DIALEK BALI AGA SANE KEAANGGEN RI SAJERONING MABASA BALI RING DESA SIDATAPA, KECAMATAN BANJAR, KABUPATEN BULELENG

Ukuran: px
Mulai penontonan dengan halaman:

Download "DIALEK BALI AGA SANE KEAANGGEN RI SAJERONING MABASA BALI RING DESA SIDATAPA, KECAMATAN BANJAR, KABUPATEN BULELENG"

Transkripsi

1 e-journal JJPBB Universitas Pendidikan Ganesha Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Vol: 2 No:1(2015) DIALEK BALI AGA SANE KEAANGGEN RI SAJERONING MABASA BALI RING DESA SIDATAPA, KECAMATAN BANJAR, KABUPATEN BULELENG D. A. P. Winda Suari 1, I. B. M. Ludy Paryatna 1, G. Nurjaya 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja, Indonesia {Iadylokitaa@gmail.com, ludiparyatna@yahoo.com, gedenurjaya@gmail.com}@undiksha.ac.id Kuub Tetilik puniki matetujon nlatarang indik (1) awinan krama ring desa Sidatapa ngelestariang dialek Bali Aga, (2) kawentenan dialek Bali Aga kaanggen ring Desa Sidatapa, ring aab tanpa wates sekadi mangkin,(3) basa sane sida kauningin olih krama desa Sidatapa tiosan ring dilek Bali Aga. Jejering tetilik puniki inggih punika krama desa Sidatapa, Kecamatan Banjar, Kabupaten Buleleng. Panandang tetilikanyane inggih punika kawentenan dialek Bali sane keaanggen ri sajeroning mabasa Bali. Tetilik puniki nganggen palihan tetilik deskriptif kualitatif. Ring tetilik puniki nganggen siki kramaning mupulang data inggih punika 1) kramaning dokumentasi. Data tureksa sane kaanggen minakadi: (1) transkrip data, (2) reduksi data, (3) penyajian data, (4) penyimpulan. Pikolih ring tetilik puniki inggih punika (1) sane ngawinang krama desa Sidetapa ngelestariang dialek bali Aga santukan: 1. wentenyane tetamian saking lelangit sane marupa lontar medaging sumpah mangda krama desa Sidatapa mabasa siki basa dialek Bali Aga, 2 santukan krama desa Sidatapa pacang tetep ngajegang dialek Bali Aga punika mangda tetep kasengguh desa Bali Aga, (2) kawentenan dialek Bali Aga ring aab aor tanpa wates sekadi mangkin kantun manggeh keanggen. Nike polih kacingak saking : 1 karinyane krama desa Sidatapa nganggen dialek Bali Aga ring pagubugan kulawarga, 2 taler karinyane dialek Bali Aga keaanggen ring ranah formal minakadi ring peparuman ring desa adat, (3) tiosan ring basa dialek Bali Aga krama ring desa Sidatapa taler uning indik basa sane lianan minakadi basa Bali Alus, basa Indonesia lan basa Inggris. Basa-basa punika keanggen ri tatkala wenten acara formal lan mabebaosan sareng krama lian desa. Nike matetujon sumangdena sang sane keajak mabebaosan kresep ri tatkala ke ajak mabebaosan. Kruna jejaton : Dialek, Bali Aga Abstrak Penelitian ini bertujuan mendeskripsikan (1) alasan krama desa Sidatapa melestarikan dialek Bali Aga 2, (2) keberadaan dialek Bali Aga di desa Sidetapa di era globalisasi, (3) Selain dialek Bali aga masyarakat di desa Sidatapa mengetahui tentang bahasa yang lain. Subjek penelitian ini adalah masyarakat desa Sidatapa ; kecamatan Banjar ; kabupaten Buleleng. Objek penelitian ini adalah keberadaan dialek Bali Aga pada saat berbicara menggunakan bahasa Bali. Penelitian ini menggunakan deskritif kualitatif. Metode pengumpulan data yang digunakan penelitian ini adalah metode dokumentasi. Metode analisis data yang di gunakan adalah (1) transkrip data, (2) reduksi data, (3) penyajian data, (4) penyimpulan. Hasil penelitian ini adalah (1) masyarakat di desa

2 e-journal JJPBB Universitas Pendidikan Ganesha Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Vol: 2 No:1(2015) sidetapa menggunakan dialek bali Aga karena adanya warisan dari nenek moyang mereka yang berupa lontar dan berisikan sumpah yang berbunyi bahwa masyarakat desa Sidatapa harus berbahasa satu yaitu bahasa dialek Bali Aga dan masyarakat ingin tetap melestarikan kabudayaan daerah yang berupa dialek Bali Aga agar desa Sidatapa tetap disebut desa Bali Aga, (2) keberadaan dialek Bali Aga di zaman globalisasi ini masih tetap di pertahankan. Hal tersebut dapat dilihat dari masihnya dialek Bali Aga digunakan dalam ranah keluarga. Dalam ranah formal dialek Bali Aga masih tetap digunakan seperti dalam rapat di desa Adat, (3) Selain dialek Bali Aga masyarakat desa Sidatapa juga mengethuin tentang bahasa yang lain seperti bahasa bali alus, bahasa Indonesia dan bahasa Inggris. Dengan keberadaan bahasa-bahasa tersebut, masyarakat tetap mempertahankan dialek bali Aga tersebut. Karena itu merupakan jati diri masyarakat desa Sidatapa sebagai salah satu desa Bali Aga di Bali. Kata kunci: Dialek, Bali Aga Abstract This study aimed to describe (1) the reasons of Sidatapa villagers preserve Bali Aga dialect, (2) the existence of Bali Aga dialect in globalization era, (3) besides Bali Aga dialect, the villagers are able to speak other languages. The subject of this study was the villagers of Sidatapa village, Banjar sub-district, Buleleng district. The object of this study was the existence of Bali Aga dialect when they use Balinese language. This study was descriptive qualitative study. The method of data collection was documentation. The data were analyzed through (1) data transcription, (2) data reduction, (3) data display, and (4) conclusion. The finding shows (1) the villagers of Sidetapa use Bali Aga dialect because the existence of heritage namely lontar which mentions that the villagers of Sidatapa have to use Bali Aga dialect and they want to be known as Bali Aga village, (2) the existence of Bali Aga dialect in globalization era is preserved. This can be seen through the existence of Bali Aga dialect in family. In formal situation, Bali Aga dialect is utilized in society assembly. Besides Bali Aga dialect, the villagers of Sidatapa also use other languages such as Basa Bali Alus, Bahasa Indonesia, and English. Although the existence of various languages, the villagers preserve Bali Aga dialect. This is the identity of Sidatapa village as one of Bali Aga villages in Bali. Keywords: Dialect, Bali Aga. PURWAKA Jadma risajeroning ngemargiang kahuripan stata madampingan sareng jadma sane lianan. Parindikan punika maartos jadma maurip masekaa lan stata mapaiketan sareng jadma lianan, dadosnyane jadma kasengguh mahkluk social. Ritatkala ngawentenang paiketan siki jadma sareng jadma sane lianan nganggen basa pinaka piranti mababaosan. Basa pinaka dados piranti mababaosan madue pawatekan peragan, minakadinyane : 1) Basa sane nyihnayang wangsa, 2) Basa nyihnayang genah iraga magenah, 3) Basa nyihnayang adat budaya manusa. Manut sareng pawatekan basa sane kaping kalih, dadosnyane basa sane nyiriang genah iraga magenah taler kasengguh Basa Daerah. Basa daerah inggih punika basa lokal utawi basa ibu sane kaanggen olih krama ring genah punika ritatkala mababaosan. Indonesia madue makudang-kudang basa daerah sane kari kaanggen, minakadi : Basa Bali, Basa Jawa, Basa Sunda, Basa Sasak, lan Basa Madura miwah sane tiosan. Basa Bali inggih punika silih sinunggil basa daerah sane kaduenang olih Negara Indonesia. Basa Bali inggih punika basa sane mrasidayang dados identitas lan jati diri jadma Baline. Dadosnyane Basa Bali pinaka piranti anggen nelebin kabudayaan Bali sane maguna anggen panglimbakan kabudayaan daerah lan nasional. Pulo Bali sane sanget rumaket sareng adat lan budaya, sane marupa tetamian

3 saking para leluhur saking dumun, ngantos mangkin kantun keajegang basanyane sakadi kawentenan variasi dialek utawi tabuh bahasa (nada suatu ucapan atau logat dalam komukasi) sane kaanggen ritatkala mababaosan olih paguyuban Krama Bali. Denes (ring Iwan,2011:32) maosang variasi dialek sane keanggen ring Basa Bali dasarnyane polih kakepah dados kalih inggih punika Dialek Bali Aga lan Dialek Bali Dataran utawi Bali umum. Variasi dialek wenten krana genah geografis krama Bali sane malianan. Penutur sane nganggen Dialek Bali Aga sering kasengguh krama Bali Aga lan ipun magenah ring makudang-kudang daerah pegunungan ring Bali. Ring aab mangkin, kawentenan penganggen Dialek Bali Aga sane meartos variasi dialek ring basa Bali, sampun nenten karawat. Santukan ring aab mangkin, krama penganggen Dialek Bali Aga sampun akeh sane ngerereh pangupa jiwa lan masekolah ring desa lianan. Ring para yowana umpaminyane, mangkin ipun akeh kaiusin olih teknologi, sane ngeranayang ipun kapah nganggen Dialek Bali Aga ring pergaulan sewai-wai. Parindikan punika pastika mewali saking panglimbakan aab aor tanpa wates sakadi mangkin, sane ngardi kahuripan krama Bali. Lianan asapunika, risajeroning wewidangan kulawarga para rerama stata ngajahin alit-alitnyane saking rare nganggen Bahasa Indonesia. Parindikan puniki ngardi para yowana stata kirang ngresep nganggen basa Bali. Samaliha ring nganggen Dialek Bali Aga sane kaanggen ring wewidangan sane sampun kosek dados sayan nyumpitang lan minab makudang-kudang warsa malih Dialek Bali Aga karasayang nenten manut malih sareng panglimbakan aab lan nenten kebaos kaloktah. Aor tanpa wates (globalisasi) ngiusin panglimbakan adat lan kabudayaan krama bali. Budaya dura negara sane ngranjing lan ngusak asik kabudayaan krama Baline, sane ngardi wenten paobahan budaya Bali sayan ical. Silih sinunggilnyane kabudayaan krama Baline inggih punika kawentenan variasi Dialek Bali Aga sajeroning mababaosan. Saking pikenoh ring ajeng, basa Bali inggih punika swadarma sareng sami. Mejalaran mangda jagra sareng sami, utsaha-utsaha nenten ja meweh yening kamargiang. Yening kacingak malih ring Krama Bali, akeh utsaha sane sepatutnyane dados kamargiang anggen ngajegang basa lan sastra Bali. Silih sinunggilnyane inggih punika mangda para yowana kayun namiang kabudayaan majeng ring yowana selanturnyane. Bahasa Bali sareng Dialek Bali Aga kari kaanggen saking turun-temurun lan pinaka dialek pagubugan krama penuturnyane. Saking seseleh kapertama sane panilik laksanayang, panilik manggihin silih sinunggil desa, ring desa punika kramanyane kari mababaosan nganggen variasi Dialek Bali Aga. Desa punika inggih punika Desa Pakraman Sidatapa, sane magenah ring bukit ring Desa Sidatapa, Kecamatan Banjar, Kabupaten Buleleng. Ring Desa puniki panilik manggihin yening ring dina-dina krama risajeroning mababaosan kari nganggen Dialek Bali aga. Krama ring Desa nenten uning indik anggah-ungguhing basa Bali. Lianan asapunika, krama ring Desa punika nganggen ngucapang /a/ sane akhir suku kruna masuara /e/ pepet. Krama ring Desa Sidatapa puniki, kantun wenten nganggen Dialek Bali Aga, yadiastun wenten iusan saking aab aor tanpa wates (globalisasi). Parindikan puniki, kalaksanayang anggen utsaha ritatkala ngajegang tetamian lelangit. Dialek krama puniki madue pabinayan sareng Dialek Dataran. Minakadi ipun jagi ngucapang kruna kije ring Bahasa Bali Dataran nanging ring Dialek Bali Aga ipun ngucapang melianan inggih kejapa. Taler ring kruna sinduk Dialek Bali Dataran, nanging ring Dialek Bali Aga kaucapang sidu, lan kari akeh kruna-kruna sane lian pangucapanyane. Ring pagubugan sarahina-rahina krama ring desa puniki tetep nganggen dialek ipun, ipun nenten marasa terkucil, santukan ipun marasa

