Cerbon-Dermayu Kanggé Murid SMA/MA/SMK/MAK Kelas XII

Ukuran: px
Mulai penontonan dengan halaman:

Download "Cerbon-Dermayu Kanggé Murid SMA/MA/SMK/MAK Kelas XII"

Transkripsi

1

2 Blajar Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu Kanggé Murid SMA/MA/SMK/MAK Kelas XII Hak cipta kagungan Dinas Pendidikan Provinsi Jawa Barat selaras sareng Undang-undang Disklaimer: Buku puniki diwulangaken kanggé murid ingkang sampun selaras sareng Kurikulum Buku puniki sampun kasusun klawan diocéki dumateng Tim klawan dikoordinasi dumateng Balai Pengembangan Bahasa Daérah dan Kesenian (BPBDK) Dinas Pendidikan Provinsi Jawa Barat minangka buku kurikulum daérah. Buku badé dienggé téng taun 2014/2015. Sipat buku puniki ugi minangka dokumen urip, ingkang saged diselarasaken sareng ngembangé kabutuhan jaman. PENYUSUN: Ketua: Supali Kasim, M.Pd. Anggota: -Nanang Suhana, M.Pd. -Masduryat, S.Pd.SD. -Wardina, M.Pd. -Karsim, S.Pd., M.Si. -Roji Hidayat S.Pd. -Ruhaendi, S.Pd. -Drs. Bani, M.Pd. -Komariah, M.Pd. -Dra. Hj. Siti Ratnawati, M.M. -Drs. Saptaguna, -Wignya Winata, M.A., M.Pd. NARASUMBER: Supali Kasim, M.Pd., Drs. Saptaguna, Durokhim, S.Pd., Roji Hidayat, S.Pd., Sulistijo, Saupah, S.Pd., Maya Dewi, S.Pd., Tasman, S.Pd., Masruri, S.Pd., M.Av., Siarudin, M.Pd., H. Uti Sudianto, S.Pd. TIM PENELAAH: H. Made Casta, S.Pd., M.Pd. H. Khusnan Adisantika, S.Ag., M.M.Pd. Sri Murtiani, M.Pd. Abur Mustikawanto Sulistijo Desain Isi: Yoshi Sukadar Desain Cover: Yoshi Sukadar Ilustrasi: Toto Rianto Isi nggunakaken Adobe InDesign CS3 kaliyan Adobe Photoshop CS3 Aksara ngagunakaken Century Schoolbook 12 pt - 18 pt. Dipedalken dening: DINAS PENDIDIKAN PROVINSI JAWA BARAT ISBN: (Jilid Lengkap) (Jilid 3) Perpustakaan Nasional : Katalog Dalam Terbitan (KDT)

3 Ater-ater KEPALA DINAS PENDIDIKAN PROVINSI JAWA BARAT Assalamu alaikumwr. Wb. Kula miwiti muji syukur dumateng arsanipun Gusti Allah ingkang sampun nyukani pinten-pinten rahmat lan hidayahipun kanggé kula sedaya. Shalawat lan salam mugia ing atasé Kanjeng Nabi Muhammad SAW kaliyan kulawarganipun, para sedérékipun, ugi kula lan panjenengan sami ingkang banter kekarepé supados angsal safaat saking panjenenganipun. Kalian ngetrapipun Kurikulum 2013 lan adedasar tementinemené kepéngénan kanggé mulasara lan angremeni Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu, pramila mekaten Dinas Pendidikan Provinsi Jawa Barat cangcut taliwanda anggoné nyusun Buku Murid lan Buku Guru mata pelajaran muatan lokal (mulok) Basa lan Sastra Daérah. Kula sedaya ngraos bungah amarwatasuta keranten maksad ingkang kados mekaten ugi dientosi sanget dumateng para guru basa lan sastra. Pancén kawontenané buku Blajar Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu iku dibutuhaken sanget kanggé uger-uger piwulangan. Sanesé kanggé nyumponi kabutuhanpiwulangan, saleresé kaliyan kasusuné buku Blajar Basa lan Sastra Cerbon- Dermayu banget wigatiné kanggé nyumponi kabutuhan ndidik budi lan pakarti uga netepaken raos sutrisnanipun laré dumateng kabudayan daérah. Pramila mekaten buku puniki boten mawon nyumpuni kabutuhan kawruh basa lan sastra, nanging ugi nekenaken pendekatan sosiokultural. Temtos iii

4 mawon ingkang mekaten supados piwulangan Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu saged dipun cecep madu kawruhé lan ugi nilai-nilai budayanipun. Selajengé tamtu sesampuné wonten buku puniki, tanggel jawab akademis lan moral, ugi budaya, wonten dateng para guru Basa lan Sastra Daérah. Kula suwun lan gadahi kekarep supados piwulangan mata pelajaran Basa lan Sastra Cerbon- Dermayu kalaksanan kaliyan temen-tinemen. Kranten jalaran mekaten, buku puniki bakal nggadahi tikel-tikel mangpaat. Mugia buku ingkang sampun kasusun puniki dados pepadangé para guru lan siswa anggoné ginau basa, sastra, lan budaya. Perkawis kakirangan atanapi pinten-pinten ingkang kliru secara konsép basa, sastra, lan budaya saged dipun dangdani téng mangsa ingkang badé dugi. Mugia buku puniki ageng mangpaatipun. Wassalamu alaikum Wr. Wb. Bandung, April 2015 Kepala a Dinas Pendidikan Prov. Jawa Barat Dr. H. Asep Hilman, M.Pd. Pembina Tingkat I NIP iv

5 Ater-ater KEPALA BALAI PENGEMBANGAN BAHASA DAERAH DAN KESENIAN DINAS PENDIDIKAN PROVINSI JAWA BARAT Assalamu alaikum Wr. Wb. Kurikulum 2013, secara nasional mulai saniki sampun dianggé, keranten puniku piwulang Basa lan Sastra Daérah ingkang sampun didadosaken muatan local téng Jawa Barat kedah pas sareng Kurikulum 2013, khususé ingkang wonten kaitané sareng kasusastran. Bagian-bagian perubihan ingkang dados karakteristik utawi téng selebeté Kurikulum 2013, antawisipun: Standar Kompetensi Lulusan, Standar Isi, Standar Prosés, lan Standar Penilaian. Pokok-pokok punika kedah saged dikuasai lan dilaksanakaken sedaya dumateng guru-guru Bahasa lan Sastra Daérah téng SD/MI, SMP/MTs, SMA/MA/SMK/MAK. Buku-buku ingkang badé didadosaken bahan ajar inggih punika buku Blajar Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu. Sedantené wonten 24 jilid, inggih punika Buku Murid 12 jilid, lan Buku Guru 12 jilid, ingkang ngrupiaken Buku Induk sekolah-sekolah téng wilayah Cerbon lan Indramayu. Buku Murid disediakaken kanggé sedanten murid ingkang didasari tingkatan kelas. Isi buku wau perkawis bahan ajar sareng pitakénan-pitakénan, latihan tugas ingkang caket kaitané sareng Kompetensi Dasar (KD). Isi Buku Guru perkawis: Silabus, Metodelogi Pengajaran, sareng évaluasi ingkang ngrupiaken pelengkap buku murid. v

6 Komponen-komponen ingkang dikembangaken dumateng Buku Murid kelawan Buku Guru, didasaraken téng 4 (sekawan) keterampilan basa, ingkang nglingkupi: mirengaken (menyimak), wiraos (berbicara), maos (membaca), kelawan nyerat (menulis), lan diwulangaken nganggé Pendekatan Saintifik lan Penilaian Autentik ingkang didasaraken dumateng Karakteristik Kurikulum 2013 téng selebeté proses pengajaran. Disusuné buku punika, ngrupiaken tindak lanjut saking; Surat Edaran Kepala Dinas Pendidikan Provinsi Jawa Barat, Nomor: 423/2372/SETDISDUK, Tanggal 26 Maret 2013, perkawis: Pembelajaran Muatan Lokal Bahasa dan Sastra Daérah pada jenjang SD/MI SMP/MTs SMA/MA/SMK/ MAK, sareng Peraturan Gubernur Jawa Barat, No. 69/ Tahun 2013, perkawis: Piwulang Muatan Lokal Bahasa dan Sastra Daérah, pada Jenjang Pendidikan Dasar dan Menengah. Mugia buku punika saged mbakta mupangat dumateng sederek sedaya lan saged didadosaken margi kanggé nempataken penataan Bahasa lan Sastra Daérah (Cirebon) lintang Pendidikan Formal téng Jawa Barat umumé lan téng Cirebon khususé. Buku punika masih katah kekirangan lan déréng sampurna, lan badé teras didangdosi malih supados saged pas sinareng ngembangé jaman. Bandung, April 2015 Kepala Balai Pengembangan Bahasa Daérah dan Kesenian Drs. H. Husen R. Hasan, M.Pd. Pembina Tingkat I NIP vi

7 Purwaka Puji klawan syukur dumateng Gusti Allah ingkang Maha Suci lan Maha Agung, ingkang nyukani sedaya rahmat lan barokahipun kanggé kula sedaya, Tim Panyerat Buku Blajar Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu. Klawan rahmat lan barokahipun, Tim Panyerat Buku saged ngrampungaken buku puniki, buku kanggé murid-murid SD/MI, SMP/MTs, lan SMA/ MA/SMK. Tim Panyerat maturaken kesuwun sanget dumateng para pengageng, budayawan, lan tokoh masyarakat ingkang nyukani dorongan sumanget supados buku puniki saged rampung lan saged diwulangaken téng sekolah/madrasah. Tim Panyerat mung saged maturaken kesuwun sanget dumateng: 1) Mama H. Asep Hilman minangka Kepala Dinas Pendidikan Provinsi Jawa Barat; 2) Mama H. Husen R. Hasan minangka Kepala Balai Pengembangan Bahasa Daérah dan Kesenian (BPBDK) Dinas Pendidikan Provinsi Jawa Barat; 3) Mama Nurdin M. Noer minangka Ketua Lembaga Basa lan Sastra Cerbon (LBSC); 4) Mama Kusnadi Muamarto minangka tokoh masyarakat pendidikan; 5) Mama Khusnan Adisantika minangka Pengawas Sekolah; 6) Mimi Sri Murtiani minangka Pengawas Sekolah; ugi para tokoh sanésé ingkang boten saged kasebut setunggilsetunggil ingkang sampun nyukani kawruhan basa lan sastra Cerbon-Dermayu. Buku puniki kasusun dening Tim Panyerat ingkang ngraos perlu wontené buku basa daérah ingkang selaras sareng vii

8 Kurikulum Téng salebeté wulangan diwontenaken pinten-pinten piwulangan, ingkang utaminé wonten kawruh basa, paramasastra, kasusastran, bausastra, lan bagian-bagian kabudayan sanésé. Téng salebeté piwulangan ugi dianjuraken supados saged ngetrapaken sekawan trampilipun bebasan, inggih punika wiraos, mirengaken, maos, lan nyerat. Sanésé, ugi supados diselarasken sareng konsép piwulangan saintifik. Tim Panyerat ngakui, buku puniki maksih tebih saking kasampurnan. Pramila mekaten, saran lan pandengan para guru, budayawan, tokoh masyarakat, lan masyarakat sanésé saged nyempurnakaken buku puniki.sedaya kakirangan téng isi buku puniki ngrupiaken perkawis ingkang kedah dilurusaken lan dileresaken téng mangsa ingkang badé dugi. Mugia wontené buku puniki saged nambih kawruh basa lan kabudayan ingkang nggadahi tujuan saged ningkataken budi pakarti, kawruh basa lan budaya, lan trampil ngetrapaken basa lan sastra Cerbon-Dermayu. Wassalamu alaikum Wr. Wb. Tim Panyerat Buku viii

9 Daftar isi Ater-ater: Kepala Dinas Pendidikan Provinsi Jawa Barat... Kepala Balai Pengembangan Bahasa Daérah dan Kesenian Dinas Pendidikan Provinsi Jawa Barat... iii v Purwaka... vii Wulangan 1: Leg Legénda Daéra nda Daérah Minggu kaping 1 A. Maca Legénda... 2 B. Niténi Arti Kamus... 5 C. Njawab Pitakonan... 6 D. Padinan-Bebasan... 7 Minggu kaping 2 A. Nyritakaken Crita Legénda... 9 B. Nanggapi Wacana Crita C. Kaweruh Basa D. Padinan-Bebasan E. Tugas ning Umah Minggu kaping 3 A. Paramasastra B. Njawab Soal C. Padinan-Bebasan Minggu kaping 4 A. Kasusastran (Tembang Daérah) B. Bedah Téks Tembang Daérah C. Njawab Pitakonan D. Padinan-Bebasan ix

10 Wulangan 2: Babad Cerbon Minggu kaping 1 A. Maca Babad Cerbon B. Niténi Arti Kamus C. Njawab Pitakonan D. Padinan-Bebasan Minggu kaping 2 A. Nyritakaken Crita Babad B. Nanggapi Wacana Crita Babad C. Kaweruh Basa D. Padinan-Bebasan Minggu kaping 3 A. Paramasastra B. Njawab Pitakonan C. Milih Jawaban D. Padinan-Bebasan Minggu kaping 4 A. Maca Puisi B. Ngocéki Puisi Wulangan 3: Artikel Minggu kaping 1 A. Maca Artikel B. Niténi Arti Kamus C. Ngocéki Artikel D. Njawab Pitakonan Minggu kaping 2 A. Kaweruh Basa B. Nanggapi Kaweruh Basa C. Niténi Arti Kamus D. Bebasan-Padinan Minggu kaping 3 A. Paramasastra B. Njodohaken Jawaban C. Milih Jawaban D. Bebasan-Padinan x

11 Minggu kaping 4 A. Wangsalan lan Parikan B. Wangsalan lan Parikan Wulangan 4: Jawokan Minggu kaping 1 A. Maca Jawokan B. Bedah Sastra (Jawokan) Minggu kaping 2 A. Nanggapi Wacana Jawokan B. Kaweruh Basa Minggu kaping 3 A. Paramasastra B. Njawab Pitakonan C. Padinan-Bebasan Minggu kaping 4 A. Nembangaken Jawokan B. Niténi Kamus C. Paramasastra Wulangan 5: Adicara Minggu kaping 1 A. Maca Adicara B. Niténi Arti Kamus C. Njawab Pitakonan D. Pidato Minggu kaping 2 A. Pidato ning Arep Kelas B. Tuker Kaweruh Minggu kaping 3 A. Paramasastra B. Njawab Pitakonan Minggu kaping 4 A. Maca Puisi B. Ngocéki Puisi xi

