SESELEH WANGUN CARITA MIWAH PIKENOH PENDIDIKAN KARAKTER RING PUPULAN SATUA KEMBANG RAMPE KASUSASTRAAN BALI PURWA I

Ukuran: px
Mulai penontonan dengan halaman:

Download "SESELEH WANGUN CARITA MIWAH PIKENOH PENDIDIKAN KARAKTER RING PUPULAN SATUA KEMBANG RAMPE KASUSASTRAAN BALI PURWA I"

Transkripsi

1 SESELEH WANGUN CARITA MIWAH PIKENOH PENDIDIKAN KARAKTER RING PUPULAN SATUA KEMBANG RAMPE KASUSASTRAAN BALI PURWA I N.K. Suwitriyani 1, I.W.G. Wisnu 1, M. Sri Indriani 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja, Indonesia {suwitriyani@yahoo.com,wisnukawiswara@yahoo.com, sriindriani6161@yahoo.com}@undiksha.ac.id KUUB Tetilikan kualitatif puniki matetujon nlatarang indik (1) wangun carita sane wenten ring pupulan satua I miwah (2) pikenoh pendidikan karakter ring pupulan satua I. Jejering tetilik puniki inggih punika pupulan satua sane wenten ring Kembang Rampe Kasusastraan Bali Purwa I inggih punika indik satua Bagus Diarsa, Galuh Payuk, I Rare Sigaran, I Sigir, Jlema Tuah Asibak, miwah Tosning Dadap Tosning Presi. Tetilik puniki nganggen palihan tetilik deskriptif kualitatif santukan data kawedarang antuk krunakruna. Tetilik puniki nganggen kalih kramaning mupulang data inggih punika 1) kramaning studi pustaka miwah 2) kramaning dokumentasi. Data tureksa sane kaanggen minakadi: (1) nyelehin data/reduksi data, (2) nyorohang data, (3) pangwedar data, miwah (4) panyutetan. Pikolih tetilikan puniki inggih punika (1) wangun carita sane wenten ring pupulan satua I wenten pepitu minakadi, unteng, lelintihan, rerawatan, pragina miwah pangabah-abah, tetilik pangawi, paribasa, miwah piteket. (2) pikenoh pendidikan karakter ring pupulan satua Kembang Rampe Kasusastraan Bali Purwa I wenten pitulas minakadi, sradha, arjawa, urati ring anak lian, plapan, teleb makarya, teleb nangun pangripta, swadesi, demokratis, meled uning, prawira negara, bakti ring pertiwi, ngajiang kawijayaan, pasawitran, ngutamayang katreptian, pageh ring dewek, urati ring palemahan, miwah urati ring pasemetonan. Kruna jejaton : Wangun carita, pendidikan karakter, satua.

2 ABSTRAK Penelitian kualitatif ini bertujuan untuk menjelaskan tentang (1) unsur intrinsik yang terdapat dalam kumpulan satua I dan (2) nilai pendidikan karakter yang terdapat dalam kumpulan satua Kembang Rampe Kasusastraan Bali Purwa I. Subjek penelitian ini adalah kumpulan satua yang terdapat dalam I yaitu: Bagus Diarsa, Galuh Payuk, I Rare Sigaran, I Sigir, Jlema Tuah Asibak, dan Tosning Dadap Tosning Presi. Penelitian ini menggunakan teknik deskriptif kualitatif yaitu data yang diperoleh akan dipaparkan dengan menggunakan kata-kata. Penelitian ini menggunakan dua metode pengumpulan data yaitu 1) metode studi pustaka dan 2) metode dokumentasi. Analisis data yang digunakan adalah (1) identifikasi data/reduksi data, (2) klasifikasi data, (3) deskripsi data, (4) kesimpulan. Hasil dari penelitian ini adalah (1) unsur intrinsik yang terdapat dalam kumpulan satua I yakni terdiri dari tujuh unsur yaitu, tema, alur, latar, penokohan, sudut pandang, gaya bahasa, dan amanat. (2) nilai pendidikan karakter yang terdapat dalam kumpulan satua Kembang Rampe Kasusastraan Bali Purwa I yakni terdiri dari tujuh belas nilai pendidikan karakter yaitu, religius, jujur, toleransi, disiplin, kerja keras, kreatif, mandiri, demokratis, rasa ingin tahu, semangat kebangsaan, cinta tanah air, menghargai prestasi, bersahabat, cinta damai, pantang menyerah, peduli lingkungan, dan peduli sesama. Kata Kunci: Unsur intrinsik, pendidikan karakter, satua. ABSTRACT This qualitative study aimed to describe (1) intrinsic elements and (2) character values in the collection of story I. The subject of this study was the collection of story I, namely: Bagus Diarsa, Galuh Payuk, I Rare Sigaran, I Sigir, JlemaTuah Asibak, and Tosning DadapTosning Presi. The design of this study was descriptive qualitative study where collected data were elaborated by words. The data were collected using (1) library study and (2) documentation. The data were analyzed by several steps, namely: (1) data identification/ data reduction, (2) data classification, (3) data description, and (4) conclusion. The finding shows (1) there are seven intrinsic elements in the collection of story I, namely: theme, plot, setting, character, point of view, language style, and message. (2) the character values found are religious, honest, tolerant, discipline, hard work, creative, autonomous, democratic, curiosity, the spirit of nationalism, patriotic, appreciate to achievement, friendship, love to peace, never give up, environmental care, and social care. Key words: intrinsic element, character value, story. PURWAKA Kamus Besar Bahasa Indonesia Edisi Empat maosang, pendidikan karakter inggih punika tata utsaha ngamedalang sekolah mangda prasida ngaturang pengajahan karakter sane becik, samaliha prasida ngajahin tata susila sane mabuat lan luwih minakadi, kaweruhan, wirasa, lan parilaksana majeng ring para sisia. Indik punika ring pendidikan karakter prasida kawangun antuk plakutus karakter luir ipun, sradha (religius), arjawa (jujur), urati ring anak lian (toleransi), plapan (disiplin), teleb makarya (kerja keras), teleb nangun pangripta (kreatif), swadesi (mandiri), demokratis, meled uning (rasa ingin tahu), prawira negara (semangat kebangsaan), bakti ring pertiwi (cinta tanah air), ngajiang kawijayaan (menghargai prestasi), pasawitran (bersahabat), ngutamayang katreptian (cinta damai), seneng ngwacen (gemar membaca), pageh ring dewek (pantang menyerah), urati ring palemahan (peduli lingkungan), miwah urati ring pasemetonan (peduli sesama). Pendidikan karakter dahat mapaiketan sareng peplajahan ring sekolah. Peplajahan ring sekolah punika

3 silih sinunggil sarana sane becik kaanggen ngamedalang parilaksana mangda prasida ngaturang pikenoh ring soang-soang dewek para sisiane. Ring sajeroning peplajahan punika, sumangdane guru madue pikenoh ngwewehin utawi maosang tata titi maparilaksana sane nganutin budi pekerti madasar antuk pikenoh budaya Nusantara. pikenoh punika prasida kawedarang manut kawagedan ring sajeroning ngwawanin utawi muputang peplajahan sajeroning ngajahin para sisia (Damayanti, 2014: 54). Pendidikan karakter prasida kauratiang ring peplajahan basa Bali, upaminyane ring peplajahan matembang, paribasa Bali, anggah- ungguhing basa Bali, miwah ring peplajahan satua. Sajeroning peplajahan matembang, pikenoh pendidikan karakter sane prasida kaaturang marupa pendidikan estetika lan marupa pikenoh sradha (religius) sane kaaturang majeng ring para sisiane. Ring peplajahan paribasa Bali, pikenoh pendidikan karakter sane prasida kaaturang marupa pikenoh karakter tata titi maparilaksana sane madasar antuk budi pekerti. Ring sajeroning peplajahan anggah-ungguhing basa Bali, pikenoh pendidikan karakter sane prasida kaaturang marupa tata utsaha mabebaosan kapining angga sane tiosan lan prasida mabebaosan sane manut. Samaliha, ring sajeroning peplajahan satua, pendidikan karakter sane prasida kaaturang marupa tata utsaha ngamargiang rasa olas asih majeng ring jana miwah prasida ngamargiang tata pikenoh sradha (religius) sane ngutamayang indik karma phala. Ring sajeroning tetilikan puniki, Pupulan Satua Kembang Rampe Bali Purwa I prasida kaanggen jejering ring tetilikan puniki, mawinan satua sane kaambil punika prasida ngaturang carita sane madaging pikenoh luwih miwah ring sajeroning caritanyane madaging indik mite sane kantun kamanggehang ring sarahinarahina. Malarapan antuk punika, pacang ngamargiang tetilikan ring pupulan satua I sane prasida ngaturang pikenoh pendidikan karakter sane madaging indik mite pinaka pikenoh sane dahat mawiguna ri tatkala ngamargiang parilaksana lan pikayunan ring sarahina-rahina. Antara (2011: 29) maosang satua inggih punika carita rakyat sane wangunnyane lisan lan durung kauningin sang sane ngawi. Yening selehin malih daweg aab sane dumunan, satua punika kaanggen piranti malilacita. Tiosan ring punika, satua prasida ngaturang pikenoh sane becik lan patut kaanggen dasar maparilaksana ring sarahina-rahina. Dadosnyane, satua punika madue kawigunan sane luwih. Ring sajeroning peplajahan pendidikan karakter, ngwacen lan mirengang satua madue kawigunan sane dahat mautama minakadi, madaging tata maparilaksana sane becik ring sarahinarahina. Samaliha, yening uratiang kawigunan satua Bali ring aab sakadi mangkin sampun maubah yening kasaihang sareng kawigunan sane dumun. Yening mangkin para sisiane wantah ngwacen lan mirengang kemanten lan nenten prasida ngresepang daging utawi lelintihan satuanyane. Dadosnyane, ring aab sakadi mangkin akeh para sisiane sane durung uning lan durung ngresep indik pikenoh pendidikan karakter sane sapatutnyane kamargiang ring sarahinarahina. Pupulan satua Kembang Rampe Kasusastraan Bali Purwa I puniki madaging 25 satua minakadi, Siap Badeng, Kidang Teken Cekcek, Sang Lutung Teken Sang Kekua, Sang Muun Ring Sang Lan, I Baluan, I Tuwung Kuning, Pan Tuung Kuning Teken Men Tuung Kuning, I Botol Teken Sang Samong, I Rare Angon, I Bawang Teken Kesuna, Crukcuk Kuning, Pan Angklung Gadang, I Pucung, Pan Belog, Men Tiwas Teken Men Sugih, Bagus Diarsa, Galuh Payuk, I Brakah, Ni Wayan Waluh, I Rare Sigaran, I Sigir, Jlema Tuah Asibak, Tosning Dadap Tosning Presi, I Dempuawang, I Lengar, miwah I Bintang Lara. Siosan ring punika, seseleh wantah kadaut nilikin limang satua sane nyritayang paiketan sareng pikenoh sradha (religius). Satua sane jagi katilikin luir ipun, Bagus Diarsa, Galuh Payuk, I Rare Sigaran, I Sigir, Jlema Tuah Asibak, miwah Tosning Dadap Tosing Presi. Limang satua sane jagi katilikin puniki pahan saking mite. Mite inggih punika satua sane nyritayang indik paiketan manusa sareng para dewata.

