SOR SINGGIH BASA BALI SAJERONING PARUMAN BANJAR ADAT GUNUNG BIAU, DESA MUNCAN, KABUPATEN KARANGASEM

Ukuran: px
Mulai penontonan dengan halaman:

Download "SOR SINGGIH BASA BALI SAJERONING PARUMAN BANJAR ADAT GUNUNG BIAU, DESA MUNCAN, KABUPATEN KARANGASEM"

Transkripsi

1 SOR SINGGIH BASA BALI SAJERONING PARUMAN BANJAR ADAT GUNUNG BIAU, DESA MUNCAN, KABUPATEN KARANGASEM Ni Luh Pt. Ratna Dewi 1, Md. Sri Indriani 1, I Kt. Paramartha 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja, Indonesia {niluhputuratnadewi@ymail.com, sriindriani6161@yahoo.com, ketutgembel@yahoo.co.id}@undiksha.ac.id Kuub Tetilikan puniki matetujon nlatarang indik (1) kawentenan paruman Banjar Adat Gunung Biau, Desa Muncan, Kecamatan Selat, Kabupaten Karangasem sane mapaiketan sareng kawentenan tutur lan (2) kawentenan sor singgih basa Bali ring paruman Banjar Adat Gunung Biau, Desa Muncan, Kecamatan Selat, Kabupaten Karangasem. Tetilikan puniki nganggen palihan tetilik deskriptif kualitatif. Jejering ring tetilikan puniki, krama Banjar Adat Gunung Biau. Penandang ring tetilikan puniki, sor singgih basa Bali sane wenten ring paruman Banjar Adat Gunung Biau. Kramaning mupulang data ring tetilikan puniki nganggen kramaning pratiaksa lan sadu wicara. Data tureksa sane kanggen inggih punika analisis data deskriptif kualitatif antuk pamargi (1) reduksi data, (2) pangwedar data, lan (3) panyutetan. Pepolih tetilikan puniki inggih punika (1) kawentenan paruman Banjar Gunung Biau sane mapaiketan sareng kawentenan tutur mamargi antar manut kadi napi sane kaaptiang, sane mapaiketan sareng kutus pisarat kawentenan tutur inggih punika setting, pamilet, tetujon tutur, unteng tutur, nada tutur, wentuk tutur, noma tutur, lan sorohan tutur. (2) Kawentenan sor singgih Basa Bali ring paruman inggih punika sajeroning kruna-krunanyane akehan nganggen kruna alus mider lan sajeroning lengkaranyane wenten lengkara alus singgih, alus madia, alus sor lan lengkara andap, taler mapaiketan sareng warna basa saking penutur, saking panganggenyane, saking keformalan, lan saking sarana. Kruna pangalih: sor singgih basa Bali, paruman.

2 Abstrak Penelitian ini bertujuan untuk menjelaskan (1) keadaan rapat di Banjar Adat Gunung Biau, Desa Muncan,Kecamatan Selat, Kabupaten Karangasem yang berhubungan dengan peristiwa tutur dan (2) keadaan sor singgih basa Bali dalam rapat Banjar Adat Gunung Biau, Desa Muncan, Kecamatan Selat, Kabupaten Karangasem. Penelitian ini menggunakan rancangan penelitian deskriptif kualitatif. Subjek penelitian ini adalah masyarakat dari Banjar Adat Gunung Biau. Objek penelitian ini adalah sor singgih basa Bali yang ada dalam rapat Banjar Adat Gunung Biau. Metode pengumpulan data yang digunakan dalam penelitian ini adalah observasi dan wawancara. Metode analisis data yang digunakan adalah analisis data deskriptif kualitatif yaitu dengan cara (1) reduksi data, (2) penyajian data, dan (3) kesimpulan. Hasil penelitian ini adalah (1) keadaan rapat di Banjar Adat Gunung Biau yang berhubungan dengan peristiwa tutur berjalan dengan baik sesuai dengan yang diharapkan, yang berhubungan dengan delapan syarat peristiwa tutur yaitu latar, partisipan, tujuan tutur, topik tutur, nada tutur, bentuk tutur, norma tutur, dan jenis tutur. (2) Keadaan sor singgih basa Bali di dalam rapat yaitu di dalam kata-katanya banyak menggunakan kata alus mider dan dalam kalimatnya menggunakan kalimat alus singgih, alus madia, alus sor, dan kalimat andap, juga berhubungan dengan variasi bahasa dari penutur, dari penggunanya, dari keformalan, dan dari sarana. Kata kunci: sor singgih basa Bali, rapat. Abstract This study aimed to describe (1) the condition of meeting at Banjar Adat Gunung Biau, Muncan Village, Selat District, Karangasem Regency connect with speech even and (2) the condition of sor singgih basa Bali in the meeting at Banjar Adat Gunung Biau, Muncan Village, Selat District, Karangasem Regency. This study was designed by using descriptive qualitative research. The subjects were the people of Banjar Adat Gunung Biau. The object of this study was sor singgih basa Bali in the meeting at Banjar Adat Gunung Biau. The data collection methods used in this study is the observation and interview. Data analysis method used is descriptive qualitative data analysis which consists of (1) data reduction, (2) presentation of data, and (3) conclusion. The result of the study shows that (1) the condition of meeting at Banjar Adat Gunung Biau was well as expected, which is associated with eight terms of speech even that is setting and scene, participants, ends, act sequence, key, instrumentalities, norm of interaction and interpretation, and genre. (2) The condition of sor singgih basa Bali in the meeting, the words many used Alus mider word and the sentence using the phrase Alus singgih, Alus madia, Alus sor, and Andap sentence, also associated with language variations of the speakers, users, formality, and tool. Key words: sor singgih basa Bali, meetings. PURWAKA Bali pinaka pulo sane sampun kasub ring duranegara, duaning pulo Bali madue makudang-kudang budaya, kesenian, kaasrian, taler parisolah sadhu budhi krama Bali sane prasida ngardi kawentenan pulo Bali sane luih. Kabudayaan sane wenten ring Bali pinaka tetamian saking leluhur sane ngantos mangkin kamargiang. Manut Tylor (ring Tilaar, 1999: 39) kabudayaan inggih punika kaweruhan, kawiaktian, seni, budi, kerta, miwah adatistiadat sane kapolihang olih i manusa dados krama. Kabudayaan Bali wiaktinyane madue kasuksmaan sane dahat luih ring kauripan krama Bali, inggih punika prasida ngwetuang rasa masikian lan rasa manyama braya. Silih sinunggil kabudayaan Bali sane kantun lan kamargiang ngantos mangkin inggih punika paruman (sangkep). Paruman inggih punika genah silih sinunggil sekaa (organisasi) krama Baline mabebaosan indik pikobet sane wenten ring krama adat Bali. Sajeroning paruman, krama Bali prasida nyikiang kayun anggen nyawis pikobet sinalih tunggil krama utawi krama sami. Ring paruman taler genah

3 krama Bali masadu ajeng, mabebaosan kanggen nyutetang pamargi sane pacang kalaksanayang. Makudang-kudang tata-titi patut kauratiang sajeroning paruman mangda paruman prasida mamargi antar lan labda karya, silih sinunggilnyane basa, basa sane kanggen nenten ja lian wantah basa Bali. Basa Bali inggih punika basa sane kanggen mabebaosan olih jadma Baline, ring wewidangan kulawarga, pakraman lan ring sekolah. Basa Bali taler silih sinunggil Basa daerah ring Indonesia sane masor singgih. Bebaosan antuk basa Bali wenten sor utawi singgih saking wirasan kruna-krunanyane. Bebaosan sane masor singgih kabaos sor singgih basa Bali. Sor singgih basa Bali inggih punika rasa basa sane kanggen olih jadma Bali anggen nyihnayang rasa undausuk ring sajeroning mabebaosan majeng anak lian sane patut kasinggihang utawi kasorang rumasuk ngasorang dewek. Mabebaosan nganggen basa Bali nginutin sor singgih basa Bali punika mabuat pisan, duaning sor singgih basa Bali prasida ngawigunang kruna sane patut manut ring unda-usuk (Suarjana, 2007:61). Lianan punika ri kalaning mabebaosan yening rasa basa sane kanggen sampun paripurna, sampun manut ring sor singgih basa Bali, pacang prasida ngwetuang kayun sang mireng ledang. Yening rasa basa sane kanggen ri kalaning mabebaosan nenten manut ring sor singgih basa Bali, janten pacang ngwetuang bebaos senglad. Duaning asapunika sajeroning nincapang kaweruhan mabaos antuk basa Bali, silih sinunggil sane dahat mabuat inggih punika rasa basanyane. Aab kadi mangkin, basa Bali sane nginutin sor singgih basa sampun arang kanggen ring krama Bali, napi malih ring kauripan utawi ring kahanan formal sakadi ring paruman (rapat). Sor singgih basa Bali sane kanggen durung anut ring uger-uger ri tatkala ngaturang kayun utawi pamineh sajeroning paruman, kahanan punika ngawinang napi sane kaunggahang nenten prasida anut ring kayun sang sane mirengang. Sangkaning punika panilik ngamargiang tetilik indik sor singgih basa Bali sajeroning paruman Banjar Adat Gunung Biau, Desa Muncan, Kecamatan Selat, Kabupaten Karangasem. Panilik ngamargiang tetilik ring Banjar Adat Gunung Biau duaning, sauning panilik durung wenten tetilik sane nilikin indik sor singgih basa Bali ring sajeroning paruman ring Banjar Adat Gunung Biau, taler Banjar Adat Gunung Biau nampek saking genah panilik. Malarapan antuk punika panilik kengin uning indik kawentenan sor singgih basa Bali ring krama, cutetnyane sajeroning paruman Banjar Adat Gunung Biau. Tetujon tetilik puniki mangda prasida nlatarang indik kawentenan miwah kahanan paruman lan sor singgih basa bali ring paruman Banjar Adat Gunung Biau, Desa Muncan, Kecamatan Selat, Kabupaten Karangasem. Manut Arikunto (2005: 59) kawentenan dasar tetimbangan mabuat pisan, duaning prasida ngwantu panilik muputang tetiliknnyane. Dasar tetimbangan sane kawedarang mangda madue paiketan tekening dadalan pikobet. Ring tetilik puniki wenten makudang-kudang dasar tetimbangan sane kanggen, inggih punika, (1) teori sosiolingustik, (2) sor singgih basa Bali, miwah (3) pahan sor singgih basa Bali. (1)Teori Sosiolinguistik kanggen ring tetilik puniki, santukan teori puniki mapaiketan tekening pangangge basa ring krama, cutetnyane pangangge sor singgih basa Bali sane wenten ring paruman. Kruna sosiolinguistik mawit saking kruna sosio sane mateges krama miwah kruna lingustik sane mateges wedaran basa (kajian bahasa), dadosnyane sosiolingistik inggih punika wedaran basa sane mapaiketan sareng kawentenan krama (Sumarsono lan Partana, 2004: 1). Sosiolinguistik pinaka widya sane mlajahin basa miwah pangangge basa ring sajeroning krama (Chaer lan Agustina 1995: 3). Manut makekalih panampen punika prasida kacutetang, sosiolinguistik inggih punika widya sane mlajahin indik basa lan paiketannyane sareng kauripan kramane sarahina-rahina (kehidupan sosial). Nababan (1991: 2) maosang sosiolinguistik pinaka wedaran basa paiketannyane sareng penutur basa pinaka krama. Pinaka krama ipun kaiket olih nilai-nilai sosial miwah nilai-nilai budaya, rumasuk nilai-nilai ri tatkala nganggen basa. Ring krama Bali silih sinunggil nilai-nilai punika sane setata