12 Wulangan 6: Aksara Carakan Minggu kaping 1 Penulisan Tembung Minggu kaping 2 Tembung Turunan Minggu kaping 3 Singkatan lan Akronim Wulangan 7: Téks Drama Minggu kaping 1 A. Maca Téks Drama B. Niténi Arti Kamus C. Njawab Pitakonan Minggu kaping 2 A. Maen Drama (Kelompok) B. Paramasastra Minggu kaping 3 A. Paramasastra B. Njawab Pitakonan C. Padinan-Bebasan D. Kasusastran (Paribasa) E. Bedah Paribasa F. Contoh Téks Drama Séjéné Ulangan Akhir Semester (UAS) Genap Daftar Pustaka xii

13 Wulangan 1 Legénda Daérah 1

14 Minggu Kaping 1 A. Maca Legénda Nawangwulan-Jaka Tarub (Legénda Désa Penganjang) Miturut suratan takdir, Jaka Tarub teka ning tempat sekitar Dermayu. Ning kono ana balong gedé sing bening banyuné, tempaté para widadari adus mbari dolanan. Tempat kuwen arané Sumur Krapyak. Jaka Tarub rada kagét selirikan ndeleng para widadari adusadusan ning balong bening iku. Déwéké ketarik péngén nginté rada parek, ambir rada gamblang katoné para widadari. Ning sewaliké wit-witan sing ana ning pinggiran balong mau, Jaka Tarub nginté. Rada suwé déwéké ndelengaken prilakué para widadari adus-adusan. Katon seneng bungah, gemuyu cekikikan, lan sesiwoan. Rupané Jaka Tarub rada usil. Salah sawijiné klambi widadari diumpetaken ning déwéké. Bener baé, sauwise adus-adusan pragat, widadari ribut. Kabéh-kabéh dandan klambi déwék-déwék, ana siji widadari sing durung dandan baé. Masih ngolati klambiné déwék sing ilang ora ketemuketemu. 2 Blajar Basa Lan Sastra CERBON-DERMAYU kangge Kelas XII

15 Klambi widadari dudu klambi sembarangan. Disebuté klambi antakusuma, sing bisa gawé mabur widadari iku. Tamtu baé widadari mau nangis sesenggukan, padahal jagat wis soré, sedélat maning wayah bengrep. Wayahé balik. Widadari séjéné barengbareng ngolati klambi antakusuma. Tetap baé ora ketemu. Ahiré, kerna jagat wis bengrep, kudu gagé balik sedurungé bengi, kepaksa siji widadari mau ditinggal. Senajan rada abot lan melas, séjéné kepaksa ninggalaken. Mabur ning langit. Jaka Tarub atiné seneng pisan ndeleng siji widadari ora bisa mabur, ditinggal ning balong bening iku. Déwké mareki widadari sing masih nyeseli nasib. Rupané Jaka Tarub bisa ngandani, bisa ngomongi, lan bisa ngibur widadari. Rasa seneng mulai nylusup ning ati widadari. Suwé-suwé mahluk loro iku pada cocogé, pada senengé. Jaka Tarub lan widadari sing arané Nawangwulan iku gelem lan suka-trima kawinan. Sepasang laki-rabi sing sedina-dinaé bérag lan bungah kerna dasaré saling tresna. Sampé lawasé dina, wulan, lan taun, berag lan bungah dadi nambah sewaktu lair bayi, sing diarani Atasangin. Siji dina, widadari péngén ngadusi anaké ning kali. Waktu kuen priuk tempaté adang sega masih dienggo ning duwur pawon geni. Sedurungé mangkat ning kali, Nawangwulan ngomong ning lakiné. Omongané supaya tutupé priuk aja dibuka-buka. Sewaktu Nawangwulan mangkat, ujug-ujug Jaka Tarub penasaran pisan péngén mbuka tutup priuk. Penasaran pisan péngén ndeleng apa isi ning jero priuk? Ana apa rusiané? Dadi, déwéké gagé baé mbuka tutup priuk iku. Rupané ning jero priuk mau mung ana pari sing masih ana gagangé. Sauwisé Nawangwulan teka ning umah, tamtu baé krasa. Déwéké krasa yén lakiné wis mbuka priuk. Kakang, sekiyen gawéa lumpang. Kula arep nutu pari. Sebabé Kakang wis mbuka priuk sing isiné pari. Mulai sekiyen pari beli bisa langsung diadang. Kudu ditutu dikit, kudu dadi beras dikit, jaré Nawangwulan rada kesel. Rupané selama kiyen adang sega langsung sing pari, nanging sauwise Jaka Tarub nglanggar mbuka priuk, pari beli bisa maning Wulangan 1: Legenda Daérah 3

16 langsung diadang. Ahiré kepaksa Jaka Tarub gawé lumpang, lan Nawangwulan saben dina nutu. Kebiasaan nutu dilakoni saben dina sampé pari ning lumbung ahiré entok pragat. Nanging ana sing beli disangka-sangka Nawangwulan sewaktu ngimpleng ning lumbung sing wis kosong. Beli disangka-sangka ning pojokan ana klambi antakusuma, ndéké déwéké. Nawangwulan kagét campur beli percaya. Gagé baé klambi mau diemét. Berag pisan atiné. Ning atiné, ana kepéngénan gagé nganggo klambi antakusuma, terus mabur maning ning kayangan. Rupané déwéké masih kéder. Masih ana pikiran sing kudu diomongaken ning lakiné. Gagé baé niat mau diomongaken ning Jaka Tarub. Lakiné njawab, Kakang pancéné setuju, nanging pripun putra ingkang masih alit? Maksih péngén nyusu téng Yayi Nawangwulan. Napa téga tah ninggalaken putra alit puniki? Jawaban mengkonon pancén gawé kéder Nawangwulan. Ana rasa kangen ning sedulur-seduluré lan wong tuwané ning kahyangan, nanging ana rasa ora téga ninggalaken anak sing masih cilik kudu disosoni. Nawangwulan kéder. Mikir maning mikir maning, jawaban sing pasti ora ketemu. Suwé-suwé, rupané rasa kangen balik kahyangan luwih kuat. Kakang Jaka Tarub, Yayi nyuwun pangampura seageng-agengé. Yayi boten kiat nanggung rasa kangen dumateng tiyang sepuh kelawan sedérék-sedérék Yayi. Nyuwun ampura lan pendongané, ya Kang? Jaka Tarub njubleg ngrungokaken jawaban rabiné. Déwéké langsung ngerti, yén Nawangwulan péngén balik. Dipikir-pikir, pancén awalé déwéké sing gawé lantaran. Klambi diumpetaken, dadi widadari ora bisa mabur. Sekiyen rupané wis tekang waktuné. Yah, langka maning sing bisa digawé, kecuali nuruti lan pasrah ning keanaan. Nawangwulan nyaranaken ning lakiné supaya gawé anjanganjang pring utawa kayu. Anjang-anjang mau bisa dadi tempat ngrambaté wit waluh putih. Nawangwulan pesen ning Jaka Tarub, Upami, putra kaula péngén nyusu, tulung ditaroh mawon téng inggilé anjang-anjang. Teras, saking andapé, bakaren merang ketan ireng. Kebul-kebul kukusé merang wau pasti dugi téng kahyangan. 4 Blajar Basa Lan Sastra CERBON-DERMAYU kangge Kelas XII

17 Kraos téng irung Yayi. Upami kebul kukus wau sampun kraos téng irungé Yayi, Yayi pasti mudun téng bumi, téng anjang-anjang, nyosoni putra Yayi. Nawangwulan gagé baé mabur. Sepeninggalé Nawangwulan, Jaka Tarub gagé gawé anjang-anjang tempat nyusu anaké, Atasangin. Mbuh kenangapa, jaré sih sampé sekiyen ning Desa Penganjang blolih ana wong nandur waluh putih lan ketan ireng.*** B. Niténi Arti Kamus Basa Padinan (Ngoko) Miturut balong parek ambir rada suwé déwéké ndelengaken widadari katon bungah gemuyu cekikikan sesiwoan mabur ngandani ngibur nylusup cocog gelem laki-rabi sedina-dinaé berag Basa Bebasan (Krama) Miturut Balong, setu Caket Supados Radi Lami Piyambeké Ningal Widadari Ketingal Bungah Gemujeng Cekikikan Sesiwoan Mabur Ngandani Ngibur Nylusup Cocog, pas Purun Bojo Sedinten-dinten Bérag Bahasa Indonesia Menurut Telaga Dekat Supaya Agak Lama Dirinya Melihat Bidadari Terlihat Gembira Tertawa Cekikikan Bermain-main Terbang Menasehati Menghibur Menyelusup Cocok Mau Suami-istri Sehari-hari Gembira, senang Wulangan 1: Legenda Daérah 5

18 adang sega lumpang pari entok ngimpleng ndéké klambi disosoni njaluk ampun pendongané njubleg pancén keanaan. anjang-anjang esoré cunguré waluh Adang Sekul Lumpang Pantun Telas Ningal Gadahé Rasukan Disosoni, disusoni nyuwun ampura pendongané njubleg pancén kawontenan anjang-anjang andapé irungé waluh Memasak Nasi Lumpang Padi Habis Melihat Kepunyaan Baju Disusui Minta Ampun Doanya Terkesima Memang Keadaan Rancangan kayu Di bawahnya Hidungnya labu C. Njawab Pitakonan Isien titik-titik ning sor iki nganggo jawaban sing bener! 1. Klambi widadari dudu klambi sembarangan. Disebuté klambi...., sing bisa gawé mabur widadari iku. 2. Jaka Tarub atiné... ndeleng siji widadari ora bisa mabur, ditinggal ning balong bening iku mahluk loro iku pada cocogé, pada senengé. 4. Sampé lawasé dina, wulan, lan taun, berag lan bungah dadi nambah sewaktu lair bayi, sing diarani Nawangwulan ngomong ning lakiné. Omongané supaya tutupé priuk Rupané ning jero priuk mau mung ana... sing masih ana gagangé. 7. Kebiasaan nutu dilakoni... sampé pari ning lumbung ahiré entok pragat. 6 Blajar Basa Lan Sastra CERBON-DERMAYU kangge Kelas XII

19 8. Nawangwulan duwé rasa kangen ning sedulur-seduluré lan wong tuwané ning Nawangwulan nyaranaken ning lakiné supaya gawé... pring utawa kayu. 10. Anjang-anjang mau bisa dadi tempat ngrambaté wit.... Jawaben pitakonan ning sor iki nganggo jawaban sing pas lan bener! 1. Kenangapa widadari Nawangwulan beli bisa balik ning kahyangan? 2. Apa sebabé Jaka Tarub demen ning Nawangwulan? 3. Apa sebabé lumbung pari blolih dibuka Jaka Tarub? 4. Kenangapa Nawangwulan bisa maning ning kahyangan? 5. Sebutaken legénda sing ana ning lingkungan désa séjéné! D. Padinan-Bebasan Pilihen aksara a, b, c, utawa d ning jawaban sing bener, yaiku terjemahan basa padinan (ngoko) dadi basa bebasan (krama)! Contoh: JakaTarub rupané pada baé karo menusa séjéné. a. Jaka Tarub rupiné sami mawon sareng menusa séjéné. b. Jaka Tarub rupiné pada mawon sareng menusa sanesé. c. Jaka Tarub rupiné sami mawon sareng menusa sanesé. d. Jaka Tarub rupiné sami baé sareng menusa sanesé. Jawaban: c 1. Déwéké teka ning Dermayu. a. Piyambeké dugi téng Dermayu. b. Piyambeké teka téng Dermayu. c. Piyambeké dugi ning Dermayu. d. Déwéké dugi téng Dermayu. Wulangan 1: Legenda Daérah 7

20 2. Salah sawijiné klambi widadari diumpetaken. a. Salah satungaling klambi widadari diumpetaken. b. Salah sawijiné rasukan widadari diumpetaken. c. Salah satungaling rasukan widadari diumpetaken. d. Salah satu rasukan widadari diumpetaken. 3. Ana rasa kangen ning sedulur-seduluré lan wong tuwané. a. Ana raos kangen téng sedérék-sedéréké sareng tiyang sepuhé. b. Wonten raos kangen téng sedulur-seduluré sareng tiyang sepuhé. c. Wonten raos kangen téng sedérék-sedéréké sareng wong tuwané. d. Wonten raos kangen téng sedérék-sedéréké sareng tiyang sepuhé. 4. Sekiyen rupané wis tekang waktuné. a. Saniki rupiné sampun dugi waktosipun. b. Sekiyen rupiné sampun dugi waktosipun. c. Saniki rupiné wis dugi waktosipun. d. Saniki rupiné sampun teka waktosipun. 5. Jaka Tarub gawé anjang-anjang kanggo anaké. a. Jaka Tarub gawé anjang-anjang kanggé putranipun. b. Jaka Tarub damel anjang-anjang kanggo putranipun. c. Jaka Tarub damel anjang-anjang kanggéanaké. d. Jaka Tarub gawé anjang-anjang kanggo putranipun. Tugas ning Umah (Nulis Crita Legenda) Tulisen legénda désa sing ana ning lingkungan désa utawa wilayah! Dawa tulisan rong lembar (2 lembar) kertas folio. Tulisan nganggo basa padinan (ngoko). Tulisan diketik nganggo huruf New Times Roman ukuran 12, lan spasi 1,5. 8 Blajar Basa Lan Sastra CERBON-DERMAYU kangge Kelas XII

21 Minggu Kaping 2 A. Nyritakaken Crita Legénda Sauwisé maca crita legénda Nawangwulan-Jaka Tarub, coba critakaken maning ning adepan kelas. Crita nganggo basa déwék. Nyritakaken legénda kudu pas karo sarat-sarat ndongéng, yaiku pas napsiraken critané (interpretasi), bagus kocapé (intonasi, artikulasi, vokal), lan bagus njiwaané (ekspresi). Sawiji murid nyritakaken crita legénda ning arep, murid séjéné niténi nganggo Lembar Niténi. LEMBAR NITÉNI Isien nganggo tanda contréng ( ) ning kotak sing pas karo ukuran bijih/nilai yaiku: A = Bagus pisan, B = Bagus, C = Cukup, D = Kurang No. Aran Murid Napsiraken Crita Kocap Crita Njiwai Crita A B C D A B C D A B C D Wulangan 1: Legenda Daérah 9

22 B. Nanggapi Wacana Crita Murid-murid digawé kelompok. Isi kelompok 5-7 murid. Kelompok napsiraken isi crita legénda. Tapsiran ditulis ning lembar kertas. Isi tapsiran, yaiku perkara: a. Kenangapa ana crita legénda ning masyarakat? b. Kenangapa crita legénda turun-temurun dienggo ning masyarakat? c. Apa guna crita legénda Nawangwulan-Jaka Tarub? d. Hikmah apa sing bisa dipetik sing crita legénda? e. Crita legénda apa maning sing weruh lan anané ning daérah endi? Sawiji kelompok maju maparaken tapsiran ning adepan kelas. Kelompok séjéné nanggapi. C. Kaweruh Basa Akéh tembung-tembung (kata-kata) ning Basa Cerbon-Dermayu asalé sing negara séjén (basa asing). Iku kasebuté tembung serepan, kayadéné tembung (kata) legénda. Tembung legénda asalé sing basa Inggris, yaiku legend, artiné crita rayat ning zaman bengén sing ana kaitané karo sejarah. Sing zaman bengén/bengién, akéh tembung basa asingsing lumrah dienggo dadi basa Cerbon-Dermayu. 10 Blajar Basa Lan Sastra CERBON-DERMAYU kangge Kelas XII