4 Sajeroning satua sane katilikin punika akeh paiketannyane ring kawentenan parikrama sarahina-rahina indik karma phala, minakadi ring satua I Sigir, Jlema Tuah Asibak sane nyritayang indik kawentenan anak luh daa madan Ni Ubuh. Ring sajeroning carita punika Ni Ubuh bendu sareng Bhatara Surya. Santukan punika, Ni Ubuh kaaturin pianak lan kakeniang pastu dados jlema tuah asibak antuk Bhatara Surya. Sajeroning nglaksanayang tetilik puniki kaanggen kalih tetilik asoroh satmaka tetimbangan ri tatkala nyelehin tetilikan. Tetilikan sane kaanggen tetimbangan inggih punika saking Wirnaya (2012) indik Kemampuan Menganalisis Nilai Pendidikan Karakter dalam Satua Bali sebagai Dasar Pembentukan Karakter Bangsa pada siswa Kelas XI MM SMK Ti Bali Global Singaraja Warsa Pikolih ring tetilik punika nyantenang kawagedan sisia Kelas XI MM SMK Ti Bali Global ring nyurat pikenoh pendidikan karakter miwah tetilikan saking Apriyanti (2015) Seseleh Wangun lan Guna Sarat Paajah-ajah Karakter Sajeroning Satua ring Buku Pangkaja Sari Warsa Pikolih tetilikan puniki nyantenang kawentenan lengkaralengkara (data) sane madaging wangun lan guna sarat paajah-ajah karakter ring sajeroning satua ring Buku Pangkaja Sari Warsa Malarapan antuk tetilikan asoroh ring ajeng, tetilik meled nglaksanayang tetilikan indik wangun carita miwah pikenoh pendidikan karakter sane wenten ring pupulan satua Kembang Rampe Kasusastraan Bali Purwa I. Santukan satua I durung wenten sane nilikin miwah rring sajeroning satua punika akeh madaging pikenoh pendidikan karakter sane mapaiketan sareng peplajahan basa Bali. Tetilikan sane jagi kalaksanayang mamurda Seseleh Wangun Carita miwah Pikenoh Pendidikan Karakter ring Pupulan Satua I. Mapaiketan ring dadalan ring ajeng, kapolihang makudang-kudang pikobet minakadi (1) Sapunapi wangun carita sane wenten ring pupulan satua Kembang Rampe Kasusastraan Bali Purwa I? miwah (2) Sapunapi pikenoh pendidikan karakter ring pupulan satua Kembang Rampe Kasusastraan Bali Purwa I? Tetilik puniki matetujon (1) Nlatarang wangun carita sane wenten ring pupulan satua Kembang Rampe Kasusastraan Bali Purwa I miwah (2) Nlatarang pikenoh pendidikan karakter sane wenten ring pupulan satua Kembang Rampe Kasusastraan Bali Purwa I. Sepat siku-siku sane kaanggen ring sajeroning tetilikan puniki inggih punika, (1) Wangun (struktur), (2) Kasusastraan Bali, miwah (3) Semiotika. Teori wangun silih sinunggil artos ngresepang pahan wangun sane wenten ring sajeroning wangun caritanyane. Pahan wangun sane wenten ring sajeroning wangun madue paiketan sareng pahan wangun sane tiosan. Ring sajeroning wangun punika wenten kalih pahan wangun minakadi, pahan wangun ekstrinsik lan pahan wangun intrinsik (Ratna, 2012: 91). Teori wangun madue tetujon anggen nlatarang kawigunan lan paiketan kriya sastra majeng ring kriya sastra sane tiosan miwah prasida ngamolihang totalitas. Teori wangun prasida nguningayang paiketan ring pikenoh siki sareng pikenoh sane tiosan miwah prasida ngaturang tetujon estetik lan teges sane pacang kapolihang Nurgiyantoro (1998: 37). Malarapan antuk panlataran ring ajeng, teori wangun nyihnayang indik ngresepang pikenohpikenoh sane wenten ring sajeroning wangun caritanyane miwah teori wangun punika prasida ngaturang tetujon estetik lan teges. Wangun intrinsik sane wenten ring satua Bali minakadi, (1) unteng inggih punika kasukseman sane wenten ring carita miwah madaging pikobet indik bebaosan taler unteng kapalih dados kalih inggih punika, unteng utama inggih punika unteng sane dados unteng utama ring sajeroning carita miwah unteng pangremba inggih punika unteng sane kasengguh pahan saking unteng utama. Ketahnynae kakantenang manut satunggil pamargin lelintihan ring sajeroning carita. (2) lelintihan inggih punika dudonan parindikan ring sajeroning carita sane madaging paiketan indik ala-ayu. Pah-pahan lelintihannyane sakadi, lelintihan kamargiang ka arep (alur

5 maju), inggih punika lelintihan sane nyritayang kauripan praginanyane saking arep kantos ungkur, lelintihan kamargiang ka ungkur (alur mundur) inggih punika lelintihan sane nyritayang kauripan praginanyane saking ungkur kewanten mawali malih ka arep, miwah lelintihan kamargiang macampuhan (alur campuran) inggih punika lelintihan sane nyritayang kauripan praginanyane saking ungkur kewanten mawali malih ka arep taler madaging limang soroh konfliks minakadi, pamahbah inggih punika dudonan sane nyritayang indik genah miwah parindikan sane pinaka pangawit carita, pangawit pikobet inggih punika dudonan sane medalnyane tata parilaksana sane nenten manut ring soang-soang pragina, panedeng inggih punika parindikan sane nyritayang indik pamucuk, pracihna pamuput inggih punika panelas ring wewidangan sane sampun nyihnayang pikobet miwah sampun nyihnayang pamuput, miwah pamuput inggih punika pracihna sane sampun puput lan madaging pamicutet. (3) rerawatan inggih punika sane ngnenin indik genah, dauh, kawentenan (suasana) miwah madaging psikologis (Priyatni, 2012: 112). Manut Nurgiyantoro (1998: 217), rerawatan punika prasida ngaturang carita sane jangkep. Punika mawinan, rerawatan prasida ngaturang piteket-piteket sareng pangwacen, carita puniki sakadi sumeken wenten ring sarahina-rahina. Manut bebaosan ring ajeng rerawatan nyihnayang indik, genah, dauh, kawentenan (suasana), miwah psikologis. Lian ring punika, rerawatan prasida ngaturang piteket-piteket sane prasida kamargiang ring sarahinarahina. (4) pragina miwah pangabah-abah prasida kacihnayang ring pangabah-abah pragina ri tatkala mabebaosan. Yening selehin, pragina punika pinih mautama pisan ri tatkala ngaryanin carita sumangdane carita sane kakaryanin punika prasida mawiguna (Antara, 2011: 18), pragina kapalih dados tiga inggih punika, pragina utama sane nglaksanayang parilaksana becik, patut, miwah parilaksana sane kaaptiang antuk pangwacen, pragina pangarep puniki ketah ipun madue watek sane matungkalik sareng pragina utama. Pragina pangarep inggih punika pragina sane ngamedalang pikobet utawi panedeng, miwah pragina pangremba utawi pragina sane ngwantu pragina utama, ketah ipun pragina puniki wantah akidik kacritayang, (5) tetilik pangawi inggih punika kawentenan pragina ring sajeroning carita sane kacingak antuk pangawinyane (Antara, 2011: 20). Pah-pahan sane ngranjing ring sajeroning carita sane kacingak antuk pangawi minakadi, tetilik pragina pragina utama sane dados sang pragina mautama ring sajeroning carita puniki prasida kapanggihin ring kawentenan kruna tiang, titiang, tetilik pangawi pragina kaping kalih ketahnyane ngangge kruna ragane. Tetilik pangawi pragina sane kaping kalih sering dados pragina sampingan, miwah tetilik pragina kaping tiga pengawi ketahnyane wenten ring ungkur carita sane nyritayang praginapragina sane wenten ring jaba carita tur ngangge kruna ia. (6) paribasa utawi gaya basa inggih punika piranti basa sane kaanggen pangawi ri tatkala ngaryanin carita mangda sang sane ngwacen madue rasa meled uning indik caritanyane, miwah ketahnyane kawangun antuk artos sane nenten sujati, miwah (7) piteket Ring sajeroning carita sane kakaryanin antuk pangawi pastika madaging piteket-piteket sane mawiguna majeng ring sang sane ngwacen. Ring sajeroning kasusastraan Bali nlatarang indik, (1) kasukseman kasusastraan Bali inggih punika pikolih pakaryan i manusa sane marupa sesuratan utawi karangan sane kawentenanyane luwih, becik, lan lengut, (2) Pepalihan kasusastraan Bali kapalih dados makudang-kudang pahan sakadi, pepalihan kasusastraan Bali manut tata utsaha ngwedarang kapalih dados kalih minakadi sastra lisan miwah sastra tulis, pepalihan kasusastraan Bali manut wangun kapalih dados kalih inggih punika: sastra tembang miwah sastra gancaran, pepalihan kasusastraan Bali manut galah kapalih dados kali sakadi: sastra purwa/kuna miwah sastra anyar, miwah pepalihan sastra manut tata basanyane kapalih dados pepitu sakadi, sastra Bali mabasa Bali Kuna, sastra Bali mabasa Jawa Kuna, sastra Bali mabasa Bali Tengahan, sastra Bali mabasa Bali aga, sastra bali mabasa Bali Sor, sastra Bali mabasa Bali Singgih,

6 miwah sastra Bali mabasa Bali sansekerta, (3) satua Bali inggih punika pupulan makudang-kudang lengkara sane nyritayang parindikan kauripan dumun kantos mangkin. Satua punika marupa kriya sastra tradisional (purwa) sane wangunnyane marupa gancaran (Tinggen, 1982: 20). Manut Antara (2011: 71), satua inggih punika carita kakawian sane nyritayang indik parisolah sane senglad miwah madaging carita pingit. Samaliha, ring satua punika madaging pikenoh pendidikan karakter minakadi, prasida ngaturin pangabah-abah, parilaksana miwah mental sane mawiguna. Malarapan antuk bebaosan ring ajeng satua Bali nyihnayang indik silih sinunggil kriya sastra sane wangunnyane marupa gancaran, miwah satua punika carita sane madaging pikenoh kakawian miwah satua punika durung kauningin sang sane ngawi. (4) soroh-soroh satua Bali kapalih dados petang pahan minakadi, tantri (dongeng) sane kacritayang antuk para kramane miwah madaging pikenoh sane ngajahin indik kapatutan ring sarahina-rahina, fabel inggih punika carita sane nyritayang indik parilaksana miwah pangabah-abah sane wenten ring sajeroning beburon. Lumbrahnyane fabel punika madaging pikenoh moral sane kaanggen sesuluh ring sarahina-rahaina, legenda inggih punika carita sane madue ceeiren pateh sareng mite. Ketah legenda punika maosang indik parikrama sane kawentenannyane madasar antuk parindikan sane sumeken. Sakewanten, legenda punika nenten madue pikenoh sradha, miwah mite punika mawit saking basa Yunani, mythos sane maartos carita indik para dewata lan carita indik para pahlawan. Mite inggih punika carita sane madue pikenoh sradha miwah madaging pikenoh pingit indik agama (Hutomo, 1989: 77), (5) ceciren satua Bali sinah madue ceciren sane prasida kapirengang ri tatkala masatua inggih punika (Antara, 2010:72), wentennyane kruna maan ya, terus saking sang sane mirengang, sajabaning ring carita sesuratan sane nenten transliteras, wentennyane pangangge kruna pangawit saking penutur satua, miwah sajeroning dudonan lengkara kawentenan kruna-kruna sandang, (6) soroh-soroh pragina ring sajeroning satua Bali kapalih dados nem soroh pragina minakadi, pragina buron sareng buron, pragina manusa sareng beburon, pragina manusa sareng manusa, pragina manusa, beburon miwah raksasa, pragina dewa sareng manusa, miwah pragina dewa, beburon miwah manusa, miwah (8) kawigunan satua Bali inggih punika nenten lian wantah ngajahin para sisiane utawi para kramane mangda prasida maparilaksana sane patut. Yening cingak wenten patpat pahan kawigunan satua, sakadi: ngamedalang pikayunan pakardin sang pangawi, nyihnyang tata parilaksana para sisiane miwah kramane sane kritis lan teleb nangun pangripta, prasida minayang parilaksana sane becik miwah parilaksana sane nenten becik, miwah madue rasa bakti lan prasida ngamargiang parilaksana sane becik majalaran antuk daging satua sane kaunggahang punika. Ring sajeroning semiotika nlatarang indik (1) semiotika maartos utsaha anggen nlatarang lan maosang indik ciri (tanda) manut lisan utawi olah-olahan angga (Ratna, 2012: 97). Lianan ing punika, Nurgiyantoro (1998: 40) maosang ciri (tanda) inggih punika silih sinunggil pengalaman, pikayunan, wirasa, lan gagasan. Ring sajeroning panglimbaknyane, semiotik kapalih dados kalih, inggih punika semiotik komunikasi lan semiotik signifikasi. Maduluran antuk panlataran ring ajeng, semiotika nyihnayang indik teori sane nguningayang ciri (tanda) miwah ngresepang artos utawi teges. Samaliha, semiotik punika ring panglimbaknyane wenten kalih, inggih punika semiotik komunikasi lan semiotik signifikasi. (2) pikenoh-pikenoh kria sastra madaging indik makudang-kudang pahan pikenoh minakadi, pikenoh hedonik, pikenoh artistik, pikenoh kultural, pikenoh etis, moral, religius, miwah pikenoh praktis (Seloka, 2005: 35) (3) pendidikan karakter enten lian wantah utsaha sane matetujon nglimbakang kawentenan jadma, pinaka utsaha utawi cara nganolihang pamargi sane becik miwah luwih (Mulyasa, 2011: 01). Pendidikan karakter silih sinunggil utsaha anggen nincapang kaweruhan ring sajeroning mapikayunan miwah maparilaksana sane madasar antuk pikenoh-pikenoh sane becik. puniki prasida

