Cerbon-Dermayu Buku Pituduh Guru SD/MI Kelas V

Ukuran: px
Mulai penontonan dengan halaman:

Download "Cerbon-Dermayu Buku Pituduh Guru SD/MI Kelas V"

Transkripsi

1

2 Blajar Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu Buku Pituduh Guru SD/MI Kelas V Hak cipta kagungan Dinas Pendidikan Provinsi Jawa Barat selaras sareng Undang-undang Disklaimer: Buku puniki diwulangaken kanggé murid ingkang sampun selaras sareng Kurikulum Buku puniki sampun kasusun klawan diocéki dumateng Tim klawan dikoordinasi dumateng Balai Pengembangan Bahasa Daérah dan Kesenian (BPBDK) Dinas Pendidikan Provinsi Jawa Barat minangka buku kurikulum daérah. Buku badé dienggé téng taun 2014/2015. Sipat buku puniki ugi minangka dokumen urip, ingkang saged diselarasaken sareng ngembangé kabutuhan jaman. PENYUSUN: Ketua: Supali Kasim, M.Pd. Anggota: -Nanang Suhana, M.Pd. -Masduryat, S.Pd.SD. -Wardina, M.Pd. -Karsim, S.Pd., M.Si. -Roji Hidayat S.Pd. -Ruhaendi, S.Pd. -Drs. Bani, M.Pd. -Komariah, M.Pd. -Dra. Hj. Siti Ratnawati, M.M. -Drs. Saptaguna, -Wignya Winata, M.A., M.Pd. -Rojai, M.Pd. NARASUMBER: Supali Kasim, M.Pd., Drs. Saptaguna, Durokhim, S.Pd., Roji Hidayat, S.Pd., Sulistijo, Saupah, S.Pd., Maya Déwi, S.Pd., Tasman, S.Pd., Masruri, S.Pd., M.Av., Siarudin, M.Pd., H. Uti Sudianto, S.Pd. TIM PENELAAH: H. Made Casta, S.Pd., M.Pd. H. Khusnan Adisantika, S.Ag., M.M.Pd. Sri Murtiani, M.Pd. Abur Mustikawanto Sulistijo Desain Isi: Yoshi Sukadar Desain Cover: Yoshi Sukadar Isi nggunakaken Adobe InDesign CS3 kaliyan Adobe Photoshop CS3 Aksara ngagunakaken Arial - ITC Offi cina Sans 12 pt - 18 pt. Dimedalken dening: DINAS PENDIDIKAN PROVINSI JAWA BARAT ISBN: (Jilid Lengkap) (Jilid 5) Perpustakaan Nasional : Katalog Dalam Terbitan (KDT)

3 Ater-ater KEPALA DINAS PENDIDIKAN PROVINSI JAWA BARAT Assalamu alaikum Wr. Wb. Kula miwiti muji syukur dumateng arsanipun Gusti Allah ingkang sampun nyukani pinten-pinten rahmat lan hidayahipun kanggé kula sedaya. Shalawat lan salam mugia ing atasé Kanjeng Nabi Muhammad SAW kaliyan kulawarganipun, para sedérékipun, ugi kula lan panjenengan sami ingkang banter kekarepé supados angsal safaat saking panjenenganipun. Kalian ngetrapipun Kurikulum 2013 lan adedasar tementinemené kepéngénan kanggé mulasara lan angremeni Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu, pramila mekaten Dinas Pendidikan Provinsi Jawa Barat cangcut taliwanda anggoné nyusun Buku Murid lan Buku Guru mata pelajaran muatan lokal (mulok) Basa lan Sastra Daerah. Kula sedaya ngraos bungah amarwatasuta keranten maksad ingkang kados mekaten ugi dientosi sanget dumateng para guru basa lan sastra. Pancen kawontenané buku Blajar Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu iku dibutuhaken sanget kanggé uger-uger piwulangan. Sanesé kanggé nyumponi kabutuhanpiwulangan, saleresé kaliyan kasusuné buku Blajar Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu iii

4 banget wigatiné kanggé nyumponi kabutuhan ndidik budi lan pakarti uga netepaken raos sutrisnanipun laré dumateng kabudayan daérah. Pramila mekaten buku puniki boten mawon nyumpuni kabutuhan kawruh basa lan sastra, nanging ugi nekenaken pendekatan sosiokultural. Temtos mawon ingkang mekaten supados piwulangan Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu saged dipun cecep madu kawruhé lan ugi nilai-nilai budayanipun. Selajengé tamtu sesampuné wonten buku puniki, tanggel jawab akademis lan moral, ugi budaya, wonten dateng para guru Basa lan Sastra Daérah. Kula suwun lan gadahi kekarep supados piwulangan mata pelajaran Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu kalaksanan kaliyan temen-tinemen. Kranten jalaran mekaten, buku puniki bakal nggadahi tikel-tikel mangpaat. Mugia buku ingkang sampun kasusun puniki dados pepadangé para guru lan siswa anggoné ginau basa, sastra, lan budaya. Perkawis kakirangan atanapi pinten-pinten ingkang kliru secara konsép basa, sastra, lan budaya saged dipun dangdani téng mangsa ingkang badé dugi. Mugia buku puniki ageng mangpaatipun. Wassalamu alaikum Wr. Wb. Bandung, April 2015 Kepala a Dinas Pendidikan Prov. Jawa Barat Dr. H. Asep Hilman, M.Pd. Pembina Tingkat I NIP iv

5 Ater-ater KEPALA BALAI PENGEMBANGAN BAHASA DAERAH DAN KESENIAN DINAS PENDIDIKAN PROVINSI JAWA BARAT Assalamu alaikum Wr. Wb. Kurikulum 2013, secara nasional mulai saniki sampun dianggé, keranten puniku piwulang Basa lan Sastra Daerah ingkang sampun didadosaken muatan local téng Jawa Barat kedah pas sareng Kurikulum 2013, khususé ingkang wonten kaitané sareng kasusastran. Bagian-bagian perubihan ingkang dados karakteristik utawi téng selebeté Kurikulum 2013, antawisipun: Standar Kompetensi Lulusan, Standar Isi, Standar Prosés, lan Standar Penilaian. Pokok-pokok punika kedah saged dikuasai lan dilaksanakaken sedaya dumateng guru-guru Bahasa lan Sastra Daerah téng SD/ MI, SMP/MTs, SMA/MA/SMK/MAK. Buku-buku ingkang badé didadosaken bahan ajar inggih punika buku Blajar Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu. Sedantené wonten 24 jilid, inggih punika Buku Murid 12 jilid, lan Buku Guru 12 jilid, ingkang ngrupiaken Buku Induk sekolah-sekolah téng wilayah Cerbon lan Indramayuh. Buku Murid disediakaken kanggé sedanten murid ingkang didasari tingkatan kelas. Isi buku wau perkawis bahan ajar sareng pitakénan-pitakénan, latian tugas ingkang caket kaitané sareng Kompetensi Dasar (KD). Isi Buku Guru perkawis: Silabus, Metodelogi Pengajaran, sareng Evaluasi ingkang ngrupiaken pelengkap buku murid. v

6 Komponen-komponen ingkang dikembangaken dumateng Buku Murid kelawan Buku Guru, didasaraken téng 4 (sekawan) keterampilan basa, ingkang nglingkupi: mirengaken (menyimak), wiraos (berbicara), maos (membaca), kelawan nyerat (menulis), lan diwulangaken nganggé Pendekatan Saintifi k lan Penilaian Autentik ingkang didasaraken dumateng Karakteristik Kurikulum 2013 téng selebeté proses pengajaran. Disusuné buku punika, ngrupiaken tindak lanjut saking; Surat Edaran Kepala Dinas Pendidikan Provinsi Jawa Barat, mor: 423/2372/SETDISDUK, Tanggal 26 Maret 2013, perkawis: Pembelajaran Muatan Lokal Bahasa dan Sastra Daerah pada jenjang SD/MI SMP/MTs SMA/MA/SMK/MAK, sareng Peraturan Gubernur Jawa Barat,. 69/ Tahun 2013, perkawis: Piwulang Muatan Lokal Bahasa dan Sastra Daerah, pada Jenjang Pendidikan Dasar dan Menengah. Mugia buku punika saged mbakta mupangat dumateng sederek sedaya lan saged didadosaken margi kanggé nempataken penataan Bahasa lan Sastra Daerah (Cirebon) lintang Pendidikan Formal téng Jawa Barat umumé lan téng Cirebon khususé. Buku punika masih katah kekirangan lan déréng sampurna, lan badé teras didangdosi malih supados saged pas sinareng ngembangé jaman. Bandung, April 2015 Kepala Balai Pengembangan Bahasa Daerah dan Kesenian Drs. H. Husen R. Hasan, M.Pd. Pembina Tingkat I NIP vi

7 Purwaka Assalamu alaikum Wr. Wb. Puji klawan syukur dumateng Gusti Allah ingkang Maha Suci lan Maha Agung, ingkang nyukani sedaya rahmat lan barokahipun kanggé kula sedaya, Tim Panyerat Buku Blajar Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu. Klawan rahmat lan barokahipun, Tim Panyerat Buku saged ngrampungaken buku puniki, buku kanggé muridmurid SD/MI, SMP/MTs, lan SMA/MA/SMK. Tim Panyerat maturaken kesuwun sanget dumateng para pengageng, budayawan, lan tokoh masyarakat ingkang nyukani dorongan sumanget supados buku puniki saged rampung lan saged diwulangaken téng sekolah/madrasah. Tim Panyerat mung saged maturaken kesuwun sanget dumateng: 1) Mama H. Asep Hilman minangka Kepala Dinas Pendidikan Provinsi Jawa Barat; 2) Mama H. Husen R. Hasan minangka Kepala Balai Pengembangan Bahasa Daerah dan Kesenian (BPBDK) Dinas Pendidikan Provinsi Jawa Barat; 3) Mama Nurdin M. er minangka Ketua Lembaga Basa lan Sastra Cerbon (LBSC); 4) Mama Kusnadi Muamarto minangka tokoh masyarakat pendidikan; 5) Mama Khusnan Adisantika minangka Pengawas Sekolah; vii

8 6) Mimi Sri Murtiani minangka Pengawas Sekolah; ugi para tokoh sanésé ingkang boten saged kasebut setunggil-setunggil ingkang sampun nyukani kawruhan basa lan sastra Cerbon- Dermayu. Buku puniki kasusun dening Tim Panyerat ingkang ngraos perlu wontené buku basa daerah ingkang selaras sareng Kurikulum Téng salebeté wulangan diwontenaken pinten-pinten piwulangan, ingkang utaminé wonten kawruh basa, paramasastra, kasusastran, bausastra, lan bagian-bagian kabudayan sanésé. Téng salebeté piwulangan ugi dianjuraken supados saged ngetrapaken sekawan trampilipun bebasan, inggih punika wiraos, mirengaken, maos, lan nyerat. Sanésé, ugi supados diselarasken sareng konsép piwulangan saintifi k. Tim Panyerat ngakui, buku puniki maksih tebih saking kasampurnan. Pramila mekaten, saran lan pandengan para guru, budayawan, tokoh masyarakat, lan masyarakat sanésé saged nyempurnakaken buku puniki.sedaya kakirangan téng isi buku puniki ngrupiaken perkawis ingkang kedah dilurusaken lan dileresaken téng mangsa ingkang badé dugi. Mugia wontené buku puniki saged nambih kawruh basa lan kabudayan ingkang nggadahi tujuan saged ningkataken budi pakarti, kawruh basa lan budaya, lan trampil ngetrapaken basa lan sastra Cerbon-Dermayu. Wassalamu alaikum Wr. Wb. Tim Panyerat Buku