23 Contoh tembung-tembung asalé sing basa asingiku akhire ngepas karo kocap basa Cerbon-Dermayu. Perkara mengkonon kerna ngalami adaptasi (penyesuaian). 1. Serepan sing basa Blanda No Serepan sing Basa Blanda & Contoh Ukara (Kalimat) Persekot (voorschoot ) Baka tuku umah wis dadi regané, persekot dikit baé gah bisa. Supir (chauffeur) Wong dadi supir iku kudu open ning mobil. Perboden (verboten) Aja liwat dalan mono, ana tanda perboden. Sepur (spoor) Miyang ning Jakarta énak numpak sepur, gelis teka. Pélek (velg) Arang dibasuh, dadi katon pisan pélek motoré pada niyéng. Terjemahan Bahasa Indonesia Uang muka Kalau membeli rumah sudah jadi harganya, uang muka dulu juga bisa. Sopir Seseorang yang menjadi sopir itu harus suka merawat mobil. Larangan Jangan melewati jalan ke situ, ada tanda larangan. Kereta api Berangkat ke Jakarta enak naik kereta api, cepat sampai. Velek Jarang dicuci, jadi kelihatan sekali velek sepeda motornya berkarat. 2. Serepan sing basa Inggris No. 1. Serepan sing Basa Inggris & Contoh Ukara (Kalimat) Blagbag (blackboard) Ibu Guru lagi nulis nganggo kapur putih ning blagbag. Terjemahan Bahasa Indonesia Papan tulis hitam Ibu Guru sedang menulis memakai kapur putih di papan tulishitam. Wulangan 1: Legenda Daérah 11

24 Pakuasi (evacuation) Waktu jaman perang taun patangpuluh lima, rayat pada pakuasi ning tempat aman. Repot (report) Aja tukaran, yen duwé urusan rebut warisan, gagé repot baé ning balédésa! Plur (floor) Ora kuat tuku keramik, dadi jogan umah di-plur baé. Kompanye (champagne) Seminggu sedurungé Pemilu,biasané ramékompanye. DP/duwit panjer (DP/down payment) Jaman sekiyen mah tuku motor gampang, sing penting ana DP utawa duwit panjer. Mengungsi Waktu jaman perang pada tahun empat puluh lima, rakyat mengungsi di tempat aman. Lapor Jangan bertengkar, kalau punya urusan berebut warisan, segera lapor saja ke pemerintahan desa! Lantai semen Tidak kuat membeli keramik, jadi lantai rumah di-lantai semen saja! Kampanye Seminggu sebelum Pemilu, biasanya ramai kampanye. Uang muka Zaman sekarang mah mudah membeli sepeda motor, yang penting ada uang muka. Coba gawé ukara (kalimat) sing ngaggo basa serepan Basa Inggris lan Blanda. Contoh: - Pélek motor kita wis wayahé genti. - Waktu désa-désa diserang tentara Blanda, akéh rayat pada pakuasi. Tugas gawé ukara: No. Tembung (Kata) Ukara (Kalimat) 1. Persekot 2. Supir 3. sepur 4. Blagbag 5. Plur 12 Blajar Basa Lan Sastra CERBON-DERMAYU kangge Kelas XII

25 D. Padinan-Bebasan Titénana alihbasa Padinan dadi Bebasan kaya conto! 1. Kita seneng maca buku legénda Kula seneng maos buku legénda 2. Sapa sing bisa nulis crita legénda? Sinten ingkang saged nyerat crios legénda? 1. Ning endi tuku buku legénda? 2. Kita wis bisa crita legénda desa. 3. Crita legénda bisa nambah guna kanggo sekabéh. 4. Sapa sing durung weruh legénda Cerbon? 5. Ning sekolah wis ana buku legénda. E. Tugas ning Umah Pilih aksara a, b, c, utawa d ning jawaban sing pas, yaiku alihbasa bebasan dadi padinan! 1. Sinten ingkang badé maos legénda? a. Sapa sing badé maca legénda? b. Sapa sing arep maos legénda? c. Sapa sing arep maca legénda? d. Sinten sing arep maca legénda? 2. Téng dusun kula wonten legénda. a. Ning désa kita ana legénda. b. Téng désa kita ana legénda. c. Ning dusun kita ana legénda. d. Ning désa kita wonten legénda. 3. Enjing-énjing Nani badékésah sekolah. a. Énjing-énjing Nani arep mangkat sekolah. b. Ésuk-ésuk Nani badé mangkat sekolah. c. Ésuk-ésuk nani arep késah sekolah. d. Ésuk-ésuk nani arep mangkat sekolah. Wulangan 1: Legenda Daérah 13

26 4. Adi tumbas buku téng toko wau sonten. a. Adi tuku buku téng toko mau soré. b. Adi tuku buku ning toko mau soré. c. Adi tuku buku téng toko mau sonten. d. Adi tumbas buku téng toko mau soré. 5. Upami sampun lulus SMA, Rinaarepsekolah kedokteran. a. Yén wis lulus SMA, Rina arep sekolah kedokteran. b. Yen sampun lulus SMA, Rina arep sekolah kedokteran. c. Yen wis lulus SMA, Rina bade sekolah kedokteran. d. Upami wis lulus SMA, Rina arep sekolah kedokteran. Minggu Kaping 3 A. Paramasastra Yu, blajar paramasastra (tatabasa) Cerbon-Dermayu! Sing diocéki, yaiku paramasastra ater-ater (awalan) hanuswara, tripurasa, lan séjéné! Ater-ater iku ana telung macem (3 macem), yaiku: a. Ater-ater hanuswara (awalan nasal), sing wujudé: m-, n-, ng-, nyb. Ater-ater tripurasa, sing wujudé: tek-/tak-, di-/dipun c. Ater-ater séjéné, sing wujudé: pe-/pa-, ke-/ka-, se-, pi-, kami-, kapi- 1. Ater-ater (prefiks/awalan) m- Ater-ater (awalan) m- mung bisa disambungaken karo tembung lingga (kata dasar) sing duwé aksara ning arep b, p, lan w. Contohé yaiku: 14 Blajar Basa Lan Sastra CERBON-DERMAYU kangge Kelas XII

27 No. Aterater Tembung Lingga 1. m- (b) buka 2. m- (p) paku 3. m- (w) waca Tembung Andahan (Kata Jadian) & Ukara (Kalimat) Mbuka Ibu Guru mbuka lemari, ngulati buku absén. Maku Baka maku tembok sing alot, kudu nganggo paku beton. Maca Mama lagi maca koran ning blandongan. BahasaIndonesia membuka Ibu Guru membuka lemari, mencari buku absen. memaku Kalau memaku tembok yang keras, harus dengan paku beton. membaca Bapak sedang membaca koran di ruang depan. Awalan me- utawa ber- (bahasa Indonesia) sering pisan sewaktu dialihbasaaken ning basa Cerbon dadi awalan (ater-ater) sing salah. Perkara ikisebabé ana pengaruh ater-ater sing basa Sunda. Awalan me- utawa ber- ning basa Cerbon yaiku m- (asal-usulé sing ater-ater am-). Ning basa Sunda yaiku nga-. Pengaruh basa Sunda melu manjing. Contoh: Adi membaca buku, menjadi Adi ngewaca buku, padahal sing bener yaiku Adi maca buku. Uga mengkonon ning ukara (kalimat) Berbakti pada negara, dadi Ngebakti ning negara, padahal sing bener yaiku Mbakti ning negara. Tata Bahasa Indonesia Paramasastra Padinan Cerbon (Salah) Paramasastra Padinan Cerbon (Bener) Adi membaca buku Adi ngewaca buku Adi maca buku Rudi merasa salah Rudi ngerasa salah Rudi ngrasa salah Berbakti pada Negara Ngebakti ning Negara Mbakti ning negara Ibu menggoreng ikan Mimi ngegoréng iwak Mimi nggoréng iwak Wulangan 1: Legenda Daérah 15

28 2. Ater-ater (prefiks/awalan) n- Ater-ater (awalan) n- mung bisa disambungaken karo tembung lingga (kata dasar) sing duwé aksara ning arep c, d, j, s, lan t. Contohé yaiku: 1. n- + (c) colong nyolong = mencuri Mau bengi ana maling nyolong wedhus. Tadi malam ada maling mencuri kambing. 2. n- + (d) dadak ndadak = mendadak Aja ngerém ndadak baé, engkoné ngagétaken mobil sing ning guri. Jangan mengerem mendadak saja, nantinya mengagetkan mobil yang di belakang. 3. n- + (j) jajal njajal = mencoba Kakang lagi njajal motor sing nembé tuku. Kakak sedang mencoba sepeda motor yang baru dibeli. 4. n- + (s) sapu nyapu = menyapu Ĕsuk-ésuk sira wis nyapu latar durung? Pagi-pagi kamu sudah menyapu pelataran belum? 5. n- + (t) tiru niru = meniru Aja niru baé, coba mikir dhéwék. Jangan meniru saja, coba berpikir sendiri. 3. Ater-ater (prefiks/awalan) ng- Ater-ater (awalan) ng- mung bisa disambungaken karo tembung lingga (kata dasar) sing duwé aksara ning arep sing wujudé aksara mati (vokal) a, i, u, é, o, e, lan aksara mati (konsonan) g, k, l, r. Contohé yaiku: 1. ng- + ajak ngajak = mengajak Bibi ngajak miyang ning pasar. Bibi mengajak pergi ke pasar. 2. ng- + inep nginep = menginap Waktu penataran guru kula nginep ning Wisma PGRI. Waktu penataran guru saya menginap di Wisma PGRI. 16 Blajar Basa Lan Sastra CERBON-DERMAYU kangge Kelas XII

29 3. ng- + urus ngurus = mengurus Kula ngrasa kangélan pisan ngurus santunan pensiunan. Saya merasa sulit sekali mengurus santunan pensiunan. 4. ng- + éman ngéman = menyayangi Duwé anak mung siji-sijiné, ora ngéman ning kita. Punya anak hanya satu-satunya, tidak menyayangi saya. 5. ng- + ojeg ngojeg = mengojek Supaya gelis teka ngumah, ngojég baé! Supaya cepat sampai rumah, mengojek saja! 6. ng- + endog ngendog = bertelur Ayam babon lima, ésuk kiyen sing ngendog mung papat. Ayam betina lima, pagi ini yang bertelur hanya empat. 7. ng- + gawa nggawa = membawa Petani nggawa asil panén pari ning karung. Petani membawa hasil panen padi di karung. 8. ng- + kuras nguras = menguras Seminggu sepisan Mama nguras kolah supaya bersih. Seminggu sekali Bapak menguras bak mandi supaya bersih. 9. ng- + lamar nglamar = melamar Kita durung diterima baé, padahal wis nglamar saben kantor. Saya belum diterima juga, padahal sudah melamar di tiap kantor. 10. ng- + rasa ngrasa = merasa Yén wis ngrasa salah, ngakua baé! Jika sudah merasa bersalah, mengaku saja! 4. Ater-ater (prefiks/awalan) ny- Ater-ater (awalan) ny- mung bisa disambungaken karo tembung lingga (kata dasar) sing duwé aksara ning arep sing wujudé aksara mati (vokal) a, i, u, é, o, e, lan aksara mati (konsonan) c lan s. Contohé yaiku: 1. ny- + cukur nyukur = mencukur Paman lagi nyukur rambut anaké sing wis rada gondrong. Paman sudang mencukur rambut anaknya yang sudah agak gondrong. Wulangan 1: Legenda Daérah 17

30 2. ny- + sapu nyapu = menyapu Bibi lagi nyapu karang guri. Bibi sedang menyapu pekarangan belakang. 5. Ater-ater (prefiks/awalan) tek-/tak-- Ater-ater (awalan) tek- utawa tak- nduwéni arti ning basa Indonesia. Contohé yaiku: 1. tek-/tak- + pukul tek pukul/tak pukul = saya pukul Yén sira nakal, bisa-bisa tek pukul. Kalau kamu nakal, bisa-bisa saya pukul. 2. tek-/tak- + srawat tek srawat/tak srawat = saya lempar Ana pelem mateng ning wité, dadi tek srawat baé mbari rigél. Ada mangga masak di pohonnya, jadi saya lempar saja supaya jatuh. B. Njawab Soal No. Ater-ater (Awalan) 1. m- Pikir 2. m- Bantu 3. n- Tiru 4. n- Sisir 5. ng- Keruk 6. ng- Asah 7. ny- Sebut 8. ny- Cabut 9. tek/tak Tulis 10. tek/tak Buang Tembung Lingga (Kata Dasar) Tembung Andahan (Kata Jadian) Pilih aksara a, b, c, utawa d ning jawaban sing pas kayadéné contoh ning sor! Contoh: Imbuhana nganggo ater-ater (awalan) m- ning tembung sing nduwéni garis sor supaya dadi tembung sing bener! 18 Blajar Basa Lan Sastra CERBON-DERMAYU kangge Kelas XII

31 Mimi petik kembang mawar. a. ngepetik b. metik c. memetik d. tek petik Jawaban: b 1. Imbuhana nganggo ater-ater (awalan) m- ning tembung sing nduwéni garis sor supaya dadi tembung sing bener! Susi buka lemari. a. ngabuka b. ngebuka c. membuka d. mbuka 2. Imbuhana nganggo ater-ater (awalan) n- ning tembung sing nduwéni garis sor supaya dadi tembung sing bener! Adi tadah banyu udan sing langit nganggo paso. a. menadah b. nadah c. ngenadah d. nganadah 3. Imbuhana nganggo ater-ater (awalan) ng- ning tembung sing nduwéni garis sor supaya dadi tembung sing bener! Nani gosok untu waktu ésuk lan soré. a. nggosok b. menggosok c. ngegosok d. nggegosok 4. Imbuhana nganggo ater-ater (awalan) n- ning tembung sing nduwéni garis sor supaya dadi tembung sing bener! Paman menggawé citak bata ning duwur tanggul kali. a. ngecitak b. ncitak c. nyitak d. nyetak Wulangan 1: Legenda Daérah 19

