-GENDING REGGAE BALI JONI AGUNG SESELEH SEMIOTIKA TETUJON IDUP MANUSA PAIKETANNYANE SARENG AJAH-AJAHAN PAWATEKAN
GENDING-GENDING REGGAE BALI JONI AGUNG SESELEH SEMIOTIKA TETUJON IDUP MANUSA PAIKETANNYANE SARENG AJAH-AJAHAN PAWATEKAN I.B. Pidada Adi Putra 1, I.B. Putra Manik Aryana 1, I.B. Ludy Paryatna 2 Jurusan
Lebih terperinciKAWENTENAN ANGGAH-UNGGUHING BASA BALI RING NASKAH DRAMA I GODOGAN JURUSAN PENDIDIKAN BASA BALI WARSA 2015/2016
KAWENTENAN ANGGAH-UNGGUHING BASA BALI RING NASKAH DRAMA I GODOGAN JURUSAN PENDIDIKAN BASA BALI WARSA 2015/2016 Olih: Kadek Moni Ratningsih, NIM 1212051016 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Fakultas Bahasa
Lebih terperinciWANGUN INTRINSIK LAN AJI PANGAJAH-AJAHAN TATA LAKSANA RING SATUA BAWAK MABASA BALI WARSA 1975
WANGUN INTRINSIK LAN AJI PANGAJAH-AJAHAN TATA LAKSANA RING SATUA BAWAK MABASA BALI WARSA 1975 N. M. Ari Puja Astiti 1, I. B. M. Ludy Paryatna 1, I. G. Nurjaya 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas
Lebih terperinciJurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja, Indonesia
RERAWATAN DIALEK BASA BALI RING TEMBANG POP BALI: STUDI KASUS SAJERONING TEMBANG POP BALI MAMURDA CIRI-CIRI KEKAWIAN YONG SAGITA MIWAH BALI UNITED KEKAWIAN KRISNA SURYA PURPA KASOBYAHANG ANTUK DI UBUD
Lebih terperinciNYAIHANG SESURATAN GEGURITAN CUPAK GERANTANG LAN SATUA CUPAK GERANTANG MADASAR ANTUK WANGUN CARITA SANE KASELEHIN ANTUK TEORI SASTRA BANDINGAN
NYAIHANG SESURATAN GEGURITAN CUPAK GERANTANG LAN SATUA CUPAK GERANTANG MADASAR ANTUK WANGUN CARITA SANE KASELEHIN ANTUK TEORI SASTRA BANDINGAN Ni Gst. Ayu Kt. Sari Wahini1, I B. Putra Manik Aryana1, I
Lebih terperinciNGAWIGUNAYANG METODE AUDIOLINGUAL ANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NEMBANGANG PUPUH MASKUMAMBANG SISIA KELAS X MIPA 2 SMA NEGERI 1 SINGARAJA
NGAWIGUNAYANG METODE AUDIOLINGUAL ANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NEMBANGANG PUPUH MASKUMAMBANG SISIA KELAS X MIPA 2 SMA NEGERI 1 SINGARAJA I Made Wisnawa 1 I Wayan Wendra 1, Sang Ayu Putu Sriasih 2 Jurusan
Lebih terperinciSESELEH WANGUN INTRINSIK LAN GUNA SARAT SOSIAL RING PUPULAN SATUA BAWAK MEKEL PARIS PIKARDIN I.B.W. WIDIASA KENITEN
SESELEH WANGUN INTRINSIK LAN GUNA SARAT SOSIAL RING PUPULAN SATUA BAWAK MEKEL PARIS PIKARDIN I.B.W. WIDIASA KENITEN I Km. Endi Saputra 1, I N. Martha 1, I.A.Pt.Purnami 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali
Lebih terperinciNUREKSAIN ANGGAH-UNGGUHING BASA RING CERPEN MABASA BALI RUBRIK ORTI BALI, KORAN BALI POST 2016
e-journal JPBB Universitas Pendidikan Ganesha Jurusan Pendidikan Bahasa Bali NUREKSAIN ANGGAH-UNGGUHING BASA RING CERPEN MABASA BALI RUBRIK ORTI BALI, KORAN BALI POST 2016 ayusastrinidewi@yahoo.co.id,
Lebih terperinciWARNA (VARIASI) BASA BALI RING SESURATAN KWACA (BAJU KAOS)