9 Daftar Isi ATER-ATER: 1. Kepala Dinas Pendidikan Provinsi Jawa Barat... iii 2. Kepala Balai Pengembangan Bahasa Daerah dan Kesenian Dinas Pendidikan Provinsi Jawa Barat... v PURWAKA... vii BAB I: PITUDUH UMUM A. Perkawis Buku Cepengan Guru... 2 B. Cara Nganggé Buku Cepengan Guru... 3 C. Landesan Formal... 5 D. Sistem, Prinsip lan Penyampéan Piwulang... 6 E. Standar Kompetensi Lulusan ( SKL )... 6 F. Proses Mulang... 7 G. Kompetensi Inti (KI) sareng Kompetensi Dasar (KD), mata pelajaran bahasa dan sastra Cirebon SD/MI Kelas V... 7 H. Tema sareng Bahan Piwulang BAB II: PITUDUH HUSUS Wulangan 1: Dolanan Tradisional A. Meragaena Dolanan Laré B. Mbuka Dolanan C. Nambih Wawasan D. Nerapaken Tembung E. Njabaraken Dolanan Laré F. Mraktékaken dolanan liané G. Latian ix

10 H. Ngerjakaken Tugas teng Griya Evaluasi Wulangan 2: Macapat Mijil A. Nembangaken Pupuh B. Ndiskusiaken Pupuh C. Nerapaken Tembung D. Mbandingaken Pupuh E. Nyusun Pupuh F. Dimaos teng Griya EVALUASI Wulangan 3: Aksara Carakan A. Niteni Aksara Jawa B. Ngenal Aksara Jawa C. Mbedar Aksara Jawa D. Nyerat Aksara Jawa E. Maos Aksara Jawa EVALUASI Wulangan 4: Cangkriman/Badékan A. Maos Anténg B. Mahami Isi Guneman C. Nerapaken Tembung D. Mraktékaken Guneman E. Ngerjakaken Latian F. Nglengkapi Guneman G. Ngerjakaken Tugas teng Griya EVALUASI Wulangan 5: Parikan A. Maos teng Lebeté Ati B. Ndiskusina Obat-obatan C. Ngungkap Istilah Obat-obatan D. Nerapaken Tembung E. Ngatahaken Kawruh Obat-obatan x

11 F. Ngerjakaken Tugas teng Griya EVALUASI Wulangan 6: Puisi Cinta Negri A. Maos Anténg B. Ndiskusiaken Guritan C. Nilari Artos lan Nerapaken Tembung D. Mahami Unsur Guritan E. Ndiskusina Guritan F. Nampilaken Hasil Musyawarah G. Ngerjakaken Tugas teng Griya EVALUASI Wulangan 7: Bencana A. Maos teng selebeté ati B. Ndiskusina isi cerpen C. Nerapaken tembung D. Nambih wawasan E. Nilari artosé tembung F. Maos mandiri teng griya G. Ngarang cerpen H. Nyitakaken isi cerpen EVALUASI Wulangan 8: Dongéng Asal-Usul Tempat A. Maos teng selebeté ati B. Ndiskusina isi dongéng C. Nerapaken Tembung D. Ngewrui dongéng Asal Usul Tempat F. Nyritakaken G. Nilari Cerita dongéng EVALUASI BAB III: PITUDUH NILAI A. Kriteria Nilai Katuntasan Minimal (KKM) B. Rublik Nilai Guneman (Diskusi) xi

12 C. Rublik Nilai Sikap D. Rublik Nilai Latihan E. Rublik Nilai Sikap F. Rublik Nilai Maos Bebas G. Rublik Nilai Nembang H. Rublik Nilai Wara Wara (Pidato) I. Rublik Nilai Nganggit (Ngarang) J. Rublik Nilai Carakan Cirebon K. Daftar Nilai Murid (Kaweruh basa lan gaya basa) L. Refl eksi Guru Daftar Pustaka xii

13 Bab I PITUDUH UMUM

14 A. Perkawis Buku Cepengan Guru Buku puniki disusun supados guru nggadahi gambaran ingkang jelas kanggé nglaksanakaken piwulang Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu. Buku Guru puniki nggadahi pinten-pinten bab, inggih punika: 1. Ngocéki langkah-langkah teng lebeté supados wonten gambaran kanggé guru supados saged pas sareng Kompeténsi Dasar (KD) lan Indikator. 2. Susunan langkah-langkah piwulang kanggé nggambaraken piwulang ingkang saé lan lancar. 3. Langkah-langkah Piwulang ingkang disusun nggadahi tujuan supados saged wonten pengalaman piwulang, ingkang maksadipun kanggé mbangun sikap laku lampah ingkang saé. Nggadahi konsép, trampil, mikir ilmiah (saintifi k) mumpuni mbérési perkawis, pribados ingkang wani (replektif) lan rasa nggadahi basa Cerbon- Dermayu. 4. Mbedaraken macem-macem cara blajar dateng kebisaan murid. 5. Nerangaken ingkang dados patokan kegiatan remedial lan pengayaan. 6. catur gunem (sharing) antawis guru sareng wali murid, ingkang nyukani kelonggaran kanggé wali murid supados milet teng lebeté piwulang teng griyané piyambek. 7. Petunjuk kanggé buku sumber siswa. teng salebeté buku puniki didamel kanggé ngembangaken kebisaan (sikap, kaweruh, ketrampilan). Siswa sinareng trampil lan ngalir kanggé prilaku ingkang nggadahi tujuan, inggih punika: 1. Mbuka piwulang sareng kepéngénané murid kadosdéné maos utawi mirengaken téks. 2. Nyampékaken maksud piwulang teng murid supados murid saged nyerep lan saged njawab penjelasan ing disampékaken. 2 Blajar Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu Buku Pituduh Guru SMP/MTs Kelas IX

15 3. Ngeduk kaweruhan murid sedéréngé, supados saged ngaitaken kelawan kaweruhan ingkang badé diplajari. 4. Tugas ingkang wonten tahapan, runtut kanggé murid supados diréwangi mahamaken konsep. 5. Nyukani kelonggaran kanggé nglatih ketrampilan murid. 6. Nyukani umpan balik kanggé nguwataken penguasaan murid. B. Cara Nganggé Buku Cepengan Guru Buku cepengan guru puniki nggadahi kegunaan ganda, ugi pituduh buku sumber murid, dados patokan kanggé kegiatan piwulang teng kelas. Keranten pentingé buku puniki, diarepaken guru kedah mahami krihin punapa ingkang badé disampékaken teng salebeté buku puniki. 1. Waosen krihin teng saben kaca/halaman kelawan teliti. 2. Apalaken krihin KD-KD lan Indikator piwulang. 3. Usahakaken kanggé nglebetaken K1-1 lan K1-2 teng saben kegiatan piwulang, guru kedah nyukani penguatan lan dorongan kanggé mbangun sikap, kaweruh, lan tingkah laku ingkang saé. 4. Supados kawujud K1-1 lan K1-2 teng selebeté piwulang kedah dibiasakaken nyontohi, teladan lan mbudayakaken sekolah ingkang saé. 5. Nglarasaken saben langkah piwulang sareng buku sumber murid, utamanipun kaca/halaman bukunipun. 6. Ngembangaken gagasan cakupan kanggé milih cara mulang, ugi tilari kegiatan sanésé ingkang pas kelawan ingkang sampun dirancang. 7. Macem-macem piwulang ingkang badé dikembangaken (murid nliti, pitakenan, crita, mraktékaken, kidung, lan séjéné). Kedah nglibataken siswané piyambek lan warga utawi lingkungan sekolah. Bab I: Pituduh Umum 3

16 8. Diarepaken guru saged ngembangaken : a. Cara mulang ingkang aktif, inovatif, kreatif, efektif lan nyenengaken (PAIKEM). b. Ugi nganggé cara komunikatif lan kontekstual. c. Trampil pitakénan. d. Trampil mbuka sareng nutup piwulang. e. Trampil ngolah kelas. 9. Nganggé media lan sumber piwulang ingkang wonten teng lingkungan sekolah utawi ingkang wonten kaitané sareng sosial budaya Cerbon-Dermayu. 10. Alokasi waktu mendet saking struktur kurikulum. Guru saged nentokaken piyambek alokasi waktu ingkang pas kelawan minggu efektif, situasi sarta keanan sekolah. 11. Setaun teng kelas V SD/MI wonten 9 materi, ingkang kedah dibagi teng guru kelawan porposional kanggé 2 seméster. Kedah ditimbang ugi alokasi waktos kangge Seméser 1 lan Seméster 2, supados piwulangan saged disampékaken pas sareng waktos ingkang tersedia. 12. Unggal matéri inti rata-rata dirancang kanggé sesasih (4 x pertemuan). 13. minggu setunggal dimulai kelawan ningali bahan, niténi, lan maos. Minggu kaping kalih ngrupiaken kegiatan nyobi lan ngilari. Kanggé minggu kaping tiga lan kaping sekawan nerapaken utawi nampilaken (kegiatan nyerat kreatif lan crita) hasil saking minggu setunggal lan kalih. Murid diajak supados landep pikiré lan daya nalaré. dirancang kanggé nyukani kelonggaran takén lan ngeduk penjelasan ingkang caket sareng murid. 14. Asil pedamelan siswa lan bukti mbijih saged dikempalaken ingkang wujudipun portofolio siswa. 15. Kanggé usaha ndangdani diri lan minggu efektif, damel seratan refl eksi sesampuné 1 téma utawi bahan ingkang sampun priyad. 16. Supados murid seneng teng Basa Cerbon-Dermayu, yakinaken yan diriné cerdas lan saged. 4 Blajar Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu Buku Pituduh Guru SMP/MTs Kelas IX