32 5. Imbuhana nganggo ater-ater (awalan) tek-/tek- ning tembung sing nduwéni garis sor supaya dadi tembung sing bener! Buku crita babad wis kita tuku. a. dituku b. nuku c. ditukuaken d. tek tuku C. Padinan-Bebasan Yu, blajar alihbasa, sing basa padinan (ngoko) dadi bebasan (krama)! Contoh: - Anake Pak Ahmad ana lima. Putranipun Pak Ahmad wonten gangsal. 1. Ardi duwé buku sepuluh. 2. Umah Bu Siti adoh pisan. 3. Mimi arep mangkat kerja ning kantor. 4. Tina beli bisa mangkat sekolah, kerna lara. 5. Mau bengi Toto karo Nono nonton tarling. Tugas ning Umah (Bebasan-Padinan) Coba, kerjakaken ning umah! Tulisen alihbasa, sing basa bebasan (krama) dadi basa padinan (ngoko)! Contoh: Putranipun Pak Rohman wonten sekawan. Anaké Pak Rohman ana papat. 1. Sinten ingkang wangsulé sareng-sareng? 2. Wau sonten jawoh deres pisan. 3. Punapa mawon ingkang badé ditumbas? 4. Mama sampun dugi téng griya jam kalih. 5. Upami boten wonten alangan, kula badé kondangan. 20 Blajar Basa Lan Sastra CERBON-DERMAYU kangge Kelas XII

33 Minggu Kaping 4 A. Kasusastran (Tembang Daérah) Yu, pada nembang tembang daérah Cerbon-Dermayu! Judul tembangé, yaiku Jaran Samberani Pengarangé, yaiku H. Abdul Adjib. Sing nembangaken tembang sing dadi kawéntar, yaiku Hj. Uun Kurniasih. Jaran Samberani (Cipt. H. Abdul Adjib) Mlayuné jaran samberani gagahé langka sing ngundaki tobat banget mlakuné, saking cepet waktuné angel ndeleng rupané mung ana krungu suwarané kaya kenang angin rupané bli samar lan bli pangling, ya jaran samberani ambuné aruma wangi Wulangan 1: Legenda Daérah 21

34 Ref: jaran samberani, jaran samberani tobat mlayuné gancang, mabur ning awang-awang nyampé nembus ning mega putih, koné mabur ngati-ati pancen sakti ya jaran samberani kang numpaki widadari, kang numpaki widadari wong wadon kang paling suci, yén sumpah sampé ning ati langka maning kang nandingi, tunggangané widadari ya kejaga ya jaran samberani saktiné jaran sambrani bisa ngamba awang lan bumi kang bisa mung sawiji, yaiku widadari jarané samberani B. Bedah Téks Tembang Daérah Sauwisé nembangaken tembang daérah Jaran Samberani, yu pada mbedar utawa ngocékiteks utawa wacana tembang iku! Sing dibedar utawa diocéki, yaiku dideleng sing rupa-rupa sisih. Sing dibedar utawa diocéki, yaiku (a) tema, (b) diksi/tembung pilihan, (c) paribasa, (d) purwakanti/rima, (e) amanat/tujuan. No. Bedaran / Ocekan Tembung (Kata) utawa Ukara (Kalimat) 1. Tema Legénda sing ana ning tembang 2. Diksi/Pilihan Tembung Ngundaki, bli samar lan bli pangling, aruma wangi, mlayuné gancang, awang-awang, sumpah sampé ning ati. 3. Paribasa mung ana krungu suwarané kaya kenang angin rupané 22 Blajar Basa Lan Sastra CERBON-DERMAYU kangge Kelas XII

35 4. Purwakanti/Rima 5. Amanat/Tujuan Ana limang paragraf (5 paragraf), yaiku: - Ning paragraf 1 nduwéni purwakanti a-a-b-b - Ning paragraf 2 nduwéni purwakanti a-a-b-b - Ning paragraf 3 nduwéni purwakanti a-b-a-a - Ning paragraf 4 nduwéni purwakanti a-a-a-a - Ning paragraf 5 nduwéni purwakanti a-a-a-a Legenda bisa dicritakaken liwat tembangan. Dadi, sekabeh wong gampang ngerti lan mahami ana legenda. C. Njawab Pitakonan Sauwisé maca utawa nembangaken tembang daérah Jaran Samberani, coba jawaben pitakonan ning sor iki! 1. Apa sing dimaksud jaran samberani? 2. Nggambaraken apa sing dadi tembang Jaran Samberani? 3. Kenangapa ning paragraf 3 disebuté nduwéni purwakanti a-ba-a? 4. Duwé tujuan apa gambaran tembang Jaran Samberani? 5. Apa amanat sing bisa dipetik? D. Padinan-Bebasan Sauwisé maca utawa nembangaken tembang daérah Jaran Samberani, coba pilihen aksara a, b, c, utawa d ning jawaban sing bener! Soal lan jawaban iku wujud alihbasa padinan dadi bebasan kayadéné contoh ning sor iki! Wulangan 1: Legenda Daérah 23

36 Contoh: Mung ana krungu suwarané a. mung ana kepireng suwantené b. mung wonten krungu suwantené c. mung wonten kepireng suwantené d. mung wonten kepireng suwarané Jawaban: c 1. Mlayuné jaran samberani, angél ndeleng rupané. a. Mlajengé jaran samberani, angél ningal rupiné. b. Mlayuné jaran samberani, angél ndeleng rupiné. c. Mlajengé jaran samberani, angél ndeleng rupané. d. Mlayuné jaran samberani, angél ningal rupiné. 2. Kaya kenang angin rupané. a. Kaya kenang angin rupiné. b. Kados kenang angin rupiné. c. Kados kénging angin rupané. d. Kados kénging angin rupiné. 3. Kang bisa mung sawiji, yaiku widadari a. Kang saged mung satunggal, inggih punika widadari b. Kang saged mung sawiji, yaiku widadari c. Kang bisa mung sawiji, inggih punika widadari d. Kang saged mung satunggal, yaiku widadari. 4. Wong wadon kang paling suci. a. Tiyang wadon ingkang paling suci. b. Wong éstriingkang paling suci. c. Tiyang éstri ingkang paling suci. d. Tiyang éstri kang paling suci. 5. Bli samar lan bli pangling, ya jaran samberani. a. Boten samar sareng bli pangling, ya jaran samberani. b. Bli samar lan boten pangling, inggih jaran samberani. c. Boten samar lan boten pangling, inggih jaran samberani. d. Boten samar sareng boten pangling, inggih jaran samberani. 24 Blajar Basa Lan Sastra CERBON-DERMAYU kangge Kelas XII

37 Tugas ning Umah (Ngocéki Tembang Daérah) Sauwiséblajar ngocékitéks utawa wacana tembang Jaran Samberani, sekiyen blajar ngocéki tembang séjéné. Sing dibedar tembang Cibulan karangané Hj. Dariyah. Sing dibedar utawa diocéki, yaiku (a) tema, (b) diksi/tembung pilihan, (c) paribasa, (d) purwakanti/ rima, (e) amanat/tujuan. Cibulan Cipt. Hj. Dariyah Kelingan kula kelingan Pelesiran jalan-jalan Lunga piknik ning Cibulan Ramē-ramē lan bebaturan Muter-muter pegunungan Maksudē luru hiburan Kanggo bebungah pikiran Bari luru pemandangan Wulangan 1: Legenda Daérah 25

38 Rēff.: Angin gunung sumaliwir ) Banyu bening iwakē pating kelibir ) Lanang-wadon adus-adusan ) Gedē-cilik sesenengan ) 2X Kula mlirik ngiwē-nengen Kaya ngangges ning angen-angen Pikiran ora karuan Kēlingan nasibē badan No. 1. Téma Bedaran / Océkan Tembung (Kata) utawa Ukara (Kalimat) 2. Diksi/Pilihan Tembung 3. Paribasa 4. Purwakanti/Rima 5. Amanat/Tujuan 26 Blajar Basa Lan Sastra CERBON-DERMAYU kangge Kelas XII

39 Wulangan 2 Babad Cerbon 27

40 Minggu Kaping 1 A. Maca Babad Cerbon Lintang Kerti Jéjér Satus Cerbon sedurungé katekan agama Islam kira-kira abad patwelas-- masih ngrupakaken alas blegedegan kang singin miwa sungil. Lemaé ngrupakaken rawa-rawa kang anyeb lan ngecembeng banyuné. Ning tempat kang masih prawan mau tamtu baé durung ana sing wani nunggoni. Nanging pirang-pirang taun sawisé, jagat Cerbon nembé diemék ning wong-wong sing sebrang. Disebutnang ning sajeroné Kitab Leigeasta sawiji waliullah sing nagari Cempa, kang aran Syékh Mursahadtillah putranipun Syekh Idofi Mahdi. Salah sawiji ulama kang nduwéni élmu kang duwur lan uga nduwéni keris pusaka tinggalané Langgahiyang Raja Tanah Jawa. Ora setitik para sultan lan raja atawa rayat biyasa sekubengi negeri mau nekani tempaté kanggo nakonaken perkara kang kanggo déwéké ora bisa dipragatnang. Nalika sawiji dina Syekh Mursahadatillah lagi dzikir kusu ning Gusti Allah ta ala, anggur-anggur ngrungu wisik kang ngomongnang, yén ajaran Islam kudu 28 Blajar Basa Lan Sastra CERBON-DERMAYU kangge Kelas XII

41 ngembang ning Tanah Jawa. Wisikan mau gagiyan baé dimaturaken ning mamaé Syekh Idhofi Mahdi. Sawisé olih restu sing ramanipun déwéké mangkat ning Tanah Jawa lan nemoni Syékh Ahmad Rohmatullah, waliullah saking negeri Mesir Ampél Dénta. Séjéné nemoni wali mau, déwéké arep nemoni Syékh Datul Kahfi putra Sultan Chuffi sing Bagdad kang teka bareng keloro seduluré, Pangeran Panjunan lan Pangeran Kejaksan ning Gunung Jati. Ning wayah mau rayat Tanah Jawa masih manuti ajaran Sanghyang. Lan nganggo nglakunang tugasé Syékh Mursadatillah nyrupa (nyamar) sawiji biarawan kang biyasa dilakonang déwéké unggal manjing ning pirang-pirang nagari. Salah sawiji muridé kang kawéntar, yaiku Nyi Mas Rara Subangkranjang, putri Ki Ageng Tapa. Syiar Islam kang dilakunang déwéké maju kelawan cepet lan diterima ning endi-endi. Rayat njuluki ulama kang wicaksana mau, Syékh Quro, kang asal tembung quro, kang tegesé ahli ngaji. Kelawan cara-cara mau agama Islam diajarnang terang-terangan lan ora umpet-umpetan maning. Syékh Quro déwék pugasé kawéntar minangka guru ngaji kang meneng ning Pulo Kelapa kang ngrupakaken nagari kepanjing Pajajaran. Ning tempat nganggo ngajiné mau diadegnang masjid kang sekiyen kawentar karo aran masjid Astana Gunung Jati Cerbon. Wulangan 2: Babad Cerbon 29

42 Prabu Siliwangi kang waktu kuwen dadi penguwasa minangka Raja Diraja kawéntar raja kang sakti mandraguna lan wicaksana. Piyambeké penganut agama Sanghyang kang taat. Sawisé ngrungu, Syékh Quro nyiaraken agama Islam, Sang Prabu gagé mréntahaken Patih Tumenggung Argadwipa kanggo ngundang Syékh Quro lan muridé ning Keraton Pajajaran. Sang Prabu njaluk supaya Syékh Quro aja ngadegaken dakwah nyebaraken agama Islam, nanging perkara mau ditolak kelayan alus déning Syékh Quro. Akibaté déwéké karo santriné kepaksa kudu ndekem ning bui. Nanging rupané Prabu Siliwangi lagi naroh tresna ning sawiji santri ulama kang arané Nyi Mas Rara Subangkranjang kang pancén ayu wandhané. Wangwa katresnan terus murub mulad-mulad ning atiné Sang Prabu. Nanging sawisé Sang Prabu ngajuk nang lamaran, putri ayu njaluk syarat mas kawin Lintang Kerti Jéjér Satus. Babad Cerbon wis nyatet yén Prabu Siliwangi kudu ngolih nang lintang kerti mau kang ora séjén sing dimaksud tasbéh kanggo wirid. Ngliwati pitunjuk Syékh Quro, Sang Prabu gagé mangkat ning Mekah, sawisé ngucap mantera kesakténé. Ning tanah suci Mekah, Sang Prabu disambut déning sawiji aki-aki samaran saking Maulana Jaffar Sidiq. Prabu Siliwangi kagét nalika arané dikaweruhi déning aki-aki mau. Aki-aki mau nétélaken, bisa mbantoni Sang Prabu kanggo nggulati lintang kerti jejer satus. Kelayan tulus Prabu Siliwangi ngucapaken kalih kalimat syahadat. Sang Prabu gagé balik ning negeriné, Pajajaran, kanggo nglamar Nyi Mas Rara Subangkranjang. Lan kaliyané nglakukaken palakrama (pernikahan) disaksinang déning ulama agung kang ana ning Tanah Jawa. Kelayan idzin saking Gusti Allah Ta ala, Prabu Siliwangi nganjuraken ning para sesepuh keraton supaya manjing agama Islam. Anjuran mau dituruti déning rayat Pajajaran. Saking palakrama sareng Prabu Siliwangi, Nyi Mas Rara Subangkranjang 30 Blajar Basa Lan Sastra CERBON-DERMAYU kangge Kelas XII

43 nurunaken Pangeran Cakrabuwana lan Nyi Mas Rarasantang, kang ngrupakaken embah buyuté Sultan Cerbon nganti sekiyen.*** (diserat: Masduki Sarpin, alihbasa: Nurdin M. Noer) B. Niténi Arti Kamus Basa Padinan (Ngoko) Basa Bebasan (Krama) Bahasa Indonesia. Basa Padinan (Ngoko) sedurungé katekan lemah banyuné nunggoni pirang-pirang sawisé sajeroné salah sawiji nduwéni duwur setitik kanggo nakonaken dipragatnang anggur-anggur ngrungu sawisé olih déwéké mangkat séjéné bareng seduluré Basa Bebasan (Krama) sedéréngé kedugian siti toyanipun ngentosi katah sesampunipun salebetipun salah satunggal nggadahi inggil sekedik kanggé nakenaken dirampungaken ujug-ujug mireng sesampuné angsal piyambeké késah sanese sareng sedéréké Bahasa Indonesia sebelumnya kedatangan tanah airnya menunggu banyak sesudahnya di dalam salah satu memiliki tinggi sedikit untuk menanyakan diselesaikan tiba-tiba mendengar sesudahnya dapat dirinya berangkat lainnya bersama saudaranya Wulangan 2: Babad Cerbon 31