7 kalimbakang ri tatkala mabebaosan majeng ring para dewata, miwah mabebaosan ring sajeroning palemahan (Zubaedi, 2011: 17). Lianan ring punika, Kamus Besar Bahasa Indonesia Edisi Empat, maosang pendidikan karaker inggih punika tata utsaha sekolah mangda prasida ngajahin tata susila sane mabuat lan luwih minakadi, kaweruhan, wirasa, lan parilaksana majeng ring para sisia. Indik punika ring pendidikan karakter prasida kawangun antuk plakutus karakter minakadi, pikenoh sradha (religius), arjawa (jujur), urati ring anak lian (toleransi), plapan (disiplin), teleb makarya (kerja keras), teleb nangun pangripta (kreatif), swadesi (mandiri), demokratis, meled uning (rasa ingin tahu), prawira negara (semangat kebangsaan), bakti ring pertiwi (cinta tanah air), ngajiang kawijayaan (menghargai prestasi), pasawitran (bersahabat), ngutamayang katreptian (cinta damai), seneng ngwacen (gemar membaca), pageh ring dewek (pantang menyerah), urati ring palemahan (peduli lingkungan), miwah urati ring pasemetonan (peduli sesama). Maduluran antuk panlataran ring ajeng, pikenoh pendidikan karakter nyihnayang indik pikenoh-pikenoh sane ngajahin indik tata utsaha maparilaksana, mapikayunan, miwah mabebaosan sane becik, patut, miwah luwih ring sajeroning kahuripan sarahina, rahina, utamannyane ring sekolah, kulawarga, miwah ring panegaran, taler ring sajeroning pendidikan karakter kawangun antuk plakutus pikenoh pendidikan karakter, (4) pikenoh pendidikan karakter sane prasida kauratiang ring sajeroning pupulan satua Kembang Rampe Kasusastraan Bali Purwa I inggih punika indik wentennyane rasa satya majeng ring padewekannyane miwah rasa olas-asih yadiastun akeh anak sane nenten seneng teken padewekannyane. Dadosnyane, mawit saking nyelehin pupulan satua punika iraga prasida nyelehin daging piteket anggen dasar mangda prasida maparilaksana miwah mapikayunan sakadi panlataran ring ajeng. Yening sampun uning lan sampun prasida ngresepang piteket-piteket indik pikenoh pendidikan karakter ring sajeroning satua, pastika panegaran puniki prasida rahayu. Kramaning Tetilik Tetilikan puniki marupa tetilikan deskriptif kualitatif. Tetilik kualitatif inggih punika tetilik sane wewidangannyane wantah ngangge lan ngamargiang krunakruna ring sajeroning nelebin data. Ring tetilik puniki sane dados jejering tetilik inggih punika pupulan satua sane wenten ring Kembang Rampe Kasusastraan Bali Purwa I inggih punika indik satua Bagus Diarsa, Galuh Payuk, I Rare Sigaran, I Sigir, Jlema Tuah Asibak, miwah Tosning Dadap Tosning Presi miwah panandang sane kaanggen ring sajeroning tetilikan marupa wangun carita miwah pikenoh pendidikan karakter ring sajeroning pupulan satua Kembang Rampe Kasusastraan Bali Purwa I. Kramaning mupulang data sane kaanggen ring tetilikan puniki wenten studi pustaka miwah dokumentasi. Kramaning studi pustaka kaanggen mupulang data manut ring sajeroning pikobet tetilik inggih punika Seseleh Wangun Carita miwah Pikenoh Pendidikan Karakter ring Pupulan Satua Kembang Rampe Kasusastraan Bali Purwa I punika mangda kawacen lan salanturnyane kasurat kawentenan wangun carita lan pikenoh pendidikan karakternyane. Ring kramaning dokumentasi puniki pacang nilikin satua sane wenten ring Kembang Rampe Kasusastraan Bali Purwa I sane nlatarang limang soroh satua lan satua sane katilikin punika mapaiketan sareng mite. Riantukan asapunika, tetilik puniki nganggen kramaning dokumentasi sane kaanggen ngrereh data indik wangun carita lan pikenoh pendidikan karakter ring Kembang Rampe Kasusastraan Bali Purwa I. Piranti tetilik sane kaanggen ring tetilik puniki, minakadi piranti dokumentasi sane marupa kartu data. Kartu punika kaanggen nyatet lengkara-lengkara sane marupa piteket miwah parilaksana sane pinaka ciri parisolah sane ngranjing ring pikenoh pendidikan karakter. Lianan ring punika, kartu data taler kaanggen nilikin lengkaralengkara sane prasida ngranjing ring wangun carita sane kaselehin. Data tureksa sane kaanggen inggih punika data tureksa ring tetilikan deskriptif kualitatif. Data tureksa puniki katureksain antuk petang undagan inggih punika,

8 nyelehih data/ reduksi data, nyorohang data, pangwedar data, miwah panyutetan. Nyelehih data/ reduksi data kalaksanayang ri tatkala pacang ngrereh data sane ngranjing ring wangun carita miwah pikenoh pendidikan karakter. Yening wenten data sane nenten ngranjing ring wangun carita miwah pikenoh pendidikan karakter, raris pacang kaicalang. Ring sajeroning reduksi data punika, prasida kacutetang ngrereh data sane madaging lan mapaiketan sareng bantang pikobet. Ring nyorohang data punika kalaksanayang manut pikobet sane katilikin antuk ngaryanin tabel data. Pikobet punika minakadi wangun carita miwah pendidikan karakter sane wenten ring satua I. ring pangwedar data sane kawedarang inggih punika data sane mapaiketan sareng wangun carita miwah pikenoh pendidikan karakter ring sajeroning pupulan satua I. Panyutetan ring tetilik puniki indik wangun carita miwah pikenoh pendidikan karakter ring sajeroning pupulan satua Kembang Rampe Kasusastraan Bali Purwa I. Panyutet sane kapolihang punika pinaka panyawis saking pikobet sane kaunggahang ring tetilik puniki. PIKOLIH MIWAH TETEPASAN Data sane sampun kapolihang miwah prasida katlatarang ring tetilikan puniki inggih punika data indik wangun carita miwah pikenoh pendidikan karakter sane wenten ring Satua Bagus Diarsa, Satua Galuh Payuk, Satua I Rare Sigaran, Satua I Sigir, Jlema Tuah Asibak, miwah Satua Tosning Dadap Tosning Presi Pikolih Wangun carita sane prasida kacingak ring satua Bagus Diarsa inggih punika, (a1) unteng utama sane kaanggen indik rasa olas-asih, (a2) unteng pangremba sane kaanggen indik, parilaksana nyagayagang ajengan, parilaksana nunas oka, nyritayang kasujatian anak odah, parilaksana nunas ayam, parilaksana matajen miwah paundukan nyeneng ratu, (b) lelintihan sane kaanggen inggih punika, lelintihan ka arep miwah nganggen limang konfliks sakadi, pamahbah, pangawit pikobet, panedeng, pracihna pamuput, miwah pamuput, (c) rerawatan sane kaanggen wenten tetiga inggih punika rerawatan genah, galah, miwah kawentenan, (d) pragina miwah pangabah-abah nganggen kalih pragina inggih punika pragina utama miwah pragina pangremba, (e) tetilik pangawi sane kaanggen ingih punika tetilik pragina kaping pertama, miwah (f) piteket sane kaanggen inggih punika Mangda prasida nglaksanayang utawi ngamargiang rasa olas-asih majeng ring jana samian. Pikolih wangun carita sane prasida kacingak ring satua Galuh Payuk inggih punika, (a1) unteng utama sane kaanggen inggih punika lempas tekening semaya, (a2) unteng pangremba sane kaanggen inggih punika parilaksana nangun kerti, parilaksana nunas waranugraha, gegodaan sane karasayang ring margi, parilaksana nuduk payuk, parilaksana maselselan dewek, rasa kapiolasan i payuk teken i tiwas, nyritayang kasujatian galuh payuk, parilaksana ngayah ring puri, paundukan prasida mabuncingan, (b) lelintihan sane kaanggen inggih punika lelintihan ka arep miwah madaging limang konfliks sakadi, pamahbah, pangawit pikobet, panedeng, pracihna pamuput, miwah pamuput, (c) rerawatan sane kaanggen wenten tetiga inggih punika rerawatan genah, galah, miwah kawentenan, (d) pragina miwah pangabah-abah sane kaanggen wenten kalih inggih punika pragina utama miwah pragina pangremba, (e) tetilik pangawi sane kaanggen inggih punika tetilik pragina kaping kapertama, (f) paribasa sane kaanggen wenten tetiga kruna, miwah (g) piteket sane kaanggen inggih punika mangda sapatutnyane prasida satya tekening semaya, yening sampun prasida satya tekening semaya pastika raga doh tekening malapetaka utawi karma phala. Pikolih wangun carita sane prasida kacingak ring satua I Rare Sigaran inggih punika, (a1) unteng utama sane kaanggen inggih punika karma phala, (a2) unteng pangremba sane kaanggen inggih punika parilaksana sane teleb nangun pangripta, parilaksana mamisuh-misuh, paundukan salah rupa, parilaksana luas ka alas praya, parilaksana mapinunas, paundukan prasida nyeneng agung, (b) lelintihan sane kaanggen inggih punika lelintihan ka arep miwah madaging limang konfliks sakadi,

9 pamahbah, pangawit pikobet, panedeng, pracihna pamuput, miwah pamuput, (c) rerawatan sane kaanggen wenten tetiga inggih punika rerawatan genah, galah, miwah kawentenan, (d) pragina miwah pangabah-abah sane kaanggen wenten kalih inggih punika pragina utama miwah pragina pangremba, (e) tetilik pangawi sane kaanggen tetilik kaping pertama, (f) paribasa sane kaanggen wantah siki kruna, (g) piteket sane kaanggen inggih punika mangda prasida maparilaksana lan mabebaosan sane patut mangda nenten maselselan keni karma phala. Pikolih wangun carita sane prasida kacingak ring satua I Sigir, Jlema Tuah Asibak inggih punika, (a1) unteng utama sane kaanggen inggih punika karma phala, (a2) unteng pangremba sane kaanggen inggih punika parilaksana nunggingin jit, paundukan ngipi katurinin betara surya, paundukan salah rupa, parilaksana ngrereh tongos suryane endag, parilaksana mabersih/malukat, panugrahan manik sakecap sidi mandi, parilaksana ngamademang i raksasa, paundukan mabuncingan, (b) lelintihan sane kaanggen inggih punika lelintihan ka arep miwah madaging limang konfliks sakadi, pamahbah, pangawit pikobet, panedeng, pracihna pamuput, miwah pamuput, (c) rerawatan sane kaanggen wenten tetiga inggih punika rerawatan genah, galah, miwah kawentenan, (d) pragina miwah pangabah-abah sane kaanggen wenten kalih inggih punika pragina utama miwah pragina pangremba, (e) tetilik pangawi sane kaanggen inggih punika tetilik pragina kaping pertama, (f) paribasa sane kaanggen wenten limang kruna, (g) piteket sane kaanggen inggih punika mangda prasida mabebaosan, maparilaksana, miwah mapikayunan sane becik mangda ring sajeroning kahuripan prasida ngamolihang karahayuan. Pikolih wangun carita sane prasida kacingak ring satua Tosning Dadap Tosning Presi inggih punika, (a1) unteng utama sane kaanggen ingih punika satya semaya, (a2) unteng pangremba sane kanggen inggih punika parilaksana ngarsaang oka, parilaksana macecimpedan, paudukan ngamolihang ilen-ilen Tosning Dadap Tosning Presi miwah punggelan gunung, (b) lelintihan sane kaanggen inggih punika lelintihan ka arep miwah madaging konfliks sakadi, pamahbah, pangawit pikobet, panedeng, miwah pracihna pamuput (c) rerawatan sane kaanggen wantah kalih rerawatan inggih punika rerawatan genah miwah kawentenan, (d) pragina miwah pangagab-abah sane kaanggen wenten tetiga inggih punika pragina utama, pragina pangarep, miwah pragina pangremba, (e) tetilik pangawi sane kaanggen inggih punika tetilik pragina kaping pertama, (f) paribasa sane kaanggen wenten kakalih, miwah (g) piteket sane kaanggen inggih punika mangda prasida nglaksanayng satya wacana majeng ring samian jana utawi majeng ring para dewata. Tetepasan indik wangun carita kapolihang antuk telaah kapustakaan miwah kramaning dokumentasi. Wangun carita punika kapalih dados makudangkudang pahan wangun. Manut sepat sikusiku sane kaanggen pahan wangun kapalih dados 7 inggih punika, unteng, lelintihan, rerawatan, pragina miwah pangabah-abah, tetilik pangawi, paribasa, miwah piteket Manut sakadi sane sampun katlatarang ring pikolih tetilik indik wangun carita ring Pupulan Satua Kembang Rampe Kasusastraan Bali Purwa I, sane ketah kawentenannyane sakadi pahan wangun unteng, lelintihan, pragina miwah pangabah-abah, tetilik pangawi, miwah piteket. Lianan ring punika, manut sane sampun katlatarang ring pikolih tetilki indik wangun carita ring Pupulan Satua I, sane akidik kawentenannyane sakadi pahan wangun rerawatan miwah paribasa. Pikolih pikenoh pendidikan karakter sane katilikin ring sajeroning pupulan satua I wenten limang satua sakadi satua Bagus Diarsa, Galuh Payuk, I Rare Sigaran, I Sigir, Jlema Tuah Asibak, miwah Tosning Dadap Tosning Presi Lelima satua sane katlatarang ring ajeng punika makasami nganggen pitulas pikenoh pendidikan karakter sakadi, pikenoh pendidikan sradha (religius), arjawa (jujur), urati ring anak lian (toleransi), plapan (disiplin), teleb makarya (kerja keras), teleb nangun pangripta (kreatif), swadesi (mandiri), demokratis, meled uning (rasa ingin tahu), prawira

10 negara (semangat kebangsaan), bakti ring pertiwi (cinta tanah air), ngajiang kawijayaan (menghargai prestasi), pasawitran (bersahabat), ngutamayang katreptian (cinta damai), pageh ring dewek (pantang menyerah), urati ring palemahan (peduli lingkungan), miwah urati ring pasemetonan (peduli sesama). Tetepasan sane wenten ring pikenoh pendidikan karakter satua Bagus Diarsa, Galuh Payuk, I Rare Sigaran I Sigir, Jlema Tuah Asibak, miwah Tosning Dadap Tosning Presi. Data indik pikenoh pendidikan karakter kapolihang antuk telaah kapustakaan miwah kramaning dokumentasi. Pikenoh pendidikan karakter kapalih dados plakutus pikenoh pendidikan karakter. Ring sajeroning satua Bali kaping pertama kantos kaping lima, panglimbak pikenoh pendidikan karakter prasida kauratiang ring makasamian satua. Kewanten, panglimbak pikenoh pendidikan karakter prasida kapalih dados kalih inggih punika, panglimbak pikenoh pendidikan karakter sane ketah kawentenannyane miwah panglimbak pikenoh pendidikan karakter sane akidik kawentenannyane ring sajeroning pupulan satua Kembang Rampe Kasusastraan Bali Purwa I. Pikenoh pendidikan karakter sane ketah kawentenannyane inggih punika sakadi, pikenoh sradha, arjawa, plapan, teleb makarya, teleb nangung pangripta, meled uning, ngajiang kawijayaan, pageh ring dewek miwah urati ring palemahan. Pikenoh pendidikan karakter sane akidik kawentenannyane inggih punika pikenoh urati ring anak lian, swadesi, demokratis, prawira negara, bakti ring pertiwi, pasawitran, ngutamayang katreptian, seneng ngwacen miwah urati ring pasemetonan. PAMUPUT Manut ring pikolih sane sampun katlatarang. Prasida katingkesang sakadi ring sor puniki. Wangun carita sane wenten ring pupulan satua Kembang Rampe Kasusastraan Bali Purwa I nganggen pepitu pahan wangun carita minakadi, unteng, lelintihan, rerawatan, pragina miwah pangabah-abah, tetilik pangawi, paribasa, miwah piteket. Pikenoh pendidikan karakter sane wenten ring pupulan satua Kembang Rampe Kasusastraan Bali Purwa I nganggen pitulas pikenoh pendidikan karakter minakadi, sradha (religius), arjawa (jujur), urati ring anak lian (toleransi), plapan (disiplin), teleb makarya (kerja keras), teleb nangun pangripta (kreatif), swadesi (mandiri), demokratis, meled uning (rasa ingin tahu), prawira negara (semangat kebangsaan), bakti ring pertiwi (cinta tanah air), ngajiang kawijayaan (menghargai prestasi), pasawitran (bersahabat), ngutamayang katreptian (cinta damai), pageh ring dewek (pantang menyerah), urati ring palemahan (peduli lingkungan), miwah urati ring pasemetonan (peduli sesama). Malarapan antuk data sane kapolihang ring tetilik puniki, dadosnyane piteket sane prasida kawedarang antuk panilik lian inggih punika, (1) majeng ring pengajahan basa Bali mangda prasida nglimbakang malih indik wangun carita miwah pikenoh pendidikan karakter ri ttakala nyelehin seseleh utamannyane nyelehin wangun carita miwah pikenoh pendidikan karakter ring pupulan satua I. Para sisia kaaptiang malih nelebin indik wangun carita miwah pikenoh pendidikan karakter ring pupulan satua Kembang Rampe Kasusastraan Bali Purwa I. Dadosnyane para sisia uning ngnenin indik wangun carita miwah pikenoh pendidikan karakter mangda ri tatkala nyelehin seseleh, utamannyane ring pupulan satua I Inenten malih kapanggihin pikobet utawi kapiambeng miwah (2) majeng ring panilik lianan mangda prasida nglimbakang malih indik daging tetilikan sane mapaiketan sareng wangun carita miwah pikenoh pendidikan karakter utamannyane sane ngnenin indik seseleh ring pupulan satua Kembang Rampe kasusastraan Bali Purwa I. Tetilikan sane sampun kalaksanayang kaaptiang mangda prasida kaanggen gamelan utawi sandingan majeng ring tetilkan sane kalaksanayang selanturnyane turmananing mangda prasida sayan becik lan pastika mawiguna majeng ring kahuripan krama, utamannyane krama Bali

11 KAPUSTAKAAN Antara, I Gusti Putu Prosa Fiksi. Singaraja: Yayasan Wandawa Gita. Apriyanti, Mita Seseleh Wangun lan Guna Sarat Paajah-ajah Karakter sajeroning Satua ring Buku Pangkaja Sari. Skripsi (tidak diterbitkan). Jurusan Pendidikan Bahasa Bali UNDIKSHA: Singaraja. Arikunto, Suharsimi Prosedur Penelitian Suatu Pendidikan Praktik. Jakarta: PT Rineka Cipta. Damayanti, Deni Panduan Implementasi Pendidikan Karakter di Sekolah. Yogyakarta: Araska. Departemen Pendidikan Nasional Kamus Besar Bahasa Indonesia. Edisi Keempat. PT Gramedia pustaka Utama. Hutomo, Suripan Sadi Penelitian Sastra Lisan Teori dan Praktek. Surabaya. Mulyasa, H. E Manajemen Pendidikan Karakter. Jakarta. Bumi Aksara. Nurgiyantoro, Burhan Teori Pengkajian Fiksi. Yogyakarta: Gadjah Mada University Press. Priyatni, Endah Tri Membaca Sastra dengan Ancangan Literasi Kritis. Jakarta: Bumi Aksara. Ratna, Nyoman Kuntha Teori, Metode dan Teknik Penelitian Sastra. Yogyakarta: Pustaka Pelajar. Sudiara, I Nyoman Seloka Modul Kritik Sastra. Singaraja: IKIP Negeri. Tinggen, I Nengah Kasusastraan Bali. Singaraja: Rhika Dewata. Wirnaya, I Kadek Kemampuan Menganalisis Nilai Pendidikan Karakter dalam Satua Bali sebagai Dasar Pembentukan Karakter Bangsa pada Siswa Kelas XI MM SMK TI Global Singaraja. Skripsi (tidak diterbitkan). Jurusan Pendidikan Bahasa Bali UNDIKSHA: Singaraja. Zubaedi Desain Pendidikan Karakter: Konsep dan Aplikasinya dalam Lembaga pendidikan. Jakarta: Kencana Prenada Media Group.

I Putu Widhi Astika 1 I Wayan Wendra 1, Sang Ayu Putu Sriasih 2. Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja, Indonesia

I Putu Widhi Astika 1 I Wayan Wendra 1, Sang Ayu Putu Sriasih 2. Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja, Indonesia SESELEH TES OBJEKTIF AKHIR SEMESTER GANJIL BASA BALI KELAS XII SMA NEGERI 2 SINGARAJA 2015/2016 SAKING PARINDIKAN SEBARAN KOGNITIF, VALIDITAS LAN RELIABILITAS, MIWAH KONSTRUKSI OPTION I Putu Widhi Astika

Lebih terperinci

METODE COPY THE MASTER KAANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT CERPEN SISIA RING KELAS XI MIA3 SMA NEGERI 2 SINGARAJA

METODE COPY THE MASTER KAANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT CERPEN SISIA RING KELAS XI MIA3 SMA NEGERI 2 SINGARAJA METODE COPY THE MASTER KAANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT CERPEN SISIA RING KELAS XI MIA3 SMA NEGERI 2 SINGARAJA Ni Kd Ayu Yasinta D 1, I B Putra Manik A 1, Drs Gd Gunatama 2 Jurusan Pendidikan Bahasa

Lebih terperinci

SESELEH MATERI TES ULANGAN UMUM SEMESTER GENAP WARSA 2013/2014 PEPLAJAHAN BASA BALI KELAS X RING SMK NEGERI 3 SINGARAJA

SESELEH MATERI TES ULANGAN UMUM SEMESTER GENAP WARSA 2013/2014 PEPLAJAHAN BASA BALI KELAS X RING SMK NEGERI 3 SINGARAJA SESELEH MATERI TES ULANGAN UMUM SEMESTER GENAP WARSA 2013/2014 PEPLAJAHAN BASA BALI KELAS X RING SMK NEGERI 3 SINGARAJA W Sriani, I W G Wisnu, IG Artawan Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan

Lebih terperinci

SESELEH TATA WANGUN JRONING KRIYA SASTRA LAN SOSIOLOGI PANGAWI RING NOVEL SING JODOH RERIPTAN I MADE SUGIANTO

SESELEH TATA WANGUN JRONING KRIYA SASTRA LAN SOSIOLOGI PANGAWI RING NOVEL SING JODOH RERIPTAN I MADE SUGIANTO SESELEH TATA WANGUN JRONING KRIYA SASTRA LAN SOSIOLOGI PANGAWI RING NOVEL SING JODOH RERIPTAN I MADE SUGIANTO N. L. P. Ekayanti Savitri 1, IB. Putrayasa 1, I. A. Sukma Wirani 2 Jurusan Pendidikan Bahasa

Lebih terperinci

KAWENTENAN CAMPUR KODE RING ALBUM TEMBANG POP BALI RAMBO OLO-OLO OLIH GRUP BAND BINTANG

KAWENTENAN CAMPUR KODE RING ALBUM TEMBANG POP BALI RAMBO OLO-OLO OLIH GRUP BAND BINTANG KAWENTENAN CAMPUR KODE RING ALBUM TEMBANG POP BALI RAMBO OLO-OLO OLIH GRUP BAND BINTANG I Gst. Ngr. Pt Darsana 1, I A. Sukma Wirani 1, I A. Pt Purnami 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan

Lebih terperinci

TATA KRUNA SAJERONING WIDYA KAWI SASTRA DRUEN MAHASISIA JURUSAN PENDIDIKAN BAHASA BALI UNDIKSHA EDISI JUNI 2012

TATA KRUNA SAJERONING WIDYA KAWI SASTRA DRUEN MAHASISIA JURUSAN PENDIDIKAN BAHASA BALI UNDIKSHA EDISI JUNI 2012 TATA KRUNA SAJERONING WIDYA KAWI SASTRA DRUEN MAHASISIA JURUSAN PENDIDIKAN BAHASA BALI UNDIKSHA EDISI JUNI 2012 I. A. P. Asti Pratiwi 1, I W. G. Wisnu 1, S. A. P. Sriasih 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali

Lebih terperinci

NUREKSAIN WANGUN LAN GUNA SARAT PAGURON- GURON GEGURITAN DHARMA STHITI KEKAWIAN I MADE MENAKA

NUREKSAIN WANGUN LAN GUNA SARAT PAGURON- GURON GEGURITAN DHARMA STHITI KEKAWIAN I MADE MENAKA NUREKSAIN WANGUN LAN GUNA SARAT PAGURON- GURON GEGURITAN DHARMA STHITI KEKAWIAN I MADE MENAKA Ni Wyn Ari Suryanti 1, IB Rai 1, Kt. Paramarta 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Fakultas Bahasa dan Seni Universitas

Lebih terperinci

SESELEH CAMPUR KODE RING NOVEL SENTANA CUCU MAREP PAKARDIN I MADE SUGIANTO

SESELEH CAMPUR KODE RING NOVEL SENTANA CUCU MAREP PAKARDIN I MADE SUGIANTO SESELEH CAMPUR KODE RING NOVEL SENTANA CUCU MAREP PAKARDIN I MADE SUGIANTO 1 I W Kuntara, 1 S. A. P. Sriasih, 2 I. A. Sukma Wirani Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja,

Lebih terperinci

NUREKSAIN SESURATAN AKSARA BALI MANUT PASANG AKSARA PURWADRESTA LONTAR SATUA JRO MATUA TEKEN I CAI MANTU DRUEN GEDONG KIRTYA

NUREKSAIN SESURATAN AKSARA BALI MANUT PASANG AKSARA PURWADRESTA LONTAR SATUA JRO MATUA TEKEN I CAI MANTU DRUEN GEDONG KIRTYA NUREKSAIN SESURATAN AKSARA BALI MANUT PASANG AKSARA PURWADRESTA LONTAR SATUA JRO MATUA TEKEN I CAI MANTU DRUEN GEDONG KIRTYA Kadek Jara Merani 1, Made Sri Indriani 1, IB. Md Ludy Paryatna 2. Jurusan Pendidikan

Lebih terperinci

PEPLAJAHAN MABEBAOSAN BASA BALI SANE NGANGGEN MODEL PEPLAJAHAN INOVATIF RING KELAS XI IIS 3 SMA NEGERI 4 SINGARAJA

PEPLAJAHAN MABEBAOSAN BASA BALI SANE NGANGGEN MODEL PEPLAJAHAN INOVATIF RING KELAS XI IIS 3 SMA NEGERI 4 SINGARAJA PEPLAJAHAN MABEBAOSAN BASA BALI SANE NGANGGEN MODEL PEPLAJAHAN INOVATIF RING KELAS XI IIS 3 SMA NEGERI 4 SINGARAJA K. T. Wahyuni, I. W. G. Wisnu, I. N. Suandi Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas

Lebih terperinci

CAMPUH KODE (CAMPUR KODE) RING WAYANG KULIT INOVATIF CENK BLONK SANE MAMURDA LATA MAHOSADHI

CAMPUH KODE (CAMPUR KODE) RING WAYANG KULIT INOVATIF CENK BLONK SANE MAMURDA LATA MAHOSADHI CAMPUH KODE (CAMPUR KODE) RING WAYANG KULIT INOVATIF CENK BLONK SANE MAMURDA LATA MAHOSADHI I Gusti Agung Indriyani 1 Ida Bagus Rai 1, Sang Ayu Putu Sriasih 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas

Lebih terperinci

NUREKSAIN SESURATAN PASANG AKSARA BALI RING SAJERONING PAPAN WASTA SANE WENTEN RING SD SE- KECAMATAN JEMBRANA

NUREKSAIN SESURATAN PASANG AKSARA BALI RING SAJERONING PAPAN WASTA SANE WENTEN RING SD SE- KECAMATAN JEMBRANA NUREKSAIN SESURATAN PASANG AKSARA BALI RING SAJERONING PAPAN WASTA SANE WENTEN RING SD SE- KECAMATAN JEMBRANA Ni Luh Putu Mei Aryantini, M. Sri Indriani, I. B. Md. Ludy P. Jurusan Pendidikan Bahasa Bali

Lebih terperinci

BASA BALI KEPARA DIALEK NUSA PENIDA SANE KAANGGEN SAJERONING MABEBAOSAN RING WEWIDANGAN DESA PAKRAMAN NUSASARI, KECAMATAN MELAYA, KABUPATEN JEMBRANA

BASA BALI KEPARA DIALEK NUSA PENIDA SANE KAANGGEN SAJERONING MABEBAOSAN RING WEWIDANGAN DESA PAKRAMAN NUSASARI, KECAMATAN MELAYA, KABUPATEN JEMBRANA BASA BALI KEPARA DIALEK NUSA PENIDA SANE KAANGGEN SAJERONING MABEBAOSAN RING WEWIDANGAN DESA PAKRAMAN NUSASARI, KECAMATAN MELAYA, KABUPATEN JEMBRANA N. M. Novalia Pramita Sari 1, I W. G. Wisnu 1, I M.

Lebih terperinci

SESELEH INDIK WANGUN INTRINSIK LAN KAJATIAN GUNA SARAT PAGURON-GURON SANE WENTEN RING NOVEL BUUNG KAKAWIAN NYOMAN MANDA

SESELEH INDIK WANGUN INTRINSIK LAN KAJATIAN GUNA SARAT PAGURON-GURON SANE WENTEN RING NOVEL BUUNG KAKAWIAN NYOMAN MANDA SESELEH INDIK WANGUN INTRINSIK LAN KAJATIAN GUNA SARAT PAGURON-GURON SANE WENTEN RING NOVEL BUUNG KAKAWIAN NYOMAN MANDA 1 Nengah Widiantika, 1 I.Gede Gunatama, 2 I. A. Pt. Purnami Jurusan Pendidikan Bahasa

Lebih terperinci

FILM DOKUMENTER PINAKA SERANA NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT PUISI BALI ANYAR RING KELAS X7 SMA NEGERI 2 BANJAR

FILM DOKUMENTER PINAKA SERANA NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT PUISI BALI ANYAR RING KELAS X7 SMA NEGERI 2 BANJAR FILM DOKUMENTER PINAKA SERANA NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT PUISI BALI ANYAR RING KELAS X7 SMA NEGERI 2 BANJAR I K. Aryana prayoga 1 I.N. Suandi 1, I. K. Paramarta 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas

Lebih terperinci

NGAWIGUNAYANG METODE AUDIOLINGUAL ANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NEMBANGANG PUPUH MASKUMAMBANG SISIA KELAS X MIPA 2 SMA NEGERI 1 SINGARAJA

NGAWIGUNAYANG METODE AUDIOLINGUAL ANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NEMBANGANG PUPUH MASKUMAMBANG SISIA KELAS X MIPA 2 SMA NEGERI 1 SINGARAJA NGAWIGUNAYANG METODE AUDIOLINGUAL ANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NEMBANGANG PUPUH MASKUMAMBANG SISIA KELAS X MIPA 2 SMA NEGERI 1 SINGARAJA I Made Wisnawa 1 I Wayan Wendra 1, Sang Ayu Putu Sriasih 2 Jurusan

Lebih terperinci

IUSAN PANGAWIGUNAAN PIRANTI GAMBAR (MONOPOLI) MABASA BALI RING PAPLAJAHAN NGWACEN AKSARA BALI RING SISIA KELAS V SDK MARSUDIRINI

IUSAN PANGAWIGUNAAN PIRANTI GAMBAR (MONOPOLI) MABASA BALI RING PAPLAJAHAN NGWACEN AKSARA BALI RING SISIA KELAS V SDK MARSUDIRINI IUSAN PANGAWIGUNAAN PIRANTI GAMBAR (MONOPOLI) MABASA BALI RING PAPLAJAHAN NGWACEN AKSARA BALI RING SISIA KELAS V SDK MARSUDIRINI 1 I. M. D. Adipraya 1 I. B. Rai, 2 I. W. Wendra Jurusan Pendidikan Bahasa

Lebih terperinci

METODE KOOPERATIF TIPE THINK, PAIR, SHARE (TPS) ANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT SINOPSIS CERPEN MABASA BALI SISIA KELAS XI-3 IPA SMA NEGERI 1 BANJAR

METODE KOOPERATIF TIPE THINK, PAIR, SHARE (TPS) ANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT SINOPSIS CERPEN MABASA BALI SISIA KELAS XI-3 IPA SMA NEGERI 1 BANJAR METODE KOOPERATIF TIPE THINK, PAIR, SHARE (TPS) ANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT SINOPSIS CERPEN MABASA BALI SISIA KELAS XI-3 IPA SMA NEGERI 1 BANJAR Kadek Dwi Payani 1, 1 I B Putra Manik A, 2 Wayan Gede

Lebih terperinci

Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja, Indonesia

Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja, Indonesia NUREKSAIN KAINGGILAN SOANG-SOANG PITAKEN RISAJERONING PITAKEN ULANGAN AKHIR SEMESTER GENAP PELAJAHAN BASA BALI KELAS VII RING SMP N 1 SINGARAJA WARSA PELAJAHAN 2013/2014 1 Made Suryadana, 1 I Nengah Martha,

Lebih terperinci

BASITA PARIBASA RING ALBUM NASI GORENG SPESIAL KEKAWIAN WIDI WIDIANA

BASITA PARIBASA RING ALBUM NASI GORENG SPESIAL KEKAWIAN WIDI WIDIANA BASITA PARIBASA RING ALBUM NASI GORENG SPESIAL KEKAWIAN WIDI WIDIANA I Pt. Budiantara Putra 1, I Kt. Paramarta 1, I Md. Sutama 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja,

Lebih terperinci

SARANA TEMBANG MELAYANGAN OLIH EMONI KAANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT PUISI BALI ANYAR SISIA KELAS VIII 6 SMP NEGERI 3 BANJAR

SARANA TEMBANG MELAYANGAN OLIH EMONI KAANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT PUISI BALI ANYAR SISIA KELAS VIII 6 SMP NEGERI 3 BANJAR SARANA TEMBANG MELAYANGAN OLIH EMONI KAANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT PUISI BALI ANYAR SISIA KELAS VIII 6 SMP NEGERI 3 BANJAR Ni Kadek Erni Yuni Andani 1,Gede Gunatama 1,Ida Bagus Rai 2 Jurusan Pendidikan

Lebih terperinci

Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Fakultas Bahasa dan Seni Universitas Pendidikan Ganesha

Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Fakultas Bahasa dan Seni Universitas Pendidikan Ganesha NGAWIGUNAYANG PIRANTI WAYANG CENKBLONK PINAKA UTSAHA NINCAPANG KAWAGEDAN NYURATLENGKARA SANE MADAGING BASITA PARIBASA SISIA KELAS VII H SMP NEGERI 1 SUKASADA 1 I Gede Suputra, 1 I Gede Gunatama, 2 Ida

Lebih terperinci

Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja, Indonesia

Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja, Indonesia RERAWATAN DIALEK BASA BALI RING TEMBANG POP BALI: STUDI KASUS SAJERONING TEMBANG POP BALI MAMURDA CIRI-CIRI KEKAWIAN YONG SAGITA MIWAH BALI UNITED KEKAWIAN KRISNA SURYA PURPA KASOBYAHANG ANTUK DI UBUD

Lebih terperinci

KAWENTENAN ANGGAH-UNGGUHING BASA BALI RING NASKAH DRAMA I GODOGAN JURUSAN PENDIDIKAN BASA BALI WARSA 2015/2016

KAWENTENAN ANGGAH-UNGGUHING BASA BALI RING NASKAH DRAMA I GODOGAN JURUSAN PENDIDIKAN BASA BALI WARSA 2015/2016 KAWENTENAN ANGGAH-UNGGUHING BASA BALI RING NASKAH DRAMA I GODOGAN JURUSAN PENDIDIKAN BASA BALI WARSA 2015/2016 Olih: Kadek Moni Ratningsih, NIM 1212051016 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Fakultas Bahasa

Lebih terperinci

Pesaih Kawagedan Sisia Kelas VIIIC SMP Negeri 3 Singaraja Sajeroning Nyelehin Wangun Intrinsik Puisi Bali Purwa (Pupuh Sinom) lan Puisi Bali Anyar

Pesaih Kawagedan Sisia Kelas VIIIC SMP Negeri 3 Singaraja Sajeroning Nyelehin Wangun Intrinsik Puisi Bali Purwa (Pupuh Sinom) lan Puisi Bali Anyar Pesaih Kawagedan Sisia Kelas VIIIC SMP Negeri 3 Singaraja Sajeroning Nyelehin Wangun Intrinsik Puisi Bali Purwa (Pupuh Sinom) lan Puisi Bali Anyar K. Karmini 1,I. B. Putrayasa 1, I. A. Sukma Wirani 2 Jurusan

Lebih terperinci

GENDING-GENDING REGGAE BALI JONI AGUNG SESELEH SEMIOTIKA TETUJON IDUP MANUSA PAIKETANNYANE SARENG AJAH-AJAHAN PAWATEKAN

GENDING-GENDING REGGAE BALI JONI AGUNG SESELEH SEMIOTIKA TETUJON IDUP MANUSA PAIKETANNYANE SARENG AJAH-AJAHAN PAWATEKAN GENDING-GENDING REGGAE BALI JONI AGUNG SESELEH SEMIOTIKA TETUJON IDUP MANUSA PAIKETANNYANE SARENG AJAH-AJAHAN PAWATEKAN I.B. Pidada Adi Putra 1, I.B. Putra Manik Aryana 1, I.B. Ludy Paryatna 2 Jurusan

Lebih terperinci

NYAIHANG SESURATAN GEGURITAN CUPAK GERANTANG LAN SATUA CUPAK GERANTANG MADASAR ANTUK WANGUN CARITA SANE KASELEHIN ANTUK TEORI SASTRA BANDINGAN

NYAIHANG SESURATAN GEGURITAN CUPAK GERANTANG LAN SATUA CUPAK GERANTANG MADASAR ANTUK WANGUN CARITA SANE KASELEHIN ANTUK TEORI SASTRA BANDINGAN NYAIHANG SESURATAN GEGURITAN CUPAK GERANTANG LAN SATUA CUPAK GERANTANG MADASAR ANTUK WANGUN CARITA SANE KASELEHIN ANTUK TEORI SASTRA BANDINGAN Ni Gst. Ayu Kt. Sari Wahini1, I B. Putra Manik Aryana1, I

Lebih terperinci

KEWAGEDAN NGRESEPANG WANGUN DASAR LAN ARTOS KRUNA DWILINGGA SISIA KELAS X SMA NEGERI 2 BANJAR SINGARAJA

KEWAGEDAN NGRESEPANG WANGUN DASAR LAN ARTOS KRUNA DWILINGGA SISIA KELAS X SMA NEGERI 2 BANJAR SINGARAJA KEWAGEDAN NGRESEPANG WANGUN DASAR LAN ARTOS KRUNA DWILINGGA SISIA KELAS X SMA NEGERI 2 BANJAR SINGARAJA Ni Made Yuniharsih I.N. Suandi 1, I. K. Paramarta 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan

Lebih terperinci

SOR SINGGIH BASA BALI RING PARUMAN SUBAK ABIAN DESA ADAT ASAHDUREN, KECAMATAN PEKUTATAN, JEMBRANA

SOR SINGGIH BASA BALI RING PARUMAN SUBAK ABIAN DESA ADAT ASAHDUREN, KECAMATAN PEKUTATAN, JEMBRANA e-journal JJPBB Universitas Pendidikan Ganesha Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Vol: 2 No:1(2015) SOR SINGGIH BASA BALI RING PARUMAN SUBAK ABIAN DESA ADAT ASAHDUREN, KECAMATAN PEKUTATAN, JEMBRANA N. K. Lady

Lebih terperinci

NUREKSAIN WANGUN LAN PAIKETAN SOSIOLOGI SASTRA RING CAKEPAN NASKAH DRAMA JUKUT BE BANO PIKARDIN I MADE WISNAWA

NUREKSAIN WANGUN LAN PAIKETAN SOSIOLOGI SASTRA RING CAKEPAN NASKAH DRAMA JUKUT BE BANO PIKARDIN I MADE WISNAWA NUREKSAIN WANGUN LAN PAIKETAN SOSIOLOGI SASTRA RING CAKEPAN NASKAH DRAMA JUKUT BE BANO PIKARDIN I MADE WISNAWA Ni Komang Indah, IB Made Ludy Paryatna, Made Sri Indriani Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas

Lebih terperinci

CAMPUR KODE BASA INDONESIA RING PANGAJAHAN BASA BALI KELAS V SD LAB UNDIKSHA

CAMPUR KODE BASA INDONESIA RING PANGAJAHAN BASA BALI KELAS V SD LAB UNDIKSHA CAMPUR KODE BASA INDONESIA RING PANGAJAHAN BASA BALI KELAS V SD LAB UNDIKSHA N. K. Wulan Adnyasari 1, I. B. Ludy Paryatna 1, I.B. Sutresna 2. Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha

Lebih terperinci

SESELEH WANGUN INTRINSIK LAN KAJATIAN GUNA SARAT PAGURON-GURON RING SATUA PAN BALANG TAMAK

SESELEH WANGUN INTRINSIK LAN KAJATIAN GUNA SARAT PAGURON-GURON RING SATUA PAN BALANG TAMAK SESELEH WANGUN INTRINSIK LAN KAJATIAN GUNA SARAT PAGURON-GURON RING SATUA PAN BALANG TAMAK K. Devi Antariyani 1 I. N. Suandi 1 I. K. Paramarta 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha

Lebih terperinci

KAWENTENAN DIALEK BALI AGA RING DESA DAUSA KECAMATAN KINTAMANI KABUPATEN BANGLI

KAWENTENAN DIALEK BALI AGA RING DESA DAUSA KECAMATAN KINTAMANI KABUPATEN BANGLI KAWENTENAN DIALEK BALI AGA RING DESA DAUSA KECAMATAN KINTAMANI KABUPATEN BANGLI I Ketut Agus Adi Putra 1 Ida Ayu Sukma Wirani 1, Ida Ayu Pt. Purnami, S.S, M.Pd 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas

Lebih terperinci

CAMPUHAN WARNA BASA (CAMPUR KODE) SANE WENTEN RING PABLIGBAGAN SUBAK ANYAR DESA PADANGKELING, KECAMATAN BULELENG, KABUPATEN BULELENG, WARSA 2016

CAMPUHAN WARNA BASA (CAMPUR KODE) SANE WENTEN RING PABLIGBAGAN SUBAK ANYAR DESA PADANGKELING, KECAMATAN BULELENG, KABUPATEN BULELENG, WARSA 2016 CAMPUHAN WARNA BASA (CAMPUR KODE) SANE WENTEN RING PABLIGBAGAN SUBAK ANYAR DESA PADANGKELING, KECAMATAN BULELENG, KABUPATEN BULELENG, WARSA 2016 Komang Rina Dewi, I Nyoman Sudiana, I Nengah Martha Jurusan

Lebih terperinci

NUREKSAIN ANGGAH-UNGGUHING BASA BALI RITATKALA PAPARUMAN ADAT RING DESA ADAT SAMPALAN TENGAH, KABUPATEN KLUNGKUNG

NUREKSAIN ANGGAH-UNGGUHING BASA BALI RITATKALA PAPARUMAN ADAT RING DESA ADAT SAMPALAN TENGAH, KABUPATEN KLUNGKUNG NUREKSAIN ANGGAH-UNGGUHING BASA BALI RITATKALA PAPARUMAN ADAT RING DESA ADAT SAMPALAN TENGAH, KABUPATEN KLUNGKUNG Luh Komang Sri Pramawati [1] Ida Bagus Rai [1] Ida Bagus Putra Manik Aryana [2] Jurusan

Lebih terperinci

SESELEH WANGUN INTRINSIK LAN GUNA SARAT SOSIAL RING PUPULAN SATUA BAWAK MEKEL PARIS PIKARDIN I.B.W. WIDIASA KENITEN

SESELEH WANGUN INTRINSIK LAN GUNA SARAT SOSIAL RING PUPULAN SATUA BAWAK MEKEL PARIS PIKARDIN I.B.W. WIDIASA KENITEN SESELEH WANGUN INTRINSIK LAN GUNA SARAT SOSIAL RING PUPULAN SATUA BAWAK MEKEL PARIS PIKARDIN I.B.W. WIDIASA KENITEN I Km. Endi Saputra 1, I N. Martha 1, I.A.Pt.Purnami 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali

Lebih terperinci

SESELEH WANGUN INTRINSIK LAN SOSIOLOGI KRIYA SASTRA RING PUPULAN SATUA BAWAK LAWAR GOAK PAKARDIN I KETUT RIDA

SESELEH WANGUN INTRINSIK LAN SOSIOLOGI KRIYA SASTRA RING PUPULAN SATUA BAWAK LAWAR GOAK PAKARDIN I KETUT RIDA SESELEH WANGUN INTRINSIK LAN SOSIOLOGI KRIYA SASTRA RING PUPULAN SATUA BAWAK LAWAR GOAK PAKARDIN I KETUT RIDA I Km. Astu Purnadhita 1, I Nengah Martha 1, I. A. Putu Purnami 2 Jurusan Pendidikan Bahasa

Lebih terperinci

WANGUN INTRINSIK LAN AJI PANGAJAH-AJAHAN TATA LAKSANA RING SATUA BAWAK MABASA BALI WARSA 1975

WANGUN INTRINSIK LAN AJI PANGAJAH-AJAHAN TATA LAKSANA RING SATUA BAWAK MABASA BALI WARSA 1975 WANGUN INTRINSIK LAN AJI PANGAJAH-AJAHAN TATA LAKSANA RING SATUA BAWAK MABASA BALI WARSA 1975 N. M. Ari Puja Astiti 1, I. B. M. Ludy Paryatna 1, I. G. Nurjaya 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas

Lebih terperinci

CAMPUH KODE SAJERONING PRASASTI MABASA BALI KUNO SAKING WARSA MASEHI

CAMPUH KODE SAJERONING PRASASTI MABASA BALI KUNO SAKING WARSA MASEHI CAMPUH KODE SAJERONING PRASASTI MABASA BALI KUNO SAKING WARSA 989-1011 MASEHI Gd. Edi Subawa 1, I Kt. Paramarta 1, I. B. Rai 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja, Indonesia

Lebih terperinci

SESELEH PANGAWIGUNAAN BASA BLACKBERRY MESSAGE (BBM) YOWANA RING BR. DUSUN SALA, DESA ABUAN, KECAMATAN SUSUT, KAB. BANGLI

SESELEH PANGAWIGUNAAN BASA BLACKBERRY MESSAGE (BBM) YOWANA RING BR. DUSUN SALA, DESA ABUAN, KECAMATAN SUSUT, KAB. BANGLI SESELEH PANGAWIGUNAAN BASA BLACKBERRY MESSAGE (BBM) YOWANA RING BR. DUSUN SALA, DESA ABUAN, KECAMATAN SUSUT, KAB. BANGLI 1 I Ni luh Umi Astary, 1 I Ida Bagus Rai, 2 I I Gede Nurjaya Jurusan Pendidikan

Lebih terperinci

NUREKSAIN ANGGAH-UNGGUHING BASA RING CERPEN MABASA BALI RUBRIK ORTI BALI, KORAN BALI POST 2016

NUREKSAIN ANGGAH-UNGGUHING BASA RING CERPEN MABASA BALI RUBRIK ORTI BALI, KORAN BALI POST 2016 e-journal JPBB Universitas Pendidikan Ganesha Jurusan Pendidikan Bahasa Bali NUREKSAIN ANGGAH-UNGGUHING BASA RING CERPEN MABASA BALI RUBRIK ORTI BALI, KORAN BALI POST 2016 ayusastrinidewi@yahoo.co.id,

Lebih terperinci

KATA PENGANTAR. Puji syukur dipanjatkan ke hadapan Ida Sang Hyang Widhi Wasa, Tuhan Yang Mahaesa

KATA PENGANTAR. Puji syukur dipanjatkan ke hadapan Ida Sang Hyang Widhi Wasa, Tuhan Yang Mahaesa SKRIPSI INI TELAH DISETUJUI DAN DINILAI OLEH PANITIA PENGUJI PADA PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS ILMU BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA PADA TANGGAL: 1 JULI 2016 Berdasarkan SK Dekan Fakultas Ilmu Budaya,

Lebih terperinci

TETILIK SOR SINGGIH BASA BALI RING PASANGKEPAN KRAMA DESA PAKRAMAN AYUNAN, KECAMATAN ABIANSEMAL, KABUPATEN BADUNG

TETILIK SOR SINGGIH BASA BALI RING PASANGKEPAN KRAMA DESA PAKRAMAN AYUNAN, KECAMATAN ABIANSEMAL, KABUPATEN BADUNG TETILIK SOR SINGGIH BASA BALI RING PASANGKEPAN KRAMA DESA PAKRAMAN AYUNAN, KECAMATAN ABIANSEMAL, KABUPATEN BADUNG 1 I W. Adhi Mahardika, 1 I.B. Putra Manik Aryana, 2 I G. Gunatama. Jurusan Pendidikan Bahasa

Lebih terperinci

BABAD PASEK KAYU SELEM : ANALISIS STRUKTUR OLEH : I PUTU YUDHI SANTIKA PUTRA NIM:

BABAD PASEK KAYU SELEM : ANALISIS STRUKTUR OLEH : I PUTU YUDHI SANTIKA PUTRA NIM: BABAD PASEK KAYU SELEM : ANALISIS STRUKTUR OLEH : I PUTU YUDHI SANTIKA PUTRA NIM: 1101215005 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS ILMU BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2015 i BABAD PASEK KAYU SELEM: ANALISIS

Lebih terperinci

WARNA (VARIASI) BASA BALI RING SESURATAN KWACA (BAJU KAOS)

WARNA (VARIASI) BASA BALI RING SESURATAN KWACA (BAJU KAOS) WARNA (VARIASI) BASA BALI RING SESURATAN KWACA (BAJU KAOS) N. P. Febri Yuliani 1, I. K. Paramarta 1, G. Artawan 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja, Indonesia e-mail:

Lebih terperinci

SESELEH GUNA SARAT WATEK PAAJAH-AJAH RING SAJERONING GEGURITAN RAJAPALA

SESELEH GUNA SARAT WATEK PAAJAH-AJAH RING SAJERONING GEGURITAN RAJAPALA SESELEH GUNA SARAT WATEK PAAJAH-AJAH RING SAJERONING GEGURITAN RAJAPALA Gd Yuli Sutrawan 1, I. A. Sukma Wirani 1, I W. Artika 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja,

Lebih terperinci

Jurusan Pendidikan Bahasa Bali, FBS. Universitas Pendidikan Ganesha. Singaraja, Indonesia

Jurusan Pendidikan Bahasa Bali, FBS. Universitas Pendidikan Ganesha. Singaraja, Indonesia NGAWIGUNAYANG MODEL PEMBELAJARAN KOOPERATIF TIPE MAKE A MATCH ANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT WACANA BAWAK ANTUK AKSARA ANCENG SISIA KELAS XII IPS 2 SMA NEGERI 4 SINGARAJA WARSA PALAJAHAN 2015/2016 Kadek

Lebih terperinci

TEKS GEGURITAN DARMAKAYA: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH: KADEK RIKA ARIPAWAN NIM:

TEKS GEGURITAN DARMAKAYA: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH: KADEK RIKA ARIPAWAN NIM: TEKS GEGURITAN DARMAKAYA: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH: KADEK RIKA ARIPAWAN NIM: 1101215023 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA 2015 TEKS GEGURITAN DARMAKAYA:

Lebih terperinci

SESELEH WANGUN INSTRINSIK LAN KAJATIAN GUNA SARAT PAGURON-GURON RING PUPULAN CERPEN DA NAKONANG ADAN TIANGE PAKARDIN AGUNG WIYAT S.

SESELEH WANGUN INSTRINSIK LAN KAJATIAN GUNA SARAT PAGURON-GURON RING PUPULAN CERPEN DA NAKONANG ADAN TIANGE PAKARDIN AGUNG WIYAT S. SESELEH WANGUN INSTRINSIK LAN KAJATIAN GUNA SARAT PAGURON-GURON RING PUPULAN CERPEN DA NAKONANG ADAN TIANGE PAKARDIN AGUNG WIYAT S. ARDHI I Kdk. Berry. hermana 1, I. A. Pt. Purnami 1, I. B. Putrayasa 2

Lebih terperinci

SOR SINGGIH BASA BALI SAJERONING PARUMAN BANJAR ADAT GUNUNG BIAU, DESA MUNCAN, KABUPATEN KARANGASEM

SOR SINGGIH BASA BALI SAJERONING PARUMAN BANJAR ADAT GUNUNG BIAU, DESA MUNCAN, KABUPATEN KARANGASEM SOR SINGGIH BASA BALI SAJERONING PARUMAN BANJAR ADAT GUNUNG BIAU, DESA MUNCAN, KABUPATEN KARANGASEM Ni Luh Pt. Ratna Dewi 1, Md. Sri Indriani 1, I Kt. Paramartha 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas

Lebih terperinci

Bahan Ajar BAHASA BALI SMA/SMK

Bahan Ajar BAHASA BALI SMA/SMK Bahan Ajar BAHASA BALI SMA/SMK PEMBELAJARAN BERPUSAT PADA SISWA Permendiknas No. 41 Tahun 2007 (Standar Proses) Kelas XII Semester 1 UNIT 1. MENDENGARKAN SK- 1 KD - 1.1 : : Memahami serta menanggapi berbagai

Lebih terperinci

TEKS GEGURITAN PADEM WARAK ANALISIS BENTUK, FUNGSI, DAN MAKNA

TEKS GEGURITAN PADEM WARAK ANALISIS BENTUK, FUNGSI, DAN MAKNA TEKS GEGURITAN PADEM WARAK ANALISIS BENTUK, FUNGSI, DAN MAKNA OLEH: I PUTU BAYU MUTRA WIBAWA NIM 1101215024 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2015 i 1 TEKS

Lebih terperinci

I Gst A Kd Yulandari, I B Md Ludy Paryatna, Md. Sri Indriani

I Gst A Kd Yulandari, I B Md Ludy Paryatna, Md. Sri Indriani NUREKSAIN KAWENTENAN ANGGAH-UNGGUHING BASA BALI SAJERONING PAWIWAHAN RING BANJAR SUMBUL, DESA YEHEMBANG KANGIN, KECAMATAN MENDOYO, KABUPATEN JEMBRANA RING WARSA 2016 I Gst A Kd Yulandari, I B Md Ludy Paryatna,