17 17. Supados tujuan piwulang kelaksana, guru ugi kedah sigap lan sabar ngadepi murid, keranten kemampyan murid béntenbénten, ditambih malih boten sedaya cara piwulang pas kelawan sedaya guru, murid, tempat, waktu lan bahan ajar. C. Landesan Formal Bahan piwulang Basa Cerbon-Dermayu ingkang dipun bébéraken teng salebeté buku puniki dedasaripun teng Kurikulum 2013, ingkang antawisipun latar wingking, watek, lan tujuan. Kurikulum Basa Cerbon-Dermayu utawi Kompetensi Inti lan Kompetensi Dasar ( KIKD) Mata Pelajaran Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu disusun lan diwedalaken déning Balai Pengembangan Bahasa Daerah dan Kesenian (BPBDK) Dinas Propinsi Jawa Barat. Upami dislusuri saking inggil, inggih punika milet teng Kurikulum Tingkat Nasional, keranten puniki kelebet Kurikulum Daérah (Kurda). Kusus teng tingkat SD/MI Kelas V, Kurikulum Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu ingkang disusun déning BPBDK dirinci dados KIKD, ingkang sampun dipasaken sareng Kurikulum Nasional lan alokasi waktu. Puniki angrupiaken struktur ingkang ditetepaken, lan selaminé kedah dados pedoman teng salebeté kegiatan piwulang. Guru sampun medal saking patokan KIKD, tema lan alokasi waktu. Mekoten uga milih bahan lan mulang, guru disukani kelonggaran lan kedah tregep. Buku puniki sanés dianggep mung-mungé satunggaling sumber bahan ajar, sebab ingkang diarepaken KIKD boten sedaya nyekapi upami ngandalaken satunggalipun sumber mawon. Kedah wonten buku sanésé kanggé ndukung kegiatan piwulang, antawisipun media massa, bab élmu sanésé lan kahanan socialbudaya masyarakat Cerbon Dermayu. Dituntut kedah kréatip, kepripun carané ngilari lang ngungkap bahan penunjang supados KIKD saged pas sareng tujuan. Bab I: Pituduh Umum 5

18 D. Sistem, Prinsip lan Penyampéan Piwulang Sedaya materi teng salebeté buku puniki dimimiti bagian wacana, nerangaken, nelaah, lan latihan. Disampékaken nganggé cara spiral : diawali ingkang paling gampil, teras ningkat sampé ingkang angél. Nyusun bahan ingkang gampil lan angél didasaraken nerapaken saben piwulang. Teng salebeté rincian ingkang boten wiyar, sistem spiral puniku nerapaken saben nomer. Umpamané teng salebeté latihan dijelasaken teng tugas njawab pitakénan, tingkat keangélan pitakénan nomer 8 kedah wonten teng andapé keangélan nomer 9. Sistem spiral ingkang dianggé teng salebeté buku puniki didasaraken teng prinsip proporsional lan bertaha sampun ketebihan. Perkawis puniki saged diterapaken mbangun lahiriyah (dawa-cindeké, umum, kompleks) tembung, ukara, utawi wacana uga saged teng salebeté, isinipun (gampil botené). E. Standar Kompetensi Lulusan ( SKL ) Sikap Ketrampilan Kawruhan Nrima, njalanaken, ngregani, lan ngamalaken pribadi ingkang nggadahi iman, akhlak mulia, percaya diri lan tanggung jawab ingkang wonten kaitané sabab kelawan tempat lan lingkungan masyarakat, alam seisiné serta dunya lan adabé. Nrima, takén, nyobi, ngolah, nyampékaken, nalar lan nerapaken pribadi ingkang saged sampun mikir, lan prilaku kelawan pas lan pinter teng salebeté ranah sing ngumpet (abstrak) lan jelas (kongkrit). Weruh, wiraos, nerangaken, ngolah pibadi ingkang nguwasai élmu kawruhan, teknologi, seni budaya lan wawasan kamanusan, kebangsan, kanegaran lan keadaban. 6 Blajar Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu Buku Pituduh Guru SMP/MTs Kelas IX

19 F. Proses Mulang Proses mulang nganggé pendekatan saintifi k, langkahlangkahé kados puniki: 1. Niténi (MENGAMATI) kelawan cara maos utawi ningal. 2. Takén (MENANYA) kelawan cara caturgunem utawi musyawarah. 3. Nalar (MENALAR/MENGASOSIASI) kelawan cara nambih kawruhan sanésé. 4. Nyobi (eksplorasi/ eksperimen). 5. Nampilaken utawi nyajiaken (MENGOMUNIKASIKAN). 6. Mbangun jaringan (NETWORKING) kelawan cara ngilari bahan saking sumber liyan. G. Kompetensi Inti (KI) sareng Kompetensi Dasar (KD), mata pelajaran bahasa dan sastra Cirebon SD/MI Kelas V Kompetensi Inti (KI) 5.1 Menerima, menghargai dan menjalankan ajaran agama yang dianutnya 5.2 Memiliki perilaku jujur, disiplin tanggung jawab, santun, peduli, percaya diri dalam berinteraksi dengan keluarga, teman, tetangga, dan guru Kompetensi Dasar (KD) Menerima anugerah Tuhan Yang Maha Esa atas keberadaan bahasa Cirebon sebagai bahasa daerah dan unsur budaya bangsa serta alat komunikasi masyarakat penuturnya Memiliki perilaku peduli dan tanggung jawab dalam melestarikan jenis permainan tradisional Cirebon (Tema 1) Memiliki perilaku tanggung jawab, peduli, dan santun dalam menanggapi berbagai peristiwa dalam kehidupan. ( Tema 2) Memilki perilaku peduli dan tanggung jawab dalam menanggulangi berbagai peristiwa (Tema 3 ) Bab I: Pituduh Umum 7

20 5.2.4 Memiliki perilaku jujur, disiplin, tanggung jawab, santun, peduli, dan percaya diri dalam menyampaikan pendapat tentang hidup rukun dengan keluarga, teman, dan guru (Tema 4) Memiliki perilaku peduli dan tanggung jawab terhadap pentingnya kesehatan dan obatobatan tradisional (Tema 5) Memiliki perilaku peduli, tanggung jawab, dan rasa cinta dan bangsa sebagai bangsa Indonesia. (Tema 6 ) Memiliki perilaku peduli, dan tanggung jawab membantu masyarakat yang menghadapi peristiwa (musibah/bencana) dalam rangka kehidupan berbangsa dan bernegara (Tema 7) Memiliki perilaku peduli dan tanggung jawab terhadap lingkungan alam (Tema 8) 5.3 Memahami pengetahuan faktual dengan cara mengamati dan mencoba (mendengar, melihat, membaca) serta menanya berdasarkan rasa ingin tahu secara kritis tentang dirinya, mahluk ciptaan Tuhan dan kegiatannya Mengetahui dan memahami teks deskripsi tentang jenis permainan tradisional Cirebon. (Tema1) Mengamati dan menggali informasi dalam teks tembang macapat berubah pupuh mijil tentang berbagai peristiwa dalam kehidupan (Tema 2) Mengamati teks deskripsi tentang istilah istilah peristiwa dalam kehidupan yang menggunakan aksara carakan (Tema 3) 8 Blajar Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu Buku Pituduh Guru SMP/MTs Kelas IX

21 dan benda-benda yang dijumpainya di rumah, sekolah, dan tempat bermain 5.4 Menyajikan pengetahuan faktual dalam bahasa yang jelas, logis dan sistematis dalam karya yang estetis dalam gerakan yang mencerminkan anak sehat dan dalam tindakan yang mencerminkan perilaku anak beriman dan berakhlak mulia Menggali informasi dalam teks guneman berupa cangkriman/ badékan (Tebakan) tentang hidup rukun dengan keluarga, teman, dan guru. ( Tema 4 ) Mengamati isi teks parikan tentang pentingnya kesehatan dan obat-obatan tradisional (Tema 5 ) Menggali informasi dalam teks guritan (puisi) tentang cinta bangsa sebagai bangsa Indonesia ( Tema 6 ) Mengapresiasi teks eksposisi tentang suatu peristiwa (musibah/ bencana) ( Tema 7) Mengamati teks dongeng tentang asal usul suatu tempat (Tema 8) Mengamati dan is memperagakan isi teks deskripsi tentang jenis permainan tradisional Cirebon dengan berbahasa Cirebon yang baik (Tema 1) Melantunkan teks tembang macapat berupa pupuh mijil tentang berbagai peristiwa dalam kehidupan dengan baik (Tema 2) Menuliskan istilah-istilah peristiwa alam menggunakan aksara carakan Cirebon yang baik (Tema 3) Memperagakan isi teks guneman berupa cangkriman/badékan (tebakan) tentang hidup rukun dengan keluarga, teman, dan guru dengan bahasa Cirebon yang baik (Tema 4) Bab I: Pituduh Umum 9

22 5.4.5 Menjelaskan isi teks parikan (pantun) tentang pentingnya obat-obatan tradisional dalam bahasa Cirebon secara lisan dan tulis (Tema 5) Menjelaskan isi teks guritan (puisi) tentang cinta dan bangga sebagai bangsa Indonesia. (Tema 6) Menceritakan isi teks eksposisi tentang peristiwa, bencana alam, atau musibah lainnya denagn bahasa Cirebon yang baik secara lisan dan tulis. (Tema 7) Menceritakan isi teks dongeng tentang asal usul suatu tempat. ( Tema 8) H. Tema sareng Bahan Piwulang Tema 1 : Dolanan Bahan : Deskripsi Tema 5 : Kesehatan lan obat-obatan Bahan : Parikan Tema 2 : Kedadian sesedinten Bahan : Macapat Mijil Tema 3 : Kedadian keuripan Bahan : Aksara Carakan TEMA & BAHAN AJAR Tema 6 : Demen Tanah Air Bahan : Guritan Tema 7 : Bencana Bahan : Guneman Tema 4 : Urip Rukun Bahan : Cangkriman/ badekan Tema 8 : Kedadian Alam Bahan : Dongeng Asal usul tempat 10 Blajar Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu Buku Pituduh Guru SMP/MTs Kelas IX

23 Bab III PITUDUH KUSUS

24 Wulangan 1 DOLANAN TRADISIONAL Tema : Dolanan Bahan : Deskripsi Media : Teks lan Gambar Tujuaan Piwulang: Sesampuné kegiatan ngewulang, murid saged maos lan neliti wacana perihal dolanan laré-laré kampung, takén (ngapalaken wacana) nambih wawasan, mbuka dolanan, nembangaken lan mraktékaken dolanan, nambih dolanan, ngrembukaken tembung, lan ngerjai tugas. Diajar: Sedéréngé kegiatan piwulang dilaksanakaken, guru nyampena tema krihin, tujuan lan garis besar bahan piwulang. Guru njelasaken bahan piwulang wonten 8 bagian yaniku : (1) meragaena dolanan laré, (2) mbuka dolanan (3) nambih wawasan dolanan (4) nerapaken tembung (5) nambih dolanan laré (6) mraktékaken dolanan lian (7) latian (8) ngerjakaken tugas teng griya. Guru ngondisiena siswa supados siap kanggé blajar. A. Meragaena Dolanan Laré Guru ngéngkén siswa supados maos malih lan neliti dolanan Salimpetan ingkang sampun dimaos. Guru njelasaken dolanan Salimpetan utawi wonten nami malih teng lian désa. Dolanan niki sampun lumrah. Dolanan salimpetan iku bisa dipraktékaken bocah akéh. Bisa bocah papat lima, enem, pitu, lan seterusé. Blajar Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu Buku Pituduh Guru SMP/MTs Kelas IX