WARNA (VARIASI) BASA BALI RING SESURATAN KWACA (BAJU KAOS) N. P. Febri Yuliani 1, I. K. Paramarta 1, G. Artawan 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja, Indonesia e-mail:
Lebih terperinciSESELEH GUNA SARAT WATEK PAAJAH-AJAH RING SAJERONING GEGURITAN RAJAPALA
SESELEH GUNA SARAT WATEK PAAJAH-AJAH RING SAJERONING GEGURITAN RAJAPALA Gd Yuli Sutrawan 1, I. A. Sukma Wirani 1, I W. Artika 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja,
Lebih terperinciSESELEH WANGUN INTRINSIK LAN SOSIOLOGI KRIYA SASTRA RING PUPULAN SATUA BAWAK LAWAR GOAK PAKARDIN I KETUT RIDA
SESELEH WANGUN INTRINSIK LAN SOSIOLOGI KRIYA SASTRA RING PUPULAN SATUA BAWAK LAWAR GOAK PAKARDIN I KETUT RIDA I Km. Astu Purnadhita 1, I Nengah Martha 1, I. A. Putu Purnami 2 Jurusan Pendidikan Bahasa
Lebih terperinciSESELEH WANGUN CARITA MIWAH PIKENOH PENDIDIKAN KARAKTER RING PUPULAN SATUA KEMBANG RAMPE KASUSASTRAAN BALI PURWA I
SESELEH WANGUN CARITA MIWAH PIKENOH PENDIDIKAN KARAKTER RING PUPULAN SATUA KEMBANG RAMPE KASUSASTRAAN BALI PURWA I N.K. Suwitriyani 1, I.W.G. Wisnu 1, M. Sri Indriani 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas
Lebih terperinciSESELEH WANGUN INTRINSIK LAN KAJATIAN GUNA SARAT PAGURON-GURON RING SATUA PAN BALANG TAMAK
SESELEH WANGUN INTRINSIK LAN KAJATIAN GUNA SARAT PAGURON-GURON RING SATUA PAN BALANG TAMAK K. Devi Antariyani 1 I. N. Suandi 1 I. K. Paramarta 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha
Lebih terperinciARTI LEKSEM SUKATING (UKURAN) NGANGGEN LIMA LAN BATIS RING ASTA KOSALA-KOSALI
ARTI LEKSEM SUKATING (UKURAN) NGANGGEN LIMA LAN BATIS RING ASTA KOSALA-KOSALI I Md Werdiatmaja 1, I Kt Paramarta 1, I Gd Artawan, 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja,
Lebih terperinciBABAD PASEK KAYU SELEM : ANALISIS STRUKTUR OLEH : I PUTU YUDHI SANTIKA PUTRA NIM:
BABAD PASEK KAYU SELEM : ANALISIS STRUKTUR OLEH : I PUTU YUDHI SANTIKA PUTRA NIM: 1101215005 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS ILMU BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2015 i BABAD PASEK KAYU SELEM: ANALISIS
Lebih terperinciTETILIK SOR SINGGIH BASA BALI RING PASANGKEPAN KRAMA DESA PAKRAMAN AYUNAN, KECAMATAN ABIANSEMAL, KABUPATEN BADUNG
TETILIK SOR SINGGIH BASA BALI RING PASANGKEPAN KRAMA DESA PAKRAMAN AYUNAN, KECAMATAN ABIANSEMAL, KABUPATEN BADUNG 1 I W. Adhi Mahardika, 1 I.B. Putra Manik Aryana, 2 I G. Gunatama. Jurusan Pendidikan Bahasa
Lebih terperinciSOR SINGGIH BASA BALI SAJERONING PARUMAN BANJAR ADAT GUNUNG BIAU, DESA MUNCAN, KABUPATEN KARANGASEM
SOR SINGGIH BASA BALI SAJERONING PARUMAN BANJAR ADAT GUNUNG BIAU, DESA MUNCAN, KABUPATEN KARANGASEM Ni Luh Pt. Ratna Dewi 1, Md. Sri Indriani 1, I Kt. Paramartha 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas
Lebih terperinciKATA PENGANTAR. Puji syukur dipanjatkan ke hadapan Ida Sang Hyang Widhi Wasa, Tuhan Yang Mahaesa