44 C. Njawab Pitakonan Sauwisémaca babad Lintang Kerti Jéjér Satus, coba jawaben pitakonan ning sor iki! Soal A ngisi titik-titik, soal B njawab pitakonan. Isien titik ning sor iki nganggo jawaban sing bener lan pas karo wacana Lintang Kerti Jéjér Satus! 1. Syékh Quro déwék pugasé kawéntar minangka guru ngaji kang meneng ning Rupané Prabu Siliwangi lagi naroh tresna ning sawiji santri ulama kang arané Prabu Siliwangi kudu ngolihnang lintang kerti mau kang ora séjén sing dimaksud... kanggo wirid. 4. Kelayan idzin saking Gusti Allah Ta ala,... nganjuraken ning para sesepuh keraton supaya manjing agama Islam. 5. Saking palakrama sareng Prabu Siliwangi, Nyi Mas Rara Subangkranjang nurunaken... lan... Jawaben pitakonan iki sing pas wacana Lintang Kerti Jéjér Satus. 1. Kenangapa Syeh Quro dihukum Prabu Siliwangi? 2. Kenangpa Prabu Siliwangi demen ning Nyi Mas Subangkranjang? 32 Blajar Basa Lan Sastra CERBON-DERMAYU kangge Kelas XII

45 3. Kenangapa Prabu Siliwangi ngulati lintang kerti jéjér satus sampé adoh? 4. Apa sing dimaksud lintang kerti jéjér satus? 5. Turunan Cerbon asalé sing sapa-sapa? D. Padinan-Bebasan Sauwisé maca babad Lintang Kerti Jéjér Satus, coba jawaben soal alihbasa padinan dadi bebasan! Contoh: Kita wis maca babad Lintang Kerti Jéjér Satus mau bengi. Kula sampun maos babad Lintang Kerti Jéjér Satus wau daluh. 1. Sapa sing durung maca babad lintangkerti jéjér satus? 2. Cerita babad duwé guna kanggo nambah wawasan budaya. 3. Ning endi ana buku babad Cerbon? 4. Prabu Siliwangi iku raja sing duwé kekuasaan ning Pajajaran. 5. Subangkrangjang nduwéni maksud ngislamaken rayat Pajajaran. Tugas ning Umah (Nulis Crita Babad) Sauwisé maca babad Lintang Kerti Jéjér Satus, coba lurua babad sing wis dadi crita ning masyarakat! Tulisen babad mau nganggo basa déwék-déwék! Tulisan paling setitik selembar (1 lembar) kertas folio, paling akéh rong lembar (2 lembar)! Wulangan 2: Babad Cerbon 33

46 Minggu Kaping 2 A. Nyritakaken Crita Babad Sauwisé maca babad Lintang Kerti Jéjér Satus lan nulis babad sing wis dadi crita ning masyarakat, sekiyen critakaken ning adepan kelas! Murid-murid dibagi kelompok-kelompok. Murid siji maju ning arep kelas nyritakaken babad minangka wakil siji kelompok. Kelompok séjéné Niténi crita kanggo Lembar Niténi. LEMBAR NITÉNI Isien nganggo tanda contréng ( ) ning kotak sing pas karo ukuran bijih/nilai yaiku: A = Bagus pisan, B = Bagus, C = Cukup, D = Kurang Napsiraken Kocap Njiwai No. Aran Murid Crita Crita Crita A B C D A B C D A B C D B. Nanggapi Wacana Crita Babad Sauwiséniténi batur maca babad ning arep kelas,sekiyen sampéaken tanggapan ning adepan kelas maning! Tanggapan dilakokaken murid-murid sekelompok-sekelompok. 34 Blajar Basa Lan Sastra CERBON-DERMAYU kangge Kelas XII

47 C. Kaweruh Basa 1. Dialék Basa ning Cerbon lan Dermayu Perkara diélek iki, sering pisan katon bedané antara dialék Cerbon karo dialék Dermayu. Dudu baé sing ana ning wujud omongan, uga ning wujud tulisan. Sing dimaksud dialék Cerbon lan dialék Dermayu, dudu baé désa-désa sing ana ning Kab./Kota Cirebon lan Kab. Indramayu. Uga ana désa-désa ning Kab. Cirebon (kayadéné Kec. Gegesik sampé Palimanan) sing dialeké mélu ning dialék Dermayu, ana désa-désa ning Kab. Indramayu sing dialéké melu ning dialék Cerbon (kayadéné Kec. Krangkeng sampé Karangampel). Contohé: Dialék Cerbon Dialék Dermayu Terjemahan Bahasa Indonesia Isun Réang (lanang), kita (wadon) Saya Cung, Kacung Nang, Senang Dik, Adik Bengiyén Bengén Dulu Ngenténi Dienténi -enang (panambang) Contoh: jukutenang kang (tembung penyambung) Contoh; Mobilé kang abang Ngénténi Diénténi -aken (panambang) Contoh: jukutaken sing (tembung panyambung) Contoh: Mobilé sing abang Menanti/menunggu Dinanti/ditunggu -kan (akhiran) Contoh: ambilkan yang (kata sambung) Contoh: Mobilnya yang merah Kocap saben wewengkon sing dadi dialék, krungu béda karo wewengkon séjéné. Kayadéné ning sebagian Kec. Krangkéng (Kab. Indramayu) lan Kec. Pléréd lan sekitaré (Kab. Cirebon), ana dialék sing béda. Contohé: Dialék Dermayu Dialék Cerbon Terjemahan Bahasa Indonesia Sawah Sawo Sawah Ana Ano Ada Wulangan 2: Babad Cerbon 35

48 Sapa Sapo Siapa Tentara Tentaro Tentara Wong Wang Orang Kebo Keba Kerbau Ning Kab. Indramayu, ana maning dialék-dialék wewengkon sing beda. Wewengkon sing ana ning wates Kab. Subang lan Sumedang, kadang-kadang manjing tembung-tembung sing asalé basa Sunda. Ana maning sing duwé dialék déwék, sing sipate khas. Contohé: Dialék Wewengkon Wates Subang/ Sumedang Dialék Dermayu Umume Terjemahan Bahasa Indonesia Meren (asalé: meureun) Bokat Baragkali Krunya (asalé: karunya) Melas, mésékaken Kasihan Gantar Watang, wéténg, sénggét Galah Prigel Trampil Terampil Nggal (asalé: unggal) Saban/saben Setiap Ana maning dialék sing sipaté khas, mung ana ning seblok utawa sedésa-rong désa ning Kab. Indramayu, sing langka ning wewengkon séjéné. Contohé: Dialék Khas Kidang (dialék Cikedung) Salon (dialék Cikedung) Payah (dialék Cikedung) Contoh: pegel payah Warang (dialék Junti) Wadong (dialék Junti) Dialék Dermayu Umumé Wedus Amben, dipan Pisan Contoh: pegel pisan Besan Yayu Terjemahan Bahasa Indonesia Kambing Tempat tidur dari kayu Sekali Contoh: pegal sekali Besan Kakak perempuan Nang (dialék Junti) Kakang Kakak laki-laki 36 Blajar Basa Lan Sastra CERBON-DERMAYU kangge Kelas XII

Blajar Basa lan Sastra

Blajar Basa lan Sastra Blajar Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu Buku Pituduh Guru SMA/SMK/MA/MAK Kelas XII Hak cipta kagungan Dinas Pendidikan Provinsi Jawa Barat selaras sareng Undang-undang Disklaimer: Buku puniki diwulangaken

Lebih terperinci

blajar basa lan sastra

blajar basa lan sastra blajar basa lan sastra cerbon-dermayu kanggé murid sd/mi kelas i Hak cipta kagungan Dinas Pendidikan Provinsi Jawa Barat selaras sareng Undang-undang Disklaimer: Buku puniki diwulangaken kanggé murid ingkang

Lebih terperinci

Blajar Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu

Blajar Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu Blajar Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu Buku Pituduh Guru SMP/MTs Kelas IX Hak cipta kagungan Dinas Pendidikan Provinsi Jawa Barat selaras sareng Undang-undang Disklaimer: Buku puniki diwulangaken kanggé

Lebih terperinci

Buku Pituduh Guru SMA/SMAK/MA/MAK Kelas XI

Buku Pituduh Guru SMA/SMAK/MA/MAK Kelas XI Blajar Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu Buku Pituduh Guru SMA/SMAK/MA/MAK Kelas XI Hak cipta kagungan Dinas Pendidikan Provinsi Jawa Barat selaras sareng Undang-undang Disklaimer: Buku puniki diwulangaken

Lebih terperinci

Blajar Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu

Blajar Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu Blajar Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu Buku Pituduh Guru SMP/MTs Kelas VII Hak cipta kagungan Dinas Pendidikan Provinsi Jawa Barat selaras sareng Undang-undang Disklaimer: Buku puniki diwulangaken kanggé

Lebih terperinci

Cerbon-Dermayu Kanggé Murid SMA/MA/SMK/MAK Kelas XI

Cerbon-Dermayu Kanggé Murid SMA/MA/SMK/MAK Kelas XI Blajar Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu Kanggé Murid SMA/MA/SMK/MAK Kelas XI Hak cipta kagungan Dinas Pendidikan Provinsi Jawa Barat selaras sareng Undang-undang Disklaimer: Buku puniki diwulangaken kanggé

Lebih terperinci

ANAFORA GRAMATIKAL DAN LEKSIKAL DALAM NOVEL GARUDA PUTIH KARYA SUPARTO BRATA

ANAFORA GRAMATIKAL DAN LEKSIKAL DALAM NOVEL GARUDA PUTIH KARYA SUPARTO BRATA i ANAFORA GRAMATIKAL DAN LEKSIKAL DALAM NOVEL GARUDA PUTIH KARYA SUPARTO BRATA SKRIPSI untuk memperoleh gelar Sarjana Pendidikan oleh Nama : Nila Haryu Kurniawati NIM : 2102407144 Prodi : Pendidikan Bahasa

Lebih terperinci

SKRIPSI. oleh. Nama. : Elok Wahyuni. : Bahasa dan Sastra Jawa NIM. Program. Jurusan FAKULTAS

SKRIPSI. oleh. Nama. : Elok Wahyuni. : Bahasa dan Sastra Jawa NIM. Program. Jurusan FAKULTAS PEROLEHAN BAHASAA JAWA ANAK PLAYGROUP AULIYAA KENDAL USIA 3-4 TAHUN SKRIPSI untuk memperoleh gelar Sarjana Pendidikan oleh Nama NIM : Elok Wahyuni : 2102407065 Program studi :Pendidikan Bahasa dan Sastra

Lebih terperinci

KISI-KISI PENULISAN SOAL

KISI-KISI PENULISAN SOAL KISI-KISI PENULISAN SOAL Jenis Sekolah : SMP Kelas VII/ Semester 1 Alokasi Waktu : 90 menit Mata Pelajaran : Bahasa Jawa Jumlah 10 PG, 5 uraian Kurikulum : Kurikulum 2013 NO KOMPETENSI KOMPETENSI KELAS/

Lebih terperinci

Cerbon-Dermayu Buku Pituduh Guru SD/MI Kelas V

Cerbon-Dermayu Buku Pituduh Guru SD/MI Kelas V Blajar Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu Buku Pituduh Guru SD/MI Kelas V Hak cipta kagungan Dinas Pendidikan Provinsi Jawa Barat selaras sareng Undang-undang Disklaimer: Buku puniki diwulangaken kanggé murid

Lebih terperinci

Cerbon-Dermayu Kanggé Murid SMA/MA/SMK/MAK Kelas X

Cerbon-Dermayu Kanggé Murid SMA/MA/SMK/MAK Kelas X Blajar Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu Kanggé Murid SMA/MA/SMK/MAK Kelas X Hak cipta kagungan Dinas Pendidikan Provinsi Jawa Barat selaras sareng Undang-undang Disklaimer: Buku puniki diwulangaken kanggé

Lebih terperinci

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN Satuan Pendidikan Mata Pelajaran Kelas/semester Materi Pokok Kompetensi Alokasi Waktu : SMP Negeri 1 Prambanan Klaten : Pendidikan Bahasa Jawa : VII/satu : Angka Jawa :

Lebih terperinci

menyusun teks lisan sesuai unggahungguh. berbagai keperluan. C. Tujuan Pembelajaran

menyusun teks lisan sesuai unggahungguh. berbagai keperluan. C. Tujuan Pembelajaran RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) SatuanPendidikan : SMP N 4 WATES Kelas/Semester : VII/1 Mata Pelajaran : Bahasa Jawa Materi Pokok : Unggah-ungguh Alokasi Waktu : 2 X 40 menit (80 menit) A. Kompetensi

Lebih terperinci

BUPATI SEMARANG SAMBUTAN BUPATI SEMARANG PADA ACARA PAMERAN BUKU MURAH KABUPATEN SEMARANG TAHUN 2014 TANGGAL 27 NOVEMBER 2014

BUPATI SEMARANG SAMBUTAN BUPATI SEMARANG PADA ACARA PAMERAN BUKU MURAH KABUPATEN SEMARANG TAHUN 2014 TANGGAL 27 NOVEMBER 2014 1 BUPATI SEMARANG SAMBUTAN BUPATI SEMARANG PADA ACARA PAMERAN BUKU MURAH KABUPATEN SEMARANG TAHUN 2014 TANGGAL 27 NOVEMBER 2014 HUMAS DAN PROTOKOL SETDA KABUPATEN SEMARANG 2 Assalamu alaikum Wr. Wb. Salam

Lebih terperinci

UNIVERSITAS NEGERI SEMARANG

UNIVERSITAS NEGERI SEMARANG STRUKTUR SERAT PARTAWIGENA SKRIPSI Disusun untuk memperoleh gelar Sarjana Sastra oleh Nama : Imam Arief Hidayat NIM : 2151407002 Program Studi : Sastra Jawa Jurusan : Pendidikan Bahasa dan Sastra Jawa

Lebih terperinci

BENTUK DAN MAKNA NAMA-NAMA BANGUNAN POKOK DI KERATON KASUNANAN SURAKARTA SKRIPSI

BENTUK DAN MAKNA NAMA-NAMA BANGUNAN POKOK DI KERATON KASUNANAN SURAKARTA SKRIPSI BENTUK DAN MAKNA NAMA-NAMA BANGUNAN POKOK DI KERATON KASUNANAN SURAKARTA SKRIPSI untuk memperoleh gelar Sarjana Pendidikan Oleh: Nama : Dewi Larasati NIM : 2102408087 JURUSAN BAHASA DAN SASTRA JAWA FAKULTAS

Lebih terperinci

Cerbon-Dermayu Kanggé Murid SMP/MTs Kelas VII

Cerbon-Dermayu Kanggé Murid SMP/MTs Kelas VII Blajar Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu Kanggé Murid SMP/MTs Kelas VII Hak cipta kagungan Dinas Pendidikan Provinsi Jawa Barat selaras saréng Undang-undang Disklaimer: Buku puniki diwulangaken kanggé murid

Lebih terperinci

Buku Pituduh Guru SMA/SMAK/MA/MAK Kelas X

Buku Pituduh Guru SMA/SMAK/MA/MAK Kelas X Blajar Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu Buku Pituduh Guru SMA/SMAK/MA/MAK Kelas X Hak cipta kagungan Dinas Pendidikan Provinsi Jawa Barat selaras sareng Undang-undang Disklaimer: Buku puniki diwulangaken

Lebih terperinci

KISI-KISI PENULISAN SOAL

KISI-KISI PENULISAN SOAL KISI-KISI PENULISAN SOAL Jenis Sekolah : SMP Kelas VII/ Semester 1 Alokasi Waktu : 80 menit Mata Pelajaran : Bahasa Jawa Jumlah 10 PG, 5 uraian Kurikulum : Kurikulum 2013 NO KOMPETENSI KOMPETENSI KELAS/

Lebih terperinci

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) A. Kompetensi Inti 1. Menghargai dan menghayati ajaran agama yang dianutnya

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) A. Kompetensi Inti 1. Menghargai dan menghayati ajaran agama yang dianutnya RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) Satuan Pendidikan Kelas/Semester Mata Pelajaran Materi Pokok Alokasi Waktu : SMP N 4 WATES : VII/ Gasal : Bahasa Jawa : Unggah-ungguh : 80 menit A. Kompetensi Inti

Lebih terperinci

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) A. Kompetensi Inti 1. Menghargai dan menghayati ajaran agama yang dianutnya

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) A. Kompetensi Inti 1. Menghargai dan menghayati ajaran agama yang dianutnya RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) SatuanPendidikan Kelas/Semester Mata Pelajaran Materi Pokok Alokasi Waktu : SMP N 4 WATES : VII/ Gasal : Bahasa Jawa : Unggah-ungguh : 80 menit A. Kompetensi Inti

Lebih terperinci

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN Sekolah Mata Pelajaran Kelas/Semester Alokasi Waktu : SMP N 8 YOGYAKARTA : Bahasa Jawa : IX/1 : 2 X 40 ( 1 pertemuan) A. Standar Kompetensi Mengungkapkan pikiran, pendapat,

Lebih terperinci

B. Kompetensi Dasar dan Indikator Pencapaian Kompetensi KI Kompetensi Dasar Indikator Pencapaian Kompetensi

B. Kompetensi Dasar dan Indikator Pencapaian Kompetensi KI Kompetensi Dasar Indikator Pencapaian Kompetensi RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN Satuan Pendidikan Mata Pelajaran Kelas/semester Materi Pokok Kompetensi Alokasi Waktu : SMP Negeri 1 Prambanan Klaten : Pendidikan Bahasa Jawa : VII/satu : Teks Cerita

Lebih terperinci

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP)

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) Nama Sekolah Mata Pelajaran Kelas/Semester Pertemuan Ke Alokasi Waktu Kemampuan berbahasa : SMP N 4 Wates : Bahasa Jawa : VIII/ Gasal : 1 (satu) : 2 x 40 menit :

Lebih terperinci

1. Menerapkan unggah-ungguh jawa untuk berpamitan. 2. Menerapkan unggah-ungguh jawa untuk menyapa. 3. Menerapkan unggah-ungguh jawa untuk berkenalan.

1. Menerapkan unggah-ungguh jawa untuk berpamitan. 2. Menerapkan unggah-ungguh jawa untuk menyapa. 3. Menerapkan unggah-ungguh jawa untuk berkenalan. RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) SatuanPendidikan : SMP N 4 WATES Kelas/Semester : VII/1 Mata Pelajaran : Bahasa Jawa Materi Pokok : Unggah-ungguh Alokasi Waktu : 2 X 40 menit (80 menit) A. Kompetensi

Lebih terperinci

Analisis Kalimat Majemuk dalam Cerita Bersambung Ngoyak Lintang Karya Al Aris Purnomo

Analisis Kalimat Majemuk dalam Cerita Bersambung Ngoyak Lintang Karya Al Aris Purnomo Analisis Kalimat Majemuk dalam Cerita Bersambung Ngoyak Lintang Karya Al Aris Purnomo Oleh: Feni Astuti Program Studi Pendidikan Bahasa dan Sastra Jawa fenia228@gmail.com Abstrak: Penelitian ini bertujuan

Lebih terperinci

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN Satuan Pendidikan Mata Pelajaran Kelas/semester Materi Pokok Kompetensi Alokasi Waktu : SMP Negeri 1 Prambanan Klaten : Pendidikan Bahasa Jawa : VII/satu : Sandhangan Panyigeg

Lebih terperinci

Etika dan Penggunaan Unggah-ungguh Bahasa Jawa dalam Roman Nona Sekretaris karya Suparto Brata dan Skenario Pembelajarannya di SMA Kelas X

Etika dan Penggunaan Unggah-ungguh Bahasa Jawa dalam Roman Nona Sekretaris karya Suparto Brata dan Skenario Pembelajarannya di SMA Kelas X Etika dan Penggunaan Unggah-ungguh Bahasa Jawa dalam Roman Nona Sekretaris karya Suparto Brata dan Skenario Pembelajarannya di SMA Kelas X Oleh: Hana Pebri Ristiadi Program Studi Pendidikan Bahasa dan

Lebih terperinci

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) A. Kompetensi Inti 1. Menghargai dan menghayati ajaran agama yang dianutnya

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) A. Kompetensi Inti 1. Menghargai dan menghayati ajaran agama yang dianutnya RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) Satuan Pendidikan Kelas/Semester Mata Pelajaran Materi Pokok Alokasi Waktu : SMP N 4 WATES : VII/ Gasal : Bahasa Jawa : Unggah-ungguh : 80 menit A. Kompetensi Inti

Lebih terperinci

PRINSIP KESOPANAN DAN PARAMETER PRAGMATIK CERITA BERSAMBUNG ARA-ARA CENGKAR TANPA PINGGIR DALAM MAJALAH DJAKA LODANG TAHUN 2010

PRINSIP KESOPANAN DAN PARAMETER PRAGMATIK CERITA BERSAMBUNG ARA-ARA CENGKAR TANPA PINGGIR DALAM MAJALAH DJAKA LODANG TAHUN 2010 PRINSIP KESOPANAN DAN PARAMETER PRAGMATIK CERITA BERSAMBUNG ARA-ARA CENGKAR TANPA PINGGIR DALAM MAJALAH DJAKA LODANG TAHUN 2010 Oleh: Agus Suraningsih program studi pendidikan bahasa dan sastra jawa e-mail:

Lebih terperinci

MATA PELAJARAN MULOK BAHASA JAWA

MATA PELAJARAN MULOK BAHASA JAWA RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) MATA PELAJARAN MULOK BAHASA JAWA KELAS IX SEMESTER GENAP SMP RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) Nama sekolah : SMP... Mata Pelajaran : Bahasa Jawa Kelas / Semester

Lebih terperinci

TINDAK TUTUR ILOKUSI DALAM WACANA KOLOM PAK RIKAN DI KORAN MINGGUAN DIVA

TINDAK TUTUR ILOKUSI DALAM WACANA KOLOM PAK RIKAN DI KORAN MINGGUAN DIVA TINDAK TUTUR ILOKUSI DALAM WACANA KOLOM PAK RIKAN DI KORAN MINGGUAN DIVA SKRIPSI disusun untuk memperoleh gelar Sarjana Pendidikan oleh Nama : Ikasari Indah Hibridani NIM : 2102406042 Prodi : Pendidikan

Lebih terperinci

BAB I PENDAHULUAN. kaidah yang berlaku pada masing-masing bahasa. Masing-masing kata dalam kalimat

BAB I PENDAHULUAN. kaidah yang berlaku pada masing-masing bahasa. Masing-masing kata dalam kalimat 1 BAB I PENDAHULUAN A. Latar Belakang Sebuah kalimat umumnya terdiri dari rentetan kata yang disusun sesuai dengan kaidah yang berlaku pada masing-masing bahasa. Masing-masing kata dalam kalimat tersebut

Lebih terperinci

UNIVERSITAS NEGERI SEMARANG

UNIVERSITAS NEGERI SEMARANG DIKSI DALAM NOVEL CLEMANG-CLEMONG KARYA SUPARTO BRATA SKRIPSI Untuk memperoleh gelar Sarjana Pendidikan Oleh Nama : Ria Hutaminingtyas NIM : 2102405609 Prodi : Pendidikan Bahasa dan Sastra Jawa Jurusan

Lebih terperinci

KESALAHAN BERBAHASA JAWA PADA PAPAN NAMA PERTOKOAN DI KABUPATEN PEMALANG

KESALAHAN BERBAHASA JAWA PADA PAPAN NAMA PERTOKOAN DI KABUPATEN PEMALANG KESALAHAN BERBAHASA JAWA PADA PAPAN NAMA PERTOKOAN DI KABUPATEN PEMALANG SKRIPSI disusun untuk memperoleh gelar Sarjana Pendidikan oleh Nama : Nopita Ika Rahmawati NIM : 2102406677 Prodi : Pendidikan Bahasa

Lebih terperinci

menyusun teks lisan sesuai unggahungguh. berbagai keperluan.

menyusun teks lisan sesuai unggahungguh. berbagai keperluan. RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) SatuanPendidikan : SMP N 4 WATES Kelas/Semester : VII/1 Mata Pelajaran : Bahasa Jawa Materi Pokok : Unggah-ungguh Alokasi Waktu : 2 X 40 menit (80 menit) A. Kompetensi

Lebih terperinci

STRATEGI PELIBATAN DALAM KONSER TARLING CERBONAN

STRATEGI PELIBATAN DALAM KONSER TARLING CERBONAN STRATEGI PELIBATAN DALAM KONSER TARLING CERBONAN Muhammad Kamaluddin Fakultas Ilmu Sosial dan Ilmu Politik Universitas Muhammadiyah Cirebon enceque_kedawung@yahoo.com Abstrak Konser musik di berbagai daerah

Lebih terperinci

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP)

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) SatuanPendidikan : SMP N 4 WATES Kelas/Semester : VII/1 Mata Pelajaran : Bahasa Jawa Materi Pokok : Unggah-ungguh Alokasi Waktu : 2 X 40 menit (80 menit) A. Kompetensi

Lebih terperinci

Rencana Pelaksanaan Pembelajaran Nomor: 1

Rencana Pelaksanaan Pembelajaran Nomor: 1 Rencana Pelaksanaan Pembelajaran Nomor: 1 Nama Sekolah : Mata Pelajaran : Bahasa Jawa Kelas/Semester : III/1 Alokasi Waktu : 1 35 menit Standar Kompetensi Mendengarkan : Mampu mendengarkan dan memahami

Lebih terperinci

Blajar Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu

Blajar Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu Cerbon-Dermayu Kanggé Murid SD/MI Kelas V Hak cipta kagungan Dinas Pendidikan Provinsi Jawa Barat selaras sareng Undang-undang Disklaimer: Buku puniki diwulangaken kanggé murid ingkang sampun selaras sareng

Lebih terperinci

GAYA BAHASA DALAM KUMPULAN CERITA MISTERI JAGADING LELEMBUT PADA MAJALAH DJAKA LODANG TAHUN 2001

GAYA BAHASA DALAM KUMPULAN CERITA MISTERI JAGADING LELEMBUT PADA MAJALAH DJAKA LODANG TAHUN 2001 GAYA BAHASA DALAM KUMPULAN CERITA MISTERI JAGADING LELEMBUT PADA MAJALAH DJAKA LODANG TAHUN 2001 SKRIPSI Diajukan Untuk Memenuhi Syarat Mendapatkan Gelar Sarjana Pendidikan Bahasa dan Sastra Jawa oleh

Lebih terperinci

ANALISIS KESALAHAN ORTOGRAFI PADA KARANGAN BERBAHASA JAWA RAGAM KRAMA SISWA KELAS X TKR A SMK YPT PURWOREJO

ANALISIS KESALAHAN ORTOGRAFI PADA KARANGAN BERBAHASA JAWA RAGAM KRAMA SISWA KELAS X TKR A SMK YPT PURWOREJO ANALISIS KESALAHAN ORTOGRAFI PADA KARANGAN BERBAHASA JAWA RAGAM KRAMA SISWA KELAS X TKR A SMK YPT PURWOREJO Oleh : Afiani Dwi Lestari program pendidikan bahasa dan sastra jawa Afiani.dwi.lestari@gmail.com

Lebih terperinci

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN BERKARAKTER MATA PELAJARAN BAHASA JAWA KELAS III (3) SEMESTER 1 (GANJIL)

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN BERKARAKTER MATA PELAJARAN BAHASA JAWA KELAS III (3) SEMESTER 1 (GANJIL) RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN BERKARAKTER MATA PELAJARAN BAHASA JAWA KELAS III (3) SEMESTER 1 (GANJIL) 1 RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN No. Nama Sekolah : Kelas/Semester : III (3) / 1 (ganjil) Tema

Lebih terperinci

Analisis Kesalahan Kalimat Teks Pidato Berbahasa Jawa Siswa Kelas IX di SMP Negeri 1 Kajoran Kabupaten Magelang Tahun Pembelajaran 2014/2015

Analisis Kesalahan Kalimat Teks Pidato Berbahasa Jawa Siswa Kelas IX di SMP Negeri 1 Kajoran Kabupaten Magelang Tahun Pembelajaran 2014/2015 Analisis Kesalahan Kalimat Teks Pidato Berbahasa Jawa Siswa Kelas IX di SMP Negeri 1 Kajoran Kabupaten Magelang Tahun Pembelajaran 2014/2015 Oleh : Rani Aryanti Program Studi Pendidikan Bahasa dan Sastra

Lebih terperinci

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP)

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) Nama Sekolah Mata Pelajaran Kelas/Semester Pertemuan Ke Alokasi Waktu Kemampuan berbahasa : SMP N 4 Wates : Bahasa Jawa : VIII/ Gasal : 1 (satu) : 2 x 40 menit :

Lebih terperinci

Ikrar Minamata インドネシア語

Ikrar Minamata インドネシア語 インドネシア語 Ikrar Minamata Melalui kisah lima puluh tahun lalu di Minamata, didapati banyak kegagalan. Dalam penelitian ini, telah dipelajari dari Minamata, betapa sulitnya mengembalikan lingkungan alam yang

Lebih terperinci

Blajar Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu

Blajar Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu Cerbon-Dermayu Kanggé Murid SD/MI Kes VI Hak cipta kagungan Dinas Pendidikan Provinsi Jawa Barat seras sareng Undang-undang Diskimer: Buku puniki diwungaken kanggé murid ingkang sampun seras sareng Kurikulum

Lebih terperinci

pemilik code yang close sou bisa membagi source coden melalui lisensi, entah denga gratis maupun membayar. Meskipun gratis, lisensi terte bisa

pemilik code yang close sou bisa membagi source coden melalui lisensi, entah denga gratis maupun membayar. Meskipun gratis, lisensi terte bisa pemilik code yang close sou bisa membagi source coden melalui lisensi, entah denga gratis maupun membayar. Meskipun gratis, lisensi terte bisa membuat sebuah softw tidak sepenuhnya open sour Misalnya jika

Lebih terperinci

A. RUMAH PANGGANG PE A. OMAH PANGGANG PE

A. RUMAH PANGGANG PE A. OMAH PANGGANG PE A. OMAH PANGGANG PE Cakrik omah panggang pe iki minangka cakrik omah jawa kang prasaja dhewe yen katandhingake karo cakrik-cakrik liyane. Dumadi saka papat utawa enem saka. Saka kang separo rada endhek

Lebih terperinci

ANALISIS TINDAK TUTUR DALAM NOVEL JARING KALAMANGGA KARYA SUPARTO BRATA

ANALISIS TINDAK TUTUR DALAM NOVEL JARING KALAMANGGA KARYA SUPARTO BRATA ANALISIS TINDAK TUTUR DALAM NOVEL JARING KALAMANGGA KARYA SUPARTO BRATA Oleh: Riyana Widya Hapsari program studi pendidikan bahasa dan sastra jawa e-mail: Riyana.hapsari197@yahoo.co.id Abstrak: Penelitian

Lebih terperinci

SOSIOLOGI SASTRA DAN NILAI PENDIDIKAN DALAM ROMAN KADURAKAN ING NGISOR DRINGU KARYA SUPARTO BRATA

SOSIOLOGI SASTRA DAN NILAI PENDIDIKAN DALAM ROMAN KADURAKAN ING NGISOR DRINGU KARYA SUPARTO BRATA SOSIOLOGI SASTRA DAN NILAI PENDIDIKAN DALAM ROMAN KADURAKAN ING NGISOR DRINGU KARYA SUPARTO BRATA Oleh : Agus Setiaji program studi pendidikan bahasa dan sastra jawa Agusaji38@gmail.com ABSTRAK Penelitian

Lebih terperinci

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN. A. Kompetensi Inti KI1 : Menghargai dan menghayati ajaran agama yang dianutnya

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN. A. Kompetensi Inti KI1 : Menghargai dan menghayati ajaran agama yang dianutnya RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN Satuan Pendidikan Kelas/Semester Mata Pelajaran Materi Pokok Pertemuan Alokasi Waktu : SMP Negeri 3 Jetis : VII/ Gasal : Bahasa Jawa : Pengalaman Pribadhi : ke-3 : 2 x

Lebih terperinci

MODEL LEMBAR KERJA SISWA INTEGRATIF PEMBELAJARAN TEKS NARASI BAHASA JAWA KELAS VII KOTA MAGELANG

MODEL LEMBAR KERJA SISWA INTEGRATIF PEMBELAJARAN TEKS NARASI BAHASA JAWA KELAS VII KOTA MAGELANG MODEL LEMBAR KERJA SISWA INTEGRATIF PEMBELAJARAN TEKS NARASI BAHASA JAWA KELAS VII KOTA MAGELANG SKRIPSI diajukan untuk memperoleh gelar Sarjana Pendidikan oleh Nama : Evita Putri NIM : 2601412047 Program

Lebih terperinci

BENTUK UJARAN BAHASA JAWA TATARAN FONOLOGI ANAK TUNAGRAHITA TINGKAT BERAT SMP LUAR BIASA NEGERI SEMARANG (KAJIAN PSIKOLINGUISTIK)

BENTUK UJARAN BAHASA JAWA TATARAN FONOLOGI ANAK TUNAGRAHITA TINGKAT BERAT SMP LUAR BIASA NEGERI SEMARANG (KAJIAN PSIKOLINGUISTIK) BENTUK UJARAN BAHASA JAWA TATARAN FONOLOGI ANAK TUNAGRAHITA TINGKAT BERAT SMP LUAR BIASA NEGERI SEMARANG (KAJIAN PSIKOLINGUISTIK) SKRIPSI untuk memperoleh gelar Sarjana Pendidikan oleh Nama : Anggun Setyorini

Lebih terperinci

Standar Kompetensi 1. Memahami bunyi bahasa, perintah, dan dongeng yang dilisankan.

Standar Kompetensi 1. Memahami bunyi bahasa, perintah, dan dongeng yang dilisankan. pelajaran 9 ulang tahun Standar Kompetensi 1. Memahami bunyi bahasa, perintah, dan dongeng yang dilisankan. Kompetensi Dasar 1.1 Membedakan berbagai bunyi bahasa. 1.2. Melaksanakan sesuatu sesuai dengan

Lebih terperinci

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN Nama Sekolah Mata Pelajaran Kelas/Semester Materi Alokasi Waktu : SMP Negeri 1 Prambanan : Bahasa Jawa : VII/1 : Tembang macapat Gambuh : 2 x 40 menit A. Kompetensi Inti

Lebih terperinci

BAB I PENDAHULUAN. Masyarakat Indonesia pada umumnya tergolong masyarakat dwibahasawan

BAB I PENDAHULUAN. Masyarakat Indonesia pada umumnya tergolong masyarakat dwibahasawan 1 BAB I PENDAHULUAN A. Latar Belakang Masalah Masyarakat Indonesia pada umumnya tergolong masyarakat dwibahasawan (bilingual). Hal ini terjadi karena umumnya masyarakat Indonesia menguasai dan menggunakan

Lebih terperinci

SILABUS PEMBELAJARAN BAHASA JAWA. Kelas/Semester : VIII/ Semester 1

SILABUS PEMBELAJARAN BAHASA JAWA. Kelas/Semester : VIII/ Semester 1 SILABUS PEMBELAJARAN BAHASA JAWA Nama Sekolah : SMP N 1 Piyungan Mata Pelajaran : Bahasa Jawa Kelas/Semester : III/ Semester 1 Alokasi Waktu : 34 Jam Kompetensi Inti: 1. Memahami pengetahuan (faktual,

Lebih terperinci

ketertiban biasakanlah mematuhi tata tertib tata tertib melatih sikap disiplin sejak kecil kita disiplin sudah besar jadi orang berguna

ketertiban biasakanlah mematuhi tata tertib tata tertib melatih sikap disiplin sejak kecil kita disiplin sudah besar jadi orang berguna tema 5 ketertiban gambar 5.1 masuk kelas dengan tertib biasakanlah mematuhi tata tertib tata tertib melatih sikap disiplin sejak kecil kita disiplin sudah besar jadi orang berguna kamu harus mampu setelah

Lebih terperinci

Jawa 3 kanggo. Kelas III. Utama Basa. SD/MI, hal Buku Wasita. pengalaman iki kanthi becik! Instrumen. Semaken crita. Tertulis.

Jawa 3 kanggo. Kelas III. Utama Basa. SD/MI, hal Buku Wasita. pengalaman iki kanthi becik! Instrumen. Semaken crita. Tertulis. SILABUS Nama Sekolah : SD... Mata Pelajaran : Bahasa : III (Tiga) Semester : 1(Gasal) I. Standar Kompetensi Mendengarkan (Nyemak) Mampu mendengarkan dan memahami berbagai wacana lisan tentang cerita teman

Lebih terperinci

CERITA RAKYAT KI SONDONG MAJERUK DAN KI SONDONG MAKERTI DALAM PERSPEKTIF GREIMAS

CERITA RAKYAT KI SONDONG MAJERUK DAN KI SONDONG MAKERTI DALAM PERSPEKTIF GREIMAS CERITA RAKYAT KI SONDONG MAJERUK DAN KI SONDONG MAKERTI DALAM PERSPEKTIF GREIMAS SKRIPSI Untuk memperoleh gelar Sarjana Pendidikan Bahasa dan Sastra Jawa Oleh Finna Dwi Estianingrum 2102407038 PENDIDIKAN

Lebih terperinci

Rencana Pelaksanaan Pembelajaran (RPP) Nomor: 1

Rencana Pelaksanaan Pembelajaran (RPP) Nomor: 1 Rencana Pelaksanaan Pembelajaran (RPP) Nomor: 1 Nama Sekolah :... Mata Pelajaran : Bahasa Jawa Kelas/Semester : VI/1 Alokasi Waktu : 1 35 menit Standar Kompetensi Mendengarkan : Mampu mendengarkan dan

Lebih terperinci

Analisis Kesalahan Kebahasaan pada Lembar Kerja Siswa Kuncaraning Widya Bagelen Kelas X SMA Kabupaten Purworejo

Analisis Kesalahan Kebahasaan pada Lembar Kerja Siswa Kuncaraning Widya Bagelen Kelas X SMA Kabupaten Purworejo Analisis Kesalahan Kebahasaan pada Lembar Kerja Siswa Kuncaraning Widya Bagelen Kelas X SMA Kabupaten Purworejo Oleh: Mahasih Hesti Rochayati Program Studi Pendidikan Bahasa dan Sastra Jawa mahesti0509@gmail.com

Lebih terperinci

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP)

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) Nama Sekolah Kelas/Semester Mata Pelajaran Materi Pokok : SMP N 2 Ngemplak : VII/1 : Bahasa Jawa : Unggah-ungguh dalam kehidupan A. Kompetensi Inti 1. Menghargai

Lebih terperinci

NILAI PENDIDIKAN DALAM KUMPULAN DONGENG-DONGENG ASIA KANGGO BOCAH-BOCAH SERI 1, 2, DAN 3

NILAI PENDIDIKAN DALAM KUMPULAN DONGENG-DONGENG ASIA KANGGO BOCAH-BOCAH SERI 1, 2, DAN 3 NILAI PENDIDIKAN DALAM KUMPULAN DONGENG-DONGENG ASIA KANGGO BOCAH-BOCAH SERI 1, 2, DAN 3 Oleh:Fitriani Syarifah program studi pendidikan bahasa dan sastra jawa anncil@yahoo.com ABSTRAK Penelitian ini bertujuan

Lebih terperinci

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP)

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) Satuan Pendidikan : SMK N 2 Karanganyar Mata Pelajaran : Bahasa Jawa Kelas / Semester : X Semua/ 1 (Gasal) : 2 x 45 menit ( pertemuan ke-14) 2 x 45 menit ( pertemuan

Lebih terperinci

NARASI KELISANAN DALAM TRADISI NGLIWETI PARI DESA JURANGJERO REMBANG

NARASI KELISANAN DALAM TRADISI NGLIWETI PARI DESA JURANGJERO REMBANG NARASI KELISANAN DALAM TRADISI NGLIWETI PARI DESA JURANGJERO REMBANG Skripsi Untuk mencapai gelar Sarjana Pendidikan Oleh Nama : Arie Ikha Safitri NIM : 2102407060 Program Studi : Pendidikan Bahasa dan

Lebih terperinci

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) A. Kompetensi Inti 1. Menghargai dan menghayati ajaran agama yang dianutnya

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) A. Kompetensi Inti 1. Menghargai dan menghayati ajaran agama yang dianutnya RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) Satuan Pendidikan Kelas/Semester Mata Pelajaran Materi Pokok Alokasi Waktu : SMP N 4 WATES : VII/ Gasal : Bahasa Jawa : Unggah-ungguh : 80 menit A. Kompetensi Inti

Lebih terperinci

ABSTRAK. Kata Kunci: Simbol, makna, ajaran, semiotik, Serat Suluk Kaga Kridha Sopana.

ABSTRAK. Kata Kunci: Simbol, makna, ajaran, semiotik, Serat Suluk Kaga Kridha Sopana. ABSTRAK Mustikawati,Yaroh. Menelusuri Makna Serat Suluk Kaga Kridha Sopana karya Raden Sastra Darsana. Skripsi. Program Studi Sastra Jawa. Jurusan Bahasa dan Sastra Jawa, Fakultas Bahasa dan Seni, Universitas

Lebih terperinci

Mugi kawilujengan, kasarasan saha karaharjan tansah kajiwa kasalira kula lan panjenengan sedaya.

Mugi kawilujengan, kasarasan saha karaharjan tansah kajiwa kasalira kula lan panjenengan sedaya. BUPATI KULONPROGO WEDHAR SABDA WONTEN ING ACARA MBIKAK UNDIAN KUPON BLONJO MIRAH ING BALAI DESA NOMPOREJO, GALUR Assalamu alaikum Wr. Wb. Wates, 5 Maret 2011 Mugi kawilujengan, kasarasan saha karaharjan

Lebih terperinci

STRUKTUR TEKS SERAT PANITIBAYA

STRUKTUR TEKS SERAT PANITIBAYA STRUKTUR TEKS SERAT PANITIBAYA SKRIPSI disajikan sebagai salah satu syarat untuk memperoleh gelar Sarjana Pendidikan Bahasa dan Sastra Jawa Oleh Galih Mardiyoga 2102406566 JURUSAN BAHASA DAN SASTRA JAWA

Lebih terperinci

BAB IV TEMUAN DAN PEMBAHASAN

BAB IV TEMUAN DAN PEMBAHASAN 52 BAB IV TEMUAN DAN PEMBAHASAN A. Temuan Legenda Nyi Mas Gandasari ini berasal dari Kabupaten Cirebon. Legenda Nyi Mas Gandasari menceritakan tentang kesaktian seorang wanita yang diangkat anak oleh Mbah

Lebih terperinci

BAB III CARA PANALITEN. metode deskriptif. Miturut pamanggihipun Sudaryanto (1988: 62) metode

BAB III CARA PANALITEN. metode deskriptif. Miturut pamanggihipun Sudaryanto (1988: 62) metode BAB III CARA PANALITEN A. Jinising Panaliten Panaliten menika kagolong jinising panaliten ingkang ngginakaken metode deskriptif. Miturut pamanggihipun Sudaryanto (1988: 62) metode deskriptif inggih menika

Lebih terperinci

REFERENSI DALAM WACANA BERBAHASA JAWA DI SURAT KABAR

REFERENSI DALAM WACANA BERBAHASA JAWA DI SURAT KABAR REFERENSI DALAM WACANA BERBAHASA JAWA DI SURAT KABAR SKRIPSI untuk memperoleh gelar Sarjana Pendidikan oleh Winiar Faizah Aruum 2102406672 JURUSAN BAHASA DAN SASTRA JAWA FAKULTAS BAHASA DAN SENI UNIVERSITAS

Lebih terperinci

Assalamu alaikum Wr. Wb. Sugeng siang, mugi kawilujengan, kasarasan saha karaharjan tansah kajiwa kasalira kula lan panjenengan sedaya.

Assalamu alaikum Wr. Wb. Sugeng siang, mugi kawilujengan, kasarasan saha karaharjan tansah kajiwa kasalira kula lan panjenengan sedaya. BUPATI KULONPROGO WEDHAR SABDA WONTEN ING ACARA SMK MA ARIF I WATES NAMPI SERTIFIKAT SISTEM MANAJEMEN MUTU ISO : 9001 : 2008 SAKING PT. TUV RHEINLAND INDONESIA LAN NGEPYAKAKEN GEDUNG ENGGAL Wates, 26 Februari

Lebih terperinci

KISI-KISI PENULISAN SOAL ULANGAN TENGAH SEMESTER

KISI-KISI PENULISAN SOAL ULANGAN TENGAH SEMESTER KISI-KISI PENULISAN SOAL ULANGAN TENGAH SEMESTER Kelas : IX Semester : I Mata Pelajaran : Bahasa Jawa Tahun Pelajaran : 2013-2014 Standar Kompetensi : 1. Mengapresiasi yang Jumlah soal : (uraian) 2. Mengungkapkan

Lebih terperinci

BAB III METODE PENELITIAN

BAB III METODE PENELITIAN digilib.uns.ac.id BAB III METODE PENELITIAN Dalam metode penelitian akan dibahas enam hal yaitu jenis penelitian, data dan sumber data, populasi, sampel, metode dan teknik pengumpulan data, metode dan

Lebih terperinci

Analisis Psikologi dan Nilai Moral Roman Ketanggor dalam Trilogi Kelangan Satang Karya Suparto Brata

Analisis Psikologi dan Nilai Moral Roman Ketanggor dalam Trilogi Kelangan Satang Karya Suparto Brata Analisis Psikologi dan Nilai Moral Roman Ketanggor dalam Trilogi Kelangan Satang Karya Suparto Brata Oleh: Hidayatul Mufidah Program Studi Pendidikan Bahasa dan Sastra Jawa Hidayatulmufidah17@gmail.com

Lebih terperinci

SINESTESIA PADA TUTURAN MAHASISWA PBSJ FBS UNNES SKRIPSI

SINESTESIA PADA TUTURAN MAHASISWA PBSJ FBS UNNES SKRIPSI SINESTESIA PADA TUTURAN MAHASISWA PBSJ FBS UNNES SKRIPSI untuk memperoleh gelar Sarjana Pendidikan oleh Nama : Suciati Duwi Sartika NIM : 2102407125 Prodi Jurusan : Pendidikan Bahasa dan Sastra Jawa :

Lebih terperinci

GUGON TUHON SEPUTAR MASA KEHAMILAN DI DESA KARANGSEMBUNG KECAMATAN NUSAWUNGU KABUPATEN CILACAP

GUGON TUHON SEPUTAR MASA KEHAMILAN DI DESA KARANGSEMBUNG KECAMATAN NUSAWUNGU KABUPATEN CILACAP GUGON TUHON SEPUTAR MASA KEHAMILAN DI DESA KARANGSEMBUNG KECAMATAN NUSAWUNGU KABUPATEN CILACAP Oleh: Ayu Candra Dinasti program studi pendidikan bahasa dan sastra jawa candradinasti@yahoo.com ABSTRAK Penelitian

Lebih terperinci

Analisis Gaya Bahasa dan Ajaran Moral dalam Antologi Geguritan Sapu (Antologi Geguritan lan Esai Bengkel Bahasa dan Sastra Jawa 2012)

Analisis Gaya Bahasa dan Ajaran Moral dalam Antologi Geguritan Sapu (Antologi Geguritan lan Esai Bengkel Bahasa dan Sastra Jawa 2012) Analisis Gaya Bahasa dan Ajaran Moral dalam Antologi Geguritan Sapu (Antologi Geguritan lan Esai Bengkel Bahasa dan Sastra Jawa 2012) Oleh: Suci Alfiatun Program Studi Pendidikan Bahasa dan Sastra Jawa

Lebih terperinci

REKAPITULASI NILAI MEMBACA SISWA KELAS 1 SD NEGERI 1 SUGIHAN PRA SIKLUS. Skor nilai Jumlah Lafal Intonasi Nyaring skor

REKAPITULASI NILAI MEMBACA SISWA KELAS 1 SD NEGERI 1 SUGIHAN PRA SIKLUS. Skor nilai Jumlah Lafal Intonasi Nyaring skor 45 REKAPITULASI NILAI MEMBACA SISWA KELAS 1 SD NEGERI 1 SUGIHAN PRA SIKLUS Lampiran 1 No Nama Siswa Skor nilai Jumlah Lafal Intonasi Nyaring skor Nilai Ket. 1 Siswa 1 1 1 2 4 33 Belum tuntas 2 Siswa 2

Lebih terperinci

Alenia Kesatuan dan Kepaduan. Sri Hertanti Wulan

Alenia Kesatuan dan Kepaduan. Sri Hertanti Wulan Alenia Kesatuan dan Kepaduan Sri Hertanti Wulan Pengertian Alinea Alinea adalah himpunan dari kalimat-kalimat yang bertalian dalam suatu rangkaian untuk membentuk sebuah gagasan. pembentukan sebuah alinea

Lebih terperinci

URAIAN MATERI KB-2 AKSARA MURDHA, AKSARA SWARA, AKSARA REKAN, LAN ANGKA JAWA

URAIAN MATERI KB-2 AKSARA MURDHA, AKSARA SWARA, AKSARA REKAN, LAN ANGKA JAWA URAIAN MATERI KB-2 AKSARA MURDHA, AKSARA SWARA, AKSARA REKAN, LAN ANGKA JAWA 1. AKSARA MURDA a) Tegese Aksara Murda Tembung murda tegese sirah (Padmosoekotjo, 1989: 37). Ing Baoesastra Djawa, tembung moerda

Lebih terperinci

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP)

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) Satuan Pendidikan : SMK N 2 Karanganyar Mata Pelajaran : Bahasa Jawa Kelas / Semester : X Semua/ 1 (Gasal) : 2 x 45 menit ( pertemuan ke-15) 2 x 45 menit ( pertemuan

Lebih terperinci

Assalamu alaikum Wr. Wb. Sugeng enjang, mugi kawilujengan, kasarasan saha karaharjan tansah kajiwa kasalira kula lan panjenengan sedaya.

Assalamu alaikum Wr. Wb. Sugeng enjang, mugi kawilujengan, kasarasan saha karaharjan tansah kajiwa kasalira kula lan panjenengan sedaya. BUPATI KULONPROGO WEDHAR SABDA WONTEN ING ACARA MUSYAWARAH CABANG VII GABUNGAN PELAKSANA KONSTRUKSI NASIONAL INDONESIA (GAPENSI) KABUPATEN KULONPROGO Wates, 12 Februari 2011 Assalamu alaikum Wr. Wb. Sugeng

Lebih terperinci

Standar Kompetensi 1. Memahami bunyi bahasa, perintah, dan dongeng yang dilisankan.

Standar Kompetensi 1. Memahami bunyi bahasa, perintah, dan dongeng yang dilisankan. pelajaran 1 diri sendiri Standar Kompetensi 1. Memahami bunyi bahasa, perintah, dan dongeng yang dilisankan. Kompetensi Dasar 1.1 Membedakan berbagai bunyi bahasa. 1.2. Melaksanakan sesuatu sesuai dengan

Lebih terperinci

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) A. Kompetensi Inti 1. Menghargai dan menghayati ajaran agama yang dianutnya

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) A. Kompetensi Inti 1. Menghargai dan menghayati ajaran agama yang dianutnya RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) Satuan Pendidikan Kelas/Semester Mata Pelajaran Materi Pokok Alokasi Waktu : SMP N 4 WATES : VII/ Gasal : Bahasa Jawa : Unggah-ungguh : 80 menit A. Kompetensi Inti

Lebih terperinci

Analisis Gaya Bahasa Kiasan dan Nilai Pendidikan dalam Novel Prau Gethek Nyabrang Jaladri Karya Ir. H. Soekirman

Analisis Gaya Bahasa Kiasan dan Nilai Pendidikan dalam Novel Prau Gethek Nyabrang Jaladri Karya Ir. H. Soekirman Analisis Gaya Bahasa Kiasan dan Nilai Pendidikan dalam Novel Prau Gethek Nyabrang Jaladri Karya Ir. H. Soekirman Oleh: Devita Pangestuti Program Studi Pendidikan Bahasa dan Sastra Jawa Pangestutidevita@gmail.com

Lebih terperinci

BAB III GAMBARAN UMUM DESA KETEGAN DAN DESKRIPSI LARANGAN NIKAH ANAK PODO MBAREP. empat perdukuhan antara lain:

BAB III GAMBARAN UMUM DESA KETEGAN DAN DESKRIPSI LARANGAN NIKAH ANAK PODO MBAREP. empat perdukuhan antara lain: BAB III GAMBARAN UMUM DESA KETEGAN DAN DESKRIPSI LARANGAN NIKAH ANAK PODO MBAREP A. Gambaran Umum Desa Ketegan 1. Data wilayah a. Letak wilayah dan batas wilayah Desa Ketegan adalah merupakan salah satu

Lebih terperinci

Analisis Nilai Moral Rubrik Wacan Bocah dalam Majalah Djaka Lodang Edisi Juni-Desember 2013 dan Relevansinya dengan Kehidupan Sekarang

Analisis Nilai Moral Rubrik Wacan Bocah dalam Majalah Djaka Lodang Edisi Juni-Desember 2013 dan Relevansinya dengan Kehidupan Sekarang Analisis Nilai Moral Rubrik Wacan Bocah dalam Majalah Djaka Lodang Edisi Juni-Desember 2013 dan Relevansinya dengan Kehidupan Sekarang Oleh: Imroati Hasanah Program Studi Pendidikan Bahasa dan Sastra Jawa

Lebih terperinci

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP)

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) SatuanPendidikan : SMP N 4 WATES Kelas/Semester : VII/1 Mata Pelajaran : Bahasa Jawa Materi Pokok : Unggah-ungguh Alokasi Waktu : 2 X 40 menit (80 menit) A. Kompetensi

Lebih terperinci

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN. A. Standar Kompetensi : 1. Memahami wacana lisan sastra dalam kerangka budaya Jawa

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN. A. Standar Kompetensi : 1. Memahami wacana lisan sastra dalam kerangka budaya Jawa RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN Nama Sekolah Mata Pelajaran Kelas/ Semester Alokasi Waktu : SMP N 1 BERBAH. : Bahasa Jawa : VIII/ Ganjil : 2 X 4 menit A. Standar Kompetensi : 1. Memahami wacana lisan

Lebih terperinci

Analisis struktur..., Muhammad Subhan, FIB UI, Universitas Indonesia

Analisis struktur..., Muhammad Subhan, FIB UI, Universitas Indonesia 50 BAB 3 TEMA NOVEL DURDJANA TAMA 3.1 Pengantar Di dalam sebuah novel unsur-unsur teks yang terdiri dari tokoh, alur, dan latar mengarahkan penulis kepada sesuatu pemikiran dasar yang membangun isi cerita

Lebih terperinci

BAB I PENDAHULUAN. pandangannya selama hidup dalam masyarakat. Dalam hidup bermasyarakat manusia

BAB I PENDAHULUAN. pandangannya selama hidup dalam masyarakat. Dalam hidup bermasyarakat manusia 1 BAB I PENDAHULUAN A. Latar Belakang Masalah Humor adalah sesuatu yang lucu dan menyenangkan. Keberadaan humor bermanfaat bagi manusia untuk terbebas dari belenggu kesengsaraan, kecemasan, dan kekejaman

Lebih terperinci

BAB IV HASIL PENELITIAN DAN PEMBAHASAN. A. Hasil Penelitian. Hasil penelitian menyajikan deskripsi data, analisis dan hasil temuan

BAB IV HASIL PENELITIAN DAN PEMBAHASAN. A. Hasil Penelitian. Hasil penelitian menyajikan deskripsi data, analisis dan hasil temuan BAB IV HASIL PENELITIAN DAN PEMBAHASAN A. Hasil Penelitian Hasil penelitian menyajikan deskripsi data, analisis dan hasil temuan sesuai dengan permasalahan. Dalam penelitian ini terdapat tiga rumusan masalah,

Lebih terperinci

Kajian Sosiologi dan Nilai Moralpada Novel Ronggeng Dukuh Paruk karya Ahmad Tohari

Kajian Sosiologi dan Nilai Moralpada Novel Ronggeng Dukuh Paruk karya Ahmad Tohari Kajian Sosiologi dan Nilai Moralpada Novel Ronggeng Dukuh Paruk karya Ahmad Tohari Oleh: Nur Fitria Anggaeni Program Studi Pendidikan Bahasa dan Sastra Jawa nurfitria.anggaeni@yahoo.com Abstrak : Penelitian

Lebih terperinci

PEMERINTAH KABUPATEN JEPARA DINAS PENDIDIKAN PEMUDA DAN OLAHRAGA Jln. Ratu Kalinyamat, Demaan Jepara ( 0291 ) , ( 0291 )

PEMERINTAH KABUPATEN JEPARA DINAS PENDIDIKAN PEMUDA DAN OLAHRAGA Jln. Ratu Kalinyamat, Demaan Jepara ( 0291 ) , ( 0291 ) PEMERINTAH KABUPATEN JEPARA DINAS PENDIDIKAN PEMUDA DAN OLAHRAGA Jln. Ratu Kalinyamat, Demaan Jepara 59401 ( 0291 ) 591238, 593347 ( 0291 ) 591339 Jepara, 2 September 2013 Nomor : 421.3/4061 Kepada : Sifat

Lebih terperinci

Analisis Sosiologi Sastradalam Naskah Layang Sri Juwita karya Mas Sasra Sudirja

Analisis Sosiologi Sastradalam Naskah Layang Sri Juwita karya Mas Sasra Sudirja Analisis Sosiologi Sastradalam Naskah Layang Sri Juwita karya Mas Sasra Sudirja Oleh: Nur Alfatun Program Studi Pendidikan Bahasa dan Sastra Jawa nur.alfatun2@gmail.com Abstrak: Tujuan penelitian ini adalah

Lebih terperinci

KAJIAN NILAI PENDIDIKAN MORAL PADA KUMPULAN GEGURITAN MAJALAH PANJEBAR SEMANGAT TERBITAN TAHUN 2012 DAN RELEVANSINYA DENGAN KEHIDUPAN SEKARANG

KAJIAN NILAI PENDIDIKAN MORAL PADA KUMPULAN GEGURITAN MAJALAH PANJEBAR SEMANGAT TERBITAN TAHUN 2012 DAN RELEVANSINYA DENGAN KEHIDUPAN SEKARANG KAJIAN NILAI PENDIDIKAN MORAL PADA KUMPULAN GEGURITAN MAJALAH PANJEBAR SEMANGAT TERBITAN TAHUN 2012 DAN RELEVANSINYA DENGAN KEHIDUPAN SEKARANG Oleh: Ade Irma progran studi pendidikan bahasa dan sastra

Lebih terperinci