I Gst A Kd Yulandari, I B Md Ludy Paryatna, Md. Sri Indriani
|
|
- Sudomo Gunardi
- 6 tahun lalu
- Tontonan:
Transkripsi
1 NUREKSAIN KAWENTENAN ANGGAH-UNGGUHING BASA BALI SAJERONING PAWIWAHAN RING BANJAR SUMBUL, DESA YEHEMBANG KANGIN, KECAMATAN MENDOYO, KABUPATEN JEMBRANA RING WARSA 2016 I Gst A Kd Yulandari, I B Md Ludy Paryatna, Md. Sri Indriani Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja, Indonesia {yulandarigustiayu17@gmail.com, KUUB Tetilikan puniki matetujon nlatarang (1) kawentenan pawiwahan ring wewidangan Banjar Sumbul, Desa Mendoyo, Kabupaten Jembrana, (2) kawentenan anggah-ungguhing basa Bali sajeroning pawiwahan ring Banjar Sumbul, Desa Mendoyo, Kabupaten Jembrana lan (3) kaiwangan anggah-ungguhing basa Bali sajeroning pawiwahan ring Banjar Sumbul, Desa Mendoyo, Kabupaten Jembrana. Tetilikan puniki nganggen tetilik deskriptif kualitatif. Jejering tetilikan puniki, pawiwahan ring Banjar Sumbul. Penandang tetilikan puniki, anggah-ungguhing basa Bali sane wenten ring pawiwahan ring Banjar Sumbul. Kramaning mupulang data ring tetilikan puniki nganggen kramaning pratiaksa lan dokumentasi. Data tureksa sane kanggen inggih punika analisis data deskriptif kualitatif antuk pamargi (1) reduksi data, (2) deskripsi data, lan (3) panyutetan. Pepolih tetilikan puniki inggih punika (1) kawentenan pawiwahan Banjar Sumbul sane mapaiketan sareng kawentenan tutur mamargi antar manut kadi napi sane kaaptiang, mapaiketan sareng kutus pisarat kawentenan tutur inggih punika galah, genah lan kahanan, pamilet, tetujon tutur, unteng tutur, nada tutur, istrumentails, uger-uger tutur mabebaosan, lan soroh tutur. (2) Kawentenan anggah-ungguhing Basa Bali ring pawiwahan inggih punika sajeroning krunanyane akehan nganggen kruna alus mider lan sajeroning lengkaranyane wenten lengkara alus singgih, alus madia, alus sor lan lengkara andap. (3) kaiwangan anggah-ungguhing basa Bali sajeroning pawiwahan ring Banjar Sumbul inggih punika kantun akeh nganggen kruna serapan basa Indonesia. Kruna pangalih: anggah-ungguhing basa Bali, mabebaosan, pawiwahan. ABSTRAK Penelitian ini bertujuan untuk menjelaskan, (1) keadaan pernikahan di Banjar Banjar Sumbul, Desa Mendoyo, Kabupaten Jembrana,(2) keadaan anggah-ungguhing basa Bali dalam pernikahan Banjar Banjar Sumbul, Desa Mendoyo, Kabupaten Jembrana, (3) kesalahan anggah-ungguhing basa Bali dalam pernikahan Banjar Banjar Sumbul, Desa Mendoyo, Kabupaten Jembrana. Penelitian ini menggunakan rancangan penelitian deskriptif kualitatif. Subjek penelitian ini adalah pernikahan dari Banjar
2 Sumbul. Objek penelitian ini adalah anggah-ungguhing basa Bali dalam pawiwahan Banjar Sumbul. Metode pengumpulan data yang digunakan dalam penelitian ini adalah observasi dan dokumentasi. Metode analisis data yang digunakan adalah analisis data deskriptif kualitatif yaitu reduksi data, deskripsi data, dan kesimpulan. Hasil penelitian ini adalah (1) keadaan pawiwahan di Banjar Banjar Sumbul berjalan dengan baik sesuai dengan yang diharapkan, yang berhubungan dengan delapan syarat peristiwa tutur yaitu latar, partisipan, tujuan tutur, topik tutur, nada tutur, bentuk tutur, norma tutur, dan jenis tutur. (2) Keadaan anggah-ungguhing basa Bali di dalam pernikahan yaitu di dalam katakatanya banyak menggunakan kata alus mider dan dalam kalimatnya menggunakan kalimat alus singgih, alus madia, alus sor, dan kalimat andap. (3) Kesalahan anggah-ungguhing basa Bali dalam pernikahan Banjar Sumbul yaitu beberapa kata masih menggunakan kata serapan basa Indonesia. Kata kunci: anggah-ungguhing basabali, pawiwahan, berbicara. ABSTRACT This study aims to explain (1) the conditionof marriage at Banjar Sumbul, (2) the condition ofanggah-ungguhing basa Bali in the marriage at Banjar Sumbul, and (3) the mistake ofanggah-ungguhing basa Bali in the marriage at Banjar Sumbul. This study was designed by using descriptive qualitative research.the subjects were the marriage of Banjar Sumbul. The object of this study was anggah-ungguhing basa Baliin the marriage at Banjar Sumbul. The data collection methods used in this study is the observation and documentation. Data analysis method used is descriptive qualitative data analysis which consists of, data reduction, description of data, and conclusion. The result of the study shows that (1) the condition of marrage Banjar Sumbulwas well as expected, which is associated with eight terms of speech even that issetting and scene, participants, ends, act sequence, key, instrumentalities, ect. (2) The condition ofanggah-unguhing basa Bali in the marriage, the words many usedalus mider word and the sentence using the phrase alus singgih, alus madia, alus sor, and andap sentence. (3) The mistake ofanggah-ungguhing basa Bali in the marriage at Banjar Sumbul, there are some words that use words uptake of Indonesia. Keywords: anggah-ungguhing basabali, marriage, speaking. PURWAKA Jagat Bali kasub duke Bali mula.kakasuban jagat Bali boya ja saking kaasrian wewidangannnyane kemanten, nanging saking sima krama, kuna dresta, kasusastraan, miwah budaya sane wenten ring Bali sane prasida ngawangun kakasuban jagat Bali Dwipa.Budaya kawangun antuk piranti, minakadi tata agama, niti, karya seni lan adat istiadat.silih sinunggilnyane kabudayaan ring Bali sane kantun mamargi ngantos mangkin inggih punika pawiwahan adat Bali. Manut Mas (2002) pawiwahan inggih punika paiketan skala lan niskala ring sajeroning lanang lan istri jagi ngawangun kulawarga sane manut ring kerta.ring tetilikan puniki jagi kalaksanayang ring pawiwahan adat Bali memadik.ring soang-soang daerah sane wenten ring Bali madue tata cara sane matiosan indik pawiwahan memadik sane kamargiang, punika nganutin ring desa, kala lan patranyane.sajeroning pawiwahan wenten galah mabebaosannyane punika sane ngardi pawiwahannyane sah manut ring kerta. Makudang-kudang tata titi sane patut
3 kauratiang ri kala mabebaosan sajeroning pawiwahan silih sinunggilnyane basa. Basa Bali silih sinunggil basa daerah ring Indonesia sane madue wangun anggah-ungguhing. Basa Bali punika basa wit kapertama, ketah kabaos basa ibusane kaanggen ri kala mabebaosan majeng ring krama Bali.Mabebaosan antuk basa Bali makanten sor utawi singgih saking wirasa kruna-krunanyane.bebaosan sane masor singgih kabaos anggah-ungguhing basa Bali. Anggah-ungguhing basa Bali inggih punika rasa basa sane kaanggen olih jadma Bali anggen nyihnayang rasa basaring sajeroning mabebaosan majeng anak lian sane patut kasinggihang utawi kasorang lan ngasorang dewek. Mabebaosan nganggen basa Bali nginutin anggah-ungguhing basa Bali punika mabuat pisan minakadi ring mabebaosan rikalaning pawiwahan adat Bali. Sane ngawinang wenten anggahungguhing basa Bali ring mabebaosan ri kalaning pawiwahan santukan anggahungguhing basa Bali pinaka piranti sane kaanggen mabebaosan ri kala pawiwahan.cutetnyane, kawigunan nganggen anggah-ungguhing basa Bali ring pawiwahan mangda ngawetuang kalengutan basa utawi lanpacang prasida ngwetuang kayun sang mireng bebaosan iraga ledang. Sangkaning punika panilik ngamargiang tetilik indik Nureksain Kawentenan Anggah-ungguhing Basa Bali sajeroning Pawiwahan ring Banjar Sumbul, Desa Yehembang Kangin, Kecamatan Mendoyo, Kabupaten Jembrana ring Warsa Tetilikan puniki kamargiang santukan mawiguna pisan anggah-ungguhing basa ri kala mabebaosan ring pawiwahan, punika mawinan anggah-ungguhing basa mangda satate kanggen.tetilikan puniki prasida nudut manah panilik santukan panilik prasida uning sapunapi pamargin mabebaosan ri kalaning pawiwahan. Taler uning panganggen anggahungguhing basa Bali sane manut ring rasa basanyane.panilik ngamargiang tetilik ring Banjar Sumbul, duaning durung wenten sane nilikin indik mabebaosan nganggen anggah-ungguhing basa Bali ring pawiwahan sane wenten ring Banjar Sumbul, Desa Yehembang Kangin. Tetilikan puniki prasida nudut manah panilik santukan panilik prasida uning sapunapi pamargin mabebaosan ri kalaning pawiwahan. Taler uning panganggen anggah-ungguhing basa Bali sane manut ring rasa basanyane. Panilik ngamargiang tetilik ring Banjar Sumbul, duaning durung wenten sane nilikin indik mabebaosan nganggen anggahungguhing basa Bali ring pawiwahan sane wenten ring Banjar Sumbul, Desa sasih kadasa warsa Lianan punika kadaut manahe nilikin indike puniki santukan wenten ring genah panilik meneng. Tetujon tetilik puniki mangda prasida nlatarang indik kawentenan lan pawiwahan lan anggah-ungguhing basa Balimiwah kaiwangan anggah-ungguhing basa sajeroning mabebaosan ring pawiwahan Banjar Sumbul, Desa sasih kadasa, warsa Manut Arikunto (2005: 59) kawentenan sepat siku-siku mabuat pisan, duaning prasida ngwantu panilik muputang tetiliknnyane.sepat siku-siku sane kawedarang mangda madue paiketan tekening dadalan pikobet. Antuk punika ring paletan puniki jagi katelatarang sakasiki indik teori-teori ngenenin indik, (1) teori sosiolingustik, (2) anggah-ungguhing basa Bali, miwah (3) pawiwahan adat Bali. Nababan (1991: 2) maosang sosiolinguistik pinaka pangwedar basa sane madue paiketan sareng panuturbasa pinaka krama sane kaiket olih mustika-mustika ring krama miwah mustika-mustika ring budaya ri tatkala nganggen basa. Ring krama Bali silih sinunggil mustika punika sane setata ngiket inggih punika anggah-ungguhing basa Bali ri kala mabebaosan, cutetnyane ring pawiwahan. Manut Hymes (ring Aslinda lan Syafyahya, 2007:9) maosang sosiolinguistik pinaka wedaran basa sane
4 madue paiketan sareng panuturbasa pinaka krama. Ring sajeroning kawentenan tutur wenten makudangkudang pisarat sane patut kauratiang, manut saking Dell Hymes (ring Chaer lan Agustina, 2007:9) nyihnayang wenten kutus pisarat ring sajeroning kawentenan tutur, inggih punika: setting, pamilet, tetujon tutur, unteng tutur, nada tutur, wentuk tutur, norma tutur, lan sorohan tutur. Manut Suasta (2001: 9) undangundagan basa ring sajeroning basa Bali kasengguh anggah-ungguhing basa Bali sane sampun karesmiang olih Pasamuhan Agung (Loka Karya) Basa Bali III warsa 1974 ring Singaraja. Sadurungnyane wenten makudangkudang parinama anggen maosang undagan-undagan basa punika, minakadi: Masor Singgih, Sor Singgih Basa Bali, Kasar-Alus, Undag-undagan Basa, lan Warna-warna Basa. Sakewanten saking parinama punika sane katah kaanggen ring krama Baline inggih punika anggah-ungguhing basa Bali.Anggah-ungguhing basa Bali inggih punika rasa basa sane kaanggen olih jadma Bali anggen nyihnayang rasa unda-usuk ring sajeroning mabebaosan majeng anak lian sane patut kasinggihang utawi kasorang rumasuk ngasorang dewek. Anggah-ungguhing basa Bali kaepah dados tiga inggih punika wirasa kruna basa Bali, wirasa lengkara basa Bali, lan wirasa Basa Bali. Pawiwahan inggih punika paiketan skala lan niskala saking sang lanang lan sang istri anggen ngawangun kulawarga sane bagia ngantos riwekasan sane sah manut ring kerta. Manut Windia ddk. (2014:17) sistem pawiwahan ring Bali wenten 5 luir ipun: Memadik (Meminang), nyentana, matunggu, paselang lan pada gelahang. Ring sajeroning Banjar Sumbul, Desa Yehembang Kangin ketahnyane ngamargiang 3 soroh pawiwahan luir ipun, arsa wiwaha (memadik), Gandarwa wiwaha, lan nyerod. Ring tetilikan puniki kamargaiang sajeroning pawiwahan memadik. Tetilik sane mapaiketan tekening tetilik puniki inggih punika tetilik saking: 1) Sherlly Susiarisma sane mamurda Kemampuan Siswa Menggunakan Sor Singgih Basa Bali dalam Menulis Puisi Kelas X.8 SMA Negeri 2 Singaraja. 2) Tetilik saking I Gusti Agung Ayu Weli Supriyanti. Tetilik dane sane mamurda Nureksain Anggah-ungguhing Basa Bali sajerning Mabasa Bali ring Radio Citra Bali 98,7 FM Singaraja. 3)Tetilikan sane kakaryanin olih Ni Komang Sintari antuk murda tetilikannyane Kawentenan Anggah-ungguhing Basa Bali ring Daging Cakepan Drama Kobarang Apine. KRAMANING TETILIK Kramaning tetilik inggih punika silih sinunggil sane banget utama santukan prasida ngardi tetilikannyane labdakarya.kaluhian tetilikan banget kasayuwaktiang olih kawagedan panilik rikala ngarereh kramaning tetilik (Arikunto 2005:18). Wendra (2013:52) maosang kramaning tetilik inggih punika parikrama sane kalaksanayang ring sajeroning mupulang data ring tetilik puniki. Wenten makudang-kudang paridabdab ring kramaning tetilik, inggih punikawenten makudang-kudang paridabdab ring kramaning tetilik, inggih punika palihan tetilik, jejering miwah penandang tetilik, kramaning mupulang data, piranti tetilik, landata tureksa. Palihan tetilik ring tetilikan puniki inggih punika deskriptif kualitatif. Data sane kabahbahang marupa anggahungguhing basa Bali sane wenten ring pawiwahan ring Banjar Sumbul, Desa sasih kadasa warsa Duaning tetilik puniki ngrereh data ring pawiwahan, sakaning punika rikala ngambil data anut tekening galah sang sane ngalaksanayang pawiwahan sane wenten ring Banjar Sumbul, Desa Yehembang Kangin, Kecamatan Mendoyo, Kabupaten Jembrana ring sasih kadasa warsa Jejering tetilik ring tetilikan puniki inggih punika pawiwahan adat Bali sane wenten ring Banjar Sumbul, Desa
5 sasih kadasa warsa 2016.Penandang tetilik ring tetilik puniki, inggih punika anggah-ungguhing basa Bali sane wenten ring pawiwahan adat Bali ring Banjar Sumbul. Ring tetilikan puniki panilik nganggen sample tetilikan. Panilik nganggen purposive sampling sajeroning ngarereh data santukan panilik ngarereh data pawiwahan ring sasih kadasa warsa 2016, akeh pawiwahan sane panilik tilikin inggih punika siki pawiwahan. Mardalis (2008: 60) nelatarang piranti tetilik punika pinaka piranti sane kaanggen mupulang data lan pengukurannyane. Piranti tetilik sane kaanggen kaanutang ring pikobet sane jagi katelatarang inggih punika nganggen kartudata anggen nyatet sane madaging temuan indik kruna lan lengkara sane kawedar sajeroning pawiwahan adat Bali ring Banjar Sumbul, Desa Yehembang Kangin. Mupulang data wantah wantah pamargi sane pinih mabuat rikala ngamargiang tetilik, santukan tatujon utama tetilik puniki wantah mupulang data sane kaperluang anggen nyawis pikobet sane katilik. Tata cara sane kaanggen mupulang data ring tetilik puniki inggih punika: 1) pratiaksa (observasi) inggih punika silih sinunggil tata cara mupulang data antuk ngawentenang pengamatan langsung indik linging lan nyatet secara sistematis indik paridindikan sane pacang kapupulang. 2) Dokumentasi tetilik puniki, panilik ngarereh dokumentasi minakadi rekaman kawentenan anggah-ungguhing basa bali sajeroning pawiwahan sane wenten ring Banjar Sumbul, Desa Yehembang Kangin, Kec. Mendoyo, Kabupaten Jembrana ring sasih kadasa warsa 2016 Sesampune data mapupul, salanturnyane data katureksain (dianalisis). Data sane kapolihang salanturnyane kapupulang lan kaolah nganggen metode deskriptif kualitatif. Teknik analisis data punika kaepah dadaos tatiga pakaryan inggih punika: reduksi data, nelatarang indik data (deskripsi data), lan panyutetan. PIKOLIH LAN TETAPASAN Banjar Sumbul inggih punika banjar sane magenah ring Desa Mendoyo, Kabupaten Jembrana, ProvinsiBali. Wates Banjar Sumbul ring sisi kaja inggih punika Banjar Tibu Sambi, ring sisi kelod watesnyane segara (laut), lan sisi kangin wenten Desa Yehsumbul, lan ring sisi kauh wenten Banjar Tegak Gede. Banjar Sumbul punika kaepah dados petang tempek luir ipun tempek 1, tempek 2, tempek 3, lan tempek 4. Krama banjar ring Banjar Sumbul akeh sane madue suagina ring carik dados petani, bendega, pegawai negeri, taler wenten dados tukang. Akeh krama sane wenten ring Banjar Sumbul inggih punika ring tempek 1 akehnyane 69 kapala kulawarga, ring tempek 2 akehnyane 63 kulawarga, ring tempek 3 akehnyane 80 kulawarga, lan ring tempek 4 akehnyane 51 kulawarga akehnyane. Dadosnyane akeh kapala kulawarga sane wenten ring Banjar Sumbul inggih punika wenten 263 kapala kulawarga. Anggah-ungguhing basa Bali punika pinaka piranti sane kaanggen mabebaosan olih krama Bali sane nyihnayang ungguhan sang sane mabebaosan. Yening sampun uning ring soroh-soroh anggah-ungguhing basa Bali, pastika dangan pacang nganggen undagan basa sane patut kaanggen, sakemaon yening soroh-soroh punika nenten kauningin, sinah pacang meweh nganggen anggah-ungguhing basa sane patut. Mawinan sakadi asapunika, nelebin anggah-ungguhing basa Bali rumasa karincikang miwah kagenahang manut undagannyane utawi manut wangsan para jana Bali. Pikolih mupulang data ring kramaning dokumentasi lanpraktiaksa, data sane kapolihan inggih punika (1) kawentenan mabebaosan sajeroning pawiwahan ring Banjar Sumbul, Desa sasih kadasa warsa 2016 sane mapaiketan sareng kawentenan tutur (2)
6 kawentenan rasa basa kruna lan lengkara ring anggah-ungguhing basa Bali sajeroning mabebaosan ring pawiwahan Banjar Sumbul, Desa Yehembang Kangin, Kecamatan Mendoyo, Kabupaten Jembrana ring sasih kadasa warsa 2016, (3) kaiwangan anggah-ungguhing basa sajeroning pawiwahan ring Banjar Sumbul, Desa Yehembang Kangin, Kecamatan Mendoyo, Kabupaten Jembrana ring sasih kadasa warsa Data punika marupa rekamanvideolan salanturnyane bebabaosan ring video punika panilik surat malih ring buku catatan. Ring sor puniki pacang kabahbahang siki-siki indik anggahungguhing basa Bali ring mabebaosan sajeroning pawiwahan. Pikolih mupulang data ring kramaning dokumentasi lanpraktiaksa, data sane kapolihan inggih punika (1) kawentenan mabebaosan sajeroning pawiwahan ring wewidangan Banjar Sumbul, (2) kawentenan anggahungguhing basa Bali sajeroning mabebaosan ring pawiwahan wewidanganbanjar Sumbul, (3) kaiwangan anggah-ungguhing basa sajeroning pawiwahan ring wewidanganbanjar Sumbul. Banjar Sumbul punika magenah ring Desa Mendoyo, Kabupaten Jembrana. Ring Banjar punika kantun ngamargiang budaya pawiwahan manut ring adat Bali sane kalaksanayang rikala rahina Wraspati Umanis Pahang tanggal 18 Maret Mangda kauningin kawentenan pawiwahan ring Banjar Sumbul, Desa Yehembang Kangin sampun kamargiang galah praktiaksa. Minakadi ring galah Wraspati Umanis Pahang tanggal 18 Maret 2016 taler panilik ngalaksanayang praktiaksa ritatkala galah majauman utawi makalakalaanyane. Ri tatkala upacara majauman utawi makala-kalaan punika wenten sane kabaos galah mabebaosannyane, sane pacang ngranayang pawiwahan sang alaki rabi punika sah manut ring kerta adat lan agama. Panilik ngamargiang ring pawiwahan krama Banjar Sumbul, Desa Yehembang Kangin sane mawsata I Putu Budi Arta Wiguna lan Kadek Sariani. Praktiaksa (observasi) iriki nganggen piranti dokumentasi (handphone) anggen ngarekampawiwahan lan taler kawantu nganggen buku catatan pet prade suara bebaosan ringrekamanpunika nenten prasida kapirengan, pikolih saking rekaman punika malih kasurat olih panilik. Saking pamargi praktiaksa (observasi) sane kasarengin olih dokumentasi, taler kapolihang data indik kawentenan pawiwahan ring Banjar Sumbul, Desa Yehembang Kangin, Kecamatan Mendoyo, Kabupaten Jembrana ring sasih kadasa warsa 2016 mamargi antar manut kadi napi sane kaaptiang. Teges pawiwahan manut ring Banjar Sumbul, Desa Yehembang Kangin inggih punika pasikian sang alaki rabi ri sampune kakaryanang upakara-upakara lan kasaksiang olih tri upasaksi luir ipun dewa saksi, manusa saksi, lan bhuta saksi. Sajeroning catur asrama punika ngaranjing ring Grehasta Asrama utawi makurenan. Sane kabaos Grehasta Asrama inggih punika kategul olih rabi miwah putra, lianan ring punika taler kabanda antuk sakancan tetegenan makurenan. Ring Banjar Sumbul, Desa Yehembang Kangin puniki ketah wenten tiga soroh pawiwahan sane sampun naenin kamargiang inggih punika: Kangin wenten tatiga pawiwahan sane kamargiang inggih punika: 1) Arsa wiwaha puniki ngaranjing ring sistem pawiwahan manut ring Agama Hindu, manut Manawa Dharmasastrra III.29. 2) Gandarwa wiwaha : inggih punika sang alaki rabi mamargi nyilib nanging pada arsa sami arsa sakemawon tan pasadok ring guru rupakanyane. Gandarwa wiwaha puniki ngaranjing ring sistem pawiwahan manut ring Agama Hindu, manut Manawa Dharmasastrra III.32. 3) Nyerod : pawiwahan nyarod inggih punika pawiwahan sane kalaksanayang olih anak lanang madue kasta sane pinih sor saking kasta anak istri. Dadosnyane anak istri sane jagi marabian sareng anak lanang sane madue kasta pinih sor punika, nenten malih madue kasta tegehan saking rabinnyane lan nginutin
7 kasta sakingrabinnyane. Punika awinan pawiwahan nyerod puniki ketah kalaksanayang mengkeb-mengkeb utawi ngamaling (kawin lari) santukan guru rupaka sang predana pastika nenten cumpu okannyane marabian sareng sang purusa sane kastanyane sor. Paletan ring sajeroning ngawargiang pawiwahan memadik ring Banjar sumbul inggih punika sane kapertama inggih punika memadik (meminta) utawi nyuaka anak istri punika kalaksanayang ring genah sang predana ri tatkala punika, wenten galah mabebaosan sane nyarengin mabebaosan wantah kulawarga sang predana lan purusa. Sesampune usan memadik ring genah predana kakaryanan upakara mabiakala mangda sang alaki rabi prasida merika-meriki. Ketahnyane ring Banjar Sumbul, Desa Yehembang Kangin punika pawiwahannyane wau usan asibak utawi pragat asibak. Yening sampun kacumpuin galah pawiwahannyane wau kalanturang indik galah majauman utawi makala-kalaan, ri tatkala punika wenten taler galah mabebaosan sane nyarengin luir ipun juru baos utawi pangeter baos, kulawarga sang alaki rabi, bendesa adat purusa lan predana, manggala dinas utawi adat purusa lan predana sane dados upasaksi. Manut sakadi dasar tetimbangan sane kanggen bantang nyawis pikobet ring tetilikan puniki, inggih punika teori linguistik cutetnyane ring kawentenan tutur. Manut saking Dell Hymes (1972) (ring Chaer lan Agustina, 1995: 62) nyihnayang wenten kutus pisarat ring sajeroning kawentenan tutur, inggih punika: 1) Ganah, galahlan kahanankalaksanayang ring Banjar Dangin Pangkung, Kecamatan Pekutatan, Jembrana pinaka genah sang predana. Galahnyane ring wita. (2) Pamilet: Juru Baos, sang alaki rabi, kulawarga sang alaki rabi, jero mangku, bendesa adat purusa lan predana, kelian dinas utawi adat purusa lan predana.(3) Tetujon tuturnyanemaosang indik ngesahang secara adat utawi agama sang alaki rabi, taler maosang indik majauman utawi makala-kalaan anak istri sane mawasta Kadek Sariani lan I Putu Budi Arta Wiguna. (4) Unteng tuturnyane Bebaosan sane 1 punika madue unteng tutur (topik tutur) maosang indik sang dampati sane sampun nginutin uger-uger ka grehasta asrama. Bebaosan sane 5 punika madue unteng (topik tutur) maosang indik parikrama pamargi sang dampati sane kapartama inggih punika pepadikan ngalantur ring pasuakan taler sane kaping untat ring galah upakara mapawiwahan. (5) Nada tuturnyane Ring sajeroning mabebaosan ring pawiwahan (makala-kalaan utawi majauman), pastika baos sane kawetuang nganggen suara sane becik, gargita, janten pisan mabebaosan (serius), banban lan nenten bangras (key). (6) InstrumentalisRing sajeroning pawiwahan punika instrumentalis sane kaanggen inggih punika instrumentalis lisan. Sane ngawinan wenten instrumentalis lisan ring mabebaosan sajeroning mamadik santukan sang sane mabebaosan lan sang sane kairing mabebaosan punika langsung ngawedarang panampen-panampennyane lan nenten taler kasurat malih. (7) Ugeruger tutur mabebaosan (norms), puniki pinaka cihna undag-undagan sane wenten ring krama minakadi paiketan krama saking seka krama. Tata laksana sane wenten ring sajeroning pawiwahan kacihnayang antuk para atiti sane nyarengin mabebaosan rikalaning pawiwahan memadik minakadi kelian banjar, kelian adat, juru baos, sang alaki rabi, miwah sane lianan. (8) Sorohantutur mapaiketan sareng sorohan ngwedarang baos, sakadi narasi, puisi, basa basita paribasa, mantra (doa), miwah sane lianan. Ring mabebaosan sajeroning mabebaosan ring pawiwahan pastika yening pangawit bebaosan punika kakawitin olih panganjali umat minakadi Om Suastiastu, lan ring panguntat baos punika kadaging Om Shanti, Shanti, Shanti Om. Taler wenten nganggen basita paribasa sajeroning mabebaosan
8 ring pawiwahan tetujonnyane mangda bebaosan nyane lengut tur kaanggen rerasmen basa. Pikolih sane kaping kalih inggih punika kawentenan anggahungguhing basa Bali sajeroning mabebaosan ring pawiwahan Banjar Sumbul. Risampune panilik ngamargiang dokumentasi sane marupa rekaman, prasida kapolihang data ngeninin indik kawentenan anggah-ungguhing basa Bali ring pawiwahan Banjar Sumbul. Saking data punika nyihnayang sajeroning mabebaosan ring pawiwahan nganggen basa Bali sane maanggahungguhing. Yening maosang basa pastika nenten lempas saking kruna lan lengkaranyane sane nyusun basa punika. Sakingtetilikan punikinyihnayang akehan nganggen kruna alus mider ri tatkala mabebaosan ring pawiwahan minakadi kruna ring, sareng, sami, pamekas, manawi, pamekas, panglingsir, lanang, miwah, istri, sane, misadia, manawi, riin, purun, kiwa, dahat, galah, mangkin, miwah sane lianan. Taler wenten malih kruna alus singgih sane wenten ring bebaosan ring pawiwahan minakadi kruna icen, ida, ledang, majeng, margi, rabi, kayun, baos, alaki rabi, ngiring, polih, arsa, miwah sane lianan. Kruna-kruna alus sor sane kaanggen ring mabebaosan sajeroning pawiwahan minakadi, titiang, antuk, ngiring, ngaturang, ipun, sareng, dewek, manah, somah, pianak, lan nunas. Kruna mider sane kaanggen ring mabebaosan sajeroning pawiwahan inggih punika, kulawarga, jero, suksma, adat, desa, banjar, tanggal, natab, mangku, sesuluh, rasa, prajuru, upakara, dinas, miwah sane lianan. Kruna alus madia sane kaanggen ring bebaosan sajeroning pawiwahan inggih punik kruna napi, ten, yen, lan nika. Imba kruna andapnyane inggih punika nah, ajak, ngelah, kekto, miwah sane lianan.risampune nyelehin rasa basa ring kruna-krunanyane kalanturang nyelehin rasa basa lengaranyane. 1) Lengakara alus singgih (ASI) sane kaanggen inggih punika sakadi Ngiring sareng sami masueca ring Ida Sang Hyang Widhi Wasa mangda sareng sami rahayu Yening selehin ring rasa basa krunanyane lengkara punika kadi ring sor : Ngiring : AMI, sareng : AMI, sami : AMI, masueca: ASI, ring : AMI, mangda : AMI, nemu : AMI, rahayu : AMI. 2) Lengakara alus sor (ASO) sane kaanggen inggih punika sakadi Titiang selaku kelian banjar pekraman ring banjar dinas Dangin Pangkung, desa Pekutatan. Yening selehin ring rasa basa krunanyane lengkara punika kadi ring sor : Titiang : ASO, selaku : kruna serapan, kelian : andap, banjar : mider, pekraman: mider, ring : AMI, banjar : mider, dinas : mider, Dangin Pangkung : kruna pamidartaning genah, desa: mider, Pekutatan : kruna pamidartaning genah. 3) Lengakara alus madia (AMA) sane kaanggen inggih punika sakadi Nah inggih yen sakadi punika pinunas puniki saking kulawarga purusa. Yening selehin ring rasa basa krunanyane lengkara punika kadi ring sor : Nah : andap, inggih : AMI, yen: AMA, sakadi :AMI, punika : AMI, pinunas: AMI, saking: AMI, kulawarga : Mider, purusa : mider. 4) Lengakara andap sane kaanggen inggih punika sakadi : Nah Putu ajak Kadek paling sing harus ngelah suratsurat akta perkawinan Yening selehin ring rasa basa krunanyane lengkara punika kadi ring sor : Nah: andap, Putu : wasta, ajak: andap, Kadek : wasta, paling : andap, sing : andap, harus : kruna serapan,ngelah : andap, surat-surat : kruna serapan, miwah : AMI, akta perkawinan : kruna serapan. Pikolih sane kaping tiga inggih punika kaiwangan anggah-ungguhing basa Bali sajeroning mabebaosan ring pawiwahan Banjar Sumbul. Risampune panilik ngamargiang pratiaksa, prasida kapolihang data ngeninin indik kaiwangan anggah-ungguhing basa Bali sajeroning pawiwahan ring Banjar Sumbul,cutetnyane bebaosan sane iwang marupa wirasa basa, kruna, lengkara, miwah kruna-kruna serapan. Minakadi: Inggih kirang langkung sineb titiang
9 antuk parama santhi Om Santhi Santhi Santhi Om.Ring lengkara puniki wenten nganggen kruna sineb. Yening selehin kruna sineb punika iwang yening kacingak ring lengkara ring ajeng. Santukan kruna sineb puniki kaanggen ri tatkala nyineb Ida Bhatara ri kala usan kaaturin patoyan utawi piodalan. Kruna sane patut ngentosin kruna sineb inggih punika kruna puputang sane mateges (selesai utawi tutup).taler wenten kruna titiang genahnyane durung anut. Kruna titiang sapatutnyane magenah ring ajeng kruna puputang pinaka pangentos kruna sinebsumangdanelengut kapireng. Inggih nawegang titiang mantuk ring para panglingsir sareng sami sane baktinin titiang, para sameton lanang-istri sane wangiang titiang, miwah sang amet pinet makakalih sane tresna asihin titiang. Para manggala, para panglisir, miwah sameton sami sane baktinin titiang. Ring bebaosan punika ngaranjing ring basa alus, nanging kaiwangannyane indik bebaosan sane kawedarang minakadi ring basa punika wenten kruna baktininsane katuju majeng ring para sameton lan panglingsir, kruna baktinin puniki nenten anut kaanggen yening katuju ring para sameton sareng akeh punika patut kagentosin nganggen kruna wangiang titiang lan kruna baktinin punika ketahnyane katuju majeng ring Ida Sang Hyang Widhi Wasa. Manut pikolih tetilik sane sampun kalaksanyang, prasida kapupulang tatiga data sane mautama mapaiketan ring bantang pikobet lan tatujon tetilik. Tetepasan sane kapertama inggih punika: (1) kawentenan mabebaosan sajeroning pawiwahan ring Banjar Sumbul,Ring Banjar Sumbul Desa Mendoyo, Kabupaten Jembrana, ring sasih kadasa, warsa 2016 puniki ketah wenten tiga soroh pawiwahan sane sampun nanin kamargiang inggih punika: arsa wiwaha (memadik), Gandarwa wiwaha, lan nyerod. Tetilikan puniki kamargiang ring sajeroning pawiwahan I Putu Budi Arta Wiguna saking Banjar Sumbul, lan sareng Kadek Sariani saking Banjar Dangin Pangkung.(2) kawentenan anggah-ungguhing basa Bali sajeroning mabebaosan ring pawiwahan Banjar Sumbul Kecamatan Mendoyo, Kabupaten Jembrana, ring sasih kadasa, warsa 2016 inggih punika: 1) Kruna alus mider, sane ngawinan wenten kruna alus mider ring mabebaosan sajeroning galah makalakalaan santukan kruna alus mider rasa basanyane madue wiguna kakalih, dados kaanggen nyihnayang sang sane patut singgihang, miwah kaanggen ngesorang sang sane patut kasorang. 2) Kruna alus singgih, sane ngawinan wenten kruna alus singgih ring mabebaosan sajeroning galah makala-kalaan santukanmadue wirasa alus sane kaanggen nyinggihang sang sane patut kasinggihang. 3) Kruna alus madiapuniki makanten pinaka warna kruna alus sane lianan. Tiosan ring puniki, sayuwakti wenten kruna-kruna sane rasa basanyane gumanti alus madia, alus sane manggeh, utawi kirang becik nanging anggen mabebaosan sane alus. 4) Kruna alus sor, sane ngawinan wenten kruna alus sor ring mabebaosan sajeroning galah makala-kalaan santukan kruna alus sor mawirasa alus, kaanggen ngaraosang raga utawi ngasorang anake tiosan sane linggihnyane sor utawi andap.5) Kruna mider, sane ngawinan wenten kruna mider santukan maderbe wangun wantah asiki, nenten maderbe wangun alus, nenten maderbe wangun tiosan, mawinan ipun dados kaanggen maideran sajeroning bebaosan. 6) Kruna andap, sane ngawinan wenten kruna alus mider ring mabebaosan sajeroning galah makala-kalaan santukan kruna andap kaanggen mabebaosan antuk anake sane pateh wangsa, pateh linggih utawi olih sang singgih ring sor. Minakadi bebaosan ring pawiwahan sane nganggen kruna andap inggih punika mabebaosan imeme sareng i pianak, manggala dinas utawi adat sane ngicenin pitutur majeng ring sang dampati.. Sajeroning lengkara sane kaanggen ring mabebaosan ring pawiwahan punika nganggen lengkara alus singgih, madia, sor, lan andap.
10 (3) Taler kapolihang makudangkudang data sane nyihnayang kaiwangan anggah-ungguhing basa Bali sajeroning pawiwahan ring Banjar Sumbul. Kaiwangan anggah-ungguhing basa Bali sajeroning mabebaosan ring pawiwahan punika santukan kantun akeh bebaosan sane nenten anut ring uger-uger anggahungguhing basa Bali minakadi nenten nguratiang rasa basa lengkaranyane taler ring efektivitas lengkaranyane wenten sane durung anut taler wenten lengkara sane kantun nganggen kruna serapan. Imba kaiwangan anggah-ungguhing basa Bali. PAMUPUT Kawentenan mabebaosan sajeroning pawiwahan ring wewidangan Banjar Sumbul, Desa Yehembang Kangin Kecamatan Mendoyo, Kabupaten Jembrana ring sasih kadasa warsa 2016 kasinahang pawiwahan mamargi antar manut kadi napi sane kaaptiang. Kawentenan pawiwahan memadik ring Banjar Sumbul prasida kauningin ring kutus pisarat sajeroning kawentenan tutur inggih punika, (a) genah, galah lan kahanan (setting and scene) kalaksanayang rahina Wreaspati Umanis, Pahang, tanggal 18 Maret 2016, genahnyane ring Banjar Dangin Pangkung, Desa Pekutatan. b) Pamilet (partisipant) luir ipun juru baos prusa lan predana, jero mangku, kelian dinas utawi adat prusa lan predana, bendesa prusa lan predana, sang dampati maka kalih lan para krama. c) Tetujon tuturnyane nyikiang sang purusa lan predana jagi ngawangun kulawarga sane sah manut ring kerta. d) Unteng tuturnyane sang dampati sampun rumaket ka grehasta asrama lan pailen-ilen pamargi upacara pawiwahan sang dampati. e) Nada tuturnyane wenten gargita, teleb (serius), lan banban. f) instrumentailsnyane inggih punika ngicenin piteket utawi patitis sane kaanggen titi pangancan nyalanin kauripan grehasta asrama. g) Tata laksananyane wenten intrupsi lan pitaken. h) Soroh tuturnyane madaging basita paribasa lan mantra. Kawentenan anggah-ungguhing kruna lan lengkara sajeroning mabebaosan ring pawiwahan wewidangan Banjar Sumbul, Desa Yehembang Kangin Kecamatan sasih kadasa warsa 2016 inggih punika ring sajeroning pawiwahan ring Banjar Sumbul, rasa basa kruna-kruna sane kanggen mabebaosan akehan nganggen kruna alus mider. Ring rasa basa lengkaranyane wenten nganggen lengkara alus singgih, alus sor, alus madia, taler wenten sane nganggen lengkara andap. Kaiwangan anggah-ungguhing basa Bali sajeroning pawiwahan ring wewidangan Banjar Sumbul, Desa Yehembang Kangin Kecamatan sasih kadasa warsa 2016 inggih punika wenten silih sinunggil kruna sane durung anut ring anggah-ungguhing basa Bali, sakadi kruna sineb sapatutnyane kanggen kruna puputang anggen mututang baos. Taler wenten makudangkudang lengkara kasusun antuk kruna basa Indonesia punika prasida kagentosin antuk kruna basa Bali mangda anut ring anggah-ungguhing basa Balinyane. Manut pikolih tetilikan sane sampun kawedarang ring ajeng wenten makudang-kudang piteket sane prasida kauningayang, inggih punika majeng ring krama Banjar Sumbul, Desa Yehembang Kangin utaminnyane krama sane mabebaosan nganggen anggahungguhing basa Bali, sumangdene nelebin malih basa Baline puniki. yening sampun makasami teleb ring basa Bali tur makasami wikan mabasa Bali, sinah anggah-ungguhing basa punika prasida kaanggen ritatkala mabebaosan, utaminnyane ring pawiwahan. Majeng ring panilik lianan, panilik ngaptiang sumangdane ipun prasida nglanturang nilikin indik kawentenan anggahungguhing basa Bali ring mabebaosan sajeroning pawiwahan lan majeng ring para pangwacen, panilik ngaptiang sumangdane ipun nelebin malih indik anggah-ungguhing basa Bali. Yening
11 sampun makasami teleb mabebaosan anut ring anggah-ungguhing basa Bali sinah pacang ngawinang rasa unda usuk majeng sang mabebaosan, cutetnyane ring pawiwahan taler ring wewidangan sane jimbar. KAPUSTAKAAN Arikunto, Suharismi Manajemen Penelitian. Jakarta: PT Rineka Cipta. Aslinda dan Syafyahya Pengantar Sosiolinguistik. Bandung: PT Refika Aditama. Chaer, Abdul dan Leonie Agustina.1995.Sosiolinguistik Perkenalan Awal. Jakarta: PT Rineka Cipta. Mas, Raka Anak Agung Perkawinan yang Ideal. Surabaya: Paramita. Nababan, P.W.J Sosiolingustik Suatu Pengantar. Jakarta: PT Gramedia Pustaka Utama. Wendra, I Wayan Buku Ajar Penulisan Karya Ilmiah. Singaraja: Universitas Pendidikan Ganesha. Windia, Wayan P. dkk Perkawinan Pada Gelahang di Bali. Denpasar: Udayana University Press. Mardalis Metode Penelitian (Suatu Pendekatan Proposal). Jakarta: Bumi Aksara.
SOR SINGGIH BASA BALI RING PARUMAN SUBAK ABIAN DESA ADAT ASAHDUREN, KECAMATAN PEKUTATAN, JEMBRANA
e-journal JJPBB Universitas Pendidikan Ganesha Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Vol: 2 No:1(2015) SOR SINGGIH BASA BALI RING PARUMAN SUBAK ABIAN DESA ADAT ASAHDUREN, KECAMATAN PEKUTATAN, JEMBRANA N. K. Lady
Lebih terperinciSOR SINGGIH BASA BALI SAJERONING PARUMAN BANJAR ADAT GUNUNG BIAU, DESA MUNCAN, KABUPATEN KARANGASEM
SOR SINGGIH BASA BALI SAJERONING PARUMAN BANJAR ADAT GUNUNG BIAU, DESA MUNCAN, KABUPATEN KARANGASEM Ni Luh Pt. Ratna Dewi 1, Md. Sri Indriani 1, I Kt. Paramartha 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas
Lebih terperinciNUREKSAIN ANGGAH-UNGGUHING BASA BALI RITATKALA PAPARUMAN ADAT RING DESA ADAT SAMPALAN TENGAH, KABUPATEN KLUNGKUNG
NUREKSAIN ANGGAH-UNGGUHING BASA BALI RITATKALA PAPARUMAN ADAT RING DESA ADAT SAMPALAN TENGAH, KABUPATEN KLUNGKUNG Luh Komang Sri Pramawati [1] Ida Bagus Rai [1] Ida Bagus Putra Manik Aryana [2] Jurusan
Lebih terperinciKAWENTENAN ANGGAH-UNGGUHING BASA BALI RING NASKAH DRAMA I GODOGAN JURUSAN PENDIDIKAN BASA BALI WARSA 2015/2016
KAWENTENAN ANGGAH-UNGGUHING BASA BALI RING NASKAH DRAMA I GODOGAN JURUSAN PENDIDIKAN BASA BALI WARSA 2015/2016 Olih: Kadek Moni Ratningsih, NIM 1212051016 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Fakultas Bahasa
Lebih terperinciSARANA TEMBANG MELAYANGAN OLIH EMONI KAANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT PUISI BALI ANYAR SISIA KELAS VIII 6 SMP NEGERI 3 BANJAR
SARANA TEMBANG MELAYANGAN OLIH EMONI KAANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT PUISI BALI ANYAR SISIA KELAS VIII 6 SMP NEGERI 3 BANJAR Ni Kadek Erni Yuni Andani 1,Gede Gunatama 1,Ida Bagus Rai 2 Jurusan Pendidikan
Lebih terperinciTETILIK SOR SINGGIH BASA BALI RING PASANGKEPAN KRAMA DESA PAKRAMAN AYUNAN, KECAMATAN ABIANSEMAL, KABUPATEN BADUNG
TETILIK SOR SINGGIH BASA BALI RING PASANGKEPAN KRAMA DESA PAKRAMAN AYUNAN, KECAMATAN ABIANSEMAL, KABUPATEN BADUNG 1 I W. Adhi Mahardika, 1 I.B. Putra Manik Aryana, 2 I G. Gunatama. Jurusan Pendidikan Bahasa
Lebih terperinciNUREKSAIN SESURATAN PASANG AKSARA BALI RING SAJERONING PAPAN WASTA SANE WENTEN RING SD SE- KECAMATAN JEMBRANA
NUREKSAIN SESURATAN PASANG AKSARA BALI RING SAJERONING PAPAN WASTA SANE WENTEN RING SD SE- KECAMATAN JEMBRANA Ni Luh Putu Mei Aryantini, M. Sri Indriani, I. B. Md. Ludy P. Jurusan Pendidikan Bahasa Bali
Lebih terperinciPEPLAJAHAN MABEBAOSAN BASA BALI SANE NGANGGEN MODEL PEPLAJAHAN INOVATIF RING KELAS XI IIS 3 SMA NEGERI 4 SINGARAJA
PEPLAJAHAN MABEBAOSAN BASA BALI SANE NGANGGEN MODEL PEPLAJAHAN INOVATIF RING KELAS XI IIS 3 SMA NEGERI 4 SINGARAJA K. T. Wahyuni, I. W. G. Wisnu, I. N. Suandi Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas
Lebih terperinciBASA BALI KEPARA DIALEK NUSA PENIDA SANE KAANGGEN SAJERONING MABEBAOSAN RING WEWIDANGAN DESA PAKRAMAN NUSASARI, KECAMATAN MELAYA, KABUPATEN JEMBRANA
BASA BALI KEPARA DIALEK NUSA PENIDA SANE KAANGGEN SAJERONING MABEBAOSAN RING WEWIDANGAN DESA PAKRAMAN NUSASARI, KECAMATAN MELAYA, KABUPATEN JEMBRANA N. M. Novalia Pramita Sari 1, I W. G. Wisnu 1, I M.
Lebih terperinciKAWENTENAN CAMPUR KODE RING ALBUM TEMBANG POP BALI RAMBO OLO-OLO OLIH GRUP BAND BINTANG
KAWENTENAN CAMPUR KODE RING ALBUM TEMBANG POP BALI RAMBO OLO-OLO OLIH GRUP BAND BINTANG I Gst. Ngr. Pt Darsana 1, I A. Sukma Wirani 1, I A. Pt Purnami 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan
Lebih terperinciCAMPUHAN WARNA BASA (CAMPUR KODE) SANE WENTEN RING PABLIGBAGAN SUBAK ANYAR DESA PADANGKELING, KECAMATAN BULELENG, KABUPATEN BULELENG, WARSA 2016
CAMPUHAN WARNA BASA (CAMPUR KODE) SANE WENTEN RING PABLIGBAGAN SUBAK ANYAR DESA PADANGKELING, KECAMATAN BULELENG, KABUPATEN BULELENG, WARSA 2016 Komang Rina Dewi, I Nyoman Sudiana, I Nengah Martha Jurusan
Lebih terperinciCAMPUH KODE (CAMPUR KODE) RING WAYANG KULIT INOVATIF CENK BLONK SANE MAMURDA LATA MAHOSADHI
CAMPUH KODE (CAMPUR KODE) RING WAYANG KULIT INOVATIF CENK BLONK SANE MAMURDA LATA MAHOSADHI I Gusti Agung Indriyani 1 Ida Bagus Rai 1, Sang Ayu Putu Sriasih 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas
Lebih terperinciI Putu Widhi Astika 1 I Wayan Wendra 1, Sang Ayu Putu Sriasih 2. Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja, Indonesia
SESELEH TES OBJEKTIF AKHIR SEMESTER GANJIL BASA BALI KELAS XII SMA NEGERI 2 SINGARAJA 2015/2016 SAKING PARINDIKAN SEBARAN KOGNITIF, VALIDITAS LAN RELIABILITAS, MIWAH KONSTRUKSI OPTION I Putu Widhi Astika
Lebih terperinciSESELEH MATERI TES ULANGAN UMUM SEMESTER GENAP WARSA 2013/2014 PEPLAJAHAN BASA BALI KELAS X RING SMK NEGERI 3 SINGARAJA
SESELEH MATERI TES ULANGAN UMUM SEMESTER GENAP WARSA 2013/2014 PEPLAJAHAN BASA BALI KELAS X RING SMK NEGERI 3 SINGARAJA W Sriani, I W G Wisnu, IG Artawan Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan
Lebih terperinciMETODE COPY THE MASTER KAANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT CERPEN SISIA RING KELAS XI MIA3 SMA NEGERI 2 SINGARAJA
METODE COPY THE MASTER KAANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT CERPEN SISIA RING KELAS XI MIA3 SMA NEGERI 2 SINGARAJA Ni Kd Ayu Yasinta D 1, I B Putra Manik A 1, Drs Gd Gunatama 2 Jurusan Pendidikan Bahasa
Lebih terperinciFILM DOKUMENTER PINAKA SERANA NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT PUISI BALI ANYAR RING KELAS X7 SMA NEGERI 2 BANJAR
FILM DOKUMENTER PINAKA SERANA NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT PUISI BALI ANYAR RING KELAS X7 SMA NEGERI 2 BANJAR I K. Aryana prayoga 1 I.N. Suandi 1, I. K. Paramarta 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas
Lebih terperinciJurusan Pendidikan Bahasa Bali Fakultas Bahasa dan Seni Universitas Pendidikan Ganesha
NGAWIGUNAYANG PIRANTI WAYANG CENKBLONK PINAKA UTSAHA NINCAPANG KAWAGEDAN NYURATLENGKARA SANE MADAGING BASITA PARIBASA SISIA KELAS VII H SMP NEGERI 1 SUKASADA 1 I Gede Suputra, 1 I Gede Gunatama, 2 Ida
Lebih terperinciJurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja, Indonesia
NUREKSAIN KAINGGILAN SOANG-SOANG PITAKEN RISAJERONING PITAKEN ULANGAN AKHIR SEMESTER GENAP PELAJAHAN BASA BALI KELAS VII RING SMP N 1 SINGARAJA WARSA PELAJAHAN 2013/2014 1 Made Suryadana, 1 I Nengah Martha,
Lebih terperinciTUTUR LEBUR GANGSA; ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH: I MADE OKA PARIATNA
TUTUR LEBUR GANGSA; ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH: I MADE OKA PARIATNA 1001215034 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2016 i TUTURLEBUR GANGSA; ANALISIS
Lebih terperinciKATA PENGANTAR. Puji syukur dipanjatkan ke hadapan Ida Sang Hyang Widhi Wasa, Tuhan Yang Mahaesa
SKRIPSI INI TELAH DISETUJUI DAN DINILAI OLEH PANITIA PENGUJI PADA PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS ILMU BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA PADA TANGGAL: 1 JULI 2016 Berdasarkan SK Dekan Fakultas Ilmu Budaya,
Lebih terperinciIUSAN PANGAWIGUNAAN PIRANTI GAMBAR (MONOPOLI) MABASA BALI RING PAPLAJAHAN NGWACEN AKSARA BALI RING SISIA KELAS V SDK MARSUDIRINI
IUSAN PANGAWIGUNAAN PIRANTI GAMBAR (MONOPOLI) MABASA BALI RING PAPLAJAHAN NGWACEN AKSARA BALI RING SISIA KELAS V SDK MARSUDIRINI 1 I. M. D. Adipraya 1 I. B. Rai, 2 I. W. Wendra Jurusan Pendidikan Bahasa
Lebih terperinciTATA KRUNA SAJERONING WIDYA KAWI SASTRA DRUEN MAHASISIA JURUSAN PENDIDIKAN BAHASA BALI UNDIKSHA EDISI JUNI 2012
TATA KRUNA SAJERONING WIDYA KAWI SASTRA DRUEN MAHASISIA JURUSAN PENDIDIKAN BAHASA BALI UNDIKSHA EDISI JUNI 2012 I. A. P. Asti Pratiwi 1, I W. G. Wisnu 1, S. A. P. Sriasih 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali
Lebih terperinciSESELEH CAMPUR KODE RING NOVEL SENTANA CUCU MAREP PAKARDIN I MADE SUGIANTO
SESELEH CAMPUR KODE RING NOVEL SENTANA CUCU MAREP PAKARDIN I MADE SUGIANTO 1 I W Kuntara, 1 S. A. P. Sriasih, 2 I. A. Sukma Wirani Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja,
Lebih terperinciNUREKSAIN ANGGAH-UNGGUHING BASA RING CERPEN MABASA BALI RUBRIK ORTI BALI, KORAN BALI POST 2016
e-journal JPBB Universitas Pendidikan Ganesha Jurusan Pendidikan Bahasa Bali NUREKSAIN ANGGAH-UNGGUHING BASA RING CERPEN MABASA BALI RUBRIK ORTI BALI, KORAN BALI POST 2016 ayusastrinidewi@yahoo.co.id,
Lebih terperinciCAMPUR KODE BASA INDONESIA RING PANGAJAHAN BASA BALI KELAS V SD LAB UNDIKSHA
CAMPUR KODE BASA INDONESIA RING PANGAJAHAN BASA BALI KELAS V SD LAB UNDIKSHA N. K. Wulan Adnyasari 1, I. B. Ludy Paryatna 1, I.B. Sutresna 2. Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha
Lebih terperinciTEKS GEGURITAN DARMAKAYA: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH: KADEK RIKA ARIPAWAN NIM:
TEKS GEGURITAN DARMAKAYA: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH: KADEK RIKA ARIPAWAN NIM: 1101215023 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA 2015 TEKS GEGURITAN DARMAKAYA:
Lebih terperinciKEWAGEDAN NGRESEPANG WANGUN DASAR LAN ARTOS KRUNA DWILINGGA SISIA KELAS X SMA NEGERI 2 BANJAR SINGARAJA
KEWAGEDAN NGRESEPANG WANGUN DASAR LAN ARTOS KRUNA DWILINGGA SISIA KELAS X SMA NEGERI 2 BANJAR SINGARAJA Ni Made Yuniharsih I.N. Suandi 1, I. K. Paramarta 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan
Lebih terperinciKAWENTENAN DIALEK BALI AGA RING DESA DAUSA KECAMATAN KINTAMANI KABUPATEN BANGLI
KAWENTENAN DIALEK BALI AGA RING DESA DAUSA KECAMATAN KINTAMANI KABUPATEN BANGLI I Ketut Agus Adi Putra 1 Ida Ayu Sukma Wirani 1, Ida Ayu Pt. Purnami, S.S, M.Pd 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas
Lebih terperinciPELESTARIAN BAHASA BALI DALAM MEDIA CETAK BERBAHASA BALI: KAJIAN SOSIOLINGUISTIK OLEH ANAK AGUNG ISTRI ITA RYANDEWI NIM:
PELESTARIAN BAHASA BALI DALAM MEDIA CETAK BERBAHASA BALI: KAJIAN SOSIOLINGUISTIK OLEH ANAK AGUNG ISTRI ITA RYANDEWI NIM: 1101215033 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA
Lebih terperinciSESELEH TATA WANGUN JRONING KRIYA SASTRA LAN SOSIOLOGI PANGAWI RING NOVEL SING JODOH RERIPTAN I MADE SUGIANTO
SESELEH TATA WANGUN JRONING KRIYA SASTRA LAN SOSIOLOGI PANGAWI RING NOVEL SING JODOH RERIPTAN I MADE SUGIANTO N. L. P. Ekayanti Savitri 1, IB. Putrayasa 1, I. A. Sukma Wirani 2 Jurusan Pendidikan Bahasa
Lebih terperinciBABAD PASEK KAYU SELEM : ANALISIS STRUKTUR OLEH : I PUTU YUDHI SANTIKA PUTRA NIM:
BABAD PASEK KAYU SELEM : ANALISIS STRUKTUR OLEH : I PUTU YUDHI SANTIKA PUTRA NIM: 1101215005 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS ILMU BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2015 i BABAD PASEK KAYU SELEM: ANALISIS
Lebih terperinciTEKS GEGURITAN PADEM WARAK ANALISIS BENTUK, FUNGSI, DAN MAKNA
TEKS GEGURITAN PADEM WARAK ANALISIS BENTUK, FUNGSI, DAN MAKNA OLEH: I PUTU BAYU MUTRA WIBAWA NIM 1101215024 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2015 i 1 TEKS
Lebih terperinciNUREKSAIN SESURATAN AKSARA BALI MANUT PASANG AKSARA PURWADRESTA LONTAR SATUA JRO MATUA TEKEN I CAI MANTU DRUEN GEDONG KIRTYA
NUREKSAIN SESURATAN AKSARA BALI MANUT PASANG AKSARA PURWADRESTA LONTAR SATUA JRO MATUA TEKEN I CAI MANTU DRUEN GEDONG KIRTYA Kadek Jara Merani 1, Made Sri Indriani 1, IB. Md Ludy Paryatna 2. Jurusan Pendidikan
Lebih terperinciNGAWIGUNAYANG METODE AUDIOLINGUAL ANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NEMBANGANG PUPUH MASKUMAMBANG SISIA KELAS X MIPA 2 SMA NEGERI 1 SINGARAJA
NGAWIGUNAYANG METODE AUDIOLINGUAL ANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NEMBANGANG PUPUH MASKUMAMBANG SISIA KELAS X MIPA 2 SMA NEGERI 1 SINGARAJA I Made Wisnawa 1 I Wayan Wendra 1, Sang Ayu Putu Sriasih 2 Jurusan
Lebih terperinciPesaih Kawagedan Sisia Kelas VIIIC SMP Negeri 3 Singaraja Sajeroning Nyelehin Wangun Intrinsik Puisi Bali Purwa (Pupuh Sinom) lan Puisi Bali Anyar
Pesaih Kawagedan Sisia Kelas VIIIC SMP Negeri 3 Singaraja Sajeroning Nyelehin Wangun Intrinsik Puisi Bali Purwa (Pupuh Sinom) lan Puisi Bali Anyar K. Karmini 1,I. B. Putrayasa 1, I. A. Sukma Wirani 2 Jurusan
Lebih terperinciGEGURITAN AJI RAMA RENA ANALISIS STRUKTUR DAN MAKNA
SKRIPSI GEGURITAN AJI RAMA RENA ANALISIS STRUKTUR DAN MAKNA IDA BAGUS DWIJA NANDANA PERSADA NIM 1201215035 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS ILMU BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2017 i SKRIPSI GEGURITAN
Lebih terperinciTEKS TUTUR JONG MANTEN: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH: DESAK PUTU ELVIANA DEWI NIM:
TEKS TUTUR JONG MANTEN: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH: DESAK PUTU ELVIANA DEWI NIM: 1101215008 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2015 i TEKS TUTUR JONG
Lebih terperinciMETODE KOOPERATIF TIPE THINK, PAIR, SHARE (TPS) ANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT SINOPSIS CERPEN MABASA BALI SISIA KELAS XI-3 IPA SMA NEGERI 1 BANJAR
METODE KOOPERATIF TIPE THINK, PAIR, SHARE (TPS) ANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT SINOPSIS CERPEN MABASA BALI SISIA KELAS XI-3 IPA SMA NEGERI 1 BANJAR Kadek Dwi Payani 1, 1 I B Putra Manik A, 2 Wayan Gede
Lebih terperinciTUTUR ANGKUS PRANA: KAJIAN STRUKTUR DAN SEMIOTIKA. Oleh: NI KADEK DEWI SANTHIASTINI
TUTUR ANGKUS PRANA: KAJIAN STRUKTUR DAN SEMIOTIKA Oleh: NI KADEK DEWI SANTHIASTINI 1101215002 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA 2015 i TUTUR ANGKUS PRANA: KAJIAN
Lebih terperinciWARNA (VARIASI) BASA BALI RING SESURATAN KWACA (BAJU KAOS)
WARNA (VARIASI) BASA BALI RING SESURATAN KWACA (BAJU KAOS) N. P. Febri Yuliani 1, I. K. Paramarta 1, G. Artawan 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja, Indonesia e-mail:
Lebih terperinciGEGURITAN KONTABOJA: ANALISIS STRUKTUR DAN MAKNA OLEH: IDA AYU EKA PURNAMA WULANDARI NIM
GEGURITAN KONTABOJA: ANALISIS STRUKTUR DAN MAKNA OLEH: IDA AYU EKA PURNAMA WULANDARI NIM 1101215022 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2015 1 i GEGURITAN
Lebih terperinciBASITA PARIBASA RING ALBUM NASI GORENG SPESIAL KEKAWIAN WIDI WIDIANA
BASITA PARIBASA RING ALBUM NASI GORENG SPESIAL KEKAWIAN WIDI WIDIANA I Pt. Budiantara Putra 1, I Kt. Paramarta 1, I Md. Sutama 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja,
Lebih terperinciNUREKSAIN WANGUN LAN GUNA SARAT PAGURON- GURON GEGURITAN DHARMA STHITI KEKAWIAN I MADE MENAKA
NUREKSAIN WANGUN LAN GUNA SARAT PAGURON- GURON GEGURITAN DHARMA STHITI KEKAWIAN I MADE MENAKA Ni Wyn Ari Suryanti 1, IB Rai 1, Kt. Paramarta 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Fakultas Bahasa dan Seni Universitas
Lebih terperinciUCAPAN TERIMA KASIH. Puji syukur dipanjatkan ke hadapan Ida Sang Hyang Widhi Wasa/Tuhan Yang
UCAPAN TERIMA KASIH Om Swastyastu, Puji syukur dipanjatkan ke hadapan Ida Sang Hyang Widhi Wasa/Tuhan Yang Maha Esa, karena berkat rahmat-nya, skripsi ini dapat diselesaikan tepat waktu. Skripsi yang berjudul
Lebih terperinciSESELEH PANGAWIGUNAAN BASA BLACKBERRY MESSAGE (BBM) YOWANA RING BR. DUSUN SALA, DESA ABUAN, KECAMATAN SUSUT, KAB. BANGLI
SESELEH PANGAWIGUNAAN BASA BLACKBERRY MESSAGE (BBM) YOWANA RING BR. DUSUN SALA, DESA ABUAN, KECAMATAN SUSUT, KAB. BANGLI 1 I Ni luh Umi Astary, 1 I Ida Bagus Rai, 2 I I Gede Nurjaya Jurusan Pendidikan
Lebih terperinciJurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja, Indonesia
RERAWATAN DIALEK BASA BALI RING TEMBANG POP BALI: STUDI KASUS SAJERONING TEMBANG POP BALI MAMURDA CIRI-CIRI KEKAWIAN YONG SAGITA MIWAH BALI UNITED KEKAWIAN KRISNA SURYA PURPA KASOBYAHANG ANTUK DI UBUD
Lebih terperinciDIALEK BALI AGA SANE KEAANGGEN RI SAJERONING MABASA BALI RING DESA SIDATAPA, KECAMATAN BANJAR, KABUPATEN BULELENG
e-journal JJPBB Universitas Pendidikan Ganesha Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Vol: 2 No:1(2015) DIALEK BALI AGA SANE KEAANGGEN RI SAJERONING MABASA BALI RING DESA SIDATAPA, KECAMATAN BANJAR, KABUPATEN
Lebih terperinciTEKS GEGURITAN MANTRI SANAK LIMA ANALISIS STRUKTUR DAN NILAI
SKRIPSI TEKS GEGURITAN MANTRI SANAK LIMA ANALISIS STRUKTUR DAN NILAI OLEH NI PUTU NOVIYANTI WARDANI NIM 1201215007 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS ILMU BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2016 i TEKS
Lebih terperinciCAMPUH KODE SAJERONING PRASASTI MABASA BALI KUNO SAKING WARSA MASEHI
CAMPUH KODE SAJERONING PRASASTI MABASA BALI KUNO SAKING WARSA 989-1011 MASEHI Gd. Edi Subawa 1, I Kt. Paramarta 1, I. B. Rai 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja, Indonesia
Lebih terperinciBahan Ajar BAHASA BALI SMA/SMK
Bahan Ajar BAHASA BALI SMA/SMK PEMBELAJARAN BERPUSAT PADA SISWA Permendiknas No. 41 Tahun 2007 (Standar Proses) Kelas XII Semester 1 UNIT 1. MENDENGARKAN SK- 1 KD - 1.1 : : Memahami serta menanggapi berbagai
Lebih terperinciJurusan Pendidikan Bahasa Bali, FBS. Universitas Pendidikan Ganesha. Singaraja, Indonesia
NGAWIGUNAYANG MODEL PEMBELAJARAN KOOPERATIF TIPE MAKE A MATCH ANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT WACANA BAWAK ANTUK AKSARA ANCENG SISIA KELAS XII IPS 2 SMA NEGERI 4 SINGARAJA WARSA PALAJAHAN 2015/2016 Kadek
Lebih terperinciKATA PENGANTAR. atas berkat rahmat-nya skripsi yang berjudul Novel Sing Jodoh Analisis
KATA PENGANTAR Om Swastiastu, Puji syukur dipanjatkan kehadapan Ida Sang Hyang Widhi Wasa karena atas berkat rahmat-nya skripsi yang berjudul Novel Sing Jodoh Analisis Psikologi Sastra ini dapat disusun
Lebih terperinciARTI LEKSEM SUKATING (UKURAN) NGANGGEN LIMA LAN BATIS RING ASTA KOSALA-KOSALI
ARTI LEKSEM SUKATING (UKURAN) NGANGGEN LIMA LAN BATIS RING ASTA KOSALA-KOSALI I Md Werdiatmaja 1, I Kt Paramarta 1, I Gd Artawan, 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja,
Lebih terperinciTEKS TUTUR CANDRABHERAWA: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI
TEKS TUTUR CANDRABHERAWA: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH : NI NYOMAN AYU PUSPITA DEWI NIM: 1101215012 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2015 i TEKS TUTUR
Lebih terperinciMITOS DI NUSA PENIDA ANALISIS STRUKTUR, FUNGSI, DAN MAKNA
SKRIPSI MITOS DI NUSA PENIDA ANALISIS STRUKTUR, FUNGSI, DAN MAKNA Oleh : NI PUTU SUDIASIH NIM : 1101215035 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA 2015 i MITOS DI NUSA
Lebih terperinciSKRIPSI KAMUS BALI INDONESIA BIDANG ISTILAH UPAKARA MANUSA YADNYA DI KABUPATEN BADUNG
SKRIPSI KAMUS BALI INDONESIA BIDANG ISTILAH UPAKARA MANUSA YADNYA DI KABUPATEN BADUNG PUTU KRISNA APRIANTI NIM 1201215021 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS ILMU BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2016
Lebih terperinciSESELEH WANGUN INTRINSIK LAN GUNA SARAT SOSIAL RING PUPULAN SATUA BAWAK MEKEL PARIS PIKARDIN I.B.W. WIDIASA KENITEN
SESELEH WANGUN INTRINSIK LAN GUNA SARAT SOSIAL RING PUPULAN SATUA BAWAK MEKEL PARIS PIKARDIN I.B.W. WIDIASA KENITEN I Km. Endi Saputra 1, I N. Martha 1, I.A.Pt.Purnami 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali
Lebih terperinciTureksa Anggah-ungguhing Basa Ring Novel Ratna Tribanowati, Leak Soleh Solah Leak Pikardin I Made Sugianto
Tureksa Anggah-ungguhing Basa Ring Novel Ratna Tribanowati, Sugianto I M Wira Wartana¹, I. Md. Ludy Paryatna¹, S.A.P Sriasih². Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja, Indonesia
Lebih terperinciNYAIHANG SESURATAN GEGURITAN CUPAK GERANTANG LAN SATUA CUPAK GERANTANG MADASAR ANTUK WANGUN CARITA SANE KASELEHIN ANTUK TEORI SASTRA BANDINGAN
NYAIHANG SESURATAN GEGURITAN CUPAK GERANTANG LAN SATUA CUPAK GERANTANG MADASAR ANTUK WANGUN CARITA SANE KASELEHIN ANTUK TEORI SASTRA BANDINGAN Ni Gst. Ayu Kt. Sari Wahini1, I B. Putra Manik Aryana1, I
Lebih terperinciGENDING-GENDING REGGAE BALI JONI AGUNG SESELEH SEMIOTIKA TETUJON IDUP MANUSA PAIKETANNYANE SARENG AJAH-AJAHAN PAWATEKAN
GENDING-GENDING REGGAE BALI JONI AGUNG SESELEH SEMIOTIKA TETUJON IDUP MANUSA PAIKETANNYANE SARENG AJAH-AJAHAN PAWATEKAN I.B. Pidada Adi Putra 1, I.B. Putra Manik Aryana 1, I.B. Ludy Paryatna 2 Jurusan
Lebih terperinciKATA PENGANTAR. Puji syukur dipanjatkan ke hadapan Tuhan Yang Mahaesa/Ida Sang Hyang
KATA PENGANTAR Om Swastyastu, Puji syukur dipanjatkan ke hadapan Tuhan Yang Mahaesa/Ida Sang Hyang Widhi Wasa karena atas berkat dan rahmat-nya skripsi yang berjudul Variasi Fonologis dan Leksikal Bahasa
Lebih terperinciTEKS MITOS TAPAKAN BARONG BHATARA SAKTI NAWA SANGA DI KAHYANGAN JAGAT LUHUR NATAR SARI: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI
SKRIPSI TEKS MITOS TAPAKAN BARONG BHATARA SAKTI NAWA SANGA DI KAHYANGAN JAGAT LUHUR NATAR SARI: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI NI PUTU GEK ANNA DELVIA NIM 1201215040 FAKULTAS ILMU BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA
Lebih terperinciSESELEH INDIK WANGUN INTRINSIK LAN KAJATIAN GUNA SARAT PAGURON-GURON SANE WENTEN RING NOVEL BUUNG KAKAWIAN NYOMAN MANDA
SESELEH INDIK WANGUN INTRINSIK LAN KAJATIAN GUNA SARAT PAGURON-GURON SANE WENTEN RING NOVEL BUUNG KAKAWIAN NYOMAN MANDA 1 Nengah Widiantika, 1 I.Gede Gunatama, 2 I. A. Pt. Purnami Jurusan Pendidikan Bahasa
Lebih terperinciSKRIPSI ANALISIS STRUKTUR DAN SOSIOLOGIS DRAMA MULIH KARYA I NYOMAN MANDA OLEH : NI PUTU HARUM KARTIKA DEWI NIM
SKRIPSI ANALISIS STRUKTUR DAN SOSIOLOGIS DRAMA MULIH KARYA I NYOMAN MANDA OLEH : NI PUTU HARUM KARTIKA DEWI NIM 1101215006 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR
Lebih terperinciSESELEH WANGUN INTRINSIK LAN SOSIOLOGI KRIYA SASTRA RING PUPULAN SATUA BAWAK LAWAR GOAK PAKARDIN I KETUT RIDA
SESELEH WANGUN INTRINSIK LAN SOSIOLOGI KRIYA SASTRA RING PUPULAN SATUA BAWAK LAWAR GOAK PAKARDIN I KETUT RIDA I Km. Astu Purnadhita 1, I Nengah Martha 1, I. A. Putu Purnami 2 Jurusan Pendidikan Bahasa
Lebih terperincie-journal JPBB Universitas Pendidikan Ganesha Jurusan Pendidikan Bahasa Bali (Volume 2 Tahun 2015)
ANALISIS BAHASA BALI YANG DISEMPURNAKAN DALAM BUKU AWIG-AWIG SUBAK KACANGBUBUAN, DESA ADAT MAS Ni Kd. A. Andriani, Ida A. Pt. Purnami, I Ngh. Martha Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan
Lebih terperinciGEGURITAN ANGGASTYA: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI
SKRIPSI GEGURITAN ANGGASTYA: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI NI MADE OKTA ERA YATI NIM :1201215029 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS ILMU BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2016 i GEGURITAN ANGGASTYA: ANALISIS
Lebih terperinciSESELEH GUNA SARAT WATEK PAAJAH-AJAH RING SAJERONING GEGURITAN RAJAPALA
SESELEH GUNA SARAT WATEK PAAJAH-AJAH RING SAJERONING GEGURITAN RAJAPALA Gd Yuli Sutrawan 1, I. A. Sukma Wirani 1, I W. Artika 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja,
Lebih terperinciSESELEH WANGUN CARITA MIWAH PIKENOH PENDIDIKAN KARAKTER RING PUPULAN SATUA KEMBANG RAMPE KASUSASTRAAN BALI PURWA I
SESELEH WANGUN CARITA MIWAH PIKENOH PENDIDIKAN KARAKTER RING PUPULAN SATUA KEMBANG RAMPE KASUSASTRAAN BALI PURWA I N.K. Suwitriyani 1, I.W.G. Wisnu 1, M. Sri Indriani 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas
Lebih terperinciPEMERTAHANAN BAHASA BALI MELALUI GENDING RARE PADA ANAK-ANAK DI SANGGAR KUKURUYUK: KAJIAN SOSIOLINGUISTIK
PEMERTAHANAN BAHASA BALI MELALUI GENDING RARE PADA ANAK-ANAK DI SANGGAR KUKURUYUK: KAJIAN SOSIOLINGUISTIK OLEH: I PUTU PERMANA MAHARDIKA NIM 1101215032 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA
Lebih terperinciSESELEH WANGUN INTRINSIK LAN KAJATIAN GUNA SARAT PAGURON-GURON RING SATUA PAN BALANG TAMAK
SESELEH WANGUN INTRINSIK LAN KAJATIAN GUNA SARAT PAGURON-GURON RING SATUA PAN BALANG TAMAK K. Devi Antariyani 1 I. N. Suandi 1 I. K. Paramarta 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha
Lebih terperinciWANGUN INTRINSIK LAN AJI PANGAJAH-AJAHAN TATA LAKSANA RING SATUA BAWAK MABASA BALI WARSA 1975
WANGUN INTRINSIK LAN AJI PANGAJAH-AJAHAN TATA LAKSANA RING SATUA BAWAK MABASA BALI WARSA 1975 N. M. Ari Puja Astiti 1, I. B. M. Ludy Paryatna 1, I. G. Nurjaya 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas
Lebih terperinciNUREKSAIN WANGUN LAN PAIKETAN SOSIOLOGI SASTRA RING CAKEPAN NASKAH DRAMA JUKUT BE BANO PIKARDIN I MADE WISNAWA
NUREKSAIN WANGUN LAN PAIKETAN SOSIOLOGI SASTRA RING CAKEPAN NASKAH DRAMA JUKUT BE BANO PIKARDIN I MADE WISNAWA Ni Komang Indah, IB Made Ludy Paryatna, Made Sri Indriani Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas
Lebih terperinciESTETIKA POSMODERN MIWAH GUNA SARAT PAGURON-GURON DOLANAN 'MATIGTIG PAPAH BIU' DUTA KABUPATEN KARANGASEM RING PKB 2015
ESTETIKA POSMODERN MIWAH GUNA SARAT PAGURON-GURON DOLANAN 'MATIGTIG PAPAH BIU' DUTA KABUPATEN KARANGASEM RING PKB 2015 I W. Pasek Eka Yasa 1 I. A. Sukma Wirani 1, M. Sri Indriani 2 Jurusan Pendidikan Bahasa
Lebih terperinciPantang menyerah sebelum. mencapai hasil yang maksimal
USULAN SKRIPSI INI TELAH DISETUJUI DANDINILAI OLEH PANITIA PENGUJI PADA PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS ILMU BUDAYA, UNIVERSITAS UDAYANA PADA TANGGAL, 23 PEBRUARI 2017 Berdasarkan SK Ketua Program Studi
Lebih terperinciSESELEH BASA SANE KAANGGEN MIWAH GUNASARAT SANE WENTEN RING GEGURITAN PURWAJATI, PAKARDIN I GEDE NGEMBAK, DRUWEN GEDONG KIRTYA, SINGARAJA
SESELEH BASA SANE KAANGGEN MIWAH GUNASARAT SANE WENTEN RING GEGURITAN PURWAJATI, PAKARDIN I GEDE NGEMBAK, DRUWEN GEDONG KIRTYA, SINGARAJA 1 P. Suarsana, 1 S. A. P. Sriasih, 2 I. B. Rai. Jurusan Pendidikan
Lebih terperinciBABAD DANGHYANG BANG MANIK ANGKERAN: KAJIAN STRUKTUR DAN FUNGSI
BABAD DANGHYANG BANG MANIK ANGKERAN: KAJIAN STRUKTUR DAN FUNGSI Skripsi untuk Memperoleh Gelar Sarjana Pada Program Studi Sastra Bali Universitas Udayana I KETUT MANIKA JAYA NIM 1201215020 FAKULTAS ILMU
Lebih terperinciSESELEH WANGUN INSTRINSIK LAN KAJATIAN GUNA SARAT PAGURON-GURON RING PUPULAN CERPEN DA NAKONANG ADAN TIANGE PAKARDIN AGUNG WIYAT S.