4 yening dialek ipun tetep ajeg lan sida katamiang ngantos turun-temurun. Sampun saking alit-alit krama ring desa Sidatapa kabiasaang mabebaosan nganngen basa Bali khususnyane nganggen dialek Bali aga. Ipun mirengang para rerama ipun mabebaosan nganngen dialek Bali Aga. Nike mawinan ngantos mangkin krama desa irika kari nganngen dialek Bali aga. Nanging wenten masi sane meneng ring genah melianan sekadi ipun ngeranjing utawi ngrereh pangupa jiwa. Ipun uning indik dialek basa Bali Dataran, nanging yening ipun mewali ka desa ipun. Ipun kari mabebaosan nganggen dialek bali Aga. Dialek Bali Aga punika sampun kadadosang basa ibu olih krama desa Sidatapa. Nike mawinan dialek Bali Dataran meweh ngeranjing ka desa Sidatapa. Kawentenan krama Desa Sidatapa puniki, ngawetuang pikayun panyeleh mangda uning Dialek Bali Aga kaanggen ring sajeroning mabasa bali ring Desa Sidatapa, lan meled uning napi sane dados dadalan pikobet Kenapi krama ring desa Sidatapa nganggen Dialek Bali aga. Lianan asapunika penyeleh angob sareng kawentenan dialek Bali Aga sane karasayang unik yening kasiahang sareng dialek Bali Dataran lan kawentenan Krama Desa Sidatapa sane kari nganggen Dialek Bali Aga ring tengah panglimbakan aab tanpa wates (globalisasi) sekadi mangkin. Kawentenan penganggen dialek Bali Aga durung wenten sane nilikin ring wewidangan jurusan Pendidikan Bahasa Bali puniki. Nika mawinan panilik meled nilikin indik dialek Bali Aga. Medasar panelataran ring ajeng, dadosnyane panyeleh meled nilikin Dialek Bali Aga sane kari wenten ring aab tanpa wates (globalisasi) sekadi mangkin, krama Desa Pakraman Sidatapa dados jejeringnyane. Panilik ngalaksanayang seseleh nganggen murda Dialek Bali Aga sane Kaanggen (Eksistensi) Sajeroning Mabasa Bali ring Desa Sidatapa, Kecamatan Banjar, Kabupaten Buleleng (Studi Kasus). Manut dadalan pikobet ring ajeng, dadosnyane pikobet ring tetilik puniki inggih punika (1) Napi mawinan Desa Pakraman Sidatapa nganggen Dialek Bali Aga risajeroning mabebaosan? (2) Sapunapi kawentenan Dialek Bali Aga kaanggen ring Desa Sidatapa, kecamatan Banjar, kabupaten Buleleng ring aab aor tanpa wates (globalisasi) sekadi mangkin? (3) Tiosan ring dialek Bali Aga, basa napi manten sane sida kauningin olih krama sane wenten ring Desa Sidatapa? Wenten tetujon tetilik puniki inggih punika: (1) nelatarang Desa Pakraman Sidatapa nganggen Dialek Bali Aga risajeroning mabebaosan. (2) nelatarang Dialek Bali Aga kaanggen ring Desa Sidatapa, kecamatan Banjar, kabupaten Buleleng ring aab tanpa wates sekadi mangkin. (3) nelatarang tiosan ring dialek Bali Aga, basa sane sida kauningin olih krama sane wenten ring Desa Sidatapa. Wenten kawigunan tetilik kaepah dados kalih inggih punika kawigunan teoritis lan kawigunan praktis. Kawigunan teoritis mapaiketan ring kaweruhan ring wewidangan nyelehin drama mabasa Bali. Kawigunan praktis katuju majeng ring para pangwacen,, majeng ring paguron-guron, majeng ring panilik, majeng ring panilik lian. Sepat sikusiku inggih punika teori-teori sane kaanggen ring sajeroning nglaksanayang tetilik puniki. Teori teori sane katelatarang ring sepat siku-siku minakadi (1) teori sosiolinguistik (Aslinda sareng Syafyahya 2007), (2) wit basa Bali (Sulaga dkk 1996), (3)variasa basa (Chaer sareng Agustina 1995 ), (4) dialek Bali Aga (Antara 2011), (5) pemertahanan basa (Sumarsono 1990). Teori sosiolinguistik kanggen ring tetilik puniki, riantukan ring tetilik puniki sane pacang katilik inggih punika indik kawentenan dialek Bali Aga ring bebaosan para kramane, utaminnyane ring para yowana. Konteks sosial inggih punika silih sinunggil komponen tutur sane akeh mawesana majeng ring bebaosan sane kabaosang olih jadma ring peristiwa tutur Sadurung uning sejarah basa Bali, sepatutnyane iraga sareng sami uning napi

5 basa Bali punika. Basa Bali inggih punika wantah basa sane wenten ring pulo Bali, miwah sane kanggen mabebaosan olih krama Bali. Sejarah basa Bali nganutin napi sane katelatarang olih para sujana silih sinunggilnyane olih Sulaga dkk. (1996: 2-3) inggih punika. Basa Bali kuno wantah basa sane pinih riin (tertua) ring Bali, sané akéh kapanggihin kawentenannyane ring prasasti (ngawit warsa 804 Çaka (882 Masehi) nyantos panyenengan (pemerintahan) Raja Anak Wungsu warsa 994 Çaka (1072 Masehi)). Pangrauh kabudayaan Jawa kuna (basa Jawa kuna) ageng pisan wesanannyanedaweg panyenengan raja Anak Wungsu. Kawentenan sakadi punika, ngawinang basa Bali kuno (utaminnyane soroh sasuratan) akehan nenten kanggen miwah kagentosin antuk basa Jawa kuno. Nanging, basa Bali kuno ring bebaosan kantun ajeg kanggen. Panglimbak basa Bali sakadi asapuniki salanturnyane dados wit saking basa Bali anyar. Ring sisi tiosan, nyantos abad ka-11, ring Jawi nglimbak kasusastraan Jawa kuno sane kabaos Kidung, ring panglimbaknyane ring Jawi basa punika kasengguh basa Jawa tengahan. Salanturnyane basa Jawa tengahan punika nglimbak ring Bali sane masanding sareng basa sarahina krama Bali, sane salanturnyane kauningin dados basa Bali tengahan. Sumarsono ( 2009:21 ) maosang yening pengertian variasi bahasa (dialek) disini adalah bahasa sekelompok masyarakat yang tinggal di suatu daerah tertentu. Dadosnyane soang-soang krama madue variasi basa (dialek) peragan sane keanggen ring wewidanganyane. Dialek Bali Aga ring lumbrahnyane dados basa pagubugan ring lingkungan krama ring pegunungan utawi gunung. Krama Bali Aga inggih punika krama Bali sane nenten keni iusan panglimbakan saking genah tioasan, khususnyane iusan saking kabudayaan Jawa Hindu. Dialek Bali aga inggih punika dialek Basa Bali sane wenten ring daerah Nusa Penida, Tenganan, Tigawasa, Bugbug, Seraya, Sembiran, Selunglung, Sidatapa, Cempaga, Pedawa, Mayong, blimbing, Bantir, lan kari akeh desa-desa sane lianan. Ceciren saking dialek Bali Aga puniki nenten madue tingkatan sor singgih (bahasa kasar dan bahasa halus), pengucapan ultima utawi ring ungkur suku krunanyane kaucapang /a/ nenten /e/ pepet. (Antara, 2011: 7). Krama Bali sane nganggen Bahasa Bali Aga puniki akehan meneng ring gunung utawi ring pegunungan. Ring parindikan puniki Danie maosang ring ( Chaer, 1995:193) yening kacingak menurutnyane kawentenan makudang basa daerah ring minahasa Timur inggih punika santukan iusan penganggen basa Melayu Manado sane madue prestise sane lebih tinggi lan penganggen basa Indonesia sane cangkupan penganggenyane madue watak nasional. Nanging, wenten taler penganggen B1 sane jumlah penuturnyane nenten akeh sida kukuh majeng iusan penganggen B2 sane lebih dominan. Anggen nelatarang teori punika ring laporan Sumarsono (Chaer, 1995:193) indik pemertahanan penggunaan bahasa Melayu Loloan di desa Loloan di desa Loloan, termasuk dalam wilayah kota Negara, Bali. Manut Sumarsono, krama desa Loloan sane geboganyane kirang langkung tiga ribu jadma punika nenten nganggen basa Bali, nanging nganggen basa Melayu lan kasengguh basa Melayu Loloan, saking B1nyane lan ipun makasami maagama Islam. Ring tengah-tengah B2 sane lebih dominan inggih punika basa Bali, ipun polih bertahan nganggen basa kapertama inggih punika basa Melayu Loloan, saking abad ke-18 sane sampun liwat, ritatkala tetamian ipun sane maosang mawit saking Bugis lan Pontianak rauh ring genah punika. Faktor napi manten sane ngawinang ipun polih bertahan, manut Sumarsono (1990) kapertama, wewidangan genah ipun magenah ring sikian genah manut geografis madohan saking wewidangan genah krama Bali, Kaping kalih wentenyane toleransi saking krama mayoritas Bali sane kayun

6 nganggen basa Melayu Loloan ritatkala mababaosan sareng golongan minoritas Loloan, yadiastun ritatkala mabebaosan punika kaanggen taler basa Bali. Kaping tiga, krama Loloan madue watek keislaman sane nenten akomoditif majeng krama, budaya lan basa Bali. Pepineh punika kawewehin olih uleng kayun krama Loloan puniki ngranayang kirangnyane pagubugan pantaraning krama Loloan sane minoritas lan krama Bali sane mayoritas. Dadosnyane basa Bali nenten eanggen ring krama Loloan. Sane kapat kawentenan pagubugan sane rumaket saking anggota krama majeng basa Melayu Loloan, dadosnyane status basa puniki kaanggen pralambang krama Loloan sane meagama islam, kemaon basa Bali kaanggep dados pralambang krama Bali sane maagama Hindu. Nike mawinan, penganggen basa Bali katolak anggen parikrama intrakelompok, utamanyane ring ranah agama. KRAMANING TETILIK Ring tetilik punika nganggen tetilikan deskriptif kualitatif mangda ngamolihang data sane patut, becik, lan manut kadi kasujatian saking data sane katilik. Data sane karereh ring tetilikan puniki inggih punika kawentenan dialek Bali Aga ri sajeroning mabasa Bali ring desa Sidatapa, Kecamatan Banjar, Kabupaten Buleleng. Jejering ring tetilik inggih puniki inggih punika krama dsa Sidatapa, kecamatan Banjar, kabupaten Buleleng. Penandang ring tetilik sane klaksanayang wantah kawentenan dialek Bali Aga sane keanggen mabebaosan sajeroning mabasa Bali.. Data ring tetilik mabuat pisan, sawireh nganggen nyawis pitaken sane kaselehin ring tetilik punika. Ngawit saking murda tetilik puniki inggih punika kawentenan dialek Bali Aga ri sajeroning mabasa Bali ring Desa Sidatapa, Kecamatan Banjar, Kabupaten Buleleng. Mupulang data punika nganggen metodedokumentasi. Manut Arikunto (2005:45) metode dokumentasi inggih punika data sane kanggen tetilik kapolihang saking dokumentasi hasil wawancara lan hasil rekaman peparuman. Sane kalaksanayang olih panilik rikalaning ngamargiang kramaning dokumentasi inggih punika, kanggen ngamolihang data sane karekam ngenenin indik dialek Bali Aga. Panilik ngarekam indik krama sane mabebaosan nganggen dialek Bali Aga. Piranti tetilik mapaiketan ring palihan tetilik sane kanggen ring mupulang data. Tetujon nganggen piranti tetilik punika mangda elah tur pikolihnyane becik. Malarapan antuk punika, piranti sane kanggen ring tetilikan inggih punika piranti kartu data. Kartu data punika kanggen nyatet bebaosan sane medaging krunakruna dialek Bali Aga Seusan samian data sampun prasida kapupulang selanturnyane kalaksanayang data tureksa. Data tureksa pinaka tata cara sane ngenter runtutan data, mangda prasida nlatarang ring wangun dasarnyane. Data tureksa sane kanggen ring tetilikan puniki inggih punika transkrip data, reduksi data, penyajian data, penyutetan (penyimpulan) (Arikunto 2005). PIKOLIH LAN TETEPASAN Manut sakadi kartu data sane kaanggen risajeroning tetilikan, Tetilikan sane kapolihang niki kacihnayang ring sor. Data sane kapolihang ring tetilikane puniki, inggih punika kawentenan dialek Bali Aga kaanggen ring Desa Sidatapa ring aab aor tanpa wates sekadi mangkin sane kapolihang inggih punika dialek Bali Aga kantun manggeh ring aab aor tanpa wates sekadi mangkin. Punika prasida kacingak saking karinyane dialek Bali Aga keanggen ring krama desa Sidatapa ri tatkala mabebaosan taler dialek Bali Aga manggeh keanggen ring ranah-ranah formal sekadi ring peparuman desa Adat. Saking pikolih ring ajeng polih katepasang Yadiastun akeh wenten iusan saking faktor-faktor luar. Nanging yening wenten parindikanparindikan sane mapaiketan sareng kedinasan utawi formal krama Desa Sidatapa sampun nganggen basa Bali Alus