SKRIPSI INI TELAH DISETUJUI DAN DINILAI OLEH PANITIA PENGUJI PADA PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS ILMU BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA PADA TANGGAL: 1 JULI 2016 Berdasarkan SK Dekan Fakultas Ilmu Budaya,
Lebih terperinciCAMPUH KODE SAJERONING PRASASTI MABASA BALI KUNO SAKING WARSA MASEHI
CAMPUH KODE SAJERONING PRASASTI MABASA BALI KUNO SAKING WARSA 989-1011 MASEHI Gd. Edi Subawa 1, I Kt. Paramarta 1, I. B. Rai 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja, Indonesia
Lebih terperinciNUREKSAIN WANGUN LAN PAIKETAN SOSIOLOGI SASTRA RING CAKEPAN NASKAH DRAMA JUKUT BE BANO PIKARDIN I MADE WISNAWA
NUREKSAIN WANGUN LAN PAIKETAN SOSIOLOGI SASTRA RING CAKEPAN NASKAH DRAMA JUKUT BE BANO PIKARDIN I MADE WISNAWA Ni Komang Indah, IB Made Ludy Paryatna, Made Sri Indriani Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas
Lebih terperinciTUTUR LEBUR GANGSA; ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH: I MADE OKA PARIATNA
TUTUR LEBUR GANGSA; ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH: I MADE OKA PARIATNA 1001215034 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2016 i TUTURLEBUR GANGSA; ANALISIS
Lebih terperinciBahan Ajar BAHASA BALI SMA/SMK
Bahan Ajar BAHASA BALI SMA/SMK PEMBELAJARAN BERPUSAT PADA SISWA Permendiknas No. 41 Tahun 2007 (Standar Proses) Kelas XII Semester 1 UNIT 1. MENDENGARKAN SK- 1 KD - 1.1 : : Memahami serta menanggapi berbagai
Lebih terperincie-journal JPBB Universitas Pendidikan Ganesha Jurusan Pendidikan Bahasa Bali (Volume 2 Tahun 2015)
ANALISIS BAHASA BALI YANG DISEMPURNAKAN DALAM BUKU AWIG-AWIG SUBAK KACANGBUBUAN, DESA ADAT MAS Ni Kd. A. Andriani, Ida A. Pt. Purnami, I Ngh. Martha Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan
Lebih terperinciSESELEH BASA SANE KAANGGEN MIWAH GUNASARAT SANE WENTEN RING GEGURITAN PURWAJATI, PAKARDIN I GEDE NGEMBAK, DRUWEN GEDONG KIRTYA, SINGARAJA
SESELEH BASA SANE KAANGGEN MIWAH GUNASARAT SANE WENTEN RING GEGURITAN PURWAJATI, PAKARDIN I GEDE NGEMBAK, DRUWEN GEDONG KIRTYA, SINGARAJA 1 P. Suarsana, 1 S. A. P. Sriasih, 2 I. B. Rai. Jurusan Pendidikan
Lebih terperinciTEKS GEGURITAN MANTRI SANAK LIMA ANALISIS STRUKTUR DAN NILAI
SKRIPSI TEKS GEGURITAN MANTRI SANAK LIMA ANALISIS STRUKTUR DAN NILAI OLEH NI PUTU NOVIYANTI WARDANI NIM 1201215007 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS ILMU BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2016 i TEKS
Lebih terperinciDIALEK BALI AGA SANE KEAANGGEN RI SAJERONING MABASA BALI RING DESA SIDATAPA, KECAMATAN BANJAR, KABUPATEN BULELENG
e-journal JJPBB Universitas Pendidikan Ganesha Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Vol: 2 No:1(2015) DIALEK BALI AGA SANE KEAANGGEN RI SAJERONING MABASA BALI RING DESA SIDATAPA, KECAMATAN BANJAR, KABUPATEN