4 ngiket inggih punika sor singgih basa Bali ri tatkala mabebaosan, cutetnyane ring paruman. Suasta (2001: 9) nguningayang anggah-ungguhing basa Bali silih sinunggil uger-uger sane dahat mabuat ring sajeroning mabebaosan basa Bali. Sor singgih basa Bali punika nyihnayang linggih sane wenten ring krama Baline sane ketah kabaos antuk wangsa. Wangsa punika pinaka dasar kawentenan sor singgih basa ring Bali, lianan punika sane ngawinang kawentenan sor singgih basa ring Bali inggih punika tata krama sane wenten ring krama Baline. Kawentenan sakadi punika ngawinang wentennyane tata krama ri tatkala mabebaosan, punika sane ngawinang wentennyane rasa nyinggihang saking sang sane mabebaosan sareng sang sane kairing mabebaosan. Kawentenan punika salanturnyane ngawinang metunyane sor singgih basa ring basa Bali. Ring teori sosiolinguistik wenten kekalih bebaosan sane mapaiketan sareng sor singgih basa Bali lan paruman, inggih punika: (a) kawentenan tutur, lan (b) warna basa. (a) Kawentenan tutur nyihnayang bebaosan kalih utawi akeh jadma, sane dados sang mabebaosan lan sang sane kairing mabebaosan ngeninin parindikan, ring galah, genah lan kahanan. Ring sajeroning kawentenan tutur wenten makudang-kudang pisarat sane patut kauratiang, manut saking Dell Hymes (1972) (ring Chaer lan Agustina, 1995: 62) nyihnayang wenten kutus pisarat ring sajeroning kawentenan tutur, inggih punika setting, pamilet, tetujon tutur, unteng tutur, nada tutur, wentuk tutur, norma tutur, lan sorohan tutur. Manut saking Chaer lan Agustina (1995: 80) kawentenan warna basa sangkaning sang sane mabaos malianan, taler pakaryan sane kalaksanayang masiosan. Wenten makudang-kudang kepahan ring warna basa, inggih punika, (1) warna basa saking penutur, (2) warna basa saking panganggenyane, (3) warna basa saking keformalan, miwah (4) warna basa saking sarana. (3) Manut Suasta (2001: 9) undangundagan basa ring sajeroning basa Bali kasengguh anggah-ungguhing basa Bali sane sampun karesmiang olih Pasamuhan Agung (Loka Karya) Basa Bali III warsa 1974 ring Singaraja. Sadurungnyane wenten makudang-kudang parinama anggen maosang undagan-undagan basa punika, minakadi: Masor Singgih, Sor Singgih Basa Bali, Kasar-Alus, Undagundagan Basa, lan Warna-warna Basa. Sakewanten saking parinama punika sane katah kanggen ring krama Baline inggih punika sor singgih basa Bali. Sor singgih basa Bali inggih punika rasa basa sane kanggen olih jadma Bali anggen nyihnayang rasa unda-usuk ring sajeroning mabebaosan majeng anak lian sane patut kasinggihang utawi kasorang rumasuk ngasorang dewek. Manut Medra dkk. (2003: 8) mungguhing rasa basanyane sane mabuat pisan rasa basa krunakrunanyane, santukan kawentenan lengkara miwah basa puniki dasarnyane wantah kruna-kruna. Kaweruhan ring rasa basa kruna-kruna basa Bali pacang prasida nincapang kaweruhan mababaos nganggen basa Bali nginutin sor singgih basa Bali. Malarapan rasa basa kruna-kruna basa Bali kaepah dados petang soroh, inggih punika: (1) kruna alus, (2) kruna mider, (3) kruna andap, (4) kruna kasar (Suwija, 2008: 7). Lengkara inggih punika pupulan kruna sane madue teges sampun jangkep. Kawentenan lengkara basa Bali majanten kawangun antuk kruna-kruna sane masor-singgih sakadi sampun katlatarang ring ajeng. Duaning asapunika lengkara-lengkara sane metu taler madue wirasa masios-siosan manut ring kruna-kruna sane ngwangun lengkara punika. Duaning wenten krunakruna sane wirasannyane maendahan, lengkara alus umpamnnyane nenten ja makasami kruna-krunane saking kruna sane alus. Asapunika taler lengkara madia, miwah sane lianan. Malarapan antuk rasa basanyane, lengkara sajeroning basa Bali kaperang dados lelima, inggih punika: lengkara alus singgih, lengkara alus madia, lengkara alus sor, lengkara andap, miwah lengkara kasar (Suwija, 2008: 14). KRAMANING TETILIK Manut Sukardi (2007: 71) kawentenan kramaning tetilik mabuat pisan, panilik mangda tatas nlatarang kramaning tetilik, punika nyihnayang panilik tatas ring bantang pikobet miwah ngamargiang kramaning tetilik sane anut ring bantang pikobetnyane. Wendra (2011: 52)

5 nguningayang kramaning tetilik inggih punika tata cara sane kanggen ring sajeroning tetilik. Manut ring panampen punika prasida kacutetang kramaning tetilik inggih punika tata cara utawi paridabdab sane kalaksanayang sajeroning tetilik. Wenten makudang-kudang paridabdab ring kramaning tetilik, inggih punika palihan tetilik, jejering miwah penandang tetilik, kramaning mupulang data, piranti tetilik, lan data tureksa. Palihan tetilik ring tetilikan puniki inggih punika deskriptif kualitatif. Data sane kapolih pacang katlatarang malarapan antuk basa sane lengut. Wendra (2011: 53) nguningayang sadurung ngwedarang indik jejering miwah penandang tetilik patut dumun kawedarang indik genah tetilik. Kadasarin antuk panampen punika, dadosnyane sane dados genah tetilik ring tetilik puniki inggih punika Balai Banjar Adat Gunung Biau, Desa Muncan, Kecamatan Selat, Kabupaten Karangasem. Manut Wendra (2011: 53) jejering tetilik inggih punika jadma sane maparilaksana (dikenai tindakan). Jejering tetilik mautama pisan, duaning saking jejering panilik kapolihang data. Saking panampen punika, dadosnyane ring tetilik puniki sane dados jejering tetilik inggih punika krama banjar sane nyarengin paruman ring Banjar Adat Gunung Biau, Desa Muncan, Kecamatan Selat, Kabupaten Karangasem. Penandang tetilik inggih punika sane dados katureksain. Antuk punika sane dados penandang tetilik ring tetilik puniki, inggih punika sor singgih basa Bali sane wenten ring paruman Banjar Adat Gunung Biau, Desa Muncan, Kecamatan Selat, Kabupaten Karangasem. Manut Satori lan Komariah (2013: 46) sampel inggih punika pahan sane rumpit (bagian kecil) saking populasi sane kambil manut uger-uger sane prasida ngangganin populasi punika. Yening populasinyane akeh, lan panilik nenten prasida nilikin makasami sane wenten ring populasi, umpaminyane duaning keterbatasna dana, bayu (tenaga), lan galah, dadosnyane panilik prasida nganggen sampel sane kaambil saking populasi (Sugiyono, 2013: 118). Malarapan antuk panampen punika panilik nganggen sampel ri tatakala nilikin tetilikan puniki. Sugiyono (2013: 120) maosang simple rendom sampling inggih punika pengambilan sampel kalaksanayang antuk clogcag (acak). Tata cara puniki kamargiang yening anggota populasinyane pateh (homogen). Puniki awinan ring tetilikan puniki ngamargiang simple rendom sampling. Kramaning mupulang data madue tetujon sane dahat utama sajeroning tetilik sane nentuang mapikolih utawi nentennyane tetilik punika. Manut Arikunto (2005: 100) kramaning mupulang data inggih punika tata cara mupulang data sane kanggen olih panilik. Data inggih punika gatra sane kapolihang ring genah tetilik (Bungin, 2006: 133). Data punika dados marupa aksara lan gatra sane kanggen nyawis pikobet sane katilik. Tata cara sane kanggen mupulang data ring tetilik puniki inggih punika pratiaksa (observasi) miwah sadu wicara (wawancara). Piranti tetilik inggih punika piranti sane kanggen olih panilik ring sajeroning mupulang data mangda prasida mamargi antar lan labda karya (Trianto, 2011: 263). Majalaran antuk panampen punika, piranti tetilik madue kawigunaan anggen memilah data sane kapolih saking tetilik. Santukan kramaning mupulang data sane kanggen ring tetilik puniki wantah pratiaksa miwah sadu wicara, dadosnyane pinaka piranti tetilik puniki mapaiketan sareng pratiaksa miwah sadu wicara. Ring sajeroning pratiaksa piranti sane kanggen inggih punika, buku catatan, handphone, miwah kamera. Handphone lan kamera punika kanggen ngrereh gambar lan ngerekam ri tatkala paruman punika mamargi. Yening ring sadu wicara piranti tetilik sane kanggen inggih punika, buku catatan, miwah bolpoin, piranti puniki kanggen nyatet pikolih saking sadu wicara, Ring tetilik puniki taler nganggen kartu data sane kanggen mupulang tur nureksain kruna sane wenten ring paruman Banjar Adat Gunung Biau, wenten kalih kartu data sane kanggen. Sesampune data mapupul, salanturnyane data katureksain (dianalisis). Bogdan (ring Trianto, 2011: 286) maosang, analisis data adalah proses mencari serta menyusun secara sistematis data yang diperoleh dari hasil wawancara, observasi, catatan lapangan, dan bahan-bahan lain

6 sehingga mudah dipahami agar dapat diinformasikan kepada orang lain. Malarapan antuk panampen punika, data tureksa inggih punika proses nyusun data mangda data punika elah katureksain. Data tureksa puniki kanggen nyutetang fokus penelitian. Ring tetilik puniki nganggen teknik analisis data deskritif kualitatif, santukan ring tetilik puniki datanyane kapolihang antuk pratiaksa lan sadu wicara. Teknik analisis data deskritif kualitatif puniki kanggen nyihnayang sor singgih basa Bali sane wenten ring paruman Banjar Adat Gunung Biau. Manut Miles lan Huberman (ring Trianto, 2011: 286) maosang pamargi ring data tureksa kualitatif kaepah dados tigang baga, inggih punika, reduksi data, pangwedar data, panyutetan (penarikan kesimpulan). Tetilik puniki taler nganggen tigang pamargi data tureksa kualitatif punika. PIKOLIH lan TETEPASAN Ring pikolih lan tetepasan puniki pacang kauningangyang data sane sampun kapalih, kasorohang lan katureksain. Pikolih saking tetilikan puniki minakadi (1) kawentenan paruman ring Banjar Adat Gunung Biau, Desa Muncan, Kecamatan Selat, Kabupaten Karangasem sane mapaiketan sareng kawentenan tutur taler (2) kawentenan sor singgih basa Bali ring paruman Banjar Adat Gunung Biau, Desa Muncan, Kecamatan, Selat, Kabupaten Karangasem. Banjar Adat Gunung Biau punika magenah ring Desa Muncan, Kecamatan Selat, Kabupaten Karangasem. Ring Banjar puniki kantun ngamargiang budaya paruman sane kalaksanayang nyabran rahina Redite Umanis. Mangda kauningin kawentenan paruman ring Banjar Adat Gunung Biau sampun kamargiang sadu wicara duk Redite Umanis Ukir tanggal 17 Mei 2015 majeng kelihan Banjar Adat Gunung Biau. Sadu wicara puniki kalaksanayang majeng ring kelihan Banjar Adat Gunung Biau sadurunge paruman mamargi. Sadu wicara puniki kamargiang mangda uning indik kawentenan paruman Banjar Adat Gunung Biau. Piranti sane kanggen ring sajeroning ngamargiang sadu wicara puniki inggih punika buku catatan miwah bolpoin. Saking tetilikan sane sampun kalaksanayang parsida kauningin yening kawentenan paruman ring Banjar Adat Gunung Biau mamargi antar manut kadi napi sane kaaptiang. Tetujon nglaksanayang paruman ring Banjar Adat Gunung Biau mangda ngamolihang paum lan prasida muputang pikobet sane wenten ring sajeroning krama Banjar Adat Gunung Biau. Manut sakadi dasar tetimbangan sane kanggen bantang nyawis pikobet ring tetilikan puniki, inggih punika teori linguistik cutetnyane ring kawentenan tutur. Manut saking Dell Hymes (1972) (ring Chaer lan Agustina, 1995: 62) nyihnayang wenten kutus pisarat ring sajeroning kawentenan tutur, inggih punika setting, pamilet, tetujon tutur, unteng tutur, key, wentuk tutur, norms, lan sorohan tutur. Indik kawentenan puniki prasida kauningin ring tetepasan ring sor. (Panglingsir 1) Inggih santuakan umur tiange sampun lintang, sampun makelo ngayah, titiang jagi nglungsur mapamit.(kelihan Banjar) Malih wenten malih, paling nyen We?.(Wayan Jablah) Tiang Wayan Jablah. (Kelihan Banjar) Nyoman Srinata, Nengah Miasih, Jata payu?. (Panglingsir 2) Payu. (Kelihan banjar) Pak Suarta sing ada nden, nggih niki nak patuta ampun nyada, yen yusa enem dasa tiban, ampunang ampun maosang anak ampun lintang, yening porem rasanin, ngalih kurenan ngidaang bin We? We Jablah ngidaang? Ken kelihan ken Beli Sribek?. (Panglingsir 1) Meyaban titiang. (Kelihan Banjar) Yen nyada puniki usan masegeh, mangkin ngajuang dumun, usan masegeh bakta surate. Pang ten nyanan baosanga ring desa. Niki ampun telug bulan liwat, jantos bin kedne nyan aba suratne. Ampunang nika baosanga malih, niki tiang mutusang usan masegeh, pang maan ngayah bin jebos, niki bin mani ada teka tiang tampung dumun. Dimesegehe mone nyada, karena ampun uger-uger di desa kenten. Nemonin Nyepi, nerag utawi nyada seusan Nyepi, masegeh dumun. Mangda polih paica, nunas drika, mapamit drika secara sekala niskala, durusang nika sausan masegeh.

7 Ring bebaosan ring ajeng yening selehin ring sajeroning kawentenan tuturnyane prasida kauningayang sakadi, galah lan genah (setting): bale banjar Adat Gunung Biau Desa Muncan, Kecamatan Selat, Kabupaten Karangasem, ring galah semeng sawatara galah Wita. Pamilet (partisipant): krama Banjar Adat Gunung Biau cutetnyane prajuru-prajuru tempek miwah panglisngsir-panglingsir tempek. Tetujon tutur (ends): maosang indik panyadaan. Unteng tutur (act sequence): nguningayang indik sor singgih basa Bali sane kanggen mabebaosan. Nada tutur (key): ngamedalang panampen miwah paweweh nganggen bebosan sane becik, lengut lan nenten bangras ri tatkala mabebaosan. Instrumentalities: pamargin paruman nagnggen bebaosan. Norma tutur (norms): makasami pamilet paruman mapupul masadu ajeng tur negak masila. Sorohan tutur (genre): basa sane kanggen inggih punika basa paruman sane nganggen basa Bali masor singgih. Ngeninin indik kawentenan tutur ring sajeroning paruman, sajangkepnyane prasida kauningayang sakadi, ring sor. Ngenenin indik genah miwah galah (setting) saking paruman Banjar Adat Gunung Biau inggih punika ring bale Banjar Adat Gunung Biau, Desa Muncan, Kecamatan Selat Kabupaten Karangasem ring galah semeng sawatara galah Wita. Bale banjar ring Bali ketah kanggen genah ngamargiang sahaning parikrama (acara formal) ring wewidangan banjar, duaning asapunika ring paruman pastika nganggen basa sane sampun kacumawisang, inggihan punika basa Bali sane nginutin sor singgih basa Bali. Paruman ring Banjar Adat Gunung Biau kasarengin (participants) olih krama Banjar Adat Gunung Biau cutetnyane olih prajuru-prajuru tempek miwah panglingsirpanglingsir tempek, puniki sangkaning krama Banjar Adat Gunung Biau akeh sawatara 512 KK, yening makasami rauh sinah genahnyane kosek. Paruman kabungkah olih kelihan Banjara Adat Gunung Biau miwah kasarengin olih prajuru-prajuru tempek miwah panglingsirpanglingsir tempek, indik kapengurusan Banjar Adat Gunung Biau prasida kauningin sakadi, kelihan banjar: Drs. I Nengah Sumerta, Wakil kelihan banjar: I Gede Maharta, panyarikan: Drs. I wayan Dana, juru raksa: I Wayan Sukrayasa, prajuru tempek 1: I Wayan Sribek, prajuru tempek 2: I Nengah Kaler, prajuru tempek 3: I Nengah Suarta, prajuru tempek 4: Made Sudi. Ring paruman tetujon tutur pastika matetujon muputang pikobet lan ngamolihang paum. Paruman sane sampun mamargi duk Redite Umanis Ukir punika maosang indik arta dana, miwah pamargipamargi (program-program) sane sampun mamargi miwah sane pacang kamargiang olih Banjar Adat Gunung Biau. Pamargipamargi sane sampun mamargi inggih punika ngeninin indik toya, wewangunan Pura Pusah, Bale Agung miwah LPD. Pamargi-pamargi sane pacang mamargi inggih punika wewangunan pura pamlastian Yeh Sah miwah ngenenin indik genah ngutang luu. Unteng Tutur (act sequences) sajeroning paruman ring bale banjar majanten sampun nganggen basa Bali alus sane masor singgih basa, pamekasnyane sor singgih basa Bali ring paruman. Sor singgih basa Bali kanggen nyihnayang rasa unda usuk ring sajeroning mabebaosan majeng sang sane patut kasinggihang utawi kasorang rumasuk ngasorang dewek. Ring sajeroning mabebaosan ring paruman, pastika baose kametuang suara sane becik, lengut, banban lan nenten bangras (key). Punika kalaksanayang mangda baosan sane kauncarang olih sang sane mabaos prasida katampenin olih sang sane kairing mabebaos. Yening sapunika sinah paruman mamargi becik kadi napi sane kaaptiang. Paruman sane kalaksanayang olih Banjar Adat Gunung Biau duk punika wantah paruman sane nganggen suara ri tatkala ngunggahang pikayunan. Yening sampun nganggen suara (instrumentalities) pastika nyaratang basa sane kametuang. Maosang indik basa ring paruman, sinah nagggen basa sane sampun kacumawisang inggih punika basa Bali sane nginutin sor singgih basa Bali. Yening maosang indik etika (norms), puniki mapaiketan sareng parilaksana sang sane nyarengin paruman, punika mangda

8 becik anut ring tata krama. Anut ring tata krama punika sakadi negak mesila, nenten uyut, miwah nguratiang napi sane kabaosang ring paruman. Yening maosang etika maparilaksana sinah kasarengin antuk etika mabebaosan sane becik nginutin sor singgih basa Bali, sakadi nguncarang: Om, Swastiastu, suksma antuk galah sane kapaice, nawegang dumun nyelah galah abos-bos, Om, Santhi, Santhi, Santhi, Om. Punika sampun nyihnayang tata krama iraga ri tatkala mabebaosan. Kawentenan paruman ring Bali punika mapaiketan pisan sareng basa (genres) sane marupa narasi sane nganggen basa paruman sane madaging sor singgih basa Bali. Punika mawinang yening sampun mabebaosan ring paruman pastika warna basa sane kanggen mabebaosan punika nganutin sor singgih basa Bali. Taler wenten marupa mantra sakadi, Om, Swastiastu puniki kauncarang ring pamahbah baos lan ri kala muputang baos kaunggahang mantra Om, Shanti, Sahanti, Shanti, Om. Pepolih lan pabigbagan sane kaping kalih ngenenin indik kawentenan sor singgih basa Bali ring paruman Banjar Adat Gunung Biau. Risampune panilik ngamargiang pratiaksa, prasida kapolihang data ngeninin indik kawentenan sor singgih basa Bali ring paruman Banjar Adat Gunung Biau. Saking data punika nyihnayang sajeroning mabebaosan ring paruman nganggen basa Bali sane masor singgih. Yening maosang basa pastika nenten lempas saking kruna lan lengkaranyane sane nyusun basa punika. Manut Medra dkk. (2003: 8) mungguhing rasa basanyane sane mabuat pisan rasa basa krunakrunanyane, santukan kawentenan lengkara miwah basa puniki dasarnyane wantah kruna-kruna. Kaweruhan ring rasa basa kruna-kruna basa Bali pacang prasida nincapang kaweruhan mababaos nganggen basa Bali nginutin sor singgih basa Bali. Malarapan rasa basa kruna-kruna basa Bali kaepah dados petang soroh, inggih punika kruna alus, kruna mider, kruna andap, miwah kruna kasar (Suwija, 2008: 7). Saking kruna-kruna prasida ngwangun lengkara alus utawi siosan. Duaning asapunika sadurung nilikin lengkaranyane pinih riin katilikin kruna-krunanyane. Saking tetilik nyihnayang akehan nganggen kruna alus mider ri tatkala mabebaosan ring paruman Banjar Adat Gunung Biau, minakadi kruna: inggih, sareng, sami, pamekas, prajuru tempek, muah sane lianan. Risampune nyelehin rasa basa ring kruna-krunanyane kalanturang nyelehin rasa basa lengaranyane. Lengkara inggih punika pupulan kruna sane madue teges sampun jangkep. Kawentenan lengkara basa Bali majanten kawangun antuk krunakruna sane masor-singgih sakadi sane wenten ring tabel ring ajeng. Duaning asapunika lengkara-lengkara sane metu taler madue wirasa masios-siosan manut ring kruna-kruna sane ngwangun lengkara punika. Duaning wenten kruna-kruna sane wirasannyane maendahan, lengkara alus umpamnnyane nenten ja makasami krunakrunane saking kruna sane alus. Asapunika taler lengkara madia, miwah sane lianan. Malarapan antuk rasa basanyane, lengkara sajeroning basa Bali kaperang dados lelima, inggih punika lengkara alus singgih, lengkara alus madia, lengkara alus sor, lengkara andap, miwah lengkara kasar (Suwija, 2008: 14). Lengkara sane kanggen ring sajeroning paruman punika wenten nganggen lengkara alus singgih, alus sor, alus madia taler wenten lengkara andap, puniki kapatutang manut ring konteks lengkara sane kauncarang olih sang mabebaos. Ring sor puniki, pacang katlatarang data indik sor singgih basa Bali cutetnyane ring sajeroning lengkara sane kanggen ri tatkala mabebaosan ring paruman Banjar Adat Gunung Biau. Indik punika prasida kauningin ring tetepasan ring sor. Kelihan banjar: (1) Inggih Ida dane sareng sami, niki paweweh indik margi, wyakti tahun niki tenderne durus, sane madue jero ring pinggir margi siap-siap dumun, terutama got-got sane tertutup, wenten wewangunan punika sampunang ampun banget maosang. (2) Yening durus tendernya, niki Karangasem nak mula clegas-clegus, saget meriki ten kentenanga, nyan mrika baktana. Titiang nawegang, yen pet prade wenten, ngiring sarengin, patuta

9 bongkar, kenkenang hak benaina kentenang manten kramane yen wenten mamengkung. (3) Wenten ngenahang bus bongkar dumun, bongkar niki ten tanggungtanggung malih, nganggen bego ane ageng. (4) Nika yen ngrereh becik, kacingakin got-got sane ten berfungsi maksimal, mawinan ring sabehe ten nyidayang nglintang, terus terang kemanten ten ngidayang nglintang. Inggih wantah kadi punika atur titiang, nah kirang langkung empat puluh lima menit titiang maatur-atur ring Ida dane sareng sami. (5) Pangranjingan sampun wenten, pet prada wenten nenten manut arsa ring sajeroning parareman kadi mangkin, titiang sareng sami prajuru nglungsur ampura banget. Dumogi sangkaning sapangrauh Ida dane sareng sami langgeng ngamargiang ayah-ayah ring Banjar Adat Gunung Biau. (6) Inggih kirang langkung sineb titiang antuk parama santhi Om Santhi Santhi Santhi Om. Bebaosan ring lengkara (5) Pangranjingan sampun wenten, pet prada wenten nenten manut arsa ring sajeroning parareman sakadi mangkin, titiang sareng sami prajuru nglungsur ampura banget. Yening selehin ring rasa basa krunanyane kadi ring sor. Pangranjingan sampun wenten, pet prada wenten nenten manut arsa ring sajeroning parareman sakadi mangkin, titiang sareng sami prajuru nglungsur ampura banget. Makasami kruna-kruna puniki rumasuk kruna alus mider sajabaning kruna titiang lan nglungsur puniki rumasuk kruna alus sor. Manut Suwija (2008: 15) lengakara alus sor sering kawangun antuk kruna alus sor, kruna alus mider, kruna mider lan kruna andap. Manut penampen punika lengkara ring ajeng rumasuk lengkara alus sor, duaning rasa basa krunanyane kasusun antuk kruna alus mider lan kruna alus sor (Ami lan Aso). Ring lengkara nenten nguratiang rasa basa lengkaranyane kemanten, nanging taler ring efektivitas lengkaranyane. Puniki wenten lengkara sane durung anut, sakadi ring sor. Niki ampun telung bulan liwat, jantos bin kedne nyan aba suratne. (Lengkara 8, Bebaosan 2). Ring lengkara puniki wenten nganggen kruna basa Indonesia ring kruna bulan lan surat, kruna puniki prasida kagentosin antuk kruna sasih lan sewala patra. Taler kruna telung, nyan lan ne punika mangda lengkaranyane prasida komunikatif kagentosin antuk kruna tigang, nyanan lan nyane. Lengkaranyane dados kadi ring sor. Niki ampun tigang sasih liwat, jantos bin kedne nyanan aba susewala patanyane. Dadosnyane lengkara puniki rasa basa lengkaranyane nganggen lengkara alus madia. Yen nyada puniki usan masegeh, mangkin ngajuang dumun, usan masegeh bakta surate. (Lengkara 7, Bebaosan 2) Ring lengkara puniki wenten nganggen kruna basa Indonesia ring kruna surat, kruna puniki prasida kagentosin antuk kruna sewala patra, yening asapunika dadosnyane rasa basa lengkaranyane lengkara alus madia. Manut sakadi dasar tetimbangan sane kanggen bantang nyawis pikobet ring tetilikan puniki, inggih punika indik teori sosiolingustik cutetnyane ring warna basa. Manut saking Chaer lan Agustina (1995: 80) kawentenan warna basa sangkaning sang sane mabaos malianan, taler pakaryan sane kalaksanayang masiosan. Wenten makudang-kudang kepahan ring warna basa, inggih punika warna basa saking penutur, warna basa saking panganggenyane, warna basa saking keformalan, lan warna basa saking sarana Saking penuturnyane ring paruman punika malinan. Napi punika ring yusanyane, pendidikannyane, pakaryan lan status sosialnyane. Pabinayan punika ring penutur sane banget kapanggihin ring paruman Banjar Adat Gunung Biau. Saking yusa sane malianan, wenten anak lingsir, anak kelih (dewasa). Taler ring pakaryan sane malianan. Yadiastun saking penuturnyane sane malianan, nanging nenten banget wenten warna basanyane, duaning wenten uger-uger sane ngiket, sane patut kasungkepim (dipatuhi) olih makasami pamilet paruman, uger-uger puniki inggih punika sor singgih basa Bali ring paruman. Warna basa saking panggennyane, basa puniki kanggen ring kawentenan formal inggih punika ring paruman,

10 sangkaning punika basa sane kanggen inggih punika basa Bali sane masor singgih. Manut saking Martin Jos (1967) (ring Agustin lan Chaer, 1995: 93) warna basa saking keformalan wenten limang soroh inggih punika: ragam baku, ragam resmi utawi formal, ragam usaha, ragam santai miwah ragam akrab. Saking limang soroh warna basa saking keformalan punika, paruman rumasuk ring ragam resmi utawi formal. Duaning rumasuk ring ragam ragam resmi utawi formal basa sane kanggen pastika basa Bali sane anut ring sor singgih basa Bali. Paruman sane kalaksanayang olih Banjar Adat Gunung Biau duk punika wantah paruman sane nganggen suara (lisan) ri tatkala ngunggahang pikayunan. Yening sampun nganggen suara pastika nyaratang basa sane kametuang. Maosang indik basa ring paruman, sinah nagggen basa sane sampun kacumawisang inggih punika basa Bali sane nginutin sor singgih basa Bali. PAMUPUT Kawentenan paruman ring Banjar Adat Gunung Biau sane mapaiketan sareng kawentenan tutur kasinahang paruman mamargi antar manut kadi napi sane kaaptiang. Kawentenan paruman ring Banjar Adat Gunung Biau prasida kauningin ring kutus pisarat sajeroning kawentenan tutur inggih punika, setting, pamilet, tetujon tutur, unteng tutur, nada tutur, wentuk tutur, norma tutur, lan sorohan tutur. Kawentenan sor singgih basa Bali ring paruman Banjar Adat Gunung Biau inggih punika ring sajeroning paruman Banjar Adat Gunung Biau, rasa basa kruna-kruna sane kanggen mabebeaosan akehan nganggen rasa basa kruna alus mider. Ring rasa basa lengkaranyane wenten nganggen lengkara alus singgih, alus sor, alus madia, taler wenten sane nganggen lengkara andap. Taler wenten kaiwangan-kaiwangan lengkaranyane sane durung anut ring sor singgih basa Bali, sakadi kruna sineb sapatutnyane kanggen kruna puputang anggen mututang baos. Taler wenten makudang-kudang lengkara kasusun antuk kruna basa Indonesia punika prasida kagentosin antuk kruna basa Bali mangda anut ring sor singgih basa Balinyane.Taler mapaiketan sareng warna basa saking panutur, panganggenyane, keformalan, lan sarana. Manut pikoleh tetilikan sane sampun tetikesang ring ajeng wenten makudangkudang piteket sane prasida kauningayang, inggih punika majeng ring panilik lianan, panilik ngaptiang sumangdane ipun prasida nglanturang nilikin indik kawentenan sor singgih basa Bali ring paruman lan majeng ring para pangwacen, panilik ngaptiang sumangdane ipun nelebin malih indik sor singgih basa Bali. Yening sampun makasami teleb mabebaosan anut ring sor singgih basa Bali sinah pacang ngawinang rasa unda usuk majeng sang mabebaosan, cutetnyane ring paruman taler ring wewidangan sane jimbar. KAPUSTAKAAN Arikunto, Suharismi Manajemen Penelitian. Jakarta: PT Rineka Cipta. Bungin, Burhan Metodologi Penelitian Kuantitatif. Jakarta: Kencana Prenada Media Group. Chaer, Abdul dan Leonie Agustina Sosiolinguistik Perkenalan Awal. Jakarta: PT Rineka Cipta. Medra, I Nengah dkk Imba Mabebaosan Nganggen Basa Bali. Denpasar: Dinas Kabudayaan Propinsi Bali. Nababan, P.W.J Sosiolingustik Suatu Pengantar. Jakarta: PT Gramedia Pustaka Utama. Partana, Paina dan Sumarsono Sosiolinguistik. Yogyakarta: Lembaga Studi Agama, Budaya dan Perdamaian. Satori, Djam an dan Aan Komariah Metodologi Penelitian Kualitatif. Bandung: Alfabeta. Suarjana, I Nyoman Putra Sor Singgih Basa Bali. Denpasar. Tohpati Grafika Utama. Suasta, Ida Bagus Made Berpidato dengan Bahasa Bali. Denpasar: Fakultas Sastra Universitas Udayana. Sugiyono Metodelogi Penelitian Pendidikan. Bandung: Alfabeta.

11 Sukardi Metodologi Penelitian Pendidikan. Jakarta: PT Bumi Aksara. Suwija, Ni Nyoman Anggahungguhing Basa miwah Sastra Bali. Denpasar: Dinas Pendidikan Provinsi Bali. Tilaar, H.A.R Pendidikan Kebudayaan dan Krama Madani Indonesia. Bandung: PT Remaja Rosdakarya. Trianto Pengantar Penelitian bagi Pengembangan Profesi Pendidikan Tenaga Kependidikan. Jakarta. Kencana Prenada Media Group. Wendra, I Wayan Buku Ajar Penulisan Karya Ilmiah. Singaraja: Universitas Pendidikan Ganesha.

SOR SINGGIH BASA BALI RING PARUMAN SUBAK ABIAN DESA ADAT ASAHDUREN, KECAMATAN PEKUTATAN, JEMBRANA

SOR SINGGIH BASA BALI RING PARUMAN SUBAK ABIAN DESA ADAT ASAHDUREN, KECAMATAN PEKUTATAN, JEMBRANA e-journal JJPBB Universitas Pendidikan Ganesha Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Vol: 2 No:1(2015) SOR SINGGIH BASA BALI RING PARUMAN SUBAK ABIAN DESA ADAT ASAHDUREN, KECAMATAN PEKUTATAN, JEMBRANA N. K. Lady

Lebih terperinci

I Gst A Kd Yulandari, I B Md Ludy Paryatna, Md. Sri Indriani

I Gst A Kd Yulandari, I B Md Ludy Paryatna, Md. Sri Indriani NUREKSAIN KAWENTENAN ANGGAH-UNGGUHING BASA BALI SAJERONING PAWIWAHAN RING BANJAR SUMBUL, DESA YEHEMBANG KANGIN, KECAMATAN MENDOYO, KABUPATEN JEMBRANA RING WARSA 2016 I Gst A Kd Yulandari, I B Md Ludy Paryatna,

Lebih terperinci

NUREKSAIN ANGGAH-UNGGUHING BASA BALI RITATKALA PAPARUMAN ADAT RING DESA ADAT SAMPALAN TENGAH, KABUPATEN KLUNGKUNG

NUREKSAIN ANGGAH-UNGGUHING BASA BALI RITATKALA PAPARUMAN ADAT RING DESA ADAT SAMPALAN TENGAH, KABUPATEN KLUNGKUNG NUREKSAIN ANGGAH-UNGGUHING BASA BALI RITATKALA PAPARUMAN ADAT RING DESA ADAT SAMPALAN TENGAH, KABUPATEN KLUNGKUNG Luh Komang Sri Pramawati [1] Ida Bagus Rai [1] Ida Bagus Putra Manik Aryana [2] Jurusan

Lebih terperinci

I Putu Widhi Astika 1 I Wayan Wendra 1, Sang Ayu Putu Sriasih 2. Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja, Indonesia

I Putu Widhi Astika 1 I Wayan Wendra 1, Sang Ayu Putu Sriasih 2. Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja, Indonesia SESELEH TES OBJEKTIF AKHIR SEMESTER GANJIL BASA BALI KELAS XII SMA NEGERI 2 SINGARAJA 2015/2016 SAKING PARINDIKAN SEBARAN KOGNITIF, VALIDITAS LAN RELIABILITAS, MIWAH KONSTRUKSI OPTION I Putu Widhi Astika

Lebih terperinci

BASA BALI KEPARA DIALEK NUSA PENIDA SANE KAANGGEN SAJERONING MABEBAOSAN RING WEWIDANGAN DESA PAKRAMAN NUSASARI, KECAMATAN MELAYA, KABUPATEN JEMBRANA

BASA BALI KEPARA DIALEK NUSA PENIDA SANE KAANGGEN SAJERONING MABEBAOSAN RING WEWIDANGAN DESA PAKRAMAN NUSASARI, KECAMATAN MELAYA, KABUPATEN JEMBRANA BASA BALI KEPARA DIALEK NUSA PENIDA SANE KAANGGEN SAJERONING MABEBAOSAN RING WEWIDANGAN DESA PAKRAMAN NUSASARI, KECAMATAN MELAYA, KABUPATEN JEMBRANA N. M. Novalia Pramita Sari 1, I W. G. Wisnu 1, I M.

Lebih terperinci

KAWENTENAN CAMPUR KODE RING ALBUM TEMBANG POP BALI RAMBO OLO-OLO OLIH GRUP BAND BINTANG

KAWENTENAN CAMPUR KODE RING ALBUM TEMBANG POP BALI RAMBO OLO-OLO OLIH GRUP BAND BINTANG KAWENTENAN CAMPUR KODE RING ALBUM TEMBANG POP BALI RAMBO OLO-OLO OLIH GRUP BAND BINTANG I Gst. Ngr. Pt Darsana 1, I A. Sukma Wirani 1, I A. Pt Purnami 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan

Lebih terperinci

CAMPUHAN WARNA BASA (CAMPUR KODE) SANE WENTEN RING PABLIGBAGAN SUBAK ANYAR DESA PADANGKELING, KECAMATAN BULELENG, KABUPATEN BULELENG, WARSA 2016

CAMPUHAN WARNA BASA (CAMPUR KODE) SANE WENTEN RING PABLIGBAGAN SUBAK ANYAR DESA PADANGKELING, KECAMATAN BULELENG, KABUPATEN BULELENG, WARSA 2016 CAMPUHAN WARNA BASA (CAMPUR KODE) SANE WENTEN RING PABLIGBAGAN SUBAK ANYAR DESA PADANGKELING, KECAMATAN BULELENG, KABUPATEN BULELENG, WARSA 2016 Komang Rina Dewi, I Nyoman Sudiana, I Nengah Martha Jurusan

Lebih terperinci

TETILIK SOR SINGGIH BASA BALI RING PASANGKEPAN KRAMA DESA PAKRAMAN AYUNAN, KECAMATAN ABIANSEMAL, KABUPATEN BADUNG

TETILIK SOR SINGGIH BASA BALI RING PASANGKEPAN KRAMA DESA PAKRAMAN AYUNAN, KECAMATAN ABIANSEMAL, KABUPATEN BADUNG TETILIK SOR SINGGIH BASA BALI RING PASANGKEPAN KRAMA DESA PAKRAMAN AYUNAN, KECAMATAN ABIANSEMAL, KABUPATEN BADUNG 1 I W. Adhi Mahardika, 1 I.B. Putra Manik Aryana, 2 I G. Gunatama. Jurusan Pendidikan Bahasa

Lebih terperinci

KAWENTENAN ANGGAH-UNGGUHING BASA BALI RING NASKAH DRAMA I GODOGAN JURUSAN PENDIDIKAN BASA BALI WARSA 2015/2016

KAWENTENAN ANGGAH-UNGGUHING BASA BALI RING NASKAH DRAMA I GODOGAN JURUSAN PENDIDIKAN BASA BALI WARSA 2015/2016 KAWENTENAN ANGGAH-UNGGUHING BASA BALI RING NASKAH DRAMA I GODOGAN JURUSAN PENDIDIKAN BASA BALI WARSA 2015/2016 Olih: Kadek Moni Ratningsih, NIM 1212051016 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Fakultas Bahasa

Lebih terperinci

CAMPUH KODE (CAMPUR KODE) RING WAYANG KULIT INOVATIF CENK BLONK SANE MAMURDA LATA MAHOSADHI

CAMPUH KODE (CAMPUR KODE) RING WAYANG KULIT INOVATIF CENK BLONK SANE MAMURDA LATA MAHOSADHI CAMPUH KODE (CAMPUR KODE) RING WAYANG KULIT INOVATIF CENK BLONK SANE MAMURDA LATA MAHOSADHI I Gusti Agung Indriyani 1 Ida Bagus Rai 1, Sang Ayu Putu Sriasih 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas

Lebih terperinci

NUREKSAIN SESURATAN PASANG AKSARA BALI RING SAJERONING PAPAN WASTA SANE WENTEN RING SD SE- KECAMATAN JEMBRANA

NUREKSAIN SESURATAN PASANG AKSARA BALI RING SAJERONING PAPAN WASTA SANE WENTEN RING SD SE- KECAMATAN JEMBRANA NUREKSAIN SESURATAN PASANG AKSARA BALI RING SAJERONING PAPAN WASTA SANE WENTEN RING SD SE- KECAMATAN JEMBRANA Ni Luh Putu Mei Aryantini, M. Sri Indriani, I. B. Md. Ludy P. Jurusan Pendidikan Bahasa Bali

Lebih terperinci

SESELEH MATERI TES ULANGAN UMUM SEMESTER GENAP WARSA 2013/2014 PEPLAJAHAN BASA BALI KELAS X RING SMK NEGERI 3 SINGARAJA

SESELEH MATERI TES ULANGAN UMUM SEMESTER GENAP WARSA 2013/2014 PEPLAJAHAN BASA BALI KELAS X RING SMK NEGERI 3 SINGARAJA SESELEH MATERI TES ULANGAN UMUM SEMESTER GENAP WARSA 2013/2014 PEPLAJAHAN BASA BALI KELAS X RING SMK NEGERI 3 SINGARAJA W Sriani, I W G Wisnu, IG Artawan Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan

Lebih terperinci

PEPLAJAHAN MABEBAOSAN BASA BALI SANE NGANGGEN MODEL PEPLAJAHAN INOVATIF RING KELAS XI IIS 3 SMA NEGERI 4 SINGARAJA

PEPLAJAHAN MABEBAOSAN BASA BALI SANE NGANGGEN MODEL PEPLAJAHAN INOVATIF RING KELAS XI IIS 3 SMA NEGERI 4 SINGARAJA PEPLAJAHAN MABEBAOSAN BASA BALI SANE NGANGGEN MODEL PEPLAJAHAN INOVATIF RING KELAS XI IIS 3 SMA NEGERI 4 SINGARAJA K. T. Wahyuni, I. W. G. Wisnu, I. N. Suandi Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas

Lebih terperinci

SARANA TEMBANG MELAYANGAN OLIH EMONI KAANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT PUISI BALI ANYAR SISIA KELAS VIII 6 SMP NEGERI 3 BANJAR

SARANA TEMBANG MELAYANGAN OLIH EMONI KAANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT PUISI BALI ANYAR SISIA KELAS VIII 6 SMP NEGERI 3 BANJAR SARANA TEMBANG MELAYANGAN OLIH EMONI KAANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT PUISI BALI ANYAR SISIA KELAS VIII 6 SMP NEGERI 3 BANJAR Ni Kadek Erni Yuni Andani 1,Gede Gunatama 1,Ida Bagus Rai 2 Jurusan Pendidikan

Lebih terperinci

NUREKSAIN SESURATAN AKSARA BALI MANUT PASANG AKSARA PURWADRESTA LONTAR SATUA JRO MATUA TEKEN I CAI MANTU DRUEN GEDONG KIRTYA

NUREKSAIN SESURATAN AKSARA BALI MANUT PASANG AKSARA PURWADRESTA LONTAR SATUA JRO MATUA TEKEN I CAI MANTU DRUEN GEDONG KIRTYA NUREKSAIN SESURATAN AKSARA BALI MANUT PASANG AKSARA PURWADRESTA LONTAR SATUA JRO MATUA TEKEN I CAI MANTU DRUEN GEDONG KIRTYA Kadek Jara Merani 1, Made Sri Indriani 1, IB. Md Ludy Paryatna 2. Jurusan Pendidikan

Lebih terperinci

IUSAN PANGAWIGUNAAN PIRANTI GAMBAR (MONOPOLI) MABASA BALI RING PAPLAJAHAN NGWACEN AKSARA BALI RING SISIA KELAS V SDK MARSUDIRINI

IUSAN PANGAWIGUNAAN PIRANTI GAMBAR (MONOPOLI) MABASA BALI RING PAPLAJAHAN NGWACEN AKSARA BALI RING SISIA KELAS V SDK MARSUDIRINI IUSAN PANGAWIGUNAAN PIRANTI GAMBAR (MONOPOLI) MABASA BALI RING PAPLAJAHAN NGWACEN AKSARA BALI RING SISIA KELAS V SDK MARSUDIRINI 1 I. M. D. Adipraya 1 I. B. Rai, 2 I. W. Wendra Jurusan Pendidikan Bahasa

Lebih terperinci

PELESTARIAN BAHASA BALI DALAM MEDIA CETAK BERBAHASA BALI: KAJIAN SOSIOLINGUISTIK OLEH ANAK AGUNG ISTRI ITA RYANDEWI NIM:

PELESTARIAN BAHASA BALI DALAM MEDIA CETAK BERBAHASA BALI: KAJIAN SOSIOLINGUISTIK OLEH ANAK AGUNG ISTRI ITA RYANDEWI NIM: PELESTARIAN BAHASA BALI DALAM MEDIA CETAK BERBAHASA BALI: KAJIAN SOSIOLINGUISTIK OLEH ANAK AGUNG ISTRI ITA RYANDEWI NIM: 1101215033 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA

Lebih terperinci

TATA KRUNA SAJERONING WIDYA KAWI SASTRA DRUEN MAHASISIA JURUSAN PENDIDIKAN BAHASA BALI UNDIKSHA EDISI JUNI 2012

TATA KRUNA SAJERONING WIDYA KAWI SASTRA DRUEN MAHASISIA JURUSAN PENDIDIKAN BAHASA BALI UNDIKSHA EDISI JUNI 2012 TATA KRUNA SAJERONING WIDYA KAWI SASTRA DRUEN MAHASISIA JURUSAN PENDIDIKAN BAHASA BALI UNDIKSHA EDISI JUNI 2012 I. A. P. Asti Pratiwi 1, I W. G. Wisnu 1, S. A. P. Sriasih 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali

Lebih terperinci

KAWENTENAN DIALEK BALI AGA RING DESA DAUSA KECAMATAN KINTAMANI KABUPATEN BANGLI

KAWENTENAN DIALEK BALI AGA RING DESA DAUSA KECAMATAN KINTAMANI KABUPATEN BANGLI KAWENTENAN DIALEK BALI AGA RING DESA DAUSA KECAMATAN KINTAMANI KABUPATEN BANGLI I Ketut Agus Adi Putra 1 Ida Ayu Sukma Wirani 1, Ida Ayu Pt. Purnami, S.S, M.Pd 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas

Lebih terperinci

CAMPUR KODE BASA INDONESIA RING PANGAJAHAN BASA BALI KELAS V SD LAB UNDIKSHA

CAMPUR KODE BASA INDONESIA RING PANGAJAHAN BASA BALI KELAS V SD LAB UNDIKSHA CAMPUR KODE BASA INDONESIA RING PANGAJAHAN BASA BALI KELAS V SD LAB UNDIKSHA N. K. Wulan Adnyasari 1, I. B. Ludy Paryatna 1, I.B. Sutresna 2. Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha

Lebih terperinci

KATA PENGANTAR. Puji syukur dipanjatkan ke hadapan Ida Sang Hyang Widhi Wasa, Tuhan Yang Mahaesa

KATA PENGANTAR. Puji syukur dipanjatkan ke hadapan Ida Sang Hyang Widhi Wasa, Tuhan Yang Mahaesa SKRIPSI INI TELAH DISETUJUI DAN DINILAI OLEH PANITIA PENGUJI PADA PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS ILMU BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA PADA TANGGAL: 1 JULI 2016 Berdasarkan SK Dekan Fakultas Ilmu Budaya,

Lebih terperinci

METODE COPY THE MASTER KAANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT CERPEN SISIA RING KELAS XI MIA3 SMA NEGERI 2 SINGARAJA

METODE COPY THE MASTER KAANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT CERPEN SISIA RING KELAS XI MIA3 SMA NEGERI 2 SINGARAJA METODE COPY THE MASTER KAANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT CERPEN SISIA RING KELAS XI MIA3 SMA NEGERI 2 SINGARAJA Ni Kd Ayu Yasinta D 1, I B Putra Manik A 1, Drs Gd Gunatama 2 Jurusan Pendidikan Bahasa

Lebih terperinci

Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja, Indonesia

Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja, Indonesia NUREKSAIN KAINGGILAN SOANG-SOANG PITAKEN RISAJERONING PITAKEN ULANGAN AKHIR SEMESTER GENAP PELAJAHAN BASA BALI KELAS VII RING SMP N 1 SINGARAJA WARSA PELAJAHAN 2013/2014 1 Made Suryadana, 1 I Nengah Martha,

Lebih terperinci

SESELEH CAMPUR KODE RING NOVEL SENTANA CUCU MAREP PAKARDIN I MADE SUGIANTO

SESELEH CAMPUR KODE RING NOVEL SENTANA CUCU MAREP PAKARDIN I MADE SUGIANTO SESELEH CAMPUR KODE RING NOVEL SENTANA CUCU MAREP PAKARDIN I MADE SUGIANTO 1 I W Kuntara, 1 S. A. P. Sriasih, 2 I. A. Sukma Wirani Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja,

Lebih terperinci

FILM DOKUMENTER PINAKA SERANA NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT PUISI BALI ANYAR RING KELAS X7 SMA NEGERI 2 BANJAR

FILM DOKUMENTER PINAKA SERANA NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT PUISI BALI ANYAR RING KELAS X7 SMA NEGERI 2 BANJAR FILM DOKUMENTER PINAKA SERANA NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT PUISI BALI ANYAR RING KELAS X7 SMA NEGERI 2 BANJAR I K. Aryana prayoga 1 I.N. Suandi 1, I. K. Paramarta 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas

Lebih terperinci

Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Fakultas Bahasa dan Seni Universitas Pendidikan Ganesha

Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Fakultas Bahasa dan Seni Universitas Pendidikan Ganesha NGAWIGUNAYANG PIRANTI WAYANG CENKBLONK PINAKA UTSAHA NINCAPANG KAWAGEDAN NYURATLENGKARA SANE MADAGING BASITA PARIBASA SISIA KELAS VII H SMP NEGERI 1 SUKASADA 1 I Gede Suputra, 1 I Gede Gunatama, 2 Ida

Lebih terperinci

TUTUR LEBUR GANGSA; ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH: I MADE OKA PARIATNA

TUTUR LEBUR GANGSA; ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH: I MADE OKA PARIATNA TUTUR LEBUR GANGSA; ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH: I MADE OKA PARIATNA 1001215034 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2016 i TUTURLEBUR GANGSA; ANALISIS

Lebih terperinci

METODE KOOPERATIF TIPE THINK, PAIR, SHARE (TPS) ANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT SINOPSIS CERPEN MABASA BALI SISIA KELAS XI-3 IPA SMA NEGERI 1 BANJAR

METODE KOOPERATIF TIPE THINK, PAIR, SHARE (TPS) ANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT SINOPSIS CERPEN MABASA BALI SISIA KELAS XI-3 IPA SMA NEGERI 1 BANJAR METODE KOOPERATIF TIPE THINK, PAIR, SHARE (TPS) ANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT SINOPSIS CERPEN MABASA BALI SISIA KELAS XI-3 IPA SMA NEGERI 1 BANJAR Kadek Dwi Payani 1, 1 I B Putra Manik A, 2 Wayan Gede

Lebih terperinci

TUTUR ANGKUS PRANA: KAJIAN STRUKTUR DAN SEMIOTIKA. Oleh: NI KADEK DEWI SANTHIASTINI

TUTUR ANGKUS PRANA: KAJIAN STRUKTUR DAN SEMIOTIKA. Oleh: NI KADEK DEWI SANTHIASTINI TUTUR ANGKUS PRANA: KAJIAN STRUKTUR DAN SEMIOTIKA Oleh: NI KADEK DEWI SANTHIASTINI 1101215002 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA 2015 i TUTUR ANGKUS PRANA: KAJIAN

Lebih terperinci

NUREKSAIN ANGGAH-UNGGUHING BASA RING CERPEN MABASA BALI RUBRIK ORTI BALI, KORAN BALI POST 2016

NUREKSAIN ANGGAH-UNGGUHING BASA RING CERPEN MABASA BALI RUBRIK ORTI BALI, KORAN BALI POST 2016 e-journal JPBB Universitas Pendidikan Ganesha Jurusan Pendidikan Bahasa Bali NUREKSAIN ANGGAH-UNGGUHING BASA RING CERPEN MABASA BALI RUBRIK ORTI BALI, KORAN BALI POST 2016 ayusastrinidewi@yahoo.co.id,

Lebih terperinci

SESELEH TATA WANGUN JRONING KRIYA SASTRA LAN SOSIOLOGI PANGAWI RING NOVEL SING JODOH RERIPTAN I MADE SUGIANTO

SESELEH TATA WANGUN JRONING KRIYA SASTRA LAN SOSIOLOGI PANGAWI RING NOVEL SING JODOH RERIPTAN I MADE SUGIANTO SESELEH TATA WANGUN JRONING KRIYA SASTRA LAN SOSIOLOGI PANGAWI RING NOVEL SING JODOH RERIPTAN I MADE SUGIANTO N. L. P. Ekayanti Savitri 1, IB. Putrayasa 1, I. A. Sukma Wirani 2 Jurusan Pendidikan Bahasa

Lebih terperinci

TEKS TUTUR CANDRABHERAWA: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI

TEKS TUTUR CANDRABHERAWA: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI TEKS TUTUR CANDRABHERAWA: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH : NI NYOMAN AYU PUSPITA DEWI NIM: 1101215012 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2015 i TEKS TUTUR

Lebih terperinci

NGAWIGUNAYANG METODE AUDIOLINGUAL ANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NEMBANGANG PUPUH MASKUMAMBANG SISIA KELAS X MIPA 2 SMA NEGERI 1 SINGARAJA

NGAWIGUNAYANG METODE AUDIOLINGUAL ANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NEMBANGANG PUPUH MASKUMAMBANG SISIA KELAS X MIPA 2 SMA NEGERI 1 SINGARAJA NGAWIGUNAYANG METODE AUDIOLINGUAL ANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NEMBANGANG PUPUH MASKUMAMBANG SISIA KELAS X MIPA 2 SMA NEGERI 1 SINGARAJA I Made Wisnawa 1 I Wayan Wendra 1, Sang Ayu Putu Sriasih 2 Jurusan

Lebih terperinci

KEWAGEDAN NGRESEPANG WANGUN DASAR LAN ARTOS KRUNA DWILINGGA SISIA KELAS X SMA NEGERI 2 BANJAR SINGARAJA

KEWAGEDAN NGRESEPANG WANGUN DASAR LAN ARTOS KRUNA DWILINGGA SISIA KELAS X SMA NEGERI 2 BANJAR SINGARAJA KEWAGEDAN NGRESEPANG WANGUN DASAR LAN ARTOS KRUNA DWILINGGA SISIA KELAS X SMA NEGERI 2 BANJAR SINGARAJA Ni Made Yuniharsih I.N. Suandi 1, I. K. Paramarta 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan

Lebih terperinci

SESELEH PANGAWIGUNAAN BASA BLACKBERRY MESSAGE (BBM) YOWANA RING BR. DUSUN SALA, DESA ABUAN, KECAMATAN SUSUT, KAB. BANGLI

SESELEH PANGAWIGUNAAN BASA BLACKBERRY MESSAGE (BBM) YOWANA RING BR. DUSUN SALA, DESA ABUAN, KECAMATAN SUSUT, KAB. BANGLI SESELEH PANGAWIGUNAAN BASA BLACKBERRY MESSAGE (BBM) YOWANA RING BR. DUSUN SALA, DESA ABUAN, KECAMATAN SUSUT, KAB. BANGLI 1 I Ni luh Umi Astary, 1 I Ida Bagus Rai, 2 I I Gede Nurjaya Jurusan Pendidikan

Lebih terperinci

WARNA (VARIASI) BASA BALI RING SESURATAN KWACA (BAJU KAOS)

WARNA (VARIASI) BASA BALI RING SESURATAN KWACA (BAJU KAOS) WARNA (VARIASI) BASA BALI RING SESURATAN KWACA (BAJU KAOS) N. P. Febri Yuliani 1, I. K. Paramarta 1, G. Artawan 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja, Indonesia e-mail:

Lebih terperinci

TEKS GEGURITAN DARMAKAYA: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH: KADEK RIKA ARIPAWAN NIM:

TEKS GEGURITAN DARMAKAYA: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH: KADEK RIKA ARIPAWAN NIM: TEKS GEGURITAN DARMAKAYA: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH: KADEK RIKA ARIPAWAN NIM: 1101215023 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA 2015 TEKS GEGURITAN DARMAKAYA:

Lebih terperinci

BASITA PARIBASA RING ALBUM NASI GORENG SPESIAL KEKAWIAN WIDI WIDIANA

BASITA PARIBASA RING ALBUM NASI GORENG SPESIAL KEKAWIAN WIDI WIDIANA BASITA PARIBASA RING ALBUM NASI GORENG SPESIAL KEKAWIAN WIDI WIDIANA I Pt. Budiantara Putra 1, I Kt. Paramarta 1, I Md. Sutama 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja,

Lebih terperinci

Bahan Ajar BAHASA BALI SMA/SMK

Bahan Ajar BAHASA BALI SMA/SMK Bahan Ajar BAHASA BALI SMA/SMK PEMBELAJARAN BERPUSAT PADA SISWA Permendiknas No. 41 Tahun 2007 (Standar Proses) Kelas XII Semester 1 UNIT 1. MENDENGARKAN SK- 1 KD - 1.1 : : Memahami serta menanggapi berbagai

Lebih terperinci

TEKS GEGURITAN PADEM WARAK ANALISIS BENTUK, FUNGSI, DAN MAKNA

TEKS GEGURITAN PADEM WARAK ANALISIS BENTUK, FUNGSI, DAN MAKNA TEKS GEGURITAN PADEM WARAK ANALISIS BENTUK, FUNGSI, DAN MAKNA OLEH: I PUTU BAYU MUTRA WIBAWA NIM 1101215024 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2015 i 1 TEKS

Lebih terperinci

Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja, Indonesia

Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja, Indonesia RERAWATAN DIALEK BASA BALI RING TEMBANG POP BALI: STUDI KASUS SAJERONING TEMBANG POP BALI MAMURDA CIRI-CIRI KEKAWIAN YONG SAGITA MIWAH BALI UNITED KEKAWIAN KRISNA SURYA PURPA KASOBYAHANG ANTUK DI UBUD

Lebih terperinci

TEKS TUTUR JONG MANTEN: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH: DESAK PUTU ELVIANA DEWI NIM:

TEKS TUTUR JONG MANTEN: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH: DESAK PUTU ELVIANA DEWI NIM: TEKS TUTUR JONG MANTEN: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH: DESAK PUTU ELVIANA DEWI NIM: 1101215008 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2015 i TEKS TUTUR JONG

Lebih terperinci

BABAD PASEK KAYU SELEM : ANALISIS STRUKTUR OLEH : I PUTU YUDHI SANTIKA PUTRA NIM:

BABAD PASEK KAYU SELEM : ANALISIS STRUKTUR OLEH : I PUTU YUDHI SANTIKA PUTRA NIM: BABAD PASEK KAYU SELEM : ANALISIS STRUKTUR OLEH : I PUTU YUDHI SANTIKA PUTRA NIM: 1101215005 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS ILMU BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2015 i BABAD PASEK KAYU SELEM: ANALISIS

Lebih terperinci

TEKS GEGURITAN MANTRI SANAK LIMA ANALISIS STRUKTUR DAN NILAI

TEKS GEGURITAN MANTRI SANAK LIMA ANALISIS STRUKTUR DAN NILAI SKRIPSI TEKS GEGURITAN MANTRI SANAK LIMA ANALISIS STRUKTUR DAN NILAI OLEH NI PUTU NOVIYANTI WARDANI NIM 1201215007 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS ILMU BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2016 i TEKS

Lebih terperinci

GENDING-GENDING REGGAE BALI JONI AGUNG SESELEH SEMIOTIKA TETUJON IDUP MANUSA PAIKETANNYANE SARENG AJAH-AJAHAN PAWATEKAN

GENDING-GENDING REGGAE BALI JONI AGUNG SESELEH SEMIOTIKA TETUJON IDUP MANUSA PAIKETANNYANE SARENG AJAH-AJAHAN PAWATEKAN GENDING-GENDING REGGAE BALI JONI AGUNG SESELEH SEMIOTIKA TETUJON IDUP MANUSA PAIKETANNYANE SARENG AJAH-AJAHAN PAWATEKAN I.B. Pidada Adi Putra 1, I.B. Putra Manik Aryana 1, I.B. Ludy Paryatna 2 Jurusan

Lebih terperinci

SESELEH WANGUN INTRINSIK LAN SOSIOLOGI KRIYA SASTRA RING PUPULAN SATUA BAWAK LAWAR GOAK PAKARDIN I KETUT RIDA

SESELEH WANGUN INTRINSIK LAN SOSIOLOGI KRIYA SASTRA RING PUPULAN SATUA BAWAK LAWAR GOAK PAKARDIN I KETUT RIDA SESELEH WANGUN INTRINSIK LAN SOSIOLOGI KRIYA SASTRA RING PUPULAN SATUA BAWAK LAWAR GOAK PAKARDIN I KETUT RIDA I Km. Astu Purnadhita 1, I Nengah Martha 1, I. A. Putu Purnami 2 Jurusan Pendidikan Bahasa

Lebih terperinci

ARTI LEKSEM SUKATING (UKURAN) NGANGGEN LIMA LAN BATIS RING ASTA KOSALA-KOSALI

ARTI LEKSEM SUKATING (UKURAN) NGANGGEN LIMA LAN BATIS RING ASTA KOSALA-KOSALI ARTI LEKSEM SUKATING (UKURAN) NGANGGEN LIMA LAN BATIS RING ASTA KOSALA-KOSALI I Md Werdiatmaja 1, I Kt Paramarta 1, I Gd Artawan, 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja,

Lebih terperinci

SESELEH WANGUN CARITA MIWAH PIKENOH PENDIDIKAN KARAKTER RING PUPULAN SATUA KEMBANG RAMPE KASUSASTRAAN BALI PURWA I

SESELEH WANGUN CARITA MIWAH PIKENOH PENDIDIKAN KARAKTER RING PUPULAN SATUA KEMBANG RAMPE KASUSASTRAAN BALI PURWA I SESELEH WANGUN CARITA MIWAH PIKENOH PENDIDIKAN KARAKTER RING PUPULAN SATUA KEMBANG RAMPE KASUSASTRAAN BALI PURWA I N.K. Suwitriyani 1, I.W.G. Wisnu 1, M. Sri Indriani 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas

Lebih terperinci

DIALEK BALI AGA SANE KEAANGGEN RI SAJERONING MABASA BALI RING DESA SIDATAPA, KECAMATAN BANJAR, KABUPATEN BULELENG

DIALEK BALI AGA SANE KEAANGGEN RI SAJERONING MABASA BALI RING DESA SIDATAPA, KECAMATAN BANJAR, KABUPATEN BULELENG e-journal JJPBB Universitas Pendidikan Ganesha Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Vol: 2 No:1(2015) DIALEK BALI AGA SANE KEAANGGEN RI SAJERONING MABASA BALI RING DESA SIDATAPA, KECAMATAN BANJAR, KABUPATEN

Lebih terperinci

GEGURITAN KONTABOJA: ANALISIS STRUKTUR DAN MAKNA OLEH: IDA AYU EKA PURNAMA WULANDARI NIM

GEGURITAN KONTABOJA: ANALISIS STRUKTUR DAN MAKNA OLEH: IDA AYU EKA PURNAMA WULANDARI NIM GEGURITAN KONTABOJA: ANALISIS STRUKTUR DAN MAKNA OLEH: IDA AYU EKA PURNAMA WULANDARI NIM 1101215022 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2015 1 i GEGURITAN

Lebih terperinci

NUREKSAIN WANGUN LAN GUNA SARAT PAGURON- GURON GEGURITAN DHARMA STHITI KEKAWIAN I MADE MENAKA

NUREKSAIN WANGUN LAN GUNA SARAT PAGURON- GURON GEGURITAN DHARMA STHITI KEKAWIAN I MADE MENAKA NUREKSAIN WANGUN LAN GUNA SARAT PAGURON- GURON GEGURITAN DHARMA STHITI KEKAWIAN I MADE MENAKA Ni Wyn Ari Suryanti 1, IB Rai 1, Kt. Paramarta 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Fakultas Bahasa dan Seni Universitas

Lebih terperinci

SKRIPSI ANALISIS STRUKTUR DAN SOSIOLOGIS DRAMA MULIH KARYA I NYOMAN MANDA OLEH : NI PUTU HARUM KARTIKA DEWI NIM

SKRIPSI ANALISIS STRUKTUR DAN SOSIOLOGIS DRAMA MULIH KARYA I NYOMAN MANDA OLEH : NI PUTU HARUM KARTIKA DEWI NIM SKRIPSI ANALISIS STRUKTUR DAN SOSIOLOGIS DRAMA MULIH KARYA I NYOMAN MANDA OLEH : NI PUTU HARUM KARTIKA DEWI NIM 1101215006 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR

Lebih terperinci

Pesaih Kawagedan Sisia Kelas VIIIC SMP Negeri 3 Singaraja Sajeroning Nyelehin Wangun Intrinsik Puisi Bali Purwa (Pupuh Sinom) lan Puisi Bali Anyar

Pesaih Kawagedan Sisia Kelas VIIIC SMP Negeri 3 Singaraja Sajeroning Nyelehin Wangun Intrinsik Puisi Bali Purwa (Pupuh Sinom) lan Puisi Bali Anyar Pesaih Kawagedan Sisia Kelas VIIIC SMP Negeri 3 Singaraja Sajeroning Nyelehin Wangun Intrinsik Puisi Bali Purwa (Pupuh Sinom) lan Puisi Bali Anyar K. Karmini 1,I. B. Putrayasa 1, I. A. Sukma Wirani 2 Jurusan

Lebih terperinci

KATA PENGANTAR. atas berkat rahmat-nya skripsi yang berjudul Novel Sing Jodoh Analisis

KATA PENGANTAR. atas berkat rahmat-nya skripsi yang berjudul Novel Sing Jodoh Analisis KATA PENGANTAR Om Swastiastu, Puji syukur dipanjatkan kehadapan Ida Sang Hyang Widhi Wasa karena atas berkat rahmat-nya skripsi yang berjudul Novel Sing Jodoh Analisis Psikologi Sastra ini dapat disusun

Lebih terperinci

GEGURITAN AJI RAMA RENA ANALISIS STRUKTUR DAN MAKNA

GEGURITAN AJI RAMA RENA ANALISIS STRUKTUR DAN MAKNA SKRIPSI GEGURITAN AJI RAMA RENA ANALISIS STRUKTUR DAN MAKNA IDA BAGUS DWIJA NANDANA PERSADA NIM 1201215035 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS ILMU BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2017 i SKRIPSI GEGURITAN

Lebih terperinci

SESELEH INDIK WANGUN INTRINSIK LAN KAJATIAN GUNA SARAT PAGURON-GURON SANE WENTEN RING NOVEL BUUNG KAKAWIAN NYOMAN MANDA

SESELEH INDIK WANGUN INTRINSIK LAN KAJATIAN GUNA SARAT PAGURON-GURON SANE WENTEN RING NOVEL BUUNG KAKAWIAN NYOMAN MANDA SESELEH INDIK WANGUN INTRINSIK LAN KAJATIAN GUNA SARAT PAGURON-GURON SANE WENTEN RING NOVEL BUUNG KAKAWIAN NYOMAN MANDA 1 Nengah Widiantika, 1 I.Gede Gunatama, 2 I. A. Pt. Purnami Jurusan Pendidikan Bahasa

Lebih terperinci

CAMPUH KODE SAJERONING PRASASTI MABASA BALI KUNO SAKING WARSA MASEHI

CAMPUH KODE SAJERONING PRASASTI MABASA BALI KUNO SAKING WARSA MASEHI CAMPUH KODE SAJERONING PRASASTI MABASA BALI KUNO SAKING WARSA 989-1011 MASEHI Gd. Edi Subawa 1, I Kt. Paramarta 1, I. B. Rai 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja, Indonesia