7 lan basa Indonesia. Manut saking narasumber ring aab aor tanpa wates sekadi mangkin, krama Desa Sidatapa sampun mresidayang menyesuaikan situasi, yening krama Desa Sidatapa mababaosan sareng semeton lan sawitranyane otomatis nganggen dialek Bali Aga, semaliha yening krama desa Sidatapa mabebaosan sareng tamiu utawi jadma saking luar desa Sidatapa sampun mresidayang menyesuaikan bebaosan sane keanggen ritatkala mabebaosan, nenten malih nganggen dialek Bali aga. Nika madue tetujon sumangdane sang sane kaajak mabebaosan ngerti utawi karesep indik napi sane kabaosang olih krama Desa Sidatapa. Ngenenin indik pikolih sane kaping kalih inggih punika sane ngawinang Desa Pakraman sidatapa ngelestariang Dialek Bali Aga ri sajeroning mabebaosan sane kapolihang inggih punikadialek Bali Aga kalestariang ring krama desa Sidatapa. Manut saking narwakya sane sampun kawawancarain inggih punika santukan krama desa Sidatapa sampun nganggep dialek Bali Aga punika dados Basa Aku utawi Basa Ibu nike mawinan saking alit sampun kabiasaang nganggen dialek Bali Aga punika. Wenten taler parindikan sane ngawinang krama Desa nganggen dialek Bali Aga inggih punika santukan krama Desa Sidatapa punika wenten Bisama. Bisama inggih punika tetamian lelangit sane mawentuk lontar sane medaging makudang-kudang sumpah, silih sinunggilnyane maosang yening krama desa Sidatapa mangda mabasa asiki inggih punika Basa Dialek Bali Aga nike mawinan krama desa Sidatapa nganggen dialek Bali Aga punika. Yening wenten krama desa sane lempas ring sumpah punika jagi molihang sanksi utawi pikobet (kutukan) sane ngranayang kulawarga sane lempas sareng sumpah punika jagi molihang sengsara. Saking pikolih punika polih katepasin dados Basa sane keanggen ri kala mabebaosan inggih punika dialek Bali Aga ring basa Bali, basa Bali Alus lan basa Indonesia. Manut saking bebaosan ring ajeng polih kacingak yening dialek Bali Aga kari keanggen ri tatkala mabebaosan ring peparuman. Parindikan puniki nyinahyang yening utsaha saking krama desa Sidatapa ngajegang dialek ipune. Fishman ring (Sumarsono, 1990) maosang yening pemertahanan basa pacang kacingak wentuknyane ring kenyataan sikian basa sane kari keanggen lan kari kajudi ring parindikan-parindikan tertentu. Dialek Bali Aga dados pralambang padewekan krama etnis Desa Sidatapa sapeluwir pendukung kabudayaan Desa Bali Aga ngantos mangkin kari keanggen ring kauripan sewai-wai krama etnis Desa Bali Aga. Yadiastun nenten kelempasin yening makudang-kudang ranah penganggen wenten kebocoran-kebocoran. Dadosnyane bantang pikobet sane kaping kalih polih kecawis inggih punika ring aab aor tanpa wates sekadi mangkin, dialek Bali Aga kari keanggen ri tatkala mabebaosan. Sekadi imba bebaosan ring paparuman ring ajeng, yadiastun wenten krama sane nganggen basa Alus sane nenten nyiriang dialek Bali Aga wenten taler krama sane nganggen basa Indonesia. Parindikan punika klaksanayang sumangdena ri tatkala nelatarang indik daging peparuman punika krama nenten meweh ngresepin artosartosnyane. Manawi krama irika samian prasida mabebaosan utawi uning indik dialek Bali Aga, nanging wenten krunaakruna sane nenten prasida kebaosang nganggen dialek Bali Aga. Nika mawinan ri tatkala mabebaosan ring peparuman krama nenten nganggen dialek Bali Aga kemanten, wenten taler sane nganggen basa Alus, lan basa Indonesia. Punika nyihnayang pemertahanan basa dialek Bali Aga majeng ring basa Indonesia sayan rered. Akeh ranah sane sadurungnyane nganggen dialek Bali Aga lan, sane mangkin nganggen basa Indonesia minakadi : ranah peparuman, ranah pagubugan pisaga, ranah pengajah-ajahan lan ranah widang praja. Dadosnyane yening kepaiketang sareng teori pemertahanan basa, kawentenan dialek Bali Aga ri sajeroning mabasa Bali ring aab

8 aor tanpa wates sekadi mangkin sampun kaiusin oleh makudang-kudang basa. Krama ring desa Sidatapa sampun prasida uning lan mabebaosan nganggen basa lianan, minakadi : basa Bali Alus, basa Indonesia taler basa Inggris. Pikolih saking pikobet kaping tiga inggih punika basa sane sida kauningin olih krama desa Sidatapa tiosan ring dialek Bali Aga inggih punika kawentenan krama Desa Sidatapa sane sida uning indik tiosan ring dialek Bali Aga. Kawentenan Dialek Bali aga ring Desa Sidatapa sampun kadadosang basa Aku utawi basa Ibu olih krama Desa Sidatapa. Sampun saking saka 785 SM krama desa ring Desa Sidatapa nganggen dialek Bali Aga,nika kauningingin saking kawentenan lontar sane mawasta Bisama. Nanging ring aab sekadi mangkin sane kauiningin sampun akeh krama Desa Sidatapa sane sane uning indik basa tiosan ring dialek Bali Aga. Minakadi basa Indonesia, basa Inggris miwah basa sane lianan. Manut saking pabligbagan sane klaksanayang sareng narwakya, krama Desa Sidatapa wenten sane sampun uning indik basa tiosan ring dialk Bali Aga. Sampun akeh alit-alit sane masekolah uning indik basa Indonesia lan basa Inggris taler akeh krama Desa Sidatapa mekarya ring dura Negara. Nike nyihnayang yening krama Desa Sidatapa sampun sayan nglimbak yening kacingak saking presentasenyane. Manut prebekel ring desa Sidatapa presentase krama sane sida mabasa Indonesia inggih punika 70%, lan sane sida mabasa Inggris presentasenyane inggih punika 15 %. Krama ring Desa Sidatapa sane mangkin sampun prasida menyesuaikan ri tatkala mababaosan. Yening wenten parikrama ring desa sane karauhin olih tamiu saking pamrintahan pastika sampun nganggen basa Indonesia utawi basa Bali Alus punika taler ri tatkala nglaksanayang sembah bakti lan upakara ring Pura utawi ring jero soang-soang ri tatkala mababaosan sampun nganggen basa Bali Alus. Ring aab sekadi mangkin yadiastun akeh krama Desa Sidatapa sane sida uning indik basa Indonesia lan basa Inggris nanging yening krama Desa Sidatapa mabebaosan sareng peturu krama Desa Sidatapa kari nganggen dialek Bali Aga. Nika nyihnayang kawentenan pemertahanan Basa. Pemertahanan basa iriki prasida kacingak saking karinyane krama Desa Sidatapa mabebaosan nganggen dialek Bali Aga yadiastun akeh krama Desa Sidatapa sane sampun sida uning indik basa sane lianan minakadi basa Indonesia lan basa Inggris. Basa punika keanggen ritatkala ngemargiang peparuman ring adat utawi desa. Ri tatkala kelian adat mabebaosan sareng krama, irika kelian adat nganggen dialek Bali Aga. Nanging yening baga palemahan mabebaosan ring peparuman punika nganggen basa Bali Alus lan basa Indonesia punika polih kacingak ring lengkara. Itu rutin sifatnya dalam setahun be liwat Rp nilaine, tapi posposnya dibikin dengan keadaan didesa. Ring lengkara punika wenten kruna-kruna basa Indonesia menakadi : itu, rutin, sifatnya, dalam, setahun, tapi, posposnya, dibikin, dengan, keadaan, lan didesa. Wenten taler krama sane ngicenin penampen utawi metaken ring peparuman punika. Lengkara sane keanggen inggih punika Nah ne aku ade takonang abedik tapi perlu masi ngemaang urungan pendapat abedik apang ade anggon peteges ipidan ritatkala iraga nyalanang apuseluir nah aku.. Ring lengkara punika krama kari ngawetuang akidik indik dialek bali Aganyane minakadi ring kruna aku sane mearti tiang ring basa Bali dataran. Krama taler uning indik basa Inggris, nike kacingak saking lengkara be ade rincian be tercover didalam surat ne ring lengkara punika medaging kruna tercover sane wit krunanyane cover ring basa Inggris, yening ring basa Indonesia mearti sampul. Yadiastun nenten akeh kruna nganggen basa Inggris, krama punika sampun prasida uning indik basa Inggris akidik. Saking penalataran ring ajeng polih kepaiketang sareng teori pemertahanan basa. Kawentenan basa Indonesia lan basa Inggris ring desa Sidatapa punika nenten

9 prasida ngicalang dialek Bali Aga ring desa Sidatapa. Nika polih kacingak saking karinyane keanggen kruna-kruna dialek Bali Aga ring peparuman desa. Yadiastun akehan krama nganggen basa Bali dataran lan basa Indonesia, nike nenten prasida menggeser kawentenan dialek Bali Aga ring aab sekadi mangkin. Iusan basa Indonesia lan basa Inggris kedadosang piranti anggen ngelimbakang desa Sidatapa mangda sayan maju lan nenten lali tetep cumpu sareng dialek bali Aga sane dados pralambang desa Sidatapa kasengguh desa Bali Aga. PAMUPUT Parindikan sane ngawinang Desa Sidatapa nganggen Dialek Bali Aga ri sajeroning mabebaosan inggih punika santukan krama desa Sidatapa sampun nganggep dialek Bali Aga punika dados Basa Aku utawi Basa Ibu nike mawinan saking alit sampun kabiasaang nganggen dialek Bali Aga punika. Wenten taler parindikan sane ngawinang krama Desa nganggen dialek Bali Aga inggih punika santukan krama Desa Sidatapa punika wenten Wisaba. Wisaba inggih punika tetamian lelangit sane mawentuk lontar sane medaging makudang-kudang sumpah, silih sinunggilnyane maosang yening krama desa Sidatapa mangda mabasa asiki inggih punika Basa Dialek Bali Aga nike mawinan krama desa Sidatapa nganggen dialek Bali Aga punika. Yening wenten krama desa sane lempas ring sumpah punika jagi molihang sanksi utawi pikobet (kutukan) sane ngranayang kulawarga sane lempas sareng sumpah punika jagi molihang sengsara. Parindikan sane ngawinang Pikolih indik dialek Bali Aga Kanggen ri tatkala mabebaosan ring krama Desa Sidatapa, Buleleng. Krama Desa Sidatapa ngangge dialek Bali aga ring aab aor tanpa wates sekadi mangkin inggih punika krama Desa Sidatapa kari nganggen dialek Bali Aga ring aab aor tanpa wates sekadi mangkin. Yadiastun akeh wenten iusan saking faktorfaktor luar. Nanging yening wenten parindikan-parindikan sane mapaiketan sareng kedinasan utawi formal krama Desa Sidatapa sampun nganggen basa Bali Alus lan basa Indonesia. Manut saking narasumber ring aab aor tanpa wates sekadi mangkin, krama Desa Sidatapa sampun mresidayang menyesuaikan situasi, yening krama Desa Sidatapa mababaosan sareng semeton lan sawitranyane otomatis nganggen dialek Bali Aga, semaliha yening krama desa Sidatapa mabebaosan sareng tamiu utawi jadma saking luar desa Sidatapa sampun mresidayang menyesuaikan bebaosan sane keanggen ritatkala mabebaosan, nenten malih nganggen dialek Bali aga. Nika madue tetujon sumangdane sang sane kaajak mabebaosan ngerti utawi karesep indik napi sane kabaosang olih krama Desa Sidatapa. Pikolih Parindikan Data indik basa sane sida kauningin olih krama tiosan ring dialek Bali Aga ring Desa Sidatapa, Buleleng. Sampun saking saka 785 SM krama desa ring Desa Sidatapa nganggen dialek Bali Aga,nika kauningingin saking kawentenan lontar sane mawasta Bisama. Nanging ring aab sekadi mangkin sane kauiningin sampun akeh krama Desa Sidatapa sane sane uning indik basa tiosan ring dialek Bali Aga. Minakadi basa Indonesia, basa Inggris miwah basa sane lianan. Sampun akeh alit-alit sane masekolah uning indik basa Indonesia lan basa Inggris taler akeh krama Desa Sidatapa mekarya ring dura Negara. Nike nyihnayang yening krama Desa Sidatapa sampun sayan nglimbak yening kacingak saking presentasenyane. Manut prebekel ring desa Sidatapa presentase krama sane sida mabasa Indonesia inggih punika 70%, lan sane sida mabasa Inggris presentasenyane inggih punika 15 %. Krama ring Desa Sidatapa sane mangkin sampun prasida menyesuaikan ri tatkala mababaosan. Yening wenten parikrama ring desa sane karauhin olih tamiu saking pamrintahan pastika sampun nganggen basa Indonesia utawi basa Bali Alus punika taler ri tatkala nglaksanayang sembah bakti

10 lan upakara ring Pura utawi ring jero soangsoang ri tatkala mababaosan sampun nganggen basa Bali Alus. Ring aab sekadi mangkin yadiastun akeh krama Desa Sidatapa sane sida uning indik basa Indonesia lan basa Inggris nanging yening krama Desa Sidatapa mabebaosan sareng peturu krama Desa Sidatapa kari nganggen dialek Bali Aga. Nika nyihnayang kawentenan pemertahanan Basa. Pemertahanan basa iriki prasida kacingak saking karinyane krama Desa Sidatapa mabebaosan nganggen dialek Bali Aga yadiastun akeh krama Desa Sidatapa sane sampun sida uning indik basa sane lianan minakadi basa Indonesia lan basa Inggris. Basa punika keanggen ritatkala ngemargiang peparuman ring adat utawi desa. KAPUSTAKAAN Antara, I Gusti Putu.2011.Morfologi Bahasa Bali. Singaraja: Undiksha. Arikunto, Suharsimi Prosedur Penelitian Suatu Pendekatan Praktik. Jakarta: Rineka Cipta. Aslinda & Syafyahya, Leni Pengantar Sosiolinguistik. Bandung: PT Refika Aditama. Chaer, Abdul lan Leonie Agustina Sosiolinguistik Perkenalan Awal. Jakarta: PT. Rineka Cipta. Jendra, Iwan Indrawan Sosiologi Bahasa Bali. Denpasar: Vidia. Sulaga, I Nyoman., dkk Tata Bahasa Baku Bahasa Bali. Denpasa: Pemerintah Provinsi Daerah Tingkat I Bali. e-journal JPBB Universitas Pendidikan Ganesha

KAWENTENAN DIALEK BALI AGA RING DESA DAUSA KECAMATAN KINTAMANI KABUPATEN BANGLI

KAWENTENAN DIALEK BALI AGA RING DESA DAUSA KECAMATAN KINTAMANI KABUPATEN BANGLI KAWENTENAN DIALEK BALI AGA RING DESA DAUSA KECAMATAN KINTAMANI KABUPATEN BANGLI I Ketut Agus Adi Putra 1 Ida Ayu Sukma Wirani 1, Ida Ayu Pt. Purnami, S.S, M.Pd 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas

Lebih terperinci

BASA BALI KEPARA DIALEK NUSA PENIDA SANE KAANGGEN SAJERONING MABEBAOSAN RING WEWIDANGAN DESA PAKRAMAN NUSASARI, KECAMATAN MELAYA, KABUPATEN JEMBRANA

BASA BALI KEPARA DIALEK NUSA PENIDA SANE KAANGGEN SAJERONING MABEBAOSAN RING WEWIDANGAN DESA PAKRAMAN NUSASARI, KECAMATAN MELAYA, KABUPATEN JEMBRANA BASA BALI KEPARA DIALEK NUSA PENIDA SANE KAANGGEN SAJERONING MABEBAOSAN RING WEWIDANGAN DESA PAKRAMAN NUSASARI, KECAMATAN MELAYA, KABUPATEN JEMBRANA N. M. Novalia Pramita Sari 1, I W. G. Wisnu 1, I M.

Lebih terperinci

KAWENTENAN CAMPUR KODE RING ALBUM TEMBANG POP BALI RAMBO OLO-OLO OLIH GRUP BAND BINTANG

KAWENTENAN CAMPUR KODE RING ALBUM TEMBANG POP BALI RAMBO OLO-OLO OLIH GRUP BAND BINTANG KAWENTENAN CAMPUR KODE RING ALBUM TEMBANG POP BALI RAMBO OLO-OLO OLIH GRUP BAND BINTANG I Gst. Ngr. Pt Darsana 1, I A. Sukma Wirani 1, I A. Pt Purnami 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan

Lebih terperinci

SOR SINGGIH BASA BALI RING PARUMAN SUBAK ABIAN DESA ADAT ASAHDUREN, KECAMATAN PEKUTATAN, JEMBRANA

SOR SINGGIH BASA BALI RING PARUMAN SUBAK ABIAN DESA ADAT ASAHDUREN, KECAMATAN PEKUTATAN, JEMBRANA e-journal JJPBB Universitas Pendidikan Ganesha Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Vol: 2 No:1(2015) SOR SINGGIH BASA BALI RING PARUMAN SUBAK ABIAN DESA ADAT ASAHDUREN, KECAMATAN PEKUTATAN, JEMBRANA N. K. Lady

Lebih terperinci

CAMPUHAN WARNA BASA (CAMPUR KODE) SANE WENTEN RING PABLIGBAGAN SUBAK ANYAR DESA PADANGKELING, KECAMATAN BULELENG, KABUPATEN BULELENG, WARSA 2016

CAMPUHAN WARNA BASA (CAMPUR KODE) SANE WENTEN RING PABLIGBAGAN SUBAK ANYAR DESA PADANGKELING, KECAMATAN BULELENG, KABUPATEN BULELENG, WARSA 2016 CAMPUHAN WARNA BASA (CAMPUR KODE) SANE WENTEN RING PABLIGBAGAN SUBAK ANYAR DESA PADANGKELING, KECAMATAN BULELENG, KABUPATEN BULELENG, WARSA 2016 Komang Rina Dewi, I Nyoman Sudiana, I Nengah Martha Jurusan

Lebih terperinci

FILM DOKUMENTER PINAKA SERANA NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT PUISI BALI ANYAR RING KELAS X7 SMA NEGERI 2 BANJAR

FILM DOKUMENTER PINAKA SERANA NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT PUISI BALI ANYAR RING KELAS X7 SMA NEGERI 2 BANJAR FILM DOKUMENTER PINAKA SERANA NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT PUISI BALI ANYAR RING KELAS X7 SMA NEGERI 2 BANJAR I K. Aryana prayoga 1 I.N. Suandi 1, I. K. Paramarta 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas

Lebih terperinci

SESELEH MATERI TES ULANGAN UMUM SEMESTER GENAP WARSA 2013/2014 PEPLAJAHAN BASA BALI KELAS X RING SMK NEGERI 3 SINGARAJA

SESELEH MATERI TES ULANGAN UMUM SEMESTER GENAP WARSA 2013/2014 PEPLAJAHAN BASA BALI KELAS X RING SMK NEGERI 3 SINGARAJA SESELEH MATERI TES ULANGAN UMUM SEMESTER GENAP WARSA 2013/2014 PEPLAJAHAN BASA BALI KELAS X RING SMK NEGERI 3 SINGARAJA W Sriani, I W G Wisnu, IG Artawan Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan

Lebih terperinci

CAMPUH KODE (CAMPUR KODE) RING WAYANG KULIT INOVATIF CENK BLONK SANE MAMURDA LATA MAHOSADHI

CAMPUH KODE (CAMPUR KODE) RING WAYANG KULIT INOVATIF CENK BLONK SANE MAMURDA LATA MAHOSADHI CAMPUH KODE (CAMPUR KODE) RING WAYANG KULIT INOVATIF CENK BLONK SANE MAMURDA LATA MAHOSADHI I Gusti Agung Indriyani 1 Ida Bagus Rai 1, Sang Ayu Putu Sriasih 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas

Lebih terperinci

Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Fakultas Bahasa dan Seni Universitas Pendidikan Ganesha

Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Fakultas Bahasa dan Seni Universitas Pendidikan Ganesha NGAWIGUNAYANG PIRANTI WAYANG CENKBLONK PINAKA UTSAHA NINCAPANG KAWAGEDAN NYURATLENGKARA SANE MADAGING BASITA PARIBASA SISIA KELAS VII H SMP NEGERI 1 SUKASADA 1 I Gede Suputra, 1 I Gede Gunatama, 2 Ida

Lebih terperinci

SESELEH PANGAWIGUNAAN BASA BLACKBERRY MESSAGE (BBM) YOWANA RING BR. DUSUN SALA, DESA ABUAN, KECAMATAN SUSUT, KAB. BANGLI

SESELEH PANGAWIGUNAAN BASA BLACKBERRY MESSAGE (BBM) YOWANA RING BR. DUSUN SALA, DESA ABUAN, KECAMATAN SUSUT, KAB. BANGLI SESELEH PANGAWIGUNAAN BASA BLACKBERRY MESSAGE (BBM) YOWANA RING BR. DUSUN SALA, DESA ABUAN, KECAMATAN SUSUT, KAB. BANGLI 1 I Ni luh Umi Astary, 1 I Ida Bagus Rai, 2 I I Gede Nurjaya Jurusan Pendidikan

Lebih terperinci

SARANA TEMBANG MELAYANGAN OLIH EMONI KAANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT PUISI BALI ANYAR SISIA KELAS VIII 6 SMP NEGERI 3 BANJAR

SARANA TEMBANG MELAYANGAN OLIH EMONI KAANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT PUISI BALI ANYAR SISIA KELAS VIII 6 SMP NEGERI 3 BANJAR SARANA TEMBANG MELAYANGAN OLIH EMONI KAANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT PUISI BALI ANYAR SISIA KELAS VIII 6 SMP NEGERI 3 BANJAR Ni Kadek Erni Yuni Andani 1,Gede Gunatama 1,Ida Bagus Rai 2 Jurusan Pendidikan

Lebih terperinci

METODE KOOPERATIF TIPE THINK, PAIR, SHARE (TPS) ANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT SINOPSIS CERPEN MABASA BALI SISIA KELAS XI-3 IPA SMA NEGERI 1 BANJAR

METODE KOOPERATIF TIPE THINK, PAIR, SHARE (TPS) ANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT SINOPSIS CERPEN MABASA BALI SISIA KELAS XI-3 IPA SMA NEGERI 1 BANJAR METODE KOOPERATIF TIPE THINK, PAIR, SHARE (TPS) ANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT SINOPSIS CERPEN MABASA BALI SISIA KELAS XI-3 IPA SMA NEGERI 1 BANJAR Kadek Dwi Payani 1, 1 I B Putra Manik A, 2 Wayan Gede

Lebih terperinci

CAMPUR KODE BASA INDONESIA RING PANGAJAHAN BASA BALI KELAS V SD LAB UNDIKSHA

CAMPUR KODE BASA INDONESIA RING PANGAJAHAN BASA BALI KELAS V SD LAB UNDIKSHA CAMPUR KODE BASA INDONESIA RING PANGAJAHAN BASA BALI KELAS V SD LAB UNDIKSHA N. K. Wulan Adnyasari 1, I. B. Ludy Paryatna 1, I.B. Sutresna 2. Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha

Lebih terperinci

IUSAN PANGAWIGUNAAN PIRANTI GAMBAR (MONOPOLI) MABASA BALI RING PAPLAJAHAN NGWACEN AKSARA BALI RING SISIA KELAS V SDK MARSUDIRINI

IUSAN PANGAWIGUNAAN PIRANTI GAMBAR (MONOPOLI) MABASA BALI RING PAPLAJAHAN NGWACEN AKSARA BALI RING SISIA KELAS V SDK MARSUDIRINI IUSAN PANGAWIGUNAAN PIRANTI GAMBAR (MONOPOLI) MABASA BALI RING PAPLAJAHAN NGWACEN AKSARA BALI RING SISIA KELAS V SDK MARSUDIRINI 1 I. M. D. Adipraya 1 I. B. Rai, 2 I. W. Wendra Jurusan Pendidikan Bahasa

Lebih terperinci

NUREKSAIN ANGGAH-UNGGUHING BASA BALI RITATKALA PAPARUMAN ADAT RING DESA ADAT SAMPALAN TENGAH, KABUPATEN KLUNGKUNG

NUREKSAIN ANGGAH-UNGGUHING BASA BALI RITATKALA PAPARUMAN ADAT RING DESA ADAT SAMPALAN TENGAH, KABUPATEN KLUNGKUNG NUREKSAIN ANGGAH-UNGGUHING BASA BALI RITATKALA PAPARUMAN ADAT RING DESA ADAT SAMPALAN TENGAH, KABUPATEN KLUNGKUNG Luh Komang Sri Pramawati [1] Ida Bagus Rai [1] Ida Bagus Putra Manik Aryana [2] Jurusan

Lebih terperinci

TETILIK SOR SINGGIH BASA BALI RING PASANGKEPAN KRAMA DESA PAKRAMAN AYUNAN, KECAMATAN ABIANSEMAL, KABUPATEN BADUNG

TETILIK SOR SINGGIH BASA BALI RING PASANGKEPAN KRAMA DESA PAKRAMAN AYUNAN, KECAMATAN ABIANSEMAL, KABUPATEN BADUNG TETILIK SOR SINGGIH BASA BALI RING PASANGKEPAN KRAMA DESA PAKRAMAN AYUNAN, KECAMATAN ABIANSEMAL, KABUPATEN BADUNG 1 I W. Adhi Mahardika, 1 I.B. Putra Manik Aryana, 2 I G. Gunatama. Jurusan Pendidikan Bahasa

Lebih terperinci

KEWAGEDAN NGRESEPANG WANGUN DASAR LAN ARTOS KRUNA DWILINGGA SISIA KELAS X SMA NEGERI 2 BANJAR SINGARAJA

KEWAGEDAN NGRESEPANG WANGUN DASAR LAN ARTOS KRUNA DWILINGGA SISIA KELAS X SMA NEGERI 2 BANJAR SINGARAJA KEWAGEDAN NGRESEPANG WANGUN DASAR LAN ARTOS KRUNA DWILINGGA SISIA KELAS X SMA NEGERI 2 BANJAR SINGARAJA Ni Made Yuniharsih I.N. Suandi 1, I. K. Paramarta 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan

Lebih terperinci

SESELEH CAMPUR KODE RING NOVEL SENTANA CUCU MAREP PAKARDIN I MADE SUGIANTO

SESELEH CAMPUR KODE RING NOVEL SENTANA CUCU MAREP PAKARDIN I MADE SUGIANTO SESELEH CAMPUR KODE RING NOVEL SENTANA CUCU MAREP PAKARDIN I MADE SUGIANTO 1 I W Kuntara, 1 S. A. P. Sriasih, 2 I. A. Sukma Wirani Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja,

Lebih terperinci

METODE COPY THE MASTER KAANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT CERPEN SISIA RING KELAS XI MIA3 SMA NEGERI 2 SINGARAJA

METODE COPY THE MASTER KAANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT CERPEN SISIA RING KELAS XI MIA3 SMA NEGERI 2 SINGARAJA METODE COPY THE MASTER KAANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT CERPEN SISIA RING KELAS XI MIA3 SMA NEGERI 2 SINGARAJA Ni Kd Ayu Yasinta D 1, I B Putra Manik A 1, Drs Gd Gunatama 2 Jurusan Pendidikan Bahasa

Lebih terperinci

NUREKSAIN SESURATAN PASANG AKSARA BALI RING SAJERONING PAPAN WASTA SANE WENTEN RING SD SE- KECAMATAN JEMBRANA

NUREKSAIN SESURATAN PASANG AKSARA BALI RING SAJERONING PAPAN WASTA SANE WENTEN RING SD SE- KECAMATAN JEMBRANA NUREKSAIN SESURATAN PASANG AKSARA BALI RING SAJERONING PAPAN WASTA SANE WENTEN RING SD SE- KECAMATAN JEMBRANA Ni Luh Putu Mei Aryantini, M. Sri Indriani, I. B. Md. Ludy P. Jurusan Pendidikan Bahasa Bali

Lebih terperinci

Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja, Indonesia

Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja, Indonesia NUREKSAIN KAINGGILAN SOANG-SOANG PITAKEN RISAJERONING PITAKEN ULANGAN AKHIR SEMESTER GENAP PELAJAHAN BASA BALI KELAS VII RING SMP N 1 SINGARAJA WARSA PELAJAHAN 2013/2014 1 Made Suryadana, 1 I Nengah Martha,

Lebih terperinci

KAWENTENAN ANGGAH-UNGGUHING BASA BALI RING NASKAH DRAMA I GODOGAN JURUSAN PENDIDIKAN BASA BALI WARSA 2015/2016

KAWENTENAN ANGGAH-UNGGUHING BASA BALI RING NASKAH DRAMA I GODOGAN JURUSAN PENDIDIKAN BASA BALI WARSA 2015/2016 KAWENTENAN ANGGAH-UNGGUHING BASA BALI RING NASKAH DRAMA I GODOGAN JURUSAN PENDIDIKAN BASA BALI WARSA 2015/2016 Olih: Kadek Moni Ratningsih, NIM 1212051016 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Fakultas Bahasa

Lebih terperinci

I Putu Widhi Astika 1 I Wayan Wendra 1, Sang Ayu Putu Sriasih 2. Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja, Indonesia

I Putu Widhi Astika 1 I Wayan Wendra 1, Sang Ayu Putu Sriasih 2. Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja, Indonesia SESELEH TES OBJEKTIF AKHIR SEMESTER GANJIL BASA BALI KELAS XII SMA NEGERI 2 SINGARAJA 2015/2016 SAKING PARINDIKAN SEBARAN KOGNITIF, VALIDITAS LAN RELIABILITAS, MIWAH KONSTRUKSI OPTION I Putu Widhi Astika

Lebih terperinci

PEPLAJAHAN MABEBAOSAN BASA BALI SANE NGANGGEN MODEL PEPLAJAHAN INOVATIF RING KELAS XI IIS 3 SMA NEGERI 4 SINGARAJA

PEPLAJAHAN MABEBAOSAN BASA BALI SANE NGANGGEN MODEL PEPLAJAHAN INOVATIF RING KELAS XI IIS 3 SMA NEGERI 4 SINGARAJA PEPLAJAHAN MABEBAOSAN BASA BALI SANE NGANGGEN MODEL PEPLAJAHAN INOVATIF RING KELAS XI IIS 3 SMA NEGERI 4 SINGARAJA K. T. Wahyuni, I. W. G. Wisnu, I. N. Suandi Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas

Lebih terperinci

ARTI LEKSEM SUKATING (UKURAN) NGANGGEN LIMA LAN BATIS RING ASTA KOSALA-KOSALI

ARTI LEKSEM SUKATING (UKURAN) NGANGGEN LIMA LAN BATIS RING ASTA KOSALA-KOSALI ARTI LEKSEM SUKATING (UKURAN) NGANGGEN LIMA LAN BATIS RING ASTA KOSALA-KOSALI I Md Werdiatmaja 1, I Kt Paramarta 1, I Gd Artawan, 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja,

Lebih terperinci

Jurusan Pendidikan Bahasa Bali, FBS. Universitas Pendidikan Ganesha. Singaraja, Indonesia

Jurusan Pendidikan Bahasa Bali, FBS. Universitas Pendidikan Ganesha. Singaraja, Indonesia NGAWIGUNAYANG MODEL PEMBELAJARAN KOOPERATIF TIPE MAKE A MATCH ANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT WACANA BAWAK ANTUK AKSARA ANCENG SISIA KELAS XII IPS 2 SMA NEGERI 4 SINGARAJA WARSA PALAJAHAN 2015/2016 Kadek

Lebih terperinci

WARNA (VARIASI) BASA BALI RING SESURATAN KWACA (BAJU KAOS)

WARNA (VARIASI) BASA BALI RING SESURATAN KWACA (BAJU KAOS) WARNA (VARIASI) BASA BALI RING SESURATAN KWACA (BAJU KAOS) N. P. Febri Yuliani 1, I. K. Paramarta 1, G. Artawan 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja, Indonesia e-mail:

Lebih terperinci

BASITA PARIBASA RING ALBUM NASI GORENG SPESIAL KEKAWIAN WIDI WIDIANA

BASITA PARIBASA RING ALBUM NASI GORENG SPESIAL KEKAWIAN WIDI WIDIANA BASITA PARIBASA RING ALBUM NASI GORENG SPESIAL KEKAWIAN WIDI WIDIANA I Pt. Budiantara Putra 1, I Kt. Paramarta 1, I Md. Sutama 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja,

Lebih terperinci

NUREKSAIN SESURATAN AKSARA BALI MANUT PASANG AKSARA PURWADRESTA LONTAR SATUA JRO MATUA TEKEN I CAI MANTU DRUEN GEDONG KIRTYA

NUREKSAIN SESURATAN AKSARA BALI MANUT PASANG AKSARA PURWADRESTA LONTAR SATUA JRO MATUA TEKEN I CAI MANTU DRUEN GEDONG KIRTYA NUREKSAIN SESURATAN AKSARA BALI MANUT PASANG AKSARA PURWADRESTA LONTAR SATUA JRO MATUA TEKEN I CAI MANTU DRUEN GEDONG KIRTYA Kadek Jara Merani 1, Made Sri Indriani 1, IB. Md Ludy Paryatna 2. Jurusan Pendidikan

Lebih terperinci

CAMPUH KODE SAJERONING PRASASTI MABASA BALI KUNO SAKING WARSA MASEHI

CAMPUH KODE SAJERONING PRASASTI MABASA BALI KUNO SAKING WARSA MASEHI CAMPUH KODE SAJERONING PRASASTI MABASA BALI KUNO SAKING WARSA 989-1011 MASEHI Gd. Edi Subawa 1, I Kt. Paramarta 1, I. B. Rai 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja, Indonesia

Lebih terperinci

SESELEH VARIASI BASA RING DIALEK BALI AGA DESA SERAYA, KECAMATAN KARANGASEM, KABUPATEN KARANGASEM

SESELEH VARIASI BASA RING DIALEK BALI AGA DESA SERAYA, KECAMATAN KARANGASEM, KABUPATEN KARANGASEM SESELEH VARIASI BASA RING DIALEK BALI AGA DESA SERAYA, KECAMATAN KARANGASEM, KABUPATEN KARANGASEM N. L. Degeng Ratna Dewi 1, I. B. Rai 1, N. Sudiana 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan

Lebih terperinci

TATA KRUNA SAJERONING WIDYA KAWI SASTRA DRUEN MAHASISIA JURUSAN PENDIDIKAN BAHASA BALI UNDIKSHA EDISI JUNI 2012

TATA KRUNA SAJERONING WIDYA KAWI SASTRA DRUEN MAHASISIA JURUSAN PENDIDIKAN BAHASA BALI UNDIKSHA EDISI JUNI 2012 TATA KRUNA SAJERONING WIDYA KAWI SASTRA DRUEN MAHASISIA JURUSAN PENDIDIKAN BAHASA BALI UNDIKSHA EDISI JUNI 2012 I. A. P. Asti Pratiwi 1, I W. G. Wisnu 1, S. A. P. Sriasih 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali

Lebih terperinci

GENDING-GENDING REGGAE BALI JONI AGUNG SESELEH SEMIOTIKA TETUJON IDUP MANUSA PAIKETANNYANE SARENG AJAH-AJAHAN PAWATEKAN

GENDING-GENDING REGGAE BALI JONI AGUNG SESELEH SEMIOTIKA TETUJON IDUP MANUSA PAIKETANNYANE SARENG AJAH-AJAHAN PAWATEKAN GENDING-GENDING REGGAE BALI JONI AGUNG SESELEH SEMIOTIKA TETUJON IDUP MANUSA PAIKETANNYANE SARENG AJAH-AJAHAN PAWATEKAN I.B. Pidada Adi Putra 1, I.B. Putra Manik Aryana 1, I.B. Ludy Paryatna 2 Jurusan

Lebih terperinci

Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja, Indonesia

Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja, Indonesia RERAWATAN DIALEK BASA BALI RING TEMBANG POP BALI: STUDI KASUS SAJERONING TEMBANG POP BALI MAMURDA CIRI-CIRI KEKAWIAN YONG SAGITA MIWAH BALI UNITED KEKAWIAN KRISNA SURYA PURPA KASOBYAHANG ANTUK DI UBUD

Lebih terperinci

NGAWIGUNAYANG METODE AUDIOLINGUAL ANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NEMBANGANG PUPUH MASKUMAMBANG SISIA KELAS X MIPA 2 SMA NEGERI 1 SINGARAJA

NGAWIGUNAYANG METODE AUDIOLINGUAL ANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NEMBANGANG PUPUH MASKUMAMBANG SISIA KELAS X MIPA 2 SMA NEGERI 1 SINGARAJA NGAWIGUNAYANG METODE AUDIOLINGUAL ANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NEMBANGANG PUPUH MASKUMAMBANG SISIA KELAS X MIPA 2 SMA NEGERI 1 SINGARAJA I Made Wisnawa 1 I Wayan Wendra 1, Sang Ayu Putu Sriasih 2 Jurusan

Lebih terperinci

SESELEH TATA WANGUN JRONING KRIYA SASTRA LAN SOSIOLOGI PANGAWI RING NOVEL SING JODOH RERIPTAN I MADE SUGIANTO

SESELEH TATA WANGUN JRONING KRIYA SASTRA LAN SOSIOLOGI PANGAWI RING NOVEL SING JODOH RERIPTAN I MADE SUGIANTO SESELEH TATA WANGUN JRONING KRIYA SASTRA LAN SOSIOLOGI PANGAWI RING NOVEL SING JODOH RERIPTAN I MADE SUGIANTO N. L. P. Ekayanti Savitri 1, IB. Putrayasa 1, I. A. Sukma Wirani 2 Jurusan Pendidikan Bahasa

Lebih terperinci

Pesaih Kawagedan Sisia Kelas VIIIC SMP Negeri 3 Singaraja Sajeroning Nyelehin Wangun Intrinsik Puisi Bali Purwa (Pupuh Sinom) lan Puisi Bali Anyar

Pesaih Kawagedan Sisia Kelas VIIIC SMP Negeri 3 Singaraja Sajeroning Nyelehin Wangun Intrinsik Puisi Bali Purwa (Pupuh Sinom) lan Puisi Bali Anyar Pesaih Kawagedan Sisia Kelas VIIIC SMP Negeri 3 Singaraja Sajeroning Nyelehin Wangun Intrinsik Puisi Bali Purwa (Pupuh Sinom) lan Puisi Bali Anyar K. Karmini 1,I. B. Putrayasa 1, I. A. Sukma Wirani 2 Jurusan

Lebih terperinci

NUREKSAIN ANGGAH-UNGGUHING BASA RING CERPEN MABASA BALI RUBRIK ORTI BALI, KORAN BALI POST 2016

NUREKSAIN ANGGAH-UNGGUHING BASA RING CERPEN MABASA BALI RUBRIK ORTI BALI, KORAN BALI POST 2016 e-journal JPBB Universitas Pendidikan Ganesha Jurusan Pendidikan Bahasa Bali NUREKSAIN ANGGAH-UNGGUHING BASA RING CERPEN MABASA BALI RUBRIK ORTI BALI, KORAN BALI POST 2016 ayusastrinidewi@yahoo.co.id,

Lebih terperinci

NUREKSAIN WANGUN LAN GUNA SARAT PAGURON- GURON GEGURITAN DHARMA STHITI KEKAWIAN I MADE MENAKA

NUREKSAIN WANGUN LAN GUNA SARAT PAGURON- GURON GEGURITAN DHARMA STHITI KEKAWIAN I MADE MENAKA NUREKSAIN WANGUN LAN GUNA SARAT PAGURON- GURON GEGURITAN DHARMA STHITI KEKAWIAN I MADE MENAKA Ni Wyn Ari Suryanti 1, IB Rai 1, Kt. Paramarta 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Fakultas Bahasa dan Seni Universitas

Lebih terperinci

SESELEH INDIK WANGUN INTRINSIK LAN KAJATIAN GUNA SARAT PAGURON-GURON SANE WENTEN RING NOVEL BUUNG KAKAWIAN NYOMAN MANDA

SESELEH INDIK WANGUN INTRINSIK LAN KAJATIAN GUNA SARAT PAGURON-GURON SANE WENTEN RING NOVEL BUUNG KAKAWIAN NYOMAN MANDA SESELEH INDIK WANGUN INTRINSIK LAN KAJATIAN GUNA SARAT PAGURON-GURON SANE WENTEN RING NOVEL BUUNG KAKAWIAN NYOMAN MANDA 1 Nengah Widiantika, 1 I.Gede Gunatama, 2 I. A. Pt. Purnami Jurusan Pendidikan Bahasa

Lebih terperinci

SOR SINGGIH BASA BALI SAJERONING PARUMAN BANJAR ADAT GUNUNG BIAU, DESA MUNCAN, KABUPATEN KARANGASEM

SOR SINGGIH BASA BALI SAJERONING PARUMAN BANJAR ADAT GUNUNG BIAU, DESA MUNCAN, KABUPATEN KARANGASEM SOR SINGGIH BASA BALI SAJERONING PARUMAN BANJAR ADAT GUNUNG BIAU, DESA MUNCAN, KABUPATEN KARANGASEM Ni Luh Pt. Ratna Dewi 1, Md. Sri Indriani 1, I Kt. Paramartha 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas

Lebih terperinci

NYAIHANG SESURATAN GEGURITAN CUPAK GERANTANG LAN SATUA CUPAK GERANTANG MADASAR ANTUK WANGUN CARITA SANE KASELEHIN ANTUK TEORI SASTRA BANDINGAN

NYAIHANG SESURATAN GEGURITAN CUPAK GERANTANG LAN SATUA CUPAK GERANTANG MADASAR ANTUK WANGUN CARITA SANE KASELEHIN ANTUK TEORI SASTRA BANDINGAN NYAIHANG SESURATAN GEGURITAN CUPAK GERANTANG LAN SATUA CUPAK GERANTANG MADASAR ANTUK WANGUN CARITA SANE KASELEHIN ANTUK TEORI SASTRA BANDINGAN Ni Gst. Ayu Kt. Sari Wahini1, I B. Putra Manik Aryana1, I

Lebih terperinci

e-journal JPBB Universitas Pendidikan Ganesha Jurusan Pendidikan Bahasa Bali (Volume 2 Tahun 2015)

e-journal JPBB Universitas Pendidikan Ganesha Jurusan Pendidikan Bahasa Bali (Volume 2 Tahun 2015) ANALISIS BAHASA BALI YANG DISEMPURNAKAN DALAM BUKU AWIG-AWIG SUBAK KACANGBUBUAN, DESA ADAT MAS Ni Kd. A. Andriani, Ida A. Pt. Purnami, I Ngh. Martha Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan

Lebih terperinci

TUTUR LEBUR GANGSA; ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH: I MADE OKA PARIATNA

TUTUR LEBUR GANGSA; ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH: I MADE OKA PARIATNA TUTUR LEBUR GANGSA; ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH: I MADE OKA PARIATNA 1001215034 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2016 i TUTURLEBUR GANGSA; ANALISIS

Lebih terperinci

SESELEH WANGUN INTRINSIK LAN KAJATIAN GUNA SARAT PAGURON-GURON RING SATUA PAN BALANG TAMAK

SESELEH WANGUN INTRINSIK LAN KAJATIAN GUNA SARAT PAGURON-GURON RING SATUA PAN BALANG TAMAK SESELEH WANGUN INTRINSIK LAN KAJATIAN GUNA SARAT PAGURON-GURON RING SATUA PAN BALANG TAMAK K. Devi Antariyani 1 I. N. Suandi 1 I. K. Paramarta 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha

Lebih terperinci

SESELEH WANGUN CARITA MIWAH PIKENOH PENDIDIKAN KARAKTER RING PUPULAN SATUA KEMBANG RAMPE KASUSASTRAAN BALI PURWA I

SESELEH WANGUN CARITA MIWAH PIKENOH PENDIDIKAN KARAKTER RING PUPULAN SATUA KEMBANG RAMPE KASUSASTRAAN BALI PURWA I SESELEH WANGUN CARITA MIWAH PIKENOH PENDIDIKAN KARAKTER RING PUPULAN SATUA KEMBANG RAMPE KASUSASTRAAN BALI PURWA I N.K. Suwitriyani 1, I.W.G. Wisnu 1, M. Sri Indriani 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas

Lebih terperinci

I Gst A Kd Yulandari, I B Md Ludy Paryatna, Md. Sri Indriani

I Gst A Kd Yulandari, I B Md Ludy Paryatna, Md. Sri Indriani NUREKSAIN KAWENTENAN ANGGAH-UNGGUHING BASA BALI SAJERONING PAWIWAHAN RING BANJAR SUMBUL, DESA YEHEMBANG KANGIN, KECAMATAN MENDOYO, KABUPATEN JEMBRANA RING WARSA 2016 I Gst A Kd Yulandari, I B Md Ludy Paryatna,

Lebih terperinci

PELESTARIAN BAHASA BALI DALAM MEDIA CETAK BERBAHASA BALI: KAJIAN SOSIOLINGUISTIK OLEH ANAK AGUNG ISTRI ITA RYANDEWI NIM:

PELESTARIAN BAHASA BALI DALAM MEDIA CETAK BERBAHASA BALI: KAJIAN SOSIOLINGUISTIK OLEH ANAK AGUNG ISTRI ITA RYANDEWI NIM: PELESTARIAN BAHASA BALI DALAM MEDIA CETAK BERBAHASA BALI: KAJIAN SOSIOLINGUISTIK OLEH ANAK AGUNG ISTRI ITA RYANDEWI NIM: 1101215033 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA

Lebih terperinci

ESTETIKA POSMODERN MIWAH GUNA SARAT PAGURON-GURON DOLANAN 'MATIGTIG PAPAH BIU' DUTA KABUPATEN KARANGASEM RING PKB 2015

ESTETIKA POSMODERN MIWAH GUNA SARAT PAGURON-GURON DOLANAN 'MATIGTIG PAPAH BIU' DUTA KABUPATEN KARANGASEM RING PKB 2015 ESTETIKA POSMODERN MIWAH GUNA SARAT PAGURON-GURON DOLANAN 'MATIGTIG PAPAH BIU' DUTA KABUPATEN KARANGASEM RING PKB 2015 I W. Pasek Eka Yasa 1 I. A. Sukma Wirani 1, M. Sri Indriani 2 Jurusan Pendidikan Bahasa

Lebih terperinci

SESELEH WANGUN INTRINSIK LAN GUNA SARAT SOSIAL RING PUPULAN SATUA BAWAK MEKEL PARIS PIKARDIN I.B.W. WIDIASA KENITEN

SESELEH WANGUN INTRINSIK LAN GUNA SARAT SOSIAL RING PUPULAN SATUA BAWAK MEKEL PARIS PIKARDIN I.B.W. WIDIASA KENITEN SESELEH WANGUN INTRINSIK LAN GUNA SARAT SOSIAL RING PUPULAN SATUA BAWAK MEKEL PARIS PIKARDIN I.B.W. WIDIASA KENITEN I Km. Endi Saputra 1, I N. Martha 1, I.A.Pt.Purnami 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali

Lebih terperinci

Bahan Ajar BAHASA BALI SMA/SMK

Bahan Ajar BAHASA BALI SMA/SMK Bahan Ajar BAHASA BALI SMA/SMK PEMBELAJARAN BERPUSAT PADA SISWA Permendiknas No. 41 Tahun 2007 (Standar Proses) Kelas XII Semester 1 UNIT 1. MENDENGARKAN SK- 1 KD - 1.1 : : Memahami serta menanggapi berbagai

Lebih terperinci

TEKS GEGURITAN PADEM WARAK ANALISIS BENTUK, FUNGSI, DAN MAKNA

TEKS GEGURITAN PADEM WARAK ANALISIS BENTUK, FUNGSI, DAN MAKNA TEKS GEGURITAN PADEM WARAK ANALISIS BENTUK, FUNGSI, DAN MAKNA OLEH: I PUTU BAYU MUTRA WIBAWA NIM 1101215024 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2015 i 1 TEKS

Lebih terperinci

WANGUN INTRINSIK LAN AJI PANGAJAH-AJAHAN TATA LAKSANA RING SATUA BAWAK MABASA BALI WARSA 1975

WANGUN INTRINSIK LAN AJI PANGAJAH-AJAHAN TATA LAKSANA RING SATUA BAWAK MABASA BALI WARSA 1975 WANGUN INTRINSIK LAN AJI PANGAJAH-AJAHAN TATA LAKSANA RING SATUA BAWAK MABASA BALI WARSA 1975 N. M. Ari Puja Astiti 1, I. B. M. Ludy Paryatna 1, I. G. Nurjaya 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas

Lebih terperinci

BABAD PASEK KAYU SELEM : ANALISIS STRUKTUR OLEH : I PUTU YUDHI SANTIKA PUTRA NIM:

BABAD PASEK KAYU SELEM : ANALISIS STRUKTUR OLEH : I PUTU YUDHI SANTIKA PUTRA NIM: BABAD PASEK KAYU SELEM : ANALISIS STRUKTUR OLEH : I PUTU YUDHI SANTIKA PUTRA NIM: 1101215005 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS ILMU BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2015 i BABAD PASEK KAYU SELEM: ANALISIS

Lebih terperinci

KATA PENGANTAR. Puji syukur dipanjatkan ke hadapan Ida Sang Hyang Widhi Wasa, Tuhan Yang Mahaesa

KATA PENGANTAR. Puji syukur dipanjatkan ke hadapan Ida Sang Hyang Widhi Wasa, Tuhan Yang Mahaesa SKRIPSI INI TELAH DISETUJUI DAN DINILAI OLEH PANITIA PENGUJI PADA PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS ILMU BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA PADA TANGGAL: 1 JULI 2016 Berdasarkan SK Dekan Fakultas Ilmu Budaya,