Lebih terperinciTEKS GEGURITAN DARMAKAYA: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH: KADEK RIKA ARIPAWAN NIM:
TEKS GEGURITAN DARMAKAYA: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH: KADEK RIKA ARIPAWAN NIM: 1101215023 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA 2015 TEKS GEGURITAN DARMAKAYA:
Lebih terperinciTUTUR ANGKUS PRANA: KAJIAN STRUKTUR DAN SEMIOTIKA. Oleh: NI KADEK DEWI SANTHIASTINI
TUTUR ANGKUS PRANA: KAJIAN STRUKTUR DAN SEMIOTIKA Oleh: NI KADEK DEWI SANTHIASTINI 1101215002 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA 2015 i TUTUR ANGKUS PRANA: KAJIAN
Lebih terperinciSKRIPSI ANALISIS STRUKTUR DAN SOSIOLOGIS DRAMA MULIH KARYA I NYOMAN MANDA OLEH : NI PUTU HARUM KARTIKA DEWI NIM
SKRIPSI ANALISIS STRUKTUR DAN SOSIOLOGIS DRAMA MULIH KARYA I NYOMAN MANDA OLEH : NI PUTU HARUM KARTIKA DEWI NIM 1101215006 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR
Lebih terperinciSOSIOKULTURAL KRAMA BALI RING SATUA BALI LAN PAIKETANNYANE RING PANGAJAHAN SASTRA BALI
SOSIOKULTURAL KRAMA BALI RING SATUA BALI LAN PAIKETANNYANE RING PANGAJAHAN SASTRA BALI N. K. Erawati 1, 1 N. Yasa, 2 S.A.P. Sriasih Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja,
Lebih terperinciTEKS GEGURITAN PADEM WARAK ANALISIS BENTUK, FUNGSI, DAN MAKNA
TEKS GEGURITAN PADEM WARAK ANALISIS BENTUK, FUNGSI, DAN MAKNA OLEH: I PUTU BAYU MUTRA WIBAWA NIM 1101215024 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2015 i 1 TEKS
Lebih terperinciESTETIKA POSMODERN MIWAH GUNA SARAT PAGURON-GURON DOLANAN 'MATIGTIG PAPAH BIU' DUTA KABUPATEN KARANGASEM RING PKB 2015
ESTETIKA POSMODERN MIWAH GUNA SARAT PAGURON-GURON DOLANAN 'MATIGTIG PAPAH BIU' DUTA KABUPATEN KARANGASEM RING PKB 2015 I W. Pasek Eka Yasa 1 I. A. Sukma Wirani 1, M. Sri Indriani 2 Jurusan Pendidikan Bahasa
Lebih terperinciGEGURITAN KONTABOJA: ANALISIS STRUKTUR DAN MAKNA OLEH: IDA AYU EKA PURNAMA WULANDARI NIM
GEGURITAN KONTABOJA: ANALISIS STRUKTUR DAN MAKNA OLEH: IDA AYU EKA PURNAMA WULANDARI NIM 1101215022 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2015 1 i GEGURITAN
Lebih terperinciKATA PENGANTAR. atas berkat rahmat-nya skripsi yang berjudul Novel Sing Jodoh Analisis
KATA PENGANTAR Om Swastiastu, Puji syukur dipanjatkan kehadapan Ida Sang Hyang Widhi Wasa karena atas berkat rahmat-nya skripsi yang berjudul Novel Sing Jodoh Analisis Psikologi Sastra ini dapat disusun
Lebih terperinciTEKS TUTUR JONG MANTEN: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH: DESAK PUTU ELVIANA DEWI NIM:
TEKS TUTUR JONG MANTEN: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH: DESAK PUTU ELVIANA DEWI NIM: 1101215008 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2015 i TEKS TUTUR JONG
Lebih terperinciSESELEH WANGUN INSTRINSIK LAN KAJATIAN GUNA SARAT PAGURON-GURON RING PUPULAN CERPEN DA NAKONANG ADAN TIANGE PAKARDIN AGUNG WIYAT S.
SESELEH WANGUN INSTRINSIK LAN KAJATIAN GUNA SARAT PAGURON-GURON RING PUPULAN CERPEN DA NAKONANG ADAN TIANGE PAKARDIN AGUNG WIYAT S. ARDHI I Kdk. Berry. hermana 1, I. A. Pt. Purnami 1, I. B. Putrayasa 2
Lebih terperinciI Gst A Kd Yulandari, I B Md Ludy Paryatna, Md. Sri Indriani
NUREKSAIN KAWENTENAN ANGGAH-UNGGUHING BASA BALI SAJERONING PAWIWAHAN RING BANJAR SUMBUL, DESA YEHEMBANG KANGIN, KECAMATAN MENDOYO, KABUPATEN JEMBRANA RING WARSA 2016 I Gst A Kd Yulandari, I B Md Ludy Paryatna,
Lebih terperinciUCAPAN TERIMA KASIH. Puji syukur dipanjatkan ke hadapan Ida Sang Hyang Widhi Wasa/Tuhan Yang
UCAPAN TERIMA KASIH Om Swastyastu, Puji syukur dipanjatkan ke hadapan Ida Sang Hyang Widhi Wasa/Tuhan Yang Maha Esa, karena berkat rahmat-nya, skripsi ini dapat diselesaikan tepat waktu. Skripsi yang berjudul
Lebih terperinciTureksa Anggah-ungguhing Basa Ring Novel Ratna Tribanowati, Leak Soleh Solah Leak Pikardin I Made Sugianto
Tureksa Anggah-ungguhing Basa Ring Novel Ratna Tribanowati, Sugianto I M Wira Wartana¹, I. Md. Ludy Paryatna¹, S.A.P Sriasih². Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja, Indonesia
Lebih terperinciMITOS DI NUSA PENIDA ANALISIS STRUKTUR, FUNGSI, DAN MAKNA
SKRIPSI MITOS DI NUSA PENIDA ANALISIS STRUKTUR, FUNGSI, DAN MAKNA Oleh : NI PUTU SUDIASIH NIM : 1101215035 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA 2015 i MITOS DI NUSA
Lebih terperinciGEGURITAN ANGGASTYA: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI
SKRIPSI GEGURITAN ANGGASTYA: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI NI MADE OKTA ERA YATI NIM :1201215029 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS ILMU BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2016 i GEGURITAN ANGGASTYA: ANALISIS
Lebih terperinciGEGURITAN AJI RAMA RENA ANALISIS STRUKTUR DAN MAKNA
SKRIPSI GEGURITAN AJI RAMA RENA ANALISIS STRUKTUR DAN MAKNA IDA BAGUS DWIJA NANDANA PERSADA NIM 1201215035 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS ILMU BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2017 i SKRIPSI GEGURITAN
Lebih terperinciKATA PENGANTAR. Puji syukur dipanjatkan ke hadapan Tuhan Yang Mahaesa/Ida Sang Hyang
KATA PENGANTAR Om Swastyastu, Puji syukur dipanjatkan ke hadapan Tuhan Yang Mahaesa/Ida Sang Hyang Widhi Wasa karena atas berkat dan rahmat-nya skripsi yang berjudul Variasi Fonologis dan Leksikal Bahasa
Lebih terperinciTEKS TUTUR CANDRABHERAWA: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI
TEKS TUTUR CANDRABHERAWA: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH : NI NYOMAN AYU PUSPITA DEWI NIM: 1101215012 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2015 i TEKS TUTUR
Lebih terperinciPELESTARIAN BAHASA BALI DALAM MEDIA CETAK BERBAHASA BALI: KAJIAN SOSIOLINGUISTIK OLEH ANAK AGUNG ISTRI ITA RYANDEWI NIM:
PELESTARIAN BAHASA BALI DALAM MEDIA CETAK BERBAHASA BALI: KAJIAN SOSIOLINGUISTIK OLEH ANAK AGUNG ISTRI ITA RYANDEWI NIM: 1101215033 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA
Lebih terperinciPEMERTAHANAN BAHASA BALI MELALUI GENDING RARE PADA ANAK-ANAK DI SANGGAR KUKURUYUK: KAJIAN SOSIOLINGUISTIK
PEMERTAHANAN BAHASA BALI MELALUI GENDING RARE PADA ANAK-ANAK DI SANGGAR KUKURUYUK: KAJIAN SOSIOLINGUISTIK OLEH: I PUTU PERMANA MAHARDIKA NIM 1101215032 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA
Lebih terperinciSESELEH VARIASI BASA RING DIALEK BALI AGA DESA SERAYA, KECAMATAN KARANGASEM, KABUPATEN KARANGASEM
SESELEH VARIASI BASA RING DIALEK BALI AGA DESA SERAYA, KECAMATAN KARANGASEM, KABUPATEN KARANGASEM N. L. Degeng Ratna Dewi 1, I. B. Rai 1, N. Sudiana 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan
Lebih terperinciSESELEH WANGUN LAN KASUKSMAN AJAH-AJAHAN PAWATEKAN RING LELAMPAHAN GATOTKACA DUTA WAYANG CENK BLONK
SESELEH WANGUN LAN KASUKSMAN AJAH-AJAHAN PAWATEKAN RING LELAMPAHAN GATOTKACA DUTA WAYANG CENK BLONK 1 Luh Ekarini, 1 I.B. Putra Manik Aryana, 2 I Gede Nurjaya. Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas
Lebih terperinciBABAD DANGHYANG BANG MANIK ANGKERAN: KAJIAN STRUKTUR DAN FUNGSI
BABAD DANGHYANG BANG MANIK ANGKERAN: KAJIAN STRUKTUR DAN FUNGSI Skripsi untuk Memperoleh Gelar Sarjana Pada Program Studi Sastra Bali Universitas Udayana I KETUT MANIKA JAYA NIM 1201215020 FAKULTAS ILMU
Lebih terperinciSKRIPSI KAMUS BALI INDONESIA BIDANG ISTILAH UPAKARA MANUSA YADNYA DI KABUPATEN BADUNG
SKRIPSI KAMUS BALI INDONESIA BIDANG ISTILAH UPAKARA MANUSA YADNYA DI KABUPATEN BADUNG PUTU KRISNA APRIANTI NIM 1201215021 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS ILMU BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2016
Lebih terperinciGEGURITAN PURA TANAH LOT ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH IDA BAGUS PUTU WIASTIKA NIM
GEGURITAN PURA TANAH LOT ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH IDA BAGUS PUTU WIASTIKA NIM 0901215024 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2014 GEGURITAN PURA TANAH
Lebih terperinciABSTRAK GEGURITAN MASAN RODI ANALISIS STRUKTUR DAN NILAI
ABSTRAK GEGURITAN MASAN RODI ANALISIS STRUKTUR DAN NILAI Penelitian terhadap Geguritan Masan Rodi ini membahas tentang analisis struktur dan fungsi. Analisis ini mempunyai tujuan untuk mengungkapkan struktur
Lebih terperinciPantang menyerah sebelum. mencapai hasil yang maksimal
USULAN SKRIPSI INI TELAH DISETUJUI DANDINILAI OLEH PANITIA PENGUJI PADA PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS ILMU BUDAYA, UNIVERSITAS UDAYANA PADA TANGGAL, 23 PEBRUARI 2017 Berdasarkan SK Ketua Program Studi
Lebih terperinciKata Kunci : Kidung, Struktur, Semiotik, Smaratantra.
ABSTRAK ANALISIS SEMIOTIKA KIDUNG TUNJUNG BIRU Kidung Tunjung Biru dipilih sebagai objek dalam penelitian ini, karena beberapa alasan. Pertama, gagasan-gagasan yang terkandung di dalamnya, merepresentasikan
Lebih terperinciRENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN ( RPP ) 2
RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN ( RPP ) 2 Sekolah : SMA Negeri 8 Denpasar Mata Pelajaran : Bahasa Daerah Bali Satuan Pendidikan : SMA Kelas / Semester : XI / I Aspek : Menyimak I. Standar Kompetensi :
Lebih terperinciCITRA WANITA PENYIHIR DALAM NOVEL RATNA TRIBANOWATI KARYA I MADE SUGIANTO: SUATU KAJIAN KRITIK SASTRA FEMINIS
CITRA WANITA PENYIHIR DALAM NOVEL RATNA TRIBANOWATI KARYA I MADE SUGIANTO: SUATU KAJIAN KRITIK SASTRA FEMINIS OLEH: NI LUH KADEK RICHA DWITASARI NIM: 1101215025 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA
Lebih terperinciTEKS MITOS TAPAKAN BARONG BHATARA SAKTI NAWA SANGA DI KAHYANGAN JAGAT LUHUR NATAR SARI: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI
SKRIPSI TEKS MITOS TAPAKAN BARONG BHATARA SAKTI NAWA SANGA DI KAHYANGAN JAGAT LUHUR NATAR SARI: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI NI PUTU GEK ANNA DELVIA NIM 1201215040 FAKULTAS ILMU BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA
Lebih terperinciBAB II KAJIAN PUSTAKA. umum. Menurut Sutarno NS ( 2003 : 32 ) Perpustakaan umum sering diibaratkan
6 BAB II KAJIAN PUSTAKA 2.1 Perpustakaan Umum Perpustakaan merupakan perpustakaan yang ada di lingkungan masyarakat umum. Menurut Sutarno NS ( 2003 : 32 ) Perpustakaan umum sering diibaratkan sebagai Universitas
Lebih terperinciBAB VI FAKTOR PENUNJANG DAN FAKTOR PENGHAMBAT PEMERTAHANAN BAHASA BALI DALAM MASYARAKAT MULTIKULTURAL DI KOTA DENPASAR
86 BAB VI FAKTOR PENUNJANG DAN FAKTOR PENGHAMBAT PEMERTAHANAN BAHASA BALI DALAM MASYARAKAT MULTIKULTURAL DI KOTA DENPASAR Kusumoharidjoyo (2000: 34) menyebutkan faktor penunjang serta faktor penghambat
Lebih terperinciPENYUSUNAN KAMUS SERAPAN DALAM BAHASA BALI
PENYUSUNAN KAMUS SERAPAN DALAM BAHASA BALI 1 I Nengah Suandi, 2 Ida Bagus Putrayasa, 3 I Wayan Wisnu Jurusan Pendidikan Bahasa dan Sastra Indonesia Universitas Pendidikan Ganesha E-mail: nengah_suandi@yahoo.co.id
Lebih terperinciTEKS DRAMA GONG I MADE SUBANDAR HASTA KOMALA ANALISIS BENTUK, FUNGSI, DAN MAKNA
TEKS DRAMA GONG I MADE SUBANDAR HASTA KOMALA ANALISIS BENTUK, FUNGSI, DAN MAKNA OLEH IDA AYU PUTRI PERTIWI NIM 1001215010 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR
Lebih terperinciHUBUNGAN KEMAMPUAN MEMAHAMI PUISI DENGAN KETERAMPILAN MENULIS PUISI SISWA KELAS VII SMP NEGERI 35 PADANG E- JURNAL ILMIAH YELCHI AMNUR NPM
HUBUNGAN KEMAMPUAN MEMAHAMI PUISI DENGAN KETERAMPILAN MENULIS PUISI SISWA KELAS VII SMP NEGERI 35 PADANG E- JURNAL ILMIAH YELCHI AMNUR NPM 09080240 PROGRAM STUDI PENDIDIKAN BAHASA DAN SASTRA INDONESIA