Lebih terperinci

TEKS TUTUR CANDRABHERAWA: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI

TEKS TUTUR CANDRABHERAWA: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI TEKS TUTUR CANDRABHERAWA: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH : NI NYOMAN AYU PUSPITA DEWI NIM: 1101215012 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2015 i TEKS TUTUR

Lebih terperinci

TUTUR LEBUR GANGSA; ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH: I MADE OKA PARIATNA

TUTUR LEBUR GANGSA; ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH: I MADE OKA PARIATNA TUTUR LEBUR GANGSA; ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH: I MADE OKA PARIATNA 1001215034 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2016 i TUTURLEBUR GANGSA; ANALISIS

Lebih terperinci

SOSIOKULTURAL KRAMA BALI RING SATUA BALI LAN PAIKETANNYANE RING PANGAJAHAN SASTRA BALI

SOSIOKULTURAL KRAMA BALI RING SATUA BALI LAN PAIKETANNYANE RING PANGAJAHAN SASTRA BALI SOSIOKULTURAL KRAMA BALI RING SATUA BALI LAN PAIKETANNYANE RING PANGAJAHAN SASTRA BALI N. K. Erawati 1, 1 N. Yasa, 2 S.A.P. Sriasih Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja,

Lebih terperinci

ESTETIKA POSMODERN MIWAH GUNA SARAT PAGURON-GURON DOLANAN 'MATIGTIG PAPAH BIU' DUTA KABUPATEN KARANGASEM RING PKB 2015

ESTETIKA POSMODERN MIWAH GUNA SARAT PAGURON-GURON DOLANAN 'MATIGTIG PAPAH BIU' DUTA KABUPATEN KARANGASEM RING PKB 2015 ESTETIKA POSMODERN MIWAH GUNA SARAT PAGURON-GURON DOLANAN 'MATIGTIG PAPAH BIU' DUTA KABUPATEN KARANGASEM RING PKB 2015 I W. Pasek Eka Yasa 1 I. A. Sukma Wirani 1, M. Sri Indriani 2 Jurusan Pendidikan Bahasa

Lebih terperinci

e-journal JPBB Universitas Pendidikan Ganesha Jurusan Pendidikan Bahasa Bali (Volume 2 Tahun 2015)

e-journal JPBB Universitas Pendidikan Ganesha Jurusan Pendidikan Bahasa Bali (Volume 2 Tahun 2015) ANALISIS BAHASA BALI YANG DISEMPURNAKAN DALAM BUKU AWIG-AWIG SUBAK KACANGBUBUAN, DESA ADAT MAS Ni Kd. A. Andriani, Ida A. Pt. Purnami, I Ngh. Martha Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan

Lebih terperinci

TUTUR ANGKUS PRANA: KAJIAN STRUKTUR DAN SEMIOTIKA. Oleh: NI KADEK DEWI SANTHIASTINI

TUTUR ANGKUS PRANA: KAJIAN STRUKTUR DAN SEMIOTIKA. Oleh: NI KADEK DEWI SANTHIASTINI TUTUR ANGKUS PRANA: KAJIAN STRUKTUR DAN SEMIOTIKA Oleh: NI KADEK DEWI SANTHIASTINI 1101215002 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA 2015 i TUTUR ANGKUS PRANA: KAJIAN

Lebih terperinci

ARTI LEKSEM SUKATING (UKURAN) NGANGGEN LIMA LAN BATIS RING ASTA KOSALA-KOSALI

ARTI LEKSEM SUKATING (UKURAN) NGANGGEN LIMA LAN BATIS RING ASTA KOSALA-KOSALI ARTI LEKSEM SUKATING (UKURAN) NGANGGEN LIMA LAN BATIS RING ASTA KOSALA-KOSALI I Md Werdiatmaja 1, I Kt Paramarta 1, I Gd Artawan, 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja,

Lebih terperinci

SESELEH BASA SANE KAANGGEN MIWAH GUNASARAT SANE WENTEN RING GEGURITAN PURWAJATI, PAKARDIN I GEDE NGEMBAK, DRUWEN GEDONG KIRTYA, SINGARAJA

SESELEH BASA SANE KAANGGEN MIWAH GUNASARAT SANE WENTEN RING GEGURITAN PURWAJATI, PAKARDIN I GEDE NGEMBAK, DRUWEN GEDONG KIRTYA, SINGARAJA SESELEH BASA SANE KAANGGEN MIWAH GUNASARAT SANE WENTEN RING GEGURITAN PURWAJATI, PAKARDIN I GEDE NGEMBAK, DRUWEN GEDONG KIRTYA, SINGARAJA 1 P. Suarsana, 1 S. A. P. Sriasih, 2 I. B. Rai. Jurusan Pendidikan

Lebih terperinci

TEKS TUTUR JONG MANTEN: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH: DESAK PUTU ELVIANA DEWI NIM:

TEKS TUTUR JONG MANTEN: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH: DESAK PUTU ELVIANA DEWI NIM: TEKS TUTUR JONG MANTEN: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH: DESAK PUTU ELVIANA DEWI NIM: 1101215008 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2015 i TEKS TUTUR JONG

Lebih terperinci

TEKS GEGURITAN MANTRI SANAK LIMA ANALISIS STRUKTUR DAN NILAI

TEKS GEGURITAN MANTRI SANAK LIMA ANALISIS STRUKTUR DAN NILAI SKRIPSI TEKS GEGURITAN MANTRI SANAK LIMA ANALISIS STRUKTUR DAN NILAI OLEH NI PUTU NOVIYANTI WARDANI NIM 1201215007 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS ILMU BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2016 i TEKS

Lebih terperinci

DIALEK BALI AGA SANE KEAANGGEN RI SAJERONING MABASA BALI RING DESA SIDATAPA, KECAMATAN BANJAR, KABUPATEN BULELENG

DIALEK BALI AGA SANE KEAANGGEN RI SAJERONING MABASA BALI RING DESA SIDATAPA, KECAMATAN BANJAR, KABUPATEN BULELENG e-journal JJPBB Universitas Pendidikan Ganesha Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Vol: 2 No:1(2015) DIALEK BALI AGA SANE KEAANGGEN RI SAJERONING MABASA BALI RING DESA SIDATAPA, KECAMATAN BANJAR, KABUPATEN

Lebih terperinci

PELESTARIAN BAHASA BALI DALAM MEDIA CETAK BERBAHASA BALI: KAJIAN SOSIOLINGUISTIK OLEH ANAK AGUNG ISTRI ITA RYANDEWI NIM:

PELESTARIAN BAHASA BALI DALAM MEDIA CETAK BERBAHASA BALI: KAJIAN SOSIOLINGUISTIK OLEH ANAK AGUNG ISTRI ITA RYANDEWI NIM: PELESTARIAN BAHASA BALI DALAM MEDIA CETAK BERBAHASA BALI: KAJIAN SOSIOLINGUISTIK OLEH ANAK AGUNG ISTRI ITA RYANDEWI NIM: 1101215033 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA

Lebih terperinci

UCAPAN TERIMA KASIH. Puji syukur dipanjatkan ke hadapan Ida Sang Hyang Widhi Wasa/Tuhan Yang

UCAPAN TERIMA KASIH. Puji syukur dipanjatkan ke hadapan Ida Sang Hyang Widhi Wasa/Tuhan Yang UCAPAN TERIMA KASIH Om Swastyastu, Puji syukur dipanjatkan ke hadapan Ida Sang Hyang Widhi Wasa/Tuhan Yang Maha Esa, karena berkat rahmat-nya, skripsi ini dapat diselesaikan tepat waktu. Skripsi yang berjudul

Lebih terperinci

KATA PENGANTAR. atas berkat rahmat-nya skripsi yang berjudul Novel Sing Jodoh Analisis

KATA PENGANTAR. atas berkat rahmat-nya skripsi yang berjudul Novel Sing Jodoh Analisis KATA PENGANTAR Om Swastiastu, Puji syukur dipanjatkan kehadapan Ida Sang Hyang Widhi Wasa karena atas berkat rahmat-nya skripsi yang berjudul Novel Sing Jodoh Analisis Psikologi Sastra ini dapat disusun

Lebih terperinci

GEGURITAN KONTABOJA: ANALISIS STRUKTUR DAN MAKNA OLEH: IDA AYU EKA PURNAMA WULANDARI NIM

GEGURITAN KONTABOJA: ANALISIS STRUKTUR DAN MAKNA OLEH: IDA AYU EKA PURNAMA WULANDARI NIM GEGURITAN KONTABOJA: ANALISIS STRUKTUR DAN MAKNA OLEH: IDA AYU EKA PURNAMA WULANDARI NIM 1101215022 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2015 1 i GEGURITAN

Lebih terperinci

MITOS DI NUSA PENIDA ANALISIS STRUKTUR, FUNGSI, DAN MAKNA

MITOS DI NUSA PENIDA ANALISIS STRUKTUR, FUNGSI, DAN MAKNA SKRIPSI MITOS DI NUSA PENIDA ANALISIS STRUKTUR, FUNGSI, DAN MAKNA Oleh : NI PUTU SUDIASIH NIM : 1101215035 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA 2015 i MITOS DI NUSA

Lebih terperinci

GEGURITAN ANGGASTYA: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI

GEGURITAN ANGGASTYA: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI SKRIPSI GEGURITAN ANGGASTYA: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI NI MADE OKTA ERA YATI NIM :1201215029 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS ILMU BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2016 i GEGURITAN ANGGASTYA: ANALISIS

Lebih terperinci

KATA PENGANTAR. Puji syukur dipanjatkan ke hadapan Tuhan Yang Mahaesa/Ida Sang Hyang

KATA PENGANTAR. Puji syukur dipanjatkan ke hadapan Tuhan Yang Mahaesa/Ida Sang Hyang KATA PENGANTAR Om Swastyastu, Puji syukur dipanjatkan ke hadapan Tuhan Yang Mahaesa/Ida Sang Hyang Widhi Wasa karena atas berkat dan rahmat-nya skripsi yang berjudul Variasi Fonologis dan Leksikal Bahasa

Lebih terperinci

PEMERTAHANAN BAHASA BALI MELALUI GENDING RARE PADA ANAK-ANAK DI SANGGAR KUKURUYUK: KAJIAN SOSIOLINGUISTIK

PEMERTAHANAN BAHASA BALI MELALUI GENDING RARE PADA ANAK-ANAK DI SANGGAR KUKURUYUK: KAJIAN SOSIOLINGUISTIK PEMERTAHANAN BAHASA BALI MELALUI GENDING RARE PADA ANAK-ANAK DI SANGGAR KUKURUYUK: KAJIAN SOSIOLINGUISTIK OLEH: I PUTU PERMANA MAHARDIKA NIM 1101215032 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA

Lebih terperinci

Tureksa Anggah-ungguhing Basa Ring Novel Ratna Tribanowati, Leak Soleh Solah Leak Pikardin I Made Sugianto

Tureksa Anggah-ungguhing Basa Ring Novel Ratna Tribanowati, Leak Soleh Solah Leak Pikardin I Made Sugianto Tureksa Anggah-ungguhing Basa Ring Novel Ratna Tribanowati, Sugianto I M Wira Wartana¹, I. Md. Ludy Paryatna¹, S.A.P Sriasih². Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja, Indonesia

Lebih terperinci

BABAD DANGHYANG BANG MANIK ANGKERAN: KAJIAN STRUKTUR DAN FUNGSI

BABAD DANGHYANG BANG MANIK ANGKERAN: KAJIAN STRUKTUR DAN FUNGSI BABAD DANGHYANG BANG MANIK ANGKERAN: KAJIAN STRUKTUR DAN FUNGSI Skripsi untuk Memperoleh Gelar Sarjana Pada Program Studi Sastra Bali Universitas Udayana I KETUT MANIKA JAYA NIM 1201215020 FAKULTAS ILMU

Lebih terperinci

SKRIPSI KAMUS BALI INDONESIA BIDANG ISTILAH UPAKARA MANUSA YADNYA DI KABUPATEN BADUNG

SKRIPSI KAMUS BALI INDONESIA BIDANG ISTILAH UPAKARA MANUSA YADNYA DI KABUPATEN BADUNG SKRIPSI KAMUS BALI INDONESIA BIDANG ISTILAH UPAKARA MANUSA YADNYA DI KABUPATEN BADUNG PUTU KRISNA APRIANTI NIM 1201215021 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS ILMU BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2016

Lebih terperinci

SKRIPSI ANALISIS STRUKTUR DAN SOSIOLOGIS DRAMA MULIH KARYA I NYOMAN MANDA OLEH : NI PUTU HARUM KARTIKA DEWI NIM

SKRIPSI ANALISIS STRUKTUR DAN SOSIOLOGIS DRAMA MULIH KARYA I NYOMAN MANDA OLEH : NI PUTU HARUM KARTIKA DEWI NIM SKRIPSI ANALISIS STRUKTUR DAN SOSIOLOGIS DRAMA MULIH KARYA I NYOMAN MANDA OLEH : NI PUTU HARUM KARTIKA DEWI NIM 1101215006 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR

Lebih terperinci

TEKS MITOS TAPAKAN BARONG BHATARA SAKTI NAWA SANGA DI KAHYANGAN JAGAT LUHUR NATAR SARI: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI

TEKS MITOS TAPAKAN BARONG BHATARA SAKTI NAWA SANGA DI KAHYANGAN JAGAT LUHUR NATAR SARI: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI SKRIPSI TEKS MITOS TAPAKAN BARONG BHATARA SAKTI NAWA SANGA DI KAHYANGAN JAGAT LUHUR NATAR SARI: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI NI PUTU GEK ANNA DELVIA NIM 1201215040 FAKULTAS ILMU BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA

Lebih terperinci

SESELEH VARIASI BASA RING DIALEK BALI AGA DESA SERAYA, KECAMATAN KARANGASEM, KABUPATEN KARANGASEM

SESELEH VARIASI BASA RING DIALEK BALI AGA DESA SERAYA, KECAMATAN KARANGASEM, KABUPATEN KARANGASEM SESELEH VARIASI BASA RING DIALEK BALI AGA DESA SERAYA, KECAMATAN KARANGASEM, KABUPATEN KARANGASEM N. L. Degeng Ratna Dewi 1, I. B. Rai 1, N. Sudiana 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan

Lebih terperinci

GEGURITAN AJI RAMA RENA ANALISIS STRUKTUR DAN MAKNA

GEGURITAN AJI RAMA RENA ANALISIS STRUKTUR DAN MAKNA SKRIPSI GEGURITAN AJI RAMA RENA ANALISIS STRUKTUR DAN MAKNA IDA BAGUS DWIJA NANDANA PERSADA NIM 1201215035 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS ILMU BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2017 i SKRIPSI GEGURITAN

Lebih terperinci

SESELEH WANGUN LAN KASUKSMAN AJAH-AJAHAN PAWATEKAN RING LELAMPAHAN GATOTKACA DUTA WAYANG CENK BLONK

SESELEH WANGUN LAN KASUKSMAN AJAH-AJAHAN PAWATEKAN RING LELAMPAHAN GATOTKACA DUTA WAYANG CENK BLONK SESELEH WANGUN LAN KASUKSMAN AJAH-AJAHAN PAWATEKAN RING LELAMPAHAN GATOTKACA DUTA WAYANG CENK BLONK 1 Luh Ekarini, 1 I.B. Putra Manik Aryana, 2 I Gede Nurjaya. Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas

Lebih terperinci

Pantang menyerah sebelum. mencapai hasil yang maksimal

Pantang menyerah sebelum. mencapai hasil yang maksimal USULAN SKRIPSI INI TELAH DISETUJUI DANDINILAI OLEH PANITIA PENGUJI PADA PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS ILMU BUDAYA, UNIVERSITAS UDAYANA PADA TANGGAL, 23 PEBRUARI 2017 Berdasarkan SK Ketua Program Studi

Lebih terperinci

Kata Kunci : Kidung, Struktur, Semiotik, Smaratantra.

Kata Kunci : Kidung, Struktur, Semiotik, Smaratantra. ABSTRAK ANALISIS SEMIOTIKA KIDUNG TUNJUNG BIRU Kidung Tunjung Biru dipilih sebagai objek dalam penelitian ini, karena beberapa alasan. Pertama, gagasan-gagasan yang terkandung di dalamnya, merepresentasikan

Lebih terperinci

BAB I PENDAHULUAN. (tradisional) yang banyak ditemukan dalam masyarakat Bali. Satua atau dongeng

BAB I PENDAHULUAN. (tradisional) yang banyak ditemukan dalam masyarakat Bali. Satua atau dongeng BAB I PENDAHULUAN 1.1 Latar Belakang Satua merupakan salah satu karya sastra dari kesusastraan Bali purwa (tradisional) yang banyak ditemukan dalam masyarakat Bali. Satua atau dongeng (bahasa Indonesia)

Lebih terperinci

GEGURITAN PURA TANAH LOT ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH IDA BAGUS PUTU WIASTIKA NIM

GEGURITAN PURA TANAH LOT ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH IDA BAGUS PUTU WIASTIKA NIM GEGURITAN PURA TANAH LOT ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH IDA BAGUS PUTU WIASTIKA NIM 0901215024 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2014 GEGURITAN PURA TANAH

Lebih terperinci

CITRA WANITA PENYIHIR DALAM NOVEL RATNA TRIBANOWATI KARYA I MADE SUGIANTO: SUATU KAJIAN KRITIK SASTRA FEMINIS

CITRA WANITA PENYIHIR DALAM NOVEL RATNA TRIBANOWATI KARYA I MADE SUGIANTO: SUATU KAJIAN KRITIK SASTRA FEMINIS CITRA WANITA PENYIHIR DALAM NOVEL RATNA TRIBANOWATI KARYA I MADE SUGIANTO: SUATU KAJIAN KRITIK SASTRA FEMINIS OLEH: NI LUH KADEK RICHA DWITASARI NIM: 1101215025 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA

Lebih terperinci

TEKS DRAMA GONG I MADE SUBANDAR HASTA KOMALA ANALISIS BENTUK, FUNGSI, DAN MAKNA

TEKS DRAMA GONG I MADE SUBANDAR HASTA KOMALA ANALISIS BENTUK, FUNGSI, DAN MAKNA TEKS DRAMA GONG I MADE SUBANDAR HASTA KOMALA ANALISIS BENTUK, FUNGSI, DAN MAKNA OLEH IDA AYU PUTRI PERTIWI NIM 1001215010 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR

Lebih terperinci

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN ( RPP ) 2

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN ( RPP ) 2 RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN ( RPP ) 2 Sekolah : SMA Negeri 8 Denpasar Mata Pelajaran : Bahasa Daerah Bali Satuan Pendidikan : SMA Kelas / Semester : XI / I Aspek : Menyimak I. Standar Kompetensi :

Lebih terperinci

ABSTRAK GEGURITAN MASAN RODI ANALISIS STRUKTUR DAN NILAI

ABSTRAK GEGURITAN MASAN RODI ANALISIS STRUKTUR DAN NILAI ABSTRAK GEGURITAN MASAN RODI ANALISIS STRUKTUR DAN NILAI Penelitian terhadap Geguritan Masan Rodi ini membahas tentang analisis struktur dan fungsi. Analisis ini mempunyai tujuan untuk mengungkapkan struktur

Lebih terperinci

BAB II KAJIAN PUSTAKA. umum. Menurut Sutarno NS ( 2003 : 32 ) Perpustakaan umum sering diibaratkan

BAB II KAJIAN PUSTAKA. umum. Menurut Sutarno NS ( 2003 : 32 ) Perpustakaan umum sering diibaratkan 6 BAB II KAJIAN PUSTAKA 2.1 Perpustakaan Umum Perpustakaan merupakan perpustakaan yang ada di lingkungan masyarakat umum. Menurut Sutarno NS ( 2003 : 32 ) Perpustakaan umum sering diibaratkan sebagai Universitas

Lebih terperinci

BAB VI FAKTOR PENUNJANG DAN FAKTOR PENGHAMBAT PEMERTAHANAN BAHASA BALI DALAM MASYARAKAT MULTIKULTURAL DI KOTA DENPASAR

BAB VI FAKTOR PENUNJANG DAN FAKTOR PENGHAMBAT PEMERTAHANAN BAHASA BALI DALAM MASYARAKAT MULTIKULTURAL DI KOTA DENPASAR 86 BAB VI FAKTOR PENUNJANG DAN FAKTOR PENGHAMBAT PEMERTAHANAN BAHASA BALI DALAM MASYARAKAT MULTIKULTURAL DI KOTA DENPASAR Kusumoharidjoyo (2000: 34) menyebutkan faktor penunjang serta faktor penghambat

Lebih terperinci

PENYUSUNAN KAMUS SERAPAN DALAM BAHASA BALI

PENYUSUNAN KAMUS SERAPAN DALAM BAHASA BALI PENYUSUNAN KAMUS SERAPAN DALAM BAHASA BALI 1 I Nengah Suandi, 2 Ida Bagus Putrayasa, 3 I Wayan Wisnu Jurusan Pendidikan Bahasa dan Sastra Indonesia Universitas Pendidikan Ganesha E-mail: nengah_suandi@yahoo.co.id

Lebih terperinci

ABSTRAK. Kata Kunci: kamus, bahasa, sastra, istilah, kategori.

ABSTRAK. Kata Kunci: kamus, bahasa, sastra, istilah, kategori. ABSTRAK Penelitian Kamus Bali-Indonesia Istilah Bahasa dan Sastra Bali bertujuan untuk mengetahui bentuk dan khazanah istilah yang terdapat dalam bahasa dan sastra Bali. Adapun teori yang digunakan dalam

Lebih terperinci

BAB II KAJIAN PUSTAKA, KONSEP, DAN LANDASAN TEORI

BAB II KAJIAN PUSTAKA, KONSEP, DAN LANDASAN TEORI BAB II KAJIAN PUSTAKA, KONSEP, DAN LANDASAN TEORI 2.1 Kajian Pustaka Kajian pustaka merupakan bahan acuan yang dipakai dalam penelitian sekaligus sebagai sumber ide untuk menggali pemikiran dan gagasan

Lebih terperinci

ANALISIS UNSUR INTRINSIK NOVEL 99 CAHAYA DI LANGIT EROPA KARYA HANUM SALSABIELA RAIS DAN RANGGA ALMAHENDRA SKRIPSI

ANALISIS UNSUR INTRINSIK NOVEL 99 CAHAYA DI LANGIT EROPA KARYA HANUM SALSABIELA RAIS DAN RANGGA ALMAHENDRA SKRIPSI ANALISIS UNSUR INTRINSIK NOVEL 99 CAHAYA DI LANGIT EROPA KARYA HANUM SALSABIELA RAIS DAN RANGGA ALMAHENDRA SKRIPSI diajukan untuk memenuhi sebagai persyaratan memperoleh gelar Sarjana Pendidikan (S.Pd.)

Lebih terperinci

ULANGAN AKHIR SEMESTER GANJIL TAHUN PELAJARAN 2017/2018. Kompetensi Keahlian : Semua Jurusan Kelas : X/1 Hari / Tanggal :

ULANGAN AKHIR SEMESTER GANJIL TAHUN PELAJARAN 2017/2018. Kompetensi Keahlian : Semua Jurusan Kelas : X/1 Hari / Tanggal : PEMERINTAH PROVINSI BALI DINAS PENDIDIKAN PEMUDA DAN OLAH RAGA SEKOLAH MENENGAH KEJURUAN NEGERI 1 TAMPAKSIRING Alamat : Jl. Ir Soekarno desa sanding Tampaksiring, Gianyar, Bali 80561 Telp. : (0361) 981165

Lebih terperinci

Bule Belajar Budaya Bali: Kritik Identitas dalam Antologi Cerpen Mekel Paris. I Wayan Eka Septiawan

Bule Belajar Budaya Bali: Kritik Identitas dalam Antologi Cerpen Mekel Paris. I Wayan Eka Septiawan Bule Belajar Budaya Bali: Kritik Identitas dalam Antologi Cerpen Mekel Paris I Wayan Eka Septiawan Mahasiswa S-2 Prodi Linguistik Konsentrasi Wacana Sastra Email: iwayaneka_septiawan@yahoo.com Judul Buku

Lebih terperinci

BAB II KAJIAN PUSTAKA, KONSEP, DAN LANDASAN TEORI

BAB II KAJIAN PUSTAKA, KONSEP, DAN LANDASAN TEORI BAB II KAJIAN PUSTAKA, KONSEP, DAN LANDASAN TEORI 2.1 Kajian Pustaka Kajian pustaka merupakan bahan acuan yang dipakai dalam penelitian sekaligus sebagai sumber ide untuk menggali pemikiran dan gagasan

Lebih terperinci

I. PURWAKA. Manut swadarma Krama Desa Pakraman Tonja rikala mikukuhang kasukertan jagat malarapan antuk minakadi :

I. PURWAKA. Manut swadarma Krama Desa Pakraman Tonja rikala mikukuhang kasukertan jagat malarapan antuk minakadi : I. PURWAKA. Sangkaning paswecan Ida Hyang Widhi Wasa, sane ngardi Buwana Agung lan Buwana Alit. turmaning ngawisesa kahuripan sarwa prani miwah sarwa tiumuwu, mewastu I Manusa rikala ngupadi kerahajengan

Lebih terperinci

Pangawedar indik Hak-Hak Azasi Manusia

Pangawedar indik Hak-Hak Azasi Manusia Pangawedar indik Hak-Hak Azasi Manusia Sami manusane mijil maduluran hak-hak sane pateh lan pastika tur malarapan kebebasan-kebebasan sane mabuat pisan. Perserikatan Bangsa-Bangsa maduwe tatuwek pacang

Lebih terperinci

NILAI PENDIDIKAN KARAKTER DALAM NOVEL SEBELAS PATRIOT KARYA ANDREA HIRATA. Oleh. Monica Edwar NPM ARTIKEL

NILAI PENDIDIKAN KARAKTER DALAM NOVEL SEBELAS PATRIOT KARYA ANDREA HIRATA. Oleh. Monica Edwar NPM ARTIKEL NILAI PENDIDIKAN KARAKTER DALAM NOVEL SEBELAS PATRIOT KARYA ANDREA HIRATA Oleh Monica Edwar NPM 0910013111016 ARTIKEL Ditulis untuk Memenuhi Sebagian Persyaratan dalam Memperoleh Gelar Sarjana Pendidikan

Lebih terperinci