Lebih terperinci

SESELEH GUNA SARAT WATEK PAAJAH-AJAH RING SAJERONING GEGURITAN RAJAPALA

SESELEH GUNA SARAT WATEK PAAJAH-AJAH RING SAJERONING GEGURITAN RAJAPALA SESELEH GUNA SARAT WATEK PAAJAH-AJAH RING SAJERONING GEGURITAN RAJAPALA Gd Yuli Sutrawan 1, I. A. Sukma Wirani 1, I W. Artika 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja,

Lebih terperinci

SESELEH WANGUN INTRINSIK LAN SOSIOLOGI KRIYA SASTRA RING PUPULAN SATUA BAWAK LAWAR GOAK PAKARDIN I KETUT RIDA

SESELEH WANGUN INTRINSIK LAN SOSIOLOGI KRIYA SASTRA RING PUPULAN SATUA BAWAK LAWAR GOAK PAKARDIN I KETUT RIDA SESELEH WANGUN INTRINSIK LAN SOSIOLOGI KRIYA SASTRA RING PUPULAN SATUA BAWAK LAWAR GOAK PAKARDIN I KETUT RIDA I Km. Astu Purnadhita 1, I Nengah Martha 1, I. A. Putu Purnami 2 Jurusan Pendidikan Bahasa

Lebih terperinci

SESELEH BASA SANE KAANGGEN MIWAH GUNASARAT SANE WENTEN RING GEGURITAN PURWAJATI, PAKARDIN I GEDE NGEMBAK, DRUWEN GEDONG KIRTYA, SINGARAJA

SESELEH BASA SANE KAANGGEN MIWAH GUNASARAT SANE WENTEN RING GEGURITAN PURWAJATI, PAKARDIN I GEDE NGEMBAK, DRUWEN GEDONG KIRTYA, SINGARAJA SESELEH BASA SANE KAANGGEN MIWAH GUNASARAT SANE WENTEN RING GEGURITAN PURWAJATI, PAKARDIN I GEDE NGEMBAK, DRUWEN GEDONG KIRTYA, SINGARAJA 1 P. Suarsana, 1 S. A. P. Sriasih, 2 I. B. Rai. Jurusan Pendidikan

Lebih terperinci

TEKS GEGURITAN DARMAKAYA: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH: KADEK RIKA ARIPAWAN NIM:

TEKS GEGURITAN DARMAKAYA: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH: KADEK RIKA ARIPAWAN NIM: TEKS GEGURITAN DARMAKAYA: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH: KADEK RIKA ARIPAWAN NIM: 1101215023 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA 2015 TEKS GEGURITAN DARMAKAYA:

Lebih terperinci

UCAPAN TERIMA KASIH. Puji syukur dipanjatkan ke hadapan Ida Sang Hyang Widhi Wasa/Tuhan Yang

UCAPAN TERIMA KASIH. Puji syukur dipanjatkan ke hadapan Ida Sang Hyang Widhi Wasa/Tuhan Yang UCAPAN TERIMA KASIH Om Swastyastu, Puji syukur dipanjatkan ke hadapan Ida Sang Hyang Widhi Wasa/Tuhan Yang Maha Esa, karena berkat rahmat-nya, skripsi ini dapat diselesaikan tepat waktu. Skripsi yang berjudul

Lebih terperinci

KATA PENGANTAR. Puji syukur dipanjatkan ke hadapan Tuhan Yang Mahaesa/Ida Sang Hyang

KATA PENGANTAR. Puji syukur dipanjatkan ke hadapan Tuhan Yang Mahaesa/Ida Sang Hyang KATA PENGANTAR Om Swastyastu, Puji syukur dipanjatkan ke hadapan Tuhan Yang Mahaesa/Ida Sang Hyang Widhi Wasa karena atas berkat dan rahmat-nya skripsi yang berjudul Variasi Fonologis dan Leksikal Bahasa

Lebih terperinci

TEKS GEGURITAN MANTRI SANAK LIMA ANALISIS STRUKTUR DAN NILAI

TEKS GEGURITAN MANTRI SANAK LIMA ANALISIS STRUKTUR DAN NILAI SKRIPSI TEKS GEGURITAN MANTRI SANAK LIMA ANALISIS STRUKTUR DAN NILAI OLEH NI PUTU NOVIYANTI WARDANI NIM 1201215007 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS ILMU BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2016 i TEKS

Lebih terperinci

SKRIPSI ANALISIS STRUKTUR DAN SOSIOLOGIS DRAMA MULIH KARYA I NYOMAN MANDA OLEH : NI PUTU HARUM KARTIKA DEWI NIM

SKRIPSI ANALISIS STRUKTUR DAN SOSIOLOGIS DRAMA MULIH KARYA I NYOMAN MANDA OLEH : NI PUTU HARUM KARTIKA DEWI NIM SKRIPSI ANALISIS STRUKTUR DAN SOSIOLOGIS DRAMA MULIH KARYA I NYOMAN MANDA OLEH : NI PUTU HARUM KARTIKA DEWI NIM 1101215006 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR

Lebih terperinci

SESELEH WANGUN INSTRINSIK LAN KAJATIAN GUNA SARAT PAGURON-GURON RING PUPULAN CERPEN DA NAKONANG ADAN TIANGE PAKARDIN AGUNG WIYAT S.

SESELEH WANGUN INSTRINSIK LAN KAJATIAN GUNA SARAT PAGURON-GURON RING PUPULAN CERPEN DA NAKONANG ADAN TIANGE PAKARDIN AGUNG WIYAT S. SESELEH WANGUN INSTRINSIK LAN KAJATIAN GUNA SARAT PAGURON-GURON RING PUPULAN CERPEN DA NAKONANG ADAN TIANGE PAKARDIN AGUNG WIYAT S. ARDHI I Kdk. Berry. hermana 1, I. A. Pt. Purnami 1, I. B. Putrayasa 2

Lebih terperinci

NUREKSAIN WANGUN LAN PAIKETAN SOSIOLOGI SASTRA RING CAKEPAN NASKAH DRAMA JUKUT BE BANO PIKARDIN I MADE WISNAWA

NUREKSAIN WANGUN LAN PAIKETAN SOSIOLOGI SASTRA RING CAKEPAN NASKAH DRAMA JUKUT BE BANO PIKARDIN I MADE WISNAWA NUREKSAIN WANGUN LAN PAIKETAN SOSIOLOGI SASTRA RING CAKEPAN NASKAH DRAMA JUKUT BE BANO PIKARDIN I MADE WISNAWA Ni Komang Indah, IB Made Ludy Paryatna, Made Sri Indriani Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas

Lebih terperinci

TUTUR ANGKUS PRANA: KAJIAN STRUKTUR DAN SEMIOTIKA. Oleh: NI KADEK DEWI SANTHIASTINI

TUTUR ANGKUS PRANA: KAJIAN STRUKTUR DAN SEMIOTIKA. Oleh: NI KADEK DEWI SANTHIASTINI TUTUR ANGKUS PRANA: KAJIAN STRUKTUR DAN SEMIOTIKA Oleh: NI KADEK DEWI SANTHIASTINI 1101215002 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA 2015 i TUTUR ANGKUS PRANA: KAJIAN

Lebih terperinci

Tureksa Anggah-ungguhing Basa Ring Novel Ratna Tribanowati, Leak Soleh Solah Leak Pikardin I Made Sugianto

Tureksa Anggah-ungguhing Basa Ring Novel Ratna Tribanowati, Leak Soleh Solah Leak Pikardin I Made Sugianto Tureksa Anggah-ungguhing Basa Ring Novel Ratna Tribanowati, Sugianto I M Wira Wartana¹, I. Md. Ludy Paryatna¹, S.A.P Sriasih². Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja, Indonesia

Lebih terperinci

TEKS TUTUR JONG MANTEN: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH: DESAK PUTU ELVIANA DEWI NIM:

TEKS TUTUR JONG MANTEN: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH: DESAK PUTU ELVIANA DEWI NIM: TEKS TUTUR JONG MANTEN: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH: DESAK PUTU ELVIANA DEWI NIM: 1101215008 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2015 i TEKS TUTUR JONG

Lebih terperinci

KATA PENGANTAR. atas berkat rahmat-nya skripsi yang berjudul Novel Sing Jodoh Analisis

KATA PENGANTAR. atas berkat rahmat-nya skripsi yang berjudul Novel Sing Jodoh Analisis KATA PENGANTAR Om Swastiastu, Puji syukur dipanjatkan kehadapan Ida Sang Hyang Widhi Wasa karena atas berkat rahmat-nya skripsi yang berjudul Novel Sing Jodoh Analisis Psikologi Sastra ini dapat disusun

Lebih terperinci

GEGURITAN AJI RAMA RENA ANALISIS STRUKTUR DAN MAKNA

GEGURITAN AJI RAMA RENA ANALISIS STRUKTUR DAN MAKNA SKRIPSI GEGURITAN AJI RAMA RENA ANALISIS STRUKTUR DAN MAKNA IDA BAGUS DWIJA NANDANA PERSADA NIM 1201215035 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS ILMU BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2017 i SKRIPSI GEGURITAN

Lebih terperinci

PEMERTAHANAN BAHASA BALI MELALUI GENDING RARE PADA ANAK-ANAK DI SANGGAR KUKURUYUK: KAJIAN SOSIOLINGUISTIK

PEMERTAHANAN BAHASA BALI MELALUI GENDING RARE PADA ANAK-ANAK DI SANGGAR KUKURUYUK: KAJIAN SOSIOLINGUISTIK PEMERTAHANAN BAHASA BALI MELALUI GENDING RARE PADA ANAK-ANAK DI SANGGAR KUKURUYUK: KAJIAN SOSIOLINGUISTIK OLEH: I PUTU PERMANA MAHARDIKA NIM 1101215032 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA

Lebih terperinci

GEGURITAN ANGGASTYA: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI

GEGURITAN ANGGASTYA: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI SKRIPSI GEGURITAN ANGGASTYA: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI NI MADE OKTA ERA YATI NIM :1201215029 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS ILMU BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2016 i GEGURITAN ANGGASTYA: ANALISIS

Lebih terperinci

GEGURITAN KONTABOJA: ANALISIS STRUKTUR DAN MAKNA OLEH: IDA AYU EKA PURNAMA WULANDARI NIM

GEGURITAN KONTABOJA: ANALISIS STRUKTUR DAN MAKNA OLEH: IDA AYU EKA PURNAMA WULANDARI NIM GEGURITAN KONTABOJA: ANALISIS STRUKTUR DAN MAKNA OLEH: IDA AYU EKA PURNAMA WULANDARI NIM 1101215022 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2015 1 i GEGURITAN

Lebih terperinci

SOSIOKULTURAL KRAMA BALI RING SATUA BALI LAN PAIKETANNYANE RING PANGAJAHAN SASTRA BALI

SOSIOKULTURAL KRAMA BALI RING SATUA BALI LAN PAIKETANNYANE RING PANGAJAHAN SASTRA BALI SOSIOKULTURAL KRAMA BALI RING SATUA BALI LAN PAIKETANNYANE RING PANGAJAHAN SASTRA BALI N. K. Erawati 1, 1 N. Yasa, 2 S.A.P. Sriasih Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja,

Lebih terperinci

MITOS DI NUSA PENIDA ANALISIS STRUKTUR, FUNGSI, DAN MAKNA

MITOS DI NUSA PENIDA ANALISIS STRUKTUR, FUNGSI, DAN MAKNA SKRIPSI MITOS DI NUSA PENIDA ANALISIS STRUKTUR, FUNGSI, DAN MAKNA Oleh : NI PUTU SUDIASIH NIM : 1101215035 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA 2015 i MITOS DI NUSA

Lebih terperinci

TEKS TUTUR CANDRABHERAWA: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI

TEKS TUTUR CANDRABHERAWA: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI TEKS TUTUR CANDRABHERAWA: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH : NI NYOMAN AYU PUSPITA DEWI NIM: 1101215012 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2015 i TEKS TUTUR

Lebih terperinci

BAB VI FAKTOR PENUNJANG DAN FAKTOR PENGHAMBAT PEMERTAHANAN BAHASA BALI DALAM MASYARAKAT MULTIKULTURAL DI KOTA DENPASAR

BAB VI FAKTOR PENUNJANG DAN FAKTOR PENGHAMBAT PEMERTAHANAN BAHASA BALI DALAM MASYARAKAT MULTIKULTURAL DI KOTA DENPASAR 86 BAB VI FAKTOR PENUNJANG DAN FAKTOR PENGHAMBAT PEMERTAHANAN BAHASA BALI DALAM MASYARAKAT MULTIKULTURAL DI KOTA DENPASAR Kusumoharidjoyo (2000: 34) menyebutkan faktor penunjang serta faktor penghambat

Lebih terperinci

TEKS MITOS TAPAKAN BARONG BHATARA SAKTI NAWA SANGA DI KAHYANGAN JAGAT LUHUR NATAR SARI: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI

TEKS MITOS TAPAKAN BARONG BHATARA SAKTI NAWA SANGA DI KAHYANGAN JAGAT LUHUR NATAR SARI: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI SKRIPSI TEKS MITOS TAPAKAN BARONG BHATARA SAKTI NAWA SANGA DI KAHYANGAN JAGAT LUHUR NATAR SARI: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI NI PUTU GEK ANNA DELVIA NIM 1201215040 FAKULTAS ILMU BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA

Lebih terperinci

SESELEH WANGUN LAN KASUKSMAN AJAH-AJAHAN PAWATEKAN RING LELAMPAHAN GATOTKACA DUTA WAYANG CENK BLONK

SESELEH WANGUN LAN KASUKSMAN AJAH-AJAHAN PAWATEKAN RING LELAMPAHAN GATOTKACA DUTA WAYANG CENK BLONK SESELEH WANGUN LAN KASUKSMAN AJAH-AJAHAN PAWATEKAN RING LELAMPAHAN GATOTKACA DUTA WAYANG CENK BLONK 1 Luh Ekarini, 1 I.B. Putra Manik Aryana, 2 I Gede Nurjaya. Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas

Lebih terperinci

Kata Kunci : Kidung, Struktur, Semiotik, Smaratantra.