SESELEH WANGUN INSTRINSIK LAN KAJATIAN GUNA SARAT PAGURON-GURON RING PUPULAN CERPEN DA NAKONANG ADAN TIANGE PAKARDIN AGUNG WIYAT S. ARDHI I Kdk. Berry. hermana 1, I. A. Pt. Purnami 1, I. B. Putrayasa 2
Lebih terperinciSOSIOKULTURAL KRAMA BALI RING SATUA BALI LAN PAIKETANNYANE RING PANGAJAHAN SASTRA BALI
SOSIOKULTURAL KRAMA BALI RING SATUA BALI LAN PAIKETANNYANE RING PANGAJAHAN SASTRA BALI N. K. Erawati 1, 1 N. Yasa, 2 S.A.P. Sriasih Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja,
Lebih terperinciCITRA WANITA PENYIHIR DALAM NOVEL RATNA TRIBANOWATI KARYA I MADE SUGIANTO: SUATU KAJIAN KRITIK SASTRA FEMINIS
CITRA WANITA PENYIHIR DALAM NOVEL RATNA TRIBANOWATI KARYA I MADE SUGIANTO: SUATU KAJIAN KRITIK SASTRA FEMINIS OLEH: NI LUH KADEK RICHA DWITASARI NIM: 1101215025 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA
Lebih terperinciSESELEH VARIASI BASA RING DIALEK BALI AGA DESA SERAYA, KECAMATAN KARANGASEM, KABUPATEN KARANGASEM
SESELEH VARIASI BASA RING DIALEK BALI AGA DESA SERAYA, KECAMATAN KARANGASEM, KABUPATEN KARANGASEM N. L. Degeng Ratna Dewi 1, I. B. Rai 1, N. Sudiana 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan
Lebih terperinciGEGURITAN PURA TANAH LOT ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH IDA BAGUS PUTU WIASTIKA NIM
GEGURITAN PURA TANAH LOT ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH IDA BAGUS PUTU WIASTIKA NIM 0901215024 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2014 GEGURITAN PURA TANAH
Lebih terperinciSESELEH WANGUN LAN KASUKSMAN AJAH-AJAHAN PAWATEKAN RING LELAMPAHAN GATOTKACA DUTA WAYANG CENK BLONK
SESELEH WANGUN LAN KASUKSMAN AJAH-AJAHAN PAWATEKAN RING LELAMPAHAN GATOTKACA DUTA WAYANG CENK BLONK 1 Luh Ekarini, 1 I.B. Putra Manik Aryana, 2 I Gede Nurjaya. Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas
Lebih terperinciBERBAHASA BALI DENGAN BAIK DAN BENAR. Oleh : Drs. I Made Suwendi, M.Hum Fakultas Keguruan dan Ilmu Pendidikan Universitas Dwijendra.
BERBAHASA BALI DENGAN BAIK DAN BENAR Oleh : Drs. I Made Suwendi, M.Hum Fakultas Keguruan dan Ilmu Pendidikan Universitas Dwijendra Abstrak Bahasa Bali digunakan sebagai alat komunikasi oleh masyarakat
Lebih terperinciTEKS DRAMA GONG I MADE SUBANDAR HASTA KOMALA ANALISIS BENTUK, FUNGSI, DAN MAKNA
TEKS DRAMA GONG I MADE SUBANDAR HASTA KOMALA ANALISIS BENTUK, FUNGSI, DAN MAKNA OLEH IDA AYU PUTRI PERTIWI NIM 1001215010 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR
Lebih terperinciBAB VI FAKTOR PENUNJANG DAN FAKTOR PENGHAMBAT PEMERTAHANAN BAHASA BALI DALAM MASYARAKAT MULTIKULTURAL DI KOTA DENPASAR
86 BAB VI FAKTOR PENUNJANG DAN FAKTOR PENGHAMBAT PEMERTAHANAN BAHASA BALI DALAM MASYARAKAT MULTIKULTURAL DI KOTA DENPASAR Kusumoharidjoyo (2000: 34) menyebutkan faktor penunjang serta faktor penghambat
Lebih terperinciKata Kunci : Kidung, Struktur, Semiotik, Smaratantra.
ABSTRAK ANALISIS SEMIOTIKA KIDUNG TUNJUNG BIRU Kidung Tunjung Biru dipilih sebagai objek dalam penelitian ini, karena beberapa alasan. Pertama, gagasan-gagasan yang terkandung di dalamnya, merepresentasikan
Lebih terperinciRENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN ( RPP ) 2
RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN ( RPP ) 2 Sekolah : SMA Negeri 8 Denpasar Mata Pelajaran : Bahasa Daerah Bali Satuan Pendidikan : SMA Kelas / Semester : XI / I Aspek : Menyimak I. Standar Kompetensi :
Lebih terperinciPENYUSUNAN KAMUS SERAPAN DALAM BAHASA BALI
PENYUSUNAN KAMUS SERAPAN DALAM BAHASA BALI 1 I Nengah Suandi, 2 Ida Bagus Putrayasa, 3 I Wayan Wisnu Jurusan Pendidikan Bahasa dan Sastra Indonesia Universitas Pendidikan Ganesha E-mail: nengah_suandi@yahoo.co.id
Lebih terperinciABSTRAK. Kata Kunci: kamus, bahasa, sastra, istilah, kategori.
ABSTRAK Penelitian Kamus Bali-Indonesia Istilah Bahasa dan Sastra Bali bertujuan untuk mengetahui bentuk dan khazanah istilah yang terdapat dalam bahasa dan sastra Bali. Adapun teori yang digunakan dalam
Lebih terperinciULANGAN AKHIR SEMESTER GANJIL TAHUN PELAJARAN 2017/2018. Kompetensi Keahlian : Semua Jurusan Kelas : X/1 Hari / Tanggal :
PEMERINTAH PROVINSI BALI DINAS PENDIDIKAN PEMUDA DAN OLAH RAGA SEKOLAH MENENGAH KEJURUAN NEGERI 1 TAMPAKSIRING Alamat : Jl. Ir Soekarno desa sanding Tampaksiring, Gianyar, Bali 80561 Telp. : (0361) 981165
Lebih terperinciABSTRAK GEGURITAN MASAN RODI ANALISIS STRUKTUR DAN NILAI
ABSTRAK GEGURITAN MASAN RODI ANALISIS STRUKTUR DAN NILAI Penelitian terhadap Geguritan Masan Rodi ini membahas tentang analisis struktur dan fungsi. Analisis ini mempunyai tujuan untuk mengungkapkan struktur
Lebih terperinciI. PURWAKA. Manut swadarma Krama Desa Pakraman Tonja rikala mikukuhang kasukertan jagat malarapan antuk minakadi :
I. PURWAKA. Sangkaning paswecan Ida Hyang Widhi Wasa, sane ngardi Buwana Agung lan Buwana Alit. turmaning ngawisesa kahuripan sarwa prani miwah sarwa tiumuwu, mewastu I Manusa rikala ngupadi kerahajengan
Lebih terperinciBAB II KAJIAN PUSTAKA. umum. Menurut Sutarno NS ( 2003 : 32 ) Perpustakaan umum sering diibaratkan
6 BAB II KAJIAN PUSTAKA 2.1 Perpustakaan Umum Perpustakaan merupakan perpustakaan yang ada di lingkungan masyarakat umum. Menurut Sutarno NS ( 2003 : 32 ) Perpustakaan umum sering diibaratkan sebagai Universitas
Lebih terperinciBule Belajar Budaya Bali: Kritik Identitas dalam Antologi Cerpen Mekel Paris. I Wayan Eka Septiawan
Bule Belajar Budaya Bali: Kritik Identitas dalam Antologi Cerpen Mekel Paris I Wayan Eka Septiawan Mahasiswa S-2 Prodi Linguistik Konsentrasi Wacana Sastra Email: iwayaneka_septiawan@yahoo.com Judul Buku
Lebih terperinciARYA WANG BANG SIDEMEN MERAJAN GEDONG SELAT
SUSUNAN PANITIA KARYA NGENTEG LINGGIH NUBUNG DAGING TAHUN 2015 1. Yajamana Karya : Ida Pedanda Gede Made Buruan 2. Tapini : Ida Pedanda Istri Rai Pemayun : Ida Ayu Ngurah 3. Pamiteket Karya : I Gusti Mangku
Lebih terperinciPEMBINAAN PEMAKAIAN BAHASA BALI YANG BAIK DAN BENAR DALAM UPAYA MEMINIMALISASI DEGRADASI DI DESA PANCASARI, BULELENG
PEMBINAAN PEMAKAIAN BAHASA BALI YANG BAIK DAN BENAR DALAM UPAYA MEMINIMALISASI DEGRADASI DI DESA PANCASARI, BULELENG Ni Made Suryati, Putu Sutama, I Wayan Suteja, T. I. A. Mulyawati R. Progam Studi Sastra
Lebih terperinci- 1 - MURDA - CITA SARGA I ARAN LAN WAWIDANGAN DESA. Pawos 1
- 1 - MURDA - CITA Om Swastyastu, Om Awignamastu nama sidham, Putusing Paruman Krama Desa Adat Tegak gumawe Awig awig Desa Pakraman maka sepat siku siku pameneh, wastu kasida prayojanan mami kabeh prasama
Lebih terperinciPEMERTAHANAN BAHASA BALI DI LINGKUNGAN KARANG MEDAIN MATARAM DALAM KAJIAN SOSIOLINGUISTIK
PEMERTAHANAN BAHASA BALI DI LINGKUNGAN KARANG MEDAIN MATARAM DALAM KAJIAN SOSIOLINGUISTIK Oleh : Lalu Ahmad M. A. Pembimbing I : Drs. I Nyoman Sudika, M.Hum. Pembimbing II : Baiq Wahidah, M.Pd Program
Lebih terperinciPangawedar indik Hak-Hak Azasi Manusia
Pangawedar indik Hak-Hak Azasi Manusia Sami manusane mijil maduluran hak-hak sane pateh lan pastika tur malarapan kebebasan-kebebasan sane mabuat pisan. Perserikatan Bangsa-Bangsa maduwe tatuwek pacang
Lebih terperinci