Lebih terperinciBAB I PENDAHULUAN. jiwa manusia, yang dinyatakan dalam bentuk deretan nada yang diciptakan atau
BAB I PENDAHULUAN 1.1 Latar Belakang Dharma gita atau seni suara adalah suatu pernyataan atau gambaran dari jiwa manusia, yang dinyatakan dalam bentuk deretan nada yang diciptakan atau dicetak maupun yang
Lebih terperinciI. PURWAKA. Manut swadarma Krama Desa Pakraman Tonja rikala mikukuhang kasukertan jagat malarapan antuk minakadi :
I. PURWAKA. Sangkaning paswecan Ida Hyang Widhi Wasa, sane ngardi Buwana Agung lan Buwana Alit. turmaning ngawisesa kahuripan sarwa prani miwah sarwa tiumuwu, mewastu I Manusa rikala ngupadi kerahajengan
Lebih terperinciPENGARUH PENGGUNAAN MODEL PEMBELAJARAN NUMBERED HEAD TOGETHER
PENGARUH PENGGUNAAN MODEL PEMBELAJARAN NUMBERED HEAD TOGETHER (NHT) BERBANTUAN MEDIA AUDIO VISUAL TERHADAP KEMAMPUAN MENULIS PUISI SISWA KELAS X SMA NEGERI 2 BATANG KAPAS KABUPATEN PESISIR SELATAN Fitri
Lebih terperinciBAB I PENDAHULUAN. Geguritan merupakan salah satu karya sastra Bali tradisional yang masih
BAB I PENDAHULUAN 1.1 Latar Belakang Geguritan merupakan salah satu karya sastra Bali tradisional yang masih hidup dan berkembang cukup baik. Hal ini ditandai dengan banyaknya bermunculan para pengarang
Lebih terperinciKEMAMPUAN MEMPROSAKAN PUISI KEPADA ADIK-ADIKKU KARYA ARIFIN C. NOOR SISWA SMA. Oleh
KEMAMPUAN MEMPROSAKAN PUISI KEPADA ADIK-ADIKKU KARYA ARIFIN C. NOOR SISWA SMA Oleh Icha Meyrinda Ni Nyoman Wetty S. Mulyanto Widodo Fakultas Keguruan dan Ilmu Pendidikan e-mail : ichameyrinda@yahoo.com
Lebih terperinciABSTRAK. Kata Kunci: kamus, bahasa, sastra, istilah, kategori.
ABSTRAK Penelitian Kamus Bali-Indonesia Istilah Bahasa dan Sastra Bali bertujuan untuk mengetahui bentuk dan khazanah istilah yang terdapat dalam bahasa dan sastra Bali. Adapun teori yang digunakan dalam
Lebih terperinciULANGAN AKHIR SEMESTER GANJIL TAHUN PELAJARAN 2017/2018. Kompetensi Keahlian : Semua Jurusan Kelas : X/1 Hari / Tanggal :
PEMERINTAH PROVINSI BALI DINAS PENDIDIKAN PEMUDA DAN OLAH RAGA SEKOLAH MENENGAH KEJURUAN NEGERI 1 TAMPAKSIRING Alamat : Jl. Ir Soekarno desa sanding Tampaksiring, Gianyar, Bali 80561 Telp. : (0361) 981165
Lebih terperinciBAB I PENDAHULUAN. kesusastraan Bali adalah salah satu bagian dari karya sastra yang terdapat di
BAB I PENDAHULUAN 1.1 Latar Belakang Sastra merupakan karya tulis yang jika dibandingkan dengan tulisan lain, memiliki berbagai ciri keunggulan, seperti keaslian, keindahan dalam isi dan ungkapannya. Karya
Lebih terperinciPangawedar indik Hak-Hak Azasi Manusia
Pangawedar indik Hak-Hak Azasi Manusia Sami manusane mijil maduluran hak-hak sane pateh lan pastika tur malarapan kebebasan-kebebasan sane mabuat pisan. Perserikatan Bangsa-Bangsa maduwe tatuwek pacang
Lebih terperinci