Kata Kunci : Kidung, Struktur, Semiotik, Smaratantra. ABSTRAK ANALISIS SEMIOTIKA KIDUNG TUNJUNG BIRU Kidung Tunjung Biru dipilih sebagai objek dalam penelitian ini, karena beberapa alasan. Pertama, gagasan-gagasan yang terkandung di dalamnya, merepresentasikan

Lebih terperinci

SKRIPSI KAMUS BALI INDONESIA BIDANG ISTILAH UPAKARA MANUSA YADNYA DI KABUPATEN BADUNG

SKRIPSI KAMUS BALI INDONESIA BIDANG ISTILAH UPAKARA MANUSA YADNYA DI KABUPATEN BADUNG SKRIPSI KAMUS BALI INDONESIA BIDANG ISTILAH UPAKARA MANUSA YADNYA DI KABUPATEN BADUNG PUTU KRISNA APRIANTI NIM 1201215021 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS ILMU BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2016

Lebih terperinci

BABAD DANGHYANG BANG MANIK ANGKERAN: KAJIAN STRUKTUR DAN FUNGSI

BABAD DANGHYANG BANG MANIK ANGKERAN: KAJIAN STRUKTUR DAN FUNGSI BABAD DANGHYANG BANG MANIK ANGKERAN: KAJIAN STRUKTUR DAN FUNGSI Skripsi untuk Memperoleh Gelar Sarjana Pada Program Studi Sastra Bali Universitas Udayana I KETUT MANIKA JAYA NIM 1201215020 FAKULTAS ILMU

Lebih terperinci

Pantang menyerah sebelum. mencapai hasil yang maksimal

Pantang menyerah sebelum. mencapai hasil yang maksimal USULAN SKRIPSI INI TELAH DISETUJUI DANDINILAI OLEH PANITIA PENGUJI PADA PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS ILMU BUDAYA, UNIVERSITAS UDAYANA PADA TANGGAL, 23 PEBRUARI 2017 Berdasarkan SK Ketua Program Studi

Lebih terperinci

CITRA WANITA PENYIHIR DALAM NOVEL RATNA TRIBANOWATI KARYA I MADE SUGIANTO: SUATU KAJIAN KRITIK SASTRA FEMINIS

CITRA WANITA PENYIHIR DALAM NOVEL RATNA TRIBANOWATI KARYA I MADE SUGIANTO: SUATU KAJIAN KRITIK SASTRA FEMINIS CITRA WANITA PENYIHIR DALAM NOVEL RATNA TRIBANOWATI KARYA I MADE SUGIANTO: SUATU KAJIAN KRITIK SASTRA FEMINIS OLEH: NI LUH KADEK RICHA DWITASARI NIM: 1101215025 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA

Lebih terperinci

GEGURITAN PURA TANAH LOT ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH IDA BAGUS PUTU WIASTIKA NIM

GEGURITAN PURA TANAH LOT ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH IDA BAGUS PUTU WIASTIKA NIM GEGURITAN PURA TANAH LOT ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH IDA BAGUS PUTU WIASTIKA NIM 0901215024 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2014 GEGURITAN PURA TANAH

Lebih terperinci

ABSTRAK. Kata Kunci: kamus, bahasa, sastra, istilah, kategori.

ABSTRAK. Kata Kunci: kamus, bahasa, sastra, istilah, kategori. ABSTRAK Penelitian Kamus Bali-Indonesia Istilah Bahasa dan Sastra Bali bertujuan untuk mengetahui bentuk dan khazanah istilah yang terdapat dalam bahasa dan sastra Bali. Adapun teori yang digunakan dalam

Lebih terperinci

PENYUSUNAN KAMUS SERAPAN DALAM BAHASA BALI

PENYUSUNAN KAMUS SERAPAN DALAM BAHASA BALI PENYUSUNAN KAMUS SERAPAN DALAM BAHASA BALI 1 I Nengah Suandi, 2 Ida Bagus Putrayasa, 3 I Wayan Wisnu Jurusan Pendidikan Bahasa dan Sastra Indonesia Universitas Pendidikan Ganesha E-mail: nengah_suandi@yahoo.co.id

Lebih terperinci

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN ( RPP ) 2

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN ( RPP ) 2 RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN ( RPP ) 2 Sekolah : SMA Negeri 8 Denpasar Mata Pelajaran : Bahasa Daerah Bali Satuan Pendidikan : SMA Kelas / Semester : XI / I Aspek : Menyimak I. Standar Kompetensi :

Lebih terperinci

ABSTRAK GEGURITAN MASAN RODI ANALISIS STRUKTUR DAN NILAI

ABSTRAK GEGURITAN MASAN RODI ANALISIS STRUKTUR DAN NILAI ABSTRAK GEGURITAN MASAN RODI ANALISIS STRUKTUR DAN NILAI Penelitian terhadap Geguritan Masan Rodi ini membahas tentang analisis struktur dan fungsi. Analisis ini mempunyai tujuan untuk mengungkapkan struktur

Lebih terperinci

I. PURWAKA. Manut swadarma Krama Desa Pakraman Tonja rikala mikukuhang kasukertan jagat malarapan antuk minakadi :

I. PURWAKA. Manut swadarma Krama Desa Pakraman Tonja rikala mikukuhang kasukertan jagat malarapan antuk minakadi : I. PURWAKA. Sangkaning paswecan Ida Hyang Widhi Wasa, sane ngardi Buwana Agung lan Buwana Alit. turmaning ngawisesa kahuripan sarwa prani miwah sarwa tiumuwu, mewastu I Manusa rikala ngupadi kerahajengan

Lebih terperinci

TEKS DRAMA GONG I MADE SUBANDAR HASTA KOMALA ANALISIS BENTUK, FUNGSI, DAN MAKNA

TEKS DRAMA GONG I MADE SUBANDAR HASTA KOMALA ANALISIS BENTUK, FUNGSI, DAN MAKNA TEKS DRAMA GONG I MADE SUBANDAR HASTA KOMALA ANALISIS BENTUK, FUNGSI, DAN MAKNA OLEH IDA AYU PUTRI PERTIWI NIM 1001215010 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR

Lebih terperinci

ULANGAN AKHIR SEMESTER GANJIL TAHUN PELAJARAN 2017/2018. Kompetensi Keahlian : Semua Jurusan Kelas : X/1 Hari / Tanggal :

ULANGAN AKHIR SEMESTER GANJIL TAHUN PELAJARAN 2017/2018. Kompetensi Keahlian : Semua Jurusan Kelas : X/1 Hari / Tanggal : PEMERINTAH PROVINSI BALI DINAS PENDIDIKAN PEMUDA DAN OLAH RAGA SEKOLAH MENENGAH KEJURUAN NEGERI 1 TAMPAKSIRING Alamat : Jl. Ir Soekarno desa sanding Tampaksiring, Gianyar, Bali 80561 Telp. : (0361) 981165

Lebih terperinci

PEMERTAHANAN BAHASA BALI DI LINGKUNGAN KARANG MEDAIN MATARAM DALAM KAJIAN SOSIOLINGUISTIK

PEMERTAHANAN BAHASA BALI DI LINGKUNGAN KARANG MEDAIN MATARAM DALAM KAJIAN SOSIOLINGUISTIK PEMERTAHANAN BAHASA BALI DI LINGKUNGAN KARANG MEDAIN MATARAM DALAM KAJIAN SOSIOLINGUISTIK Oleh : Lalu Ahmad M. A. Pembimbing I : Drs. I Nyoman Sudika, M.Hum. Pembimbing II : Baiq Wahidah, M.Pd Program

Lebih terperinci

Bule Belajar Budaya Bali: Kritik Identitas dalam Antologi Cerpen Mekel Paris. I Wayan Eka Septiawan

Bule Belajar Budaya Bali: Kritik Identitas dalam Antologi Cerpen Mekel Paris. I Wayan Eka Septiawan Bule Belajar Budaya Bali: Kritik Identitas dalam Antologi Cerpen Mekel Paris I Wayan Eka Septiawan Mahasiswa S-2 Prodi Linguistik Konsentrasi Wacana Sastra Email: iwayaneka_septiawan@yahoo.com Judul Buku

Lebih terperinci

BAB II KAJIAN PUSTAKA. umum. Menurut Sutarno NS ( 2003 : 32 ) Perpustakaan umum sering diibaratkan

BAB II KAJIAN PUSTAKA. umum. Menurut Sutarno NS ( 2003 : 32 ) Perpustakaan umum sering diibaratkan 6 BAB II KAJIAN PUSTAKA 2.1 Perpustakaan Umum Perpustakaan merupakan perpustakaan yang ada di lingkungan masyarakat umum. Menurut Sutarno NS ( 2003 : 32 ) Perpustakaan umum sering diibaratkan sebagai Universitas

Lebih terperinci

BERBAHASA BALI DENGAN BAIK DAN BENAR. Oleh : Drs. I Made Suwendi, M.Hum Fakultas Keguruan dan Ilmu Pendidikan Universitas Dwijendra.

BERBAHASA BALI DENGAN BAIK DAN BENAR. Oleh : Drs. I Made Suwendi, M.Hum Fakultas Keguruan dan Ilmu Pendidikan Universitas Dwijendra. BERBAHASA BALI DENGAN BAIK DAN BENAR Oleh : Drs. I Made Suwendi, M.Hum Fakultas Keguruan dan Ilmu Pendidikan Universitas Dwijendra Abstrak Bahasa Bali digunakan sebagai alat komunikasi oleh masyarakat

Lebih terperinci

Vidya Samhita Jurnal Penelitian Agama

Vidya Samhita Jurnal Penelitian Agama PELESTARIAN LINGKUNGAN HIDUP DAN MITOS SAPI DI DESA TAMBAKAN, KUBUTAMBAHAN, BULELENG Oleh : Luh Putu Puspawati Fakultas Ilmu Budaya, Universitas Udayana Email : puspawati1960@yahoo.com Abstract Myth sacred

Lebih terperinci

Pangawedar indik Hak-Hak Azasi Manusia

Pangawedar indik Hak-Hak Azasi Manusia Pangawedar indik Hak-Hak Azasi Manusia Sami manusane mijil maduluran hak-hak sane pateh lan pastika tur malarapan kebebasan-kebebasan sane mabuat pisan. Perserikatan Bangsa-Bangsa maduwe tatuwek pacang

Lebih terperinci

UPAYA PEMERTAHANAN BAHASA

UPAYA PEMERTAHANAN BAHASA UPAYA PEMERTAHANAN BAHASA Ida Komalasasi 1, Ida Rusdiana 2 1 STKIP PGRI Banjarmasin, Banjarmasin 2 STKIP PGRI Banjarmasin, Banjarmasin 1 idakomalasari56@gmail.com, 2 idarusdiana41@yahoo.co.id ABSTRAK Masalah

Lebih terperinci

Teks Mitos Dewa Nini di Desa Pakraman Rianggede Tabanan: Analisis Struktur dan Fungsi

Teks Mitos Dewa Nini di Desa Pakraman Rianggede Tabanan: Analisis Struktur dan Fungsi Teks Mitos Dewa Nini di Desa Pakraman Rianggede Tabanan: Analisis Struktur dan Fungsi Putu Anggitha Pradnya Wulandari 1*, I Ketut Ngurah Sulibra 2, I Nyoman Duana Sutika 3 [123] Prodi Sastra Bali, Fakultas

Lebih terperinci