Lebih terperinci

UCAPAN TERIMA KASIH. Puji syukur dipanjatkan ke hadapan Ida Sang Hyang Widhi Wasa/Tuhan Yang

UCAPAN TERIMA KASIH. Puji syukur dipanjatkan ke hadapan Ida Sang Hyang Widhi Wasa/Tuhan Yang UCAPAN TERIMA KASIH Om Swastyastu, Puji syukur dipanjatkan ke hadapan Ida Sang Hyang Widhi Wasa/Tuhan Yang Maha Esa, karena berkat rahmat-nya, skripsi ini dapat diselesaikan tepat waktu. Skripsi yang berjudul

Lebih terperinci

Jurusan Pendidikan Bahasa Bali, FBS. Universitas Pendidikan Ganesha. Singaraja, Indonesia

Jurusan Pendidikan Bahasa Bali, FBS. Universitas Pendidikan Ganesha. Singaraja, Indonesia NGAWIGUNAYANG MODEL PEMBELAJARAN KOOPERATIF TIPE MAKE A MATCH ANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT WACANA BAWAK ANTUK AKSARA ANCENG SISIA KELAS XII IPS 2 SMA NEGERI 4 SINGARAJA WARSA PALAJAHAN 2015/2016 Kadek

Lebih terperinci

NYAIHANG SESURATAN GEGURITAN CUPAK GERANTANG LAN SATUA CUPAK GERANTANG MADASAR ANTUK WANGUN CARITA SANE KASELEHIN ANTUK TEORI SASTRA BANDINGAN

NYAIHANG SESURATAN GEGURITAN CUPAK GERANTANG LAN SATUA CUPAK GERANTANG MADASAR ANTUK WANGUN CARITA SANE KASELEHIN ANTUK TEORI SASTRA BANDINGAN NYAIHANG SESURATAN GEGURITAN CUPAK GERANTANG LAN SATUA CUPAK GERANTANG MADASAR ANTUK WANGUN CARITA SANE KASELEHIN ANTUK TEORI SASTRA BANDINGAN Ni Gst. Ayu Kt. Sari Wahini1, I B. Putra Manik Aryana1, I

Lebih terperinci

GEGURITAN ANGGASTYA: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI

GEGURITAN ANGGASTYA: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI SKRIPSI GEGURITAN ANGGASTYA: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI NI MADE OKTA ERA YATI NIM :1201215029 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS ILMU BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2016 i GEGURITAN ANGGASTYA: ANALISIS

Lebih terperinci

SESELEH WANGUN INTRINSIK LAN KAJATIAN GUNA SARAT PAGURON-GURON RING SATUA PAN BALANG TAMAK

SESELEH WANGUN INTRINSIK LAN KAJATIAN GUNA SARAT PAGURON-GURON RING SATUA PAN BALANG TAMAK SESELEH WANGUN INTRINSIK LAN KAJATIAN GUNA SARAT PAGURON-GURON RING SATUA PAN BALANG TAMAK K. Devi Antariyani 1 I. N. Suandi 1 I. K. Paramarta 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha

Lebih terperinci

Tureksa Anggah-ungguhing Basa Ring Novel Ratna Tribanowati, Leak Soleh Solah Leak Pikardin I Made Sugianto

Tureksa Anggah-ungguhing Basa Ring Novel Ratna Tribanowati, Leak Soleh Solah Leak Pikardin I Made Sugianto Tureksa Anggah-ungguhing Basa Ring Novel Ratna Tribanowati, Sugianto I M Wira Wartana¹, I. Md. Ludy Paryatna¹, S.A.P Sriasih². Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja, Indonesia

Lebih terperinci

SKRIPSI KAMUS BALI INDONESIA BIDANG ISTILAH UPAKARA MANUSA YADNYA DI KABUPATEN BADUNG

SKRIPSI KAMUS BALI INDONESIA BIDANG ISTILAH UPAKARA MANUSA YADNYA DI KABUPATEN BADUNG SKRIPSI KAMUS BALI INDONESIA BIDANG ISTILAH UPAKARA MANUSA YADNYA DI KABUPATEN BADUNG PUTU KRISNA APRIANTI NIM 1201215021 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS ILMU BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2016

Lebih terperinci

SESELEH WANGUN INTRINSIK LAN GUNA SARAT SOSIAL RING PUPULAN SATUA BAWAK MEKEL PARIS PIKARDIN I.B.W. WIDIASA KENITEN

SESELEH WANGUN INTRINSIK LAN GUNA SARAT SOSIAL RING PUPULAN SATUA BAWAK MEKEL PARIS PIKARDIN I.B.W. WIDIASA KENITEN SESELEH WANGUN INTRINSIK LAN GUNA SARAT SOSIAL RING PUPULAN SATUA BAWAK MEKEL PARIS PIKARDIN I.B.W. WIDIASA KENITEN I Km. Endi Saputra 1, I N. Martha 1, I.A.Pt.Purnami 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali

Lebih terperinci

KATA PENGANTAR. Puji syukur dipanjatkan ke hadapan Tuhan Yang Mahaesa/Ida Sang Hyang

KATA PENGANTAR. Puji syukur dipanjatkan ke hadapan Tuhan Yang Mahaesa/Ida Sang Hyang KATA PENGANTAR Om Swastyastu, Puji syukur dipanjatkan ke hadapan Tuhan Yang Mahaesa/Ida Sang Hyang Widhi Wasa karena atas berkat dan rahmat-nya skripsi yang berjudul Variasi Fonologis dan Leksikal Bahasa

Lebih terperinci

e-journal JPBB Universitas Pendidikan Ganesha Jurusan Pendidikan Bahasa Bali (Volume 2 Tahun 2015)

e-journal JPBB Universitas Pendidikan Ganesha Jurusan Pendidikan Bahasa Bali (Volume 2 Tahun 2015) ANALISIS BAHASA BALI YANG DISEMPURNAKAN DALAM BUKU AWIG-AWIG SUBAK KACANGBUBUAN, DESA ADAT MAS Ni Kd. A. Andriani, Ida A. Pt. Purnami, I Ngh. Martha Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan

Lebih terperinci

NUREKSAIN WANGUN LAN PAIKETAN SOSIOLOGI SASTRA RING CAKEPAN NASKAH DRAMA JUKUT BE BANO PIKARDIN I MADE WISNAWA

NUREKSAIN WANGUN LAN PAIKETAN SOSIOLOGI SASTRA RING CAKEPAN NASKAH DRAMA JUKUT BE BANO PIKARDIN I MADE WISNAWA NUREKSAIN WANGUN LAN PAIKETAN SOSIOLOGI SASTRA RING CAKEPAN NASKAH DRAMA JUKUT BE BANO PIKARDIN I MADE WISNAWA Ni Komang Indah, IB Made Ludy Paryatna, Made Sri Indriani Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas

Lebih terperinci

MITOS DI NUSA PENIDA ANALISIS STRUKTUR, FUNGSI, DAN MAKNA

MITOS DI NUSA PENIDA ANALISIS STRUKTUR, FUNGSI, DAN MAKNA SKRIPSI MITOS DI NUSA PENIDA ANALISIS STRUKTUR, FUNGSI, DAN MAKNA Oleh : NI PUTU SUDIASIH NIM : 1101215035 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA 2015 i MITOS DI NUSA

Lebih terperinci

PEMERTAHANAN BAHASA BALI MELALUI GENDING RARE PADA ANAK-ANAK DI SANGGAR KUKURUYUK: KAJIAN SOSIOLINGUISTIK

PEMERTAHANAN BAHASA BALI MELALUI GENDING RARE PADA ANAK-ANAK DI SANGGAR KUKURUYUK: KAJIAN SOSIOLINGUISTIK PEMERTAHANAN BAHASA BALI MELALUI GENDING RARE PADA ANAK-ANAK DI SANGGAR KUKURUYUK: KAJIAN SOSIOLINGUISTIK OLEH: I PUTU PERMANA MAHARDIKA NIM 1101215032 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA

Lebih terperinci

ESTETIKA POSMODERN MIWAH GUNA SARAT PAGURON-GURON DOLANAN 'MATIGTIG PAPAH BIU' DUTA KABUPATEN KARANGASEM RING PKB 2015

ESTETIKA POSMODERN MIWAH GUNA SARAT PAGURON-GURON DOLANAN 'MATIGTIG PAPAH BIU' DUTA KABUPATEN KARANGASEM RING PKB 2015 ESTETIKA POSMODERN MIWAH GUNA SARAT PAGURON-GURON DOLANAN 'MATIGTIG PAPAH BIU' DUTA KABUPATEN KARANGASEM RING PKB 2015 I W. Pasek Eka Yasa 1 I. A. Sukma Wirani 1, M. Sri Indriani 2 Jurusan Pendidikan Bahasa

Lebih terperinci

TEKS MITOS TAPAKAN BARONG BHATARA SAKTI NAWA SANGA DI KAHYANGAN JAGAT LUHUR NATAR SARI: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI

TEKS MITOS TAPAKAN BARONG BHATARA SAKTI NAWA SANGA DI KAHYANGAN JAGAT LUHUR NATAR SARI: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI SKRIPSI TEKS MITOS TAPAKAN BARONG BHATARA SAKTI NAWA SANGA DI KAHYANGAN JAGAT LUHUR NATAR SARI: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI NI PUTU GEK ANNA DELVIA NIM 1201215040 FAKULTAS ILMU BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA

Lebih terperinci

WANGUN INTRINSIK LAN AJI PANGAJAH-AJAHAN TATA LAKSANA RING SATUA BAWAK MABASA BALI WARSA 1975

WANGUN INTRINSIK LAN AJI PANGAJAH-AJAHAN TATA LAKSANA RING SATUA BAWAK MABASA BALI WARSA 1975 WANGUN INTRINSIK LAN AJI PANGAJAH-AJAHAN TATA LAKSANA RING SATUA BAWAK MABASA BALI WARSA 1975 N. M. Ari Puja Astiti 1, I. B. M. Ludy Paryatna 1, I. G. Nurjaya 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas

Lebih terperinci

SESELEH GUNA SARAT WATEK PAAJAH-AJAH RING SAJERONING GEGURITAN RAJAPALA

SESELEH GUNA SARAT WATEK PAAJAH-AJAH RING SAJERONING GEGURITAN RAJAPALA SESELEH GUNA SARAT WATEK PAAJAH-AJAH RING SAJERONING GEGURITAN RAJAPALA Gd Yuli Sutrawan 1, I. A. Sukma Wirani 1, I W. Artika 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja,

Lebih terperinci

Pantang menyerah sebelum. mencapai hasil yang maksimal

Pantang menyerah sebelum. mencapai hasil yang maksimal USULAN SKRIPSI INI TELAH DISETUJUI DANDINILAI OLEH PANITIA PENGUJI PADA PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS ILMU BUDAYA, UNIVERSITAS UDAYANA PADA TANGGAL, 23 PEBRUARI 2017 Berdasarkan SK Ketua Program Studi

Lebih terperinci

BABAD DANGHYANG BANG MANIK ANGKERAN: KAJIAN STRUKTUR DAN FUNGSI

BABAD DANGHYANG BANG MANIK ANGKERAN: KAJIAN STRUKTUR DAN FUNGSI BABAD DANGHYANG BANG MANIK ANGKERAN: KAJIAN STRUKTUR DAN FUNGSI Skripsi untuk Memperoleh Gelar Sarjana Pada Program Studi Sastra Bali Universitas Udayana I KETUT MANIKA JAYA NIM 1201215020 FAKULTAS ILMU

Lebih terperinci

SESELEH WANGUN INSTRINSIK LAN KAJATIAN GUNA SARAT PAGURON-GURON RING PUPULAN CERPEN DA NAKONANG ADAN TIANGE PAKARDIN AGUNG WIYAT S.

SESELEH WANGUN INSTRINSIK LAN KAJATIAN GUNA SARAT PAGURON-GURON RING PUPULAN CERPEN DA NAKONANG ADAN TIANGE PAKARDIN AGUNG WIYAT S. SESELEH WANGUN INSTRINSIK LAN KAJATIAN GUNA SARAT PAGURON-GURON RING PUPULAN CERPEN DA NAKONANG ADAN TIANGE PAKARDIN AGUNG WIYAT S. ARDHI I Kdk. Berry. hermana 1, I. A. Pt. Purnami 1, I. B. Putrayasa 2

Lebih terperinci

SESELEH VARIASI BASA RING DIALEK BALI AGA DESA SERAYA, KECAMATAN KARANGASEM, KABUPATEN KARANGASEM

SESELEH VARIASI BASA RING DIALEK BALI AGA DESA SERAYA, KECAMATAN KARANGASEM, KABUPATEN KARANGASEM SESELEH VARIASI BASA RING DIALEK BALI AGA DESA SERAYA, KECAMATAN KARANGASEM, KABUPATEN KARANGASEM N. L. Degeng Ratna Dewi 1, I. B. Rai 1, N. Sudiana 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan

Lebih terperinci

SESELEH BASA SANE KAANGGEN MIWAH GUNASARAT SANE WENTEN RING GEGURITAN PURWAJATI, PAKARDIN I GEDE NGEMBAK, DRUWEN GEDONG KIRTYA, SINGARAJA

SESELEH BASA SANE KAANGGEN MIWAH GUNASARAT SANE WENTEN RING GEGURITAN PURWAJATI, PAKARDIN I GEDE NGEMBAK, DRUWEN GEDONG KIRTYA, SINGARAJA SESELEH BASA SANE KAANGGEN MIWAH GUNASARAT SANE WENTEN RING GEGURITAN PURWAJATI, PAKARDIN I GEDE NGEMBAK, DRUWEN GEDONG KIRTYA, SINGARAJA 1 P. Suarsana, 1 S. A. P. Sriasih, 2 I. B. Rai. Jurusan Pendidikan

Lebih terperinci

SOSIOKULTURAL KRAMA BALI RING SATUA BALI LAN PAIKETANNYANE RING PANGAJAHAN SASTRA BALI

SOSIOKULTURAL KRAMA BALI RING SATUA BALI LAN PAIKETANNYANE RING PANGAJAHAN SASTRA BALI SOSIOKULTURAL KRAMA BALI RING SATUA BALI LAN PAIKETANNYANE RING PANGAJAHAN SASTRA BALI N. K. Erawati 1, 1 N. Yasa, 2 S.A.P. Sriasih Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja,

Lebih terperinci

BERBAHASA BALI DENGAN BAIK DAN BENAR. Oleh : Drs. I Made Suwendi, M.Hum Fakultas Keguruan dan Ilmu Pendidikan Universitas Dwijendra.

BERBAHASA BALI DENGAN BAIK DAN BENAR. Oleh : Drs. I Made Suwendi, M.Hum Fakultas Keguruan dan Ilmu Pendidikan Universitas Dwijendra. BERBAHASA BALI DENGAN BAIK DAN BENAR Oleh : Drs. I Made Suwendi, M.Hum Fakultas Keguruan dan Ilmu Pendidikan Universitas Dwijendra Abstrak Bahasa Bali digunakan sebagai alat komunikasi oleh masyarakat

Lebih terperinci

SESELEH WANGUN LAN KASUKSMAN AJAH-AJAHAN PAWATEKAN RING LELAMPAHAN GATOTKACA DUTA WAYANG CENK BLONK

SESELEH WANGUN LAN KASUKSMAN AJAH-AJAHAN PAWATEKAN RING LELAMPAHAN GATOTKACA DUTA WAYANG CENK BLONK SESELEH WANGUN LAN KASUKSMAN AJAH-AJAHAN PAWATEKAN RING LELAMPAHAN GATOTKACA DUTA WAYANG CENK BLONK 1 Luh Ekarini, 1 I.B. Putra Manik Aryana, 2 I Gede Nurjaya. Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas

Lebih terperinci

GEGURITAN PURA TANAH LOT ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH IDA BAGUS PUTU WIASTIKA NIM

GEGURITAN PURA TANAH LOT ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH IDA BAGUS PUTU WIASTIKA NIM GEGURITAN PURA TANAH LOT ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH IDA BAGUS PUTU WIASTIKA NIM 0901215024 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2014 GEGURITAN PURA TANAH

Lebih terperinci

CITRA WANITA PENYIHIR DALAM NOVEL RATNA TRIBANOWATI KARYA I MADE SUGIANTO: SUATU KAJIAN KRITIK SASTRA FEMINIS

CITRA WANITA PENYIHIR DALAM NOVEL RATNA TRIBANOWATI KARYA I MADE SUGIANTO: SUATU KAJIAN KRITIK SASTRA FEMINIS CITRA WANITA PENYIHIR DALAM NOVEL RATNA TRIBANOWATI KARYA I MADE SUGIANTO: SUATU KAJIAN KRITIK SASTRA FEMINIS OLEH: NI LUH KADEK RICHA DWITASARI NIM: 1101215025 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA

Lebih terperinci

TEKS DRAMA GONG I MADE SUBANDAR HASTA KOMALA ANALISIS BENTUK, FUNGSI, DAN MAKNA

TEKS DRAMA GONG I MADE SUBANDAR HASTA KOMALA ANALISIS BENTUK, FUNGSI, DAN MAKNA TEKS DRAMA GONG I MADE SUBANDAR HASTA KOMALA ANALISIS BENTUK, FUNGSI, DAN MAKNA OLEH IDA AYU PUTRI PERTIWI NIM 1001215010 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR

Lebih terperinci

BAB VI FAKTOR PENUNJANG DAN FAKTOR PENGHAMBAT PEMERTAHANAN BAHASA BALI DALAM MASYARAKAT MULTIKULTURAL DI KOTA DENPASAR

BAB VI FAKTOR PENUNJANG DAN FAKTOR PENGHAMBAT PEMERTAHANAN BAHASA BALI DALAM MASYARAKAT MULTIKULTURAL DI KOTA DENPASAR 86 BAB VI FAKTOR PENUNJANG DAN FAKTOR PENGHAMBAT PEMERTAHANAN BAHASA BALI DALAM MASYARAKAT MULTIKULTURAL DI KOTA DENPASAR Kusumoharidjoyo (2000: 34) menyebutkan faktor penunjang serta faktor penghambat

Lebih terperinci

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN ( RPP ) 2

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN ( RPP ) 2 RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN ( RPP ) 2 Sekolah : SMA Negeri 8 Denpasar Mata Pelajaran : Bahasa Daerah Bali Satuan Pendidikan : SMA Kelas / Semester : XI / I Aspek : Menyimak I. Standar Kompetensi :

Lebih terperinci

ULANGAN AKHIR SEMESTER GANJIL TAHUN PELAJARAN 2017/2018. Kompetensi Keahlian : Semua Jurusan Kelas : X/1 Hari / Tanggal :

ULANGAN AKHIR SEMESTER GANJIL TAHUN PELAJARAN 2017/2018. Kompetensi Keahlian : Semua Jurusan Kelas : X/1 Hari / Tanggal : PEMERINTAH PROVINSI BALI DINAS PENDIDIKAN PEMUDA DAN OLAH RAGA SEKOLAH MENENGAH KEJURUAN NEGERI 1 TAMPAKSIRING Alamat : Jl. Ir Soekarno desa sanding Tampaksiring, Gianyar, Bali 80561 Telp. : (0361) 981165

Lebih terperinci

PENYUSUNAN KAMUS SERAPAN DALAM BAHASA BALI

PENYUSUNAN KAMUS SERAPAN DALAM BAHASA BALI PENYUSUNAN KAMUS SERAPAN DALAM BAHASA BALI 1 I Nengah Suandi, 2 Ida Bagus Putrayasa, 3 I Wayan Wisnu Jurusan Pendidikan Bahasa dan Sastra Indonesia Universitas Pendidikan Ganesha E-mail: nengah_suandi@yahoo.co.id

Lebih terperinci

Kata Kunci : Kidung, Struktur, Semiotik, Smaratantra.

Kata Kunci : Kidung, Struktur, Semiotik, Smaratantra. ABSTRAK ANALISIS SEMIOTIKA KIDUNG TUNJUNG BIRU Kidung Tunjung Biru dipilih sebagai objek dalam penelitian ini, karena beberapa alasan. Pertama, gagasan-gagasan yang terkandung di dalamnya, merepresentasikan

Lebih terperinci

ABSTRAK. Kata Kunci: kamus, bahasa, sastra, istilah, kategori.

ABSTRAK. Kata Kunci: kamus, bahasa, sastra, istilah, kategori. ABSTRAK Penelitian Kamus Bali-Indonesia Istilah Bahasa dan Sastra Bali bertujuan untuk mengetahui bentuk dan khazanah istilah yang terdapat dalam bahasa dan sastra Bali. Adapun teori yang digunakan dalam

Lebih terperinci

I. PURWAKA. Manut swadarma Krama Desa Pakraman Tonja rikala mikukuhang kasukertan jagat malarapan antuk minakadi :

I. PURWAKA. Manut swadarma Krama Desa Pakraman Tonja rikala mikukuhang kasukertan jagat malarapan antuk minakadi : I. PURWAKA. Sangkaning paswecan Ida Hyang Widhi Wasa, sane ngardi Buwana Agung lan Buwana Alit. turmaning ngawisesa kahuripan sarwa prani miwah sarwa tiumuwu, mewastu I Manusa rikala ngupadi kerahajengan

Lebih terperinci

ABSTRAK GEGURITAN MASAN RODI ANALISIS STRUKTUR DAN NILAI

ABSTRAK GEGURITAN MASAN RODI ANALISIS STRUKTUR DAN NILAI ABSTRAK GEGURITAN MASAN RODI ANALISIS STRUKTUR DAN NILAI Penelitian terhadap Geguritan Masan Rodi ini membahas tentang analisis struktur dan fungsi. Analisis ini mempunyai tujuan untuk mengungkapkan struktur

Lebih terperinci

PEMERTAHANAN BAHASA BALI DI LINGKUNGAN KARANG MEDAIN MATARAM DALAM KAJIAN SOSIOLINGUISTIK

PEMERTAHANAN BAHASA BALI DI LINGKUNGAN KARANG MEDAIN MATARAM DALAM KAJIAN SOSIOLINGUISTIK PEMERTAHANAN BAHASA BALI DI LINGKUNGAN KARANG MEDAIN MATARAM DALAM KAJIAN SOSIOLINGUISTIK Oleh : Lalu Ahmad M. A. Pembimbing I : Drs. I Nyoman Sudika, M.Hum. Pembimbing II : Baiq Wahidah, M.Pd Program

Lebih terperinci

BAB II KAJIAN PUSTAKA. umum. Menurut Sutarno NS ( 2003 : 32 ) Perpustakaan umum sering diibaratkan

BAB II KAJIAN PUSTAKA. umum. Menurut Sutarno NS ( 2003 : 32 ) Perpustakaan umum sering diibaratkan 6 BAB II KAJIAN PUSTAKA 2.1 Perpustakaan Umum Perpustakaan merupakan perpustakaan yang ada di lingkungan masyarakat umum. Menurut Sutarno NS ( 2003 : 32 ) Perpustakaan umum sering diibaratkan sebagai Universitas

Lebih terperinci

Bule Belajar Budaya Bali: Kritik Identitas dalam Antologi Cerpen Mekel Paris. I Wayan Eka Septiawan

Bule Belajar Budaya Bali: Kritik Identitas dalam Antologi Cerpen Mekel Paris. I Wayan Eka Septiawan Bule Belajar Budaya Bali: Kritik Identitas dalam Antologi Cerpen Mekel Paris I Wayan Eka Septiawan Mahasiswa S-2 Prodi Linguistik Konsentrasi Wacana Sastra Email: iwayaneka_septiawan@yahoo.com Judul Buku

Lebih terperinci

PEMBINAAN PEMAKAIAN BAHASA BALI YANG BAIK DAN BENAR DALAM UPAYA MEMINIMALISASI DEGRADASI DI DESA PANCASARI, BULELENG

PEMBINAAN PEMAKAIAN BAHASA BALI YANG BAIK DAN BENAR DALAM UPAYA MEMINIMALISASI DEGRADASI DI DESA PANCASARI, BULELENG PEMBINAAN PEMAKAIAN BAHASA BALI YANG BAIK DAN BENAR DALAM UPAYA MEMINIMALISASI DEGRADASI DI DESA PANCASARI, BULELENG Ni Made Suryati, Putu Sutama, I Wayan Suteja, T. I. A. Mulyawati R. Progam Studi Sastra

Lebih terperinci

BAB II KAJIAN PUSTAKA, KONSEP, DAN LANDASAN TEORI. kaitannya dengan penelitian yang dilakukan. Kajian pustaka adalah langkah yang

BAB II KAJIAN PUSTAKA, KONSEP, DAN LANDASAN TEORI. kaitannya dengan penelitian yang dilakukan. Kajian pustaka adalah langkah yang BAB II KAJIAN PUSTAKA, KONSEP, DAN LANDASAN TEORI 2.1 Kajian Pustaka Kajian pustaka berisi beberapa hasil-hasil penelitian terdahulu yang ada kaitannya dengan penelitian yang dilakukan. Kajian pustaka

Lebih terperinci

KEDUDUKAN DAN FUNGSI BAHASA BALI PADA MASYARAKAT ISLAM DI BANJAR CANDIKUNING II KECAMATAN BATURITI KABUPATEN TABANAN

KEDUDUKAN DAN FUNGSI BAHASA BALI PADA MASYARAKAT ISLAM DI BANJAR CANDIKUNING II KECAMATAN BATURITI KABUPATEN TABANAN 1 KEDUDUKAN DAN FUNGSI BAHASA BALI PADA MASYARAKAT ISLAM DI BANJAR CANDIKUNING II KECAMATAN BATURITI KABUPATEN TABANAN Putu Sosiawan Sastra Bali Fakultas Sastra dan Budaya Universitas Udayana Abstrak The

Lebih terperinci

BAB II KONSEP, LANDASAN TEORI, DAN TINJAUAN PUSTAKA. gejala sosial, yang dinyatakan dalam istilah atau kata (Malo, 1985:46). Untuk

BAB II KONSEP, LANDASAN TEORI, DAN TINJAUAN PUSTAKA. gejala sosial, yang dinyatakan dalam istilah atau kata (Malo, 1985:46). Untuk BAB II KONSEP, LANDASAN TEORI, DAN TINJAUAN PUSTAKA 2.1 Konsep Konsep adalah ide-ide, penggambaran, hal-hal, atau benda-benda ataupun gejala sosial, yang dinyatakan dalam istilah atau kata (Malo, 1985:46).

Lebih terperinci