25 2 Bisa bocah lanang kabéh, bocah wadon kabéh, utawa campuran lanang lan wadon. Utamané, dolanan iki gawé barisan bocah-bocah. Tapi tangantangan bocah mau nylimpet ning tangan batur sebelahe. Misalé sing dolanan ana bocah lima, langsung baé bocah lima iku siji-siji baris. Tangané gandengan, tapi gandengané nylimpet. B. Mbuka Dolanan 1 Guru ngéngkén murid maos Salimpetan teng lebeté ati 2 Guru njelasaken perkawis tembang dolanan Salimpetan Utamané, dolanan iki gawé barisan bocah-bocah. Tapi tangan-tangan bocah mau nylimpet ning tangan batur sebelahe. Misalé sing dolanan ana bocah lima, langsung baé bocah lima iku siji-siji baris. Tangané gandengan, tapi gandengané nylimpet. Nah, sauwisé tangan-tangan pada nylimpet, barisan dadiné ana sing madep mengarep, ana sing madep mengguri. Apa sebabé? Sebabé gandéngan tangane ora mengarep kabéh. Sewaktu mulai gandéng-gandéngan, bocah-bocah mau nembang nembang. Tembangané mengkénén: Salimpetan-salimpetan Kang ngudari kang nguculi Cupuk cindé tali ranté 2x Endul mbokira lunga ngidul Dipapagi sétan gundul Crengangas-crengéngés Ana kodok bisa napé Dikancing jetrét! Maksud tetembangan salimpetan iku ibarat wong sing tangané nylimpet ning tangan batur. Pada slimpet-slimpetan. Sauwisé slimpet slimpetan, kudu bisa diuculi. Guru ngéngkén teng murid ngewaler pitakénan kanggé ngukur paham déréngé isi wacana. Bab II: Pituduh Khusus 13

26 2 Jawaben pitakonan ning iki kayadéné contoh!an Jawaban 1. Apa aran dolanan ning wacana ning dhuwuriku? Salimpetan 2. Yén dolanan kaya ning wacana mau,tangané pada kepribén? Ning tembangan iku, ana pira bocah sing dolanan? Ning tembangan iku, tangané bocah pada kepribén? Bocah lanang ap-apa wadon sing bisa dolanan Salimpetan? Ning dolanan mau, gandéngan tangané bisa ucul Jawabané 1. Salimpetan 4. Salimpetan 2. Gandéngan 5. Lanang,wadon bisa Kudu bisa nguculi Isien karo jawaban sing pas karo pitakonan ning kotakkotak(buku murid hal.4) mengesor kayadéné contoh! 1. Lanang utawa... bisa dolanan Salimpetan bocah-bocah pada slimpet-slimpetan. 3. Bisa bocah... lima, enem, pitu, lan seterusé. 4. Kang ngudari kang Ana... bisa napé 6. Wong sing tangané nylimpet ning... batur. Jawabané 1. Wadon 2. Tangané 3. Papat 4. Nguculi 5. Kodok 6. Tangané C. Nambih Wawasan Guru ngéngkén murid kéngkén nginget-inget dolanan liané 1. kayadéné: Tempolong, éngklekan, impuran lan séjéné. 2. Guru ngéngkén murid kéngkén mraktékaken 3 dolanan 3. Guru ngéngkén murid kéngkén nilari 3 dolanan liané, teras diserat kanggé minggu ajeng. 4. Guru menten murid leres mbotené mraktékaken dolanan. 14 Blajar Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu Buku Pituduh Guru SMP/MTs Kelas IX

27 D. Nerapaken Tembung Guru ngéngkén murid kéngkén ngucap sewijiné tembung andahan sing olih imbuhan ater-ater m utawi n Guru ngéngkén murid kengkén nilari tembung lingga sing wis olih ater-ater dadi tembung kriya tanduk (kata kerja aktif), lan dadi tembung watak (kata sifat). Guru ngéngkén murid kéngkén niténi Tembung andahan sing olih imbuhan ater-ater m lan n, saged dados m, n, ny lan ng. Titénana contoh ning ngisor iki! 1. m + pacul = macul m + banting = mbanting m + pukul = mukul m + bakar = mbakar m + pikul = mikul 2. n + totok = notok n + tolong = nolong n + timba = nimba n + dupak = ndupak n + tendang = nendang 3. ny + sowék = nyowék ny + cukur = nyukur ny + sandang = nyandang ny + sapu = nyapu ny + sambut = nyambut 4. ng + undang = ngundang ng + ater = ngater ng + angkat = ngangkat ng + goréng = nggoréng ng + arit = ngarit Bab II: Pituduh Khusus 15

28 4. 5. Guru ngéngkén murid ngerjakena latian Isien dadi tembung/kata sing wis dipaih ater-ater! 1. ny + cukil = nyukil 2. n + tambah = nambah 3. ny + susul = nyusul 4. m + pupuk = mumuk 5. ng + apus = ngapus Guru menten murid leres mbotené njawaban ingkang sampun diwulang. E. Njabaraken Dolanan Laré Guru ngéngkén murid kéngkén maos teng selebeté ati teks dolanan Salimpetan kelawan temenan. Guru ngéngkén murid kedah mahami isi dolanan Salimpetan kelawan cara diskusi kelompok. 1) Kelompok I Napa sebabé dolanan Salimpetan kedah katah laréé? Sabab, teng dolanan Salimpetan mengkiné badé gandéngan lan slimpetan sareng sinten? janten kedah katah réncangé supados éca. 2) Kelompok II Kepripun cara mraktékaken dolanané? Utamané, dolanan iki gawé barisan bocah-bocah. Tapi tangan-tangan bocah mau nylimpet ning tangan batur sebelahe. Misalé sing dolanan ana bocah lima, langsung baé bocah lima iku siji-siji baris.tangané gandengan, tapi gandengané nylimpet. Nah, sauwisé tangan-tangan pada nylimpet, barisan dadiné ana sing madep mengarep, ana sing madep mengguri. Apa sebabé? Sebabé gandéngan tangane ora mengarep kabéh. Sewaktu mulai gandéng-gandéngan, bocah-bocah mau nembang Blajar Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu Buku Pituduh Guru SMP/MTs Kelas IX

29 ) Kelompok III Ceritakena napa isi tembangan niku...? Maksud tetembangan salimpetan iku ibarat wong sing tangané nylimpet ning tangan batur. Pada slimpet-slimpetan. Sauwisé slimpet slimpetan,kudu bisa diuculi. 4) Kelompok IV Napa sababé dolanan niku diwastani Salimpetan? Keranten tangané pada slimpet slimpetan. Guru ngéngkén siswa kanggé diskusiena tembung-tembung sing wonten kaitané sareng dolanan Salimpetan. F. Mraktékaken dolanan liané Guru ngéngkén siswa kanggé maos teks teng selebeté ati Selinteran kelawan temenan. Guru ngéngkén siswa kanggé mraktekaken dolanan Selinteran kelawan temenan. Guru ngéngkén siswa supados niténi tembung-tembung inkang angél,teras didiskusiaken. G. Latian Guru ngéngkén siswa kanggé niténi soal-soal ingkang sampun disediaken kelawan serius. Guru ngéngkén siswa kanggé ngewaler pitakonan ingkang sampun disediaken kelawan temenan. 3. Guru ngéngkén siswa kanggé Bab II: Pituduh Khusus 17

30 H. Ngerjakaken Tugas teng Griya Guru ngéngkén siswa supados ngerjakaken tugas teng griya piambek-piambek kelawan temenan. Guru ngéngkén siswa kanggé nilari sawijining dolanan laré, teras diserat teng buku tugas. Guru ngéngkén siswa kanggé ngempalaken tugas mengkin teng minggu ajeng. Guru mriksa hasil laré lan menten kanggé dilebetaken teng buku daftar nilai. Sesampuné priyad kegiatan blajar teng lebeté piwulang I, guru sesarengan siswa ngringkes utawi nyimpulaken isi bahan piwulang ingkang berkaitan sareng dolanan laré-laré.guru ngewontenaken réfl eksi perihal kemajengan blajar siswa. Guru ngukur kemampuan siswa kelawan ngewontenaken penilaian,waktos blajar utawi teng akhir piwulangan. Guru kedah nentuaken siswa ingkang sampun tuntas utawi déréngé berdasar pada Kriteria Ketuntasan Minimal (KKM). Evaluasi Kriteria Ketuntasan Minimal ( KKM) Kriteria Penilaian 1. Mraktekaken dolanan 2. Mimiti dolanan 3. Nambah penjelasan 4. Nerapaken tembung teng ukara 5. Ndiskusiaken dolanan 6. Ndiskusiaken tembung 7. Apal dolanan Salimpetan 8. Ngerjakena tugas griya Keterangan Tuntas Sampun Deréng 18 Blajar Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu Buku Pituduh Guru SMP/MTs Kelas IX

31 Wulangan 2 MACAPAT MIJIL Tema : Kedadian teng Keuripan Bahan : Macapat pupuh Mijil Media : Teks lan Gambar Tujuan Piwulang: Sesampuné kegiatan ngewulang, murid saged maos lan neliti wacana teks pupuh,perihal kedadian teng keuripan,takén ( ngapalaken wacana ) ngawontenaken perbandingan, nembangaken pupuh sesarengan, nyusun pupuh, latian, maos teng griya lan ngerjai tugas. Blajar: Sedéréngé kegiatan mulai, guru nyampeaken krihin téma,tujuan lan garis besar bahan piwulang, guru njelasakeén bahwa bahan ajar wonten 6 bagian yaniku : 1)Mirengaken lan nembangaken pupuh. 2) ndiskusiaken pupuh. 3) nerapaken tembung. 4) mbandingaken pupuh. 5) nyusun pupuh. 6) tugas maos teng griya. Guru ngondisiena siswa supados siap kanggé blajar. blajar dilaksanakaken nganggé langkah-langkah teng andap puniki: A. Nembangaken Pupuh 1. Guru ngéngkén murid supados niténi pupuh mijil ingkang ditembangaken guru utawa nganggé alat kayadéné kasét. Sengaja nganggé pupuh ingkang cendek supados siswa hapal nembangakené, isi, lan bentuk tentang téma keuripan. Bab II: Pituduh Khusus 19

32 2. Guru ngajak murid sami-sami nembangaken pupuh mijil Guru ngéngkén nembangaken pupuh mijil sesarengan, teras sebaris, teras semeja lan terakhir piambekan. Guru menten murid leres mbotené nalika nembang pupuh mijil B. Ndiskusiaken Pupuh Guru ngéngkén murid supadosa niténi malih pupuh mijil ingkang sampun ditembangaken. Guru ngéngkén murid mahami isi pupuh mijil kelawan cara ngewalaer pitakénan ingkang disediaaken. Jawaban didiskusiaken dening sedaya murid teng kelompoké. Kelompok Guru Gatra ning tembang Mijil ana pirang baris? 2. Sebutaken salah sawiji watek tembang Mijil! Kelompok 2 1. Guru wilangan ning baris ke-5 tembang Mijil iku pira? 2. Apa sebutan tembang Macapat ning Dermayu? Kelompok 3 1. Muni sing pada ning akhir baris iku, arané apa? 2. Ana pirang baris ning tembang mijil? Kelompok 4 1. Ana pira guru wilangan ning baris ke1 tembang mijil? 2. Ana pira guru wilangan ning baris ke2 tembang mijil? 3. Guru menten murid leres mbotené jawaban. C. Nerapaken Tembung Tembung rangkep (kata ulang), yaiku sekabéh tembung sing diwacané ping loro/pindho. Bisa sekabéhé tembung/kata, bisa uga mung sewanda/suku kata. 20 Blajar Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu Buku Pituduh Guru SMP/MTs Kelas IX

33 Tembung rangkep ana telung macem, yaiku: 1. Tembung Dwilingga (tembung sing diwaca kaping pindho, kabéh linggané): a. Dwilingga padha suwara. b. Dwilingga salin suwara. c. Dwilingga semu. 2. Tembung Dwipurwa (tembung sing diwaca kaping pindho, mung wanda sing ngarep) 3. Tembung Dwiwasana (tembung sing diwaca kaping pindho, mung wanda sing guri/buri) Guru ngéngkén murid supados ningali cara ndamel tembung rangkep dwilingga padha swara kanggé ndamel ukara. Contoé: abang-abang Woh kérsem sing mateng pada abang-abang Guru ngéngkén murid supados ningali cara ndamel tembung rangkep dwilingga salin swara kanggé ndamel ukara. Contoé: bolak-balik Bolak-balik baé ngolati apa? Guru ngéngkén murid supados ningali cara ndamel tembung rangkep dwilingga semu kanggé ndamel ukara. Contoé: andheng-andheng Andheng-andheng ning sor lambé kesawangé nambah prigel. Guru ngéngkén murid supados ningali cara ndamel tembung rangkep dwilingga dwipurwa kanggé ndamel ukara. Contoé: bebisik Bebisik apa,lagi mau? Guru ngéngkén murid supados ningali cara ndamel tembung rangkep dwilingga dwiwasana ndamel ukara. Contoé: cah bocah Cah bocah, wis pada mangan? Bab II: Pituduh Khusus 21

34 6. Guru ngéngkén murid kanggé ngerjakaken pitakenan. Jawaben pitakonan ning sor kien! 1. Gawéen Tembung Dwilingga Padha Suwara dadi ukara nganggo tembung : buku :... Ayam : Gawéen Tembung Dwilingga Salin Suwara dadi ukara nganggo tembung : ganti :... Pilih : Gawéen Tembung Dwilingga Semu dadi ukara nganggo tembung: lumba-lumba :... Ati-ati : Gawéen Tembung Dwipurwa dadi ukara nganggo tembung: Jaluk :... Rawat :... D. Mbandingaken Pupuh Guru ngéngkén murid teng tiap tiap kelompok maos pupuh mijil Mijil Prapténg tebah Dyan Panji uméksi (10i) Ana raré wadon (6o) Kawistara endah suwarnaé (10é) Tinakonan wis sujarwa jati (10i) Radian duk myarsi (6i) Ing driya kumenyut (6u) Sumenger amimis (7i) Guru nyukani tugas teng tiap kelompok kanggé maos pupuh mijil kelawan sub tema ingkang benten. Blajar Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu Buku Pituduh Guru SMP/MTs Kelas IX

35 2. Ayu batur kumpul ning sukiki (10i) Sing parek sing adoh (6o) Pada kumpul barengan sekabeh (10e) Bebaturan kudu ngati-ati (10i) Aja lara ngati (6i) Kudu bareng mbantu (6u) Tulung-tinulung pasti (7i) Guru ngéngkén murid kanggé mahami pupuh mijil kelawan ngewaler teng selebeté diskusi kelompoké. Kelompok 1 Coba tembangaken pupuh mijil baris 1 lan 2 Kelompok 2 3. Coba tembangaken pupuh mijil baris 3 lan 4 Kelompok 3 Coba tembangaken pupuh mijil baris 5 lan 6 Kelompok 4 Coba tembangaken pupuh mijil baris 7 lan 1 4. Guru menten murid leres mbotené jawaban. E. Nyusun Pupuh 1. Guru ngéngkén murid ninténi aturan pupuh mijil 2. Guru ngéngkén murid nyebataken aturan pupuh mijil kayadéné gurulagu, lan guruwilangan. Guru ngéngkén murid kanggé mepeki ukara sing dikosongaken. jawaban murid bisa bénten-bénten sing penting gurulagu sareng guruwilangané leres. Ayu... kumpul ning sukiki (10i) Sing parek sing adoh (6o) 3. Pada kumpul barengan sekabeh (10e)... kudu ngati-ati (10i) Aja lara ngati (6i) Kudu bareng mbantu (6u) Tulung-tinulung pasti (7i) 4. Guru menten murid leres mbotené jawaban. Bab II: Pituduh Khusus 23

36 F. Dimaos teng Griya Guru ngéngkén murid kanggé maos malih teng selebeté ati pupuh mijil Guru ngéngkén murid kanggé njawab soal-soal ingkang sampun disediaaken. Jawaben pitakénan perihal pupuh mijil teng andap puniki kelawan jelas! 1. Priwé Gurulagu lan guruwilangan baris ke 1 2. Priwé Gurulagu lan guruwilangan baris ke 2 3. Priwé Gurulagu lan guruwilangan baris ke 3 4. Priwé Gurulagu lan guruwilangan baris ke 4 5. Priwé Gurulagu lan guruwilangan baris ke 5 6. Priwé Gurulagu lan guruwilangan baris ke 6 7. Priwé Gurulagu lan guruwilangan baris ke 7 Guru ngéngkén murid secara kelompok supados dikembangaken malih,ungal kelompok kedah bénten. Guru ngéngkén murid secara kelompok supados dikembangaken malih,ungal kelompok kedah bénten lan ditembangaken teng adepan réncang-réncangé. Guru menten murid leres mbotené jawaban ingkang sampun disediaaken. EVALUASI Kritéria Ketuntasan Minimal (KKM) Keterangan Tuntas Kritéria Menten Sampun Déréng A Nembangaken Pupuh B Angwerui pupuh C Ngebandingaken Pupuh D Nembangaken Bareng E Nyusun Pupuh F Waosen teng Griya G Damel Tugas teng Griya 24 Blajar Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu Buku Pituduh Guru SMP/MTs Kelas IX

37 Wulangan 3 AKSARA CARAKAN Tema : Kedadian teng Keuripan Bahan : Aksara Carakan Media :Teks Tujuan Piwulang Sesampuné kegiatan piwulang, siswa saged maos dan niténi aksara jawa ( Sandangan swara taléng lan taléng tarung )nyalin aksara jawa. piwulang Sedéréngé kegiatan ngewulang, guru nyampekena téma, tujuan lan garis besar bahan piwulang. Guru njelasaken bahwa bahan piwulang wonten 5 bagian yaniku; 1) niténi aksara jawa, 2) ngenal aksara jawa, 3) mbedar aksara jawa, 4) nyerat aksara jawa, 5) maos aksara jawa. Guru ngondiaken siswa supados siap kanggé blajar. ngewulang dilaksanaaken nganggé langkah-langkah puniki: A. Niteni Aksara Jawa Sedéréngé ngewulang dimilai, guru ngucapaken salam, teras guru nyampeena téma lan tujuan piwulang ingkang badé dicapé Guru ngéngkén siswa supados niténi bentuk aksara jawa teng lebeté contoh ukara. Bab II: Pituduh Khusus 25

38 B. Ngenal Aksara Jawa Guru ngéngkén murid ningali bentuk aksara jawa: a. Sandangan swara taling ([...). - Minangka tanda muni é (sate). - Dipasang ning arepé aksara sing disandangi. - Bisa dipasang bari sandangan sejené. Pemasangané sandangan swara taling ning aksara carakan 1. [a Hé [n Né [c Cé [r Ré [k Ké [f [t [s [w [l Dé Té Sé Wé Lé [p [d [j [y [v Pé Dhé Jé Yé Nyé [m [g [b [q [z Mé Gé Bé Thé Ngé b. Sandangan swara taling tarung ([...o ). - Minangka tanda muni o. - Dipasang ning arep lan ning mburi (ngapit) aksara sing disandang. - Bisa dipasang bari sandangan séjén. Pemasangané sandangan swara taling tarung [ao Ho [fo Do [po Po [mo [no [to To [do Dho [go [co Co [so So [jo Jo [bo Blajar Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu Buku Pituduh Guru SMP/MTs Kelas IX [ro Ro [wo Wo [yo Yo [qo [ko Ko [lo Lo [vo Nyo [zo Mo Go Bo Tho Ngo Guru ngéngkén murid supados mraktékena cara nyerat aksara jawa

39 C. Mbedar Aksara Jawa 1. Guru ngéngkén murid supados niténi aksara jawa ingkang bentuké mirip Guru ngéngkén murid supados nemuaken aksara jawa ingkang bentuké mirip to ko: [so[lo 2. so lo: [co[ro 3. co ro: [p[lo 4. pe lo: [vobo D. Nyerat Aksara Jawa Guru ngéngkén murid supados nyalin tembung jawa meng aksara latin Salinen nganggo aksara latin! 1) [p[lo 6) [kom 1. 2) [f [wo 7) [so[lo 3) [co b 8) [kopi 4) pu[lo 9) bi[do 5) [lo m 10) [kolu E. Maos Aksara Jawa Guru ngéngkén murid supados maos aksara jawa 1) [p[lo 6) [kom 2) [f [wo 7) [so[lo Bab II: Pituduh Khusus 27

40 3) [co b 8) [kopi 1. 4) pu[lo 9) bi[do 5) [lo m 10) [kolu 2. Guru ngéngkén murid supados nyalin ukara latin meng aksara jawa Salinen nganggo aksara carakan! 1) iku tokoné 6) diparo loro 2) karo sapa ménéné 7) iku toko sepatuné 3) apa sida lunga 8) mononé sukiki baé 4) jaréné ana loro 9) bidoné ana lima 5) coba ditakoni 10) kita tuku saté wolu Sesampuné priyad piwulang, guru sesarengan siswa nyimpulaken bahan piwulang aksara jawa. Guru ngawontenaken réfl éksi perihal kemajengan blajar siswa. Guru uga ngukur kemampuan siswa kelawan cara ngewontenaken kegiatan menten, teng selebeté ngewulang atanapi teng akhir piwulang. Selajengé guru nentuaken sampun tuntas lan déréngé siswa nganggé KKM. EVALUASI A B C D E Kriteria Menten Niténi Aksara Jawa Ngenal Aksara Jawa Mbedar Aksara Jawa Nyerat Aksara Jawa Maos Aksara Jawa Keterangan Tuntas Sampun Déréng 28 Blajar Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu Buku Pituduh Guru SMP/MTs Kelas IX

41 Wulangan 4 CANGKRIMAN/BADÉKAN Tema : Urip Rukun Bahan : Cangkriman / Badhékan Media : Teks Tujuan Piwulang Sesampuné kegiatan piwulang, siswa saged maos kelawan anténg, mahami guneman, nerapaken tembung, mraktékaken guneman, nglengkapi guneman lan nilari guneman serta mraktékakené. Blajar Sedéréngé kegiatan blajar dimilai, guru nyampéaken téma, tujuan lan garis besar pengajaran. Guru njelasaken bahwa bahan ajar wonten 5 bagian yaniku: 1). Maos anténg, 2) mahami isi guneman, 3) nerapaken tembung, 4) mraktékaken guneman, 5) ngerjakaken latian, 6) nglengkapi guneman, 7) ngerjakaken tugas teng griya. Guru ngondisiaken siswa supados siap kanggé blajar. blajar dilaksanakaken melalui langkah-langkah teng andap puniki: A. Maos Anténg Guru ngéngkén siswa kanggé maos teng lebeté ati,teks kelawan téma Urip Rukun kelawan judul Cangkriman/ Badhékan Guru ngéngkén siswa damel kelompok, teras maos guneman sesuai peran piambek-piambek. Guru menten siswa leres mboténé ingkang dipraktékaken guneman ingkang judulé cangkriman/badhékan Bab II: Pituduh Khusus 29

42 B. Mahami Isi Guneman Guru ngéngkén siswa kanggé secara berkelompok kangg Guru ngéngkén siswa kanggé diskusi Guru ngéngkén siswa supados mahami isi guneman kelawan cara njawab ingkang sampun disediaaken. Selebeté njawab siswa saged diskusi sareng réncangé. Pitakénan lan jawaban unggal kelompok ditlitihi déning : Kelompok 1 Pripun watek lan guneman badhékan? Kelompok 2 Apa sebabé ayam bli bisa mundur? Kelompok 3 Gawéa sewijiné badhékan nganggo tembung gajah? Kelompok 4 Apa sebabé kucing baka nyebrang dalan, endasé clingakclinguk dikit? Guru ngéngkén perwakilan tiap kelompok kanggé nyampéaken hasil diskusi teng ajeng réncang-réncangé. C. Nerapaken Tembung Guru ngéngkén siswa kanggé ningali contoh nerapaken tembung teng ukara. Pegawéané ngajar = Guru Pegawéané nuntut terdakwa = Jaksa Pegawéané ngobati wong lara = Dokter Pegawéané mbéla terdakwa = Pengacara Pegawéané mutusaken hukuman = Hakim Pegawéané mbérési perkakas mesin sing rusak = Montir Pegawéané gawé sandangan emas/logam séjéné = Kemasan Pegawéané gawé barang landhep sing wesi = Pandhé Pegawéané manggungaken crita wayang = Dalang Pegawéané nembang tembangan klasik daérah = Sindén Blajar Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu Buku Pituduh Guru SMP/MTs Kelas IX

43 Guru ngéngkén siswa supados mahami tembung andahan Tembung lingga yaiku sekabeh tembung/kata sing durung rubah sing asline. Contoh: buku, susuk, pangan, teles, bom, adang, dhodhok, turu, tuku, lan ulu. Tembung andahan yaiku sekabéh tembung/kata sing wis rubah sing asliné. Contoh: bukuné, nyusuki, dipangan, nelesi, ngebom, ngadangaken, ndhodhoki, teturon, tukokaken, lan ngula. Contoh: - Iwak pindang (pangan) kucing - Iwak pindang dipangan kucing Guru ngéngkén siswa kanggé njawab pitakénan teng andap puniki; Ubahen tembung lingga sing ana ning kurung dadi tembung andahan sing pas! 1. Ning toko koperasi sekolah (layan) murid-murid. 2. Sing dadi dasar koperasi iku gotong-royong lan (keluarga). 3. Koperasi (penting) mbantu anggota. 4. Barang ning toko koperasi (rega) luwih murah. 5. Tujuan njaga toko koperasi (latih) murid tanggungjawab Guru menten siswa leres mboténé ingkang dipraktékaken nerapaken lan damel tembung andahan. D. Mraktékaken Guneman Guru ngéngkén siswa kanggé maos teng lebeté ati,teks kelawan téma Urip Rukun kelawan judul Cangkriman/ Badhékan. Coba wacaen cangkriman/badhékan ning sor iki! Suta : Gun, jawaben badhékan kita ya? Gunadi : Priwén badhékané, Ta? Suta : Ana manuk lima, lagi mencrok ning kawat telepon. Ana sing nepél.kena siji. Kari pira? Bab II: Pituduh Khusus 31

44 Gunadi : Ih, gampang baé. Ya kari papat. Suta : Ya, salah! Gunadi : Lhaaaa kan ana manuk lima, sing ditepél siji. Ya kari papat kan? Suta : Ya tetep salah. Gunadi : Dadi, sing bener kari pira? Suta : Langka kabéh. Sebab, manuk siji kena, sing séjéné pasti mabur kabéh! Gunadi : Wah... iya ya. Ya wis gentian. Kih badeken. Manuk apa sing baka papagan karo Polisi Lalulintas, nasibé apes baé. Suta : Ah, badekané macem-macem baé. Masa manuk papagan karo Polisi?ulangan 4: Cangkriman/Badhékan Gunadi : Bisa beli njawabé? Suta : Aduuuh, angél. Nyerah baé. Gunadi : Jawabané, manuk sing apes baka papagan karo Polisi lalulintas iku, ya...manuk ke-tilang. Pasti manuk ke-tilang! Suta : Ha ha ha (bocah loro iku ahiré pada gemuyu) Guru ngéngkén siswa damel kelompok, teras maos sing anténg sesuai peran piambek-piambek. Guru menten siswa leres mboténé ingkang dipraktékaken guneman ingkang judulé cangkriman/badhékan E. Ngerjakaken Latian 32 Guru ngéngkén siswa kanggé ningali soal-soal ingkang sampun disediaken A. Coba pilihen jawaban a, b, utawa c aran-aran wadah sing bener! 1. Santi nginum banyu. Banyu ana ning.. a. piring b. Gelas c. Tas 2. Sinta lagi sarapan. Sega ana ning.. a. piring b. Gelas c. Tas Blajar Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu Buku Pituduh Guru SMP/MTs Kelas IX

45 3. Budi ngemét buku. Buku ana ning.. a. piring b. Gelas c. Tas 4. Mimi duwé klambi anyar. Klambi ning.. a. céré b. Kompor c. Lemari 5. Mama ngemét gergaji. Gergaji ana ning.. a. gudang b. Kompor c. Gelas 1 2. B. Coba susunen tembung-tembung sing masih blaratan iki dadi ukara sing bener! 1. badhékan Suta Gunadi karo- lagi 2. kabéh loro gemuyu bocah -; gawé ning badhékan seneng ati 4. wawasan guyonan lan nambah 5. pada badhékan seneng bocahbocah Jawaban I. 1. B 2. a 3. c 4. c 5. a II. 1. Suta karo Gunadi lagi badhékan 2. bocah loro kabéh gemuyu 3. badhékan gawé seneng ning ati 4. guyonan nambah wawasan 5. bocah-bocah pada seneng badhékan Guru menten siswa leres mboténé ingkang sampun njawab pitakénan F. Nglengkapi Guneman 1 Guru ngéngkén siswa kanggé ningali contoh guneman 2 Guru ngéngkén siswa kanggé nyusun guneman Guru ngéngkén siswa kanggé nglengkapi guneman ingkang wonten tembung sing dikosongaken. Coba wacaen cangkriman/badhékan ning sor iki! Suta : Gun, jawaben badhékan kita ya? Gunadi : Priwén badhékané, Ta? Bab II: Pituduh Khusus 33

46 3 4. Suta : Ana manuk lima, lagi mencrok ning kawat telepon. Ana sing nepél.kena siji. Kari pira? Gunadi : Ih, gampang baé. Ya kari papat. Suta : Ya, salah! Gunadi : Lhaaaa kan ana manuk lima, sing ditepél siji. Ya kari papat kan? Suta : Ya tetep salah. Gunadi : Dadi, sing bener kari pira? Suta : Langka kabéh. Sebab, manuk siji kena, sing séjéné pasti mabur kabéh! Gunadi : Wah... iya ya. Ya wis gentian. Kih badeken. Manuk apa sing baka papagan karo Polisi Lalulintas, nasibé apes baé. Suta : Ah, badekané macem-macem baé. Masa manuk papagan karo Polisi?ulangan 4: Cangkriman/Badhékan Gunadi : Bisa beli njawabé? Suta : Aduuuh, angél. Nyerah baé. Gunadi : Jawabané, manuk sing apes baka papagan karo Polisi lalulintas iku, ya...manuk ke-tilang. Pasti manuk ke-tilang! Suta : Ha ha ha (bocah loro iku ahiré pada gemuyu) Guru menten siswa leres mboténé kanggé nglengkapi guneman sing kosong. G. Ngerjakaken Tugas teng Griya Guru ngéngkén siswa kanggé kanggé PR nilari guneman teng griya Guru ngéngkén siswa kanggé nilari bahan guneman saking buku, majalah,koran, utawi internét. Guru ngéngkén siswa kanggé ndamel piambek utawi sesarengan kelawan réncangé nyusun guneman. 34 Blajar Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu Buku Pituduh Guru SMP/MTs Kelas IX

Blajar Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu

Blajar Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu Blajar Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu Buku Pituduh Guru SMP/MTs Kelas IX Hak cipta kagungan Dinas Pendidikan Provinsi Jawa Barat selaras sareng Undang-undang Disklaimer: Buku puniki diwulangaken kanggé

Lebih terperinci

blajar basa lan sastra

blajar basa lan sastra blajar basa lan sastra cerbon-dermayu kanggé murid sd/mi kelas i Hak cipta kagungan Dinas Pendidikan Provinsi Jawa Barat selaras sareng Undang-undang Disklaimer: Buku puniki diwulangaken kanggé murid ingkang

Lebih terperinci

Buku Pituduh Guru SMA/SMAK/MA/MAK Kelas XI

Buku Pituduh Guru SMA/SMAK/MA/MAK Kelas XI Blajar Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu Buku Pituduh Guru SMA/SMAK/MA/MAK Kelas XI Hak cipta kagungan Dinas Pendidikan Provinsi Jawa Barat selaras sareng Undang-undang Disklaimer: Buku puniki diwulangaken

Lebih terperinci

Blajar Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu

Blajar Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu Blajar Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu Buku Pituduh Guru SMP/MTs Kelas VII Hak cipta kagungan Dinas Pendidikan Provinsi Jawa Barat selaras sareng Undang-undang Disklaimer: Buku puniki diwulangaken kanggé

Lebih terperinci

Blajar Basa lan Sastra

Blajar Basa lan Sastra Blajar Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu Buku Pituduh Guru SMA/SMK/MA/MAK Kelas XII Hak cipta kagungan Dinas Pendidikan Provinsi Jawa Barat selaras sareng Undang-undang Disklaimer: Buku puniki diwulangaken

Lebih terperinci

Buku Pituduh Guru SMA/SMAK/MA/MAK Kelas X

Buku Pituduh Guru SMA/SMAK/MA/MAK Kelas X Blajar Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu Buku Pituduh Guru SMA/SMAK/MA/MAK Kelas X Hak cipta kagungan Dinas Pendidikan Provinsi Jawa Barat selaras sareng Undang-undang Disklaimer: Buku puniki diwulangaken

Lebih terperinci

STANDAR ISI KURIKULUM 2013 MATA PELAJARAN MUATAN LOKAL BAHASA JAWA SD/SDLB/MI PROVINSI JAWA TENGAH

STANDAR ISI KURIKULUM 2013 MATA PELAJARAN MUATAN LOKAL BAHASA JAWA SD/SDLB/MI PROVINSI JAWA TENGAH STANDAR ISI KURIKULUM 2013 MATA PELAJARAN MUATAN LOKAL BAHASA JAWA SD/SDLB/MI PROVINSI JAWA TENGAH A. STANDAR KOMPETENSI LULUSAN Sikap Pengetahuan Keterampilan Memiliki perilaku yang mencerminkan sikap

Lebih terperinci

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN Nama Sekolah Mata Pelajaran Kelas/Semester Materi Alokasi Waktu : SMP Negeri 1 Prambanan : Bahasa Jawa : VII/1 : Tembang macapat Gambuh : 2 x 40 menit A. Kompetensi Inti

Lebih terperinci

KOMPETENSI INTI DAN KOMPETENSI DASAR MATA PELAJARAN BAHASA DAN SASTRA SUNDA SD/MI.

KOMPETENSI INTI DAN KOMPETENSI DASAR MATA PELAJARAN BAHASA DAN SASTRA SUNDA SD/MI. KOMPETENSI INTI DAN KOMPETENSI DASAR MATA PELAJARAN BAHASA DAN SASTRA SUNDA SD/MI. Kelas I KI 1.1 Menerima dan menjalankan ajaran agama dianutnya 1.2 Memiliki perilaku jujur, disiplin, tanggung jawab,

Lebih terperinci

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP)

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) SatuanPendidikan : SMP N 4 WATES Kelas/Semester : VII/1 Mata Pelajaran : Bahasa Jawa Materi Pokok : Unggah-ungguh Alokasi Waktu : 2 X 40 menit (80 menit) A. Kompetensi

Lebih terperinci

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN Satuan Pendidikan Mata Pelajaran Kelas/semester Materi Pokok Kompetensi Alokasi Waktu : SMP Negeri 1 Prambanan Klaten : Pendidikan Bahasa Jawa : VII/satu : Angka Jawa :

Lebih terperinci

Blajar Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu

Blajar Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu Cerbon-Dermayu Kanggé Murid SD/MI Kelas V Hak cipta kagungan Dinas Pendidikan Provinsi Jawa Barat selaras sareng Undang-undang Disklaimer: Buku puniki diwulangaken kanggé murid ingkang sampun selaras sareng

Lebih terperinci

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) A. Kompetensi Inti 1. Menghargai dan menghayati ajaran agama yang dianutnya

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) A. Kompetensi Inti 1. Menghargai dan menghayati ajaran agama yang dianutnya RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) Satuan Pendidikan Kelas/Semester Mata Pelajaran Materi Pokok Alokasi Waktu : SMP N 4 WATES : VII/ Gasal : Bahasa Jawa : Unggah-ungguh : 80 menit A. Kompetensi Inti

Lebih terperinci

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) A. Kompetensi Inti 1. Menghargai dan menghayati ajaran agama yang dianutnya

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) A. Kompetensi Inti 1. Menghargai dan menghayati ajaran agama yang dianutnya RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) Satuan Pendidikan Kelas/Semester Mata Pelajaran Materi Pokok Alokasi Waktu : SMP N 4 WATES : VII/ Gasal : Bahasa Jawa : Unggah-ungguh : 80 menit A. Kompetensi Inti

Lebih terperinci

menyusun teks lisan sesuai unggahungguh. berbagai keperluan. C. Tujuan Pembelajaran

menyusun teks lisan sesuai unggahungguh. berbagai keperluan. C. Tujuan Pembelajaran RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) SatuanPendidikan : SMP N 4 WATES Kelas/Semester : VII/1 Mata Pelajaran : Bahasa Jawa Materi Pokok : Unggah-ungguh Alokasi Waktu : 2 X 40 menit (80 menit) A. Kompetensi

Lebih terperinci

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP)

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) Satuan Pendidikan : SD Kelas/ Semester : IV/ 2 (Dua) Tema ke : 6 Indahnya Negeriku Sub Tema ke : 1 Keanekaragaman Hewan dan Tumbuhan Pembelajaran ke : 1 Alokasi Waktu

Lebih terperinci

Ikrar Minamata インドネシア語

Ikrar Minamata インドネシア語 インドネシア語 Ikrar Minamata Melalui kisah lima puluh tahun lalu di Minamata, didapati banyak kegagalan. Dalam penelitian ini, telah dipelajari dari Minamata, betapa sulitnya mengembalikan lingkungan alam yang

Lebih terperinci

KOMPETENSI INTI KOMPETENSI DASAR. MATA PELAJARAN BAHASA SUNDA SEKOLAH MENENGAH PERTAMA (SMP) MADRASAH TSANAWIYAH (MTs.)

KOMPETENSI INTI KOMPETENSI DASAR. MATA PELAJARAN BAHASA SUNDA SEKOLAH MENENGAH PERTAMA (SMP) MADRASAH TSANAWIYAH (MTs.) MATA PELAJARAN BAHASA SUNDA SEKOLAH MENENGAH PERTAMA (SMP) MADRASAH TSANAWIYAH (MTs.) DINAS PENDIDIKAN PROVINSI JAWA BARAT BALAI PENGEMBANGAN BAHASA DAERAH DAN KESENIAN 2013 DRAFT-1 DAN MATA PELAJARAN

Lebih terperinci

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP)

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) Satuan Pendidikan : SMK N 2 Karanganyar Mata Pelajaran : Bahasa Jawa Kelas / Semester : X Semua/ 1 (Gasal) : 2 x 45 menit ( pertemuan ke-14) 2 x 45 menit ( pertemuan

Lebih terperinci

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP)

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) Satuan Pendidikan : Kelas / Semester : II / 1 Tema 3 : Tugasku Sehari-Hari Sub Tema 1 : Bermain di Lingkungan Rumah Pembelajaran Ke : 5 : 1 x Pertemuan (6 x 35 menit)

Lebih terperinci

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP)

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) Satuan Pendidikan : Kelas / Semester : II / 1 Tema 3 : Tugasku Sehari-Hari Sub Tema 1 : Bermain di Lingkungan Rumah Pembelajaran Ke : 6 Alokasi Waktu : 1 x Pertemuan

Lebih terperinci

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP)

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) Satuan Pendidikan : Kelas / Semester : II / 1 Tema 3 : Tugasku Sehari-Hari Sub Tema 4 : Tugasku Dalam Kehidupan Sosial Pembelajaran Ke : 2 Alokasi Waktu : 1 x Pertemuan

Lebih terperinci

1. Menerapkan unggah-ungguh jawa untuk berpamitan. 2. Menerapkan unggah-ungguh jawa untuk menyapa. 3. Menerapkan unggah-ungguh jawa untuk berkenalan.

1. Menerapkan unggah-ungguh jawa untuk berpamitan. 2. Menerapkan unggah-ungguh jawa untuk menyapa. 3. Menerapkan unggah-ungguh jawa untuk berkenalan. RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) SatuanPendidikan : SMP N 4 WATES Kelas/Semester : VII/1 Mata Pelajaran : Bahasa Jawa Materi Pokok : Unggah-ungguh Alokasi Waktu : 2 X 40 menit (80 menit) A. Kompetensi

Lebih terperinci

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP)

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) Satuan Pendidikan : Kelas / Semester : II / 1 Tema 3 : Tugasku Sehari-Hari Sub Tema 2 : Tugasku Sehari-Hari di Sekolah Pembelajaran Ke : 3 Alokasi Waktu : 1 x Pertemuan

Lebih terperinci

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN Satuan Pendidikan Mata Pelajaran Kelas/semester Materi Pokok Kompetensi Alokasi Waktu : SMP Negeri 1 Prambanan Klaten : Pendidikan Bahasa Jawa : VII/satu : Sandhangan Panyigeg

Lebih terperinci

PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP)

PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) KURIKULUM 2013 Perangkat Pembelajaran RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) TEMA 3 : TUGASKU SEHARI-HARI Nama Sekolah : Kelas / Semester : II / 1 Nama Guru NIP / NIK : : RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN

Lebih terperinci

STANDAR ISI STANDAR KOMPETENSI DAN KOMPETENSI DASAR KURIKULUM TINGKAT SATUAN PENDIDIKAN. Mata Pelajaran Bahasa Daerah (Jawa) Untuk SMA/ SMK/ MA

STANDAR ISI STANDAR KOMPETENSI DAN KOMPETENSI DASAR KURIKULUM TINGKAT SATUAN PENDIDIKAN. Mata Pelajaran Bahasa Daerah (Jawa) Untuk SMA/ SMK/ MA STANDAR ISI STANDAR KOMPETENSI DAN KOMPETENSI DASAR KURIKULUM TINGKAT SATUAN PENDIDIKAN Mata Pelajaran Bahasa Daerah (Jawa) Untuk SMA/ SMK/ MA PROPINSI JAWA TIMUR BAB II STANDAR KOMPETENSI DAN KOMPETENSI

Lebih terperinci

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP)

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) Satuan Pendidikan : Kelas / Semester : II / 1 Tema 3 : Tugasku Sehari-Hari Sub Tema 4 : Tugasku Dalam Kehidupan Sosial Pembelajaran Ke : 5 : 1 x Pertemuan (6 x 35

Lebih terperinci

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP)

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) Satuan Pendidikan : Kelas / Semester : II / 1 Tema 3 : Tugasku Sehari-Hari Sub Tema 1 : Bermain di Lingkungan Rumah Pembelajaran Ke : 3 Alokasi Waktu : 1 x Pertemuan

Lebih terperinci

Cerbon-Dermayu Kanggé Murid SMA/MA/SMK/MAK Kelas XI

Cerbon-Dermayu Kanggé Murid SMA/MA/SMK/MAK Kelas XI Blajar Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu Kanggé Murid SMA/MA/SMK/MAK Kelas XI Hak cipta kagungan Dinas Pendidikan Provinsi Jawa Barat selaras sareng Undang-undang Disklaimer: Buku puniki diwulangaken kanggé

Lebih terperinci

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN Sekolah Mata Pelajaran Kelas/Semester Alokasi Waktu : SMP N 8 YOGYAKARTA : Bahasa Jawa : IX/1 : 2 X 40 ( 1 pertemuan) A. Standar Kompetensi Mengungkapkan pikiran, pendapat,

Lebih terperinci

SKRIPSI. oleh. Nama. : Elok Wahyuni. : Bahasa dan Sastra Jawa NIM. Program. Jurusan FAKULTAS

SKRIPSI. oleh. Nama. : Elok Wahyuni. : Bahasa dan Sastra Jawa NIM. Program. Jurusan FAKULTAS PEROLEHAN BAHASAA JAWA ANAK PLAYGROUP AULIYAA KENDAL USIA 3-4 TAHUN SKRIPSI untuk memperoleh gelar Sarjana Pendidikan oleh Nama NIM : Elok Wahyuni : 2102407065 Program studi :Pendidikan Bahasa dan Sastra

Lebih terperinci

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP)

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) Satuan Pendidikan : Kelas / Semester : II / 1 Tema 3 : Tugasku Sehari-Hari Sub Tema 1 : Bermain di Lingkungan Rumah Pembelajaran Ke : 4 Alokasi Waktu : 1 x Pertemuan

Lebih terperinci

Cerbon-Dermayu Kanggé Murid SMA/MA/SMK/MAK Kelas X

Cerbon-Dermayu Kanggé Murid SMA/MA/SMK/MAK Kelas X Blajar Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu Kanggé Murid SMA/MA/SMK/MAK Kelas X Hak cipta kagungan Dinas Pendidikan Provinsi Jawa Barat selaras sareng Undang-undang Disklaimer: Buku puniki diwulangaken kanggé

Lebih terperinci

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN Nama Sekolah Mata Pelajaran Kelas/Semester Materi Alokasi Waktu : SMP Negeri 1 Prambanan : Bahasa Jawa : VII/1 : Cangkriman : 2 x 40 menit A. Kompetensi Inti B. Kompetensi

Lebih terperinci

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN BERKARAKTER MATA PELAJARAN BAHASA JAWA KELAS III (3) SEMESTER 1 (GANJIL)

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN BERKARAKTER MATA PELAJARAN BAHASA JAWA KELAS III (3) SEMESTER 1 (GANJIL) RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN BERKARAKTER MATA PELAJARAN BAHASA JAWA KELAS III (3) SEMESTER 1 (GANJIL) 1 RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN No. Nama Sekolah : Kelas/Semester : III (3) / 1 (ganjil) Tema

Lebih terperinci

B. KOMPETENSI INTI DAN KOMPETENSI DASAR PENDIDIKAN AGAMA KRISTEN DAN BUDI PEKERTI SMALB TUNARUNGU

B. KOMPETENSI INTI DAN KOMPETENSI DASAR PENDIDIKAN AGAMA KRISTEN DAN BUDI PEKERTI SMALB TUNARUNGU - 658 - B. KOMPETENSI INTI DAN PENDIDIKAN AGAMA KRISTEN DAN BUDI PEKERTI SMALB TUNARUNGU KELAS: X Kompetensi Sikap Spiritual, Kompetensi Sikap Sosial, Kompetensi Pengetahuan, dan Kompetensi Keterampilan

Lebih terperinci

Cerbon-Dermayu Kanggé Murid SMP/MTs Kelas VII

Cerbon-Dermayu Kanggé Murid SMP/MTs Kelas VII Blajar Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu Kanggé Murid SMP/MTs Kelas VII Hak cipta kagungan Dinas Pendidikan Provinsi Jawa Barat selaras saréng Undang-undang Disklaimer: Buku puniki diwulangaken kanggé murid

Lebih terperinci

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP)

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) Satuan Pendidikan : Kelas / Semester : II / 1 Tema 3 : Tugasku Sehari-Hari Sub Tema 3 : Tugasku Sebagai Umat Beragama Pembelajaran Ke : 2 Alokasi Waktu : 1 x Pertemuan

Lebih terperinci

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP)

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) Satuan Pendidikan : Kelas / Semester : II / 1 Tema 3 : Tugasku Sehari-Hari Sub Tema 2 : Tugasku Sehari-Hari di Sekolah Pembelajaran Ke : 4 Alokasi Waktu : 1 x Pertemuan

Lebih terperinci

B. Kompetensi Dasar dan Indikator Pencapaian Kompetensi KI Kompetensi Dasar Indikator Pencapaian Kompetensi

B. Kompetensi Dasar dan Indikator Pencapaian Kompetensi KI Kompetensi Dasar Indikator Pencapaian Kompetensi RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN Satuan Pendidikan Mata Pelajaran Kelas/semester Materi Pokok Kompetensi Alokasi Waktu : SMP Negeri 1 Prambanan Klaten : Pendidikan Bahasa Jawa : VII/satu : Teks Cerita

Lebih terperinci

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP)

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) Satuan Pendidikan : Kelas / Semester : II / 1 Tema 3 : Tugasku Sehari-Hari Sub Tema 3 : Tugasku Sebagai Umat Beragama Pembelajaran Ke : 3 Alokasi Waktu : 1 x Pertemuan

Lebih terperinci

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP)

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) Satuan Pendidikan : Kelas / Semester : II / 1 Tema 3 : Tugasku Sehari-Hari Sub Tema 2 : Tugasku Sehari-Hari di Sekolah Pembelajaran Ke : 6 Alokasi Waktu : 1 x Pertemuan

Lebih terperinci

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP)

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) Satuan Pendidikan : Kelas / Semester : II / 1 Tema 3 : Tugasku Sehari-Hari Sub Tema 3 : Tugasku Sebagai Umat Beragama Pembelajaran Ke : 1 Alokasi Waktu : 1 x Pertemuan

Lebih terperinci

UNIVERSITAS NEGERI SEMARANG

UNIVERSITAS NEGERI SEMARANG DIKSI DALAM NOVEL CLEMANG-CLEMONG KARYA SUPARTO BRATA SKRIPSI Untuk memperoleh gelar Sarjana Pendidikan Oleh Nama : Ria Hutaminingtyas NIM : 2102405609 Prodi : Pendidikan Bahasa dan Sastra Jawa Jurusan

Lebih terperinci

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP)

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) Satuan Pendidikan : Kelas / Semester : II / 1 Tema 3 : Tugasku Sehari-Hari Sub Tema 3 : Tugasku Sebagai Umat Beragama Pembelajaran Ke : 6 Alokasi Waktu : 1 x Pertemuan

Lebih terperinci

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN Satuan Pendidikan Kelas/Semester Tema/Sub tema Waktu : SD Anak Bangsa : I/ I (ganjil) : 4.Keluargaku / 1.Anggota Keluargaku : 2 x pertemuan (8 x 35menit) A. Kompetensi

Lebih terperinci

Assalamu alaikum Wr. Wb. Sugeng siang, mugi kawilujengan, kasarasan saha karaharjan tansah kajiwa kasalira kula lan panjenengan sedaya.

Assalamu alaikum Wr. Wb. Sugeng siang, mugi kawilujengan, kasarasan saha karaharjan tansah kajiwa kasalira kula lan panjenengan sedaya. BUPATI KULONPROGO WEDHAR SABDA WONTEN ING ACARA SMK MA ARIF I WATES NAMPI SERTIFIKAT SISTEM MANAJEMEN MUTU ISO : 9001 : 2008 SAKING PT. TUV RHEINLAND INDONESIA LAN NGEPYAKAKEN GEDUNG ENGGAL Wates, 26 Februari

Lebih terperinci

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP)

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) Nama Sekolah Mata Pelajaran Kelas/Semester Pertemuan Ke Alokasi Waktu Kemampuan berbahasa : SMP N 4 Wates : Bahasa Jawa : VIII/ Gasal : 1 (satu) : 2 x 40 menit :

Lebih terperinci

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) A. Kompetensi Inti 1. Menghargai dan menghayati ajaran agama yang dianutnya

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) A. Kompetensi Inti 1. Menghargai dan menghayati ajaran agama yang dianutnya RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) Satuan Pendidikan Kelas/Semester Mata Pelajaran Materi Pokok Alokasi Waktu : SMP N 4 WATES : VII/ Gasal : Bahasa Jawa : Unggah-ungguh : 80 menit A. Kompetensi Inti

Lebih terperinci

a. Judul Modul Bagian ini berisi nama modul dari suatu mata pelajaran tertentu. b. Petunjuk Umum

a. Judul Modul Bagian ini berisi nama modul dari suatu mata pelajaran tertentu. b. Petunjuk Umum BAB V BAHAN AJAR TEKS SASTRA DI SMP A. Dasar Pemikiran Hasil kajian struktur dan nilai-nilai moralpada cerpen-cerpensurat kabar Suara Merdeka yang telah dilakukan perlu ditindaklanjuti dengan menawarkan

Lebih terperinci

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP)

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) Satuan Pendidikan : Kelas / Semester : II / 1 Tema 3 : Tugasku Sehari-Hari Sub Tema 4 : Tugasku Dalam Kehidupan Sosial Pembelajaran Ke : 3 : 1 x Pertemuan (6 x 35

Lebih terperinci

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP)

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) Satuan Pendidikan : Kelas / Semester : II / 1 Tema 3 : Tugasku Sehari-Hari Sub Tema 2 : Tugasku Sehari-Hari di Sekolah Pembelajaran Ke : 2 Alokasi Waktu : 1 x Pertemuan

Lebih terperinci

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP)

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) Satuan Pendidikan : Kelas / Semester : II / 1 Tema 3 : Tugasku Sehari-Hari Sub Tema 4 : Tugasku Dalam Kehidupan Sosial Pembelajaran Ke : 1 : 1 x Pertemuan (6 x 35

Lebih terperinci

Cerbon-Dermayu Kanggé Murid SMA/MA/SMK/MAK Kelas XII

Cerbon-Dermayu Kanggé Murid SMA/MA/SMK/MAK Kelas XII Blajar Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu Kanggé Murid SMA/MA/SMK/MAK Kelas XII Hak cipta kagungan Dinas Pendidikan Provinsi Jawa Barat selaras sareng Undang-undang Disklaimer: Buku puniki diwulangaken kanggé

Lebih terperinci

: Sehat Itu Penting : Pentingnya Kesehatan Diri dan Lingkungan. Nama Guru :... NIP/NIK :... Sekolah :... KURIKULUM 2013

: Sehat Itu Penting : Pentingnya Kesehatan Diri dan Lingkungan. Nama Guru :... NIP/NIK :... Sekolah :... KURIKULUM 2013 PERANGKAT PEMBELAJARAN RPP KURIKULUM 2013 Mata Pelajaran Satuan Pendidikan Kelas/Semester Tema Subtema :TEMATIK : SD/MI : V / 1 (SATU) : Sehat Itu Penting : Pentingnya Kesehatan Diri dan Lingkungan Nama

Lebih terperinci

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP)

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) Satuan Pendidikan : SMK N 2 Karanganyar Mata Pelajaran : Bahasa Jawa Kelas / Semester : X Semua/ 1 (Gasal) : 2 x 45 menit ( pertemuan ke-15) 2 x 45 menit ( pertemuan

Lebih terperinci

STANDAR ISI KURIKULUM 2013 MATA PELAJARAN MUATAN LOKAL BAHASA JAWA SMP/SMPLB/MTs PROVINSI JAWA TENGAH

STANDAR ISI KURIKULUM 2013 MATA PELAJARAN MUATAN LOKAL BAHASA JAWA SMP/SMPLB/MTs PROVINSI JAWA TENGAH STANDAR ISI KURIKULUM 2013 MATA PELAJARAN MUATAN LOKAL BAHASA JAWA SMP/SMPLB/MTs PROVINSI JAWA TENGAH A. STANDAR KOMPETENSI LULUSAN Sikap Memiliki perilaku yang mencerminkan sikap orang beriman, berakhlak

Lebih terperinci

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP)

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) Satuan Pendidikan : Kelas / Semester : II / 1 Tema 3 : Tugasku Sehari-Hari Sub Tema 4 : Tugasku Dalam Kehidupan Sosial Pembelajaran Ke : 4 Alokasi Waktu : 1 x Pertemuan

Lebih terperinci

Mugi kawilujengan, kasarasan saha karaharjan tansah kajiwa kasalira kula lan panjenengan sedaya.

Mugi kawilujengan, kasarasan saha karaharjan tansah kajiwa kasalira kula lan panjenengan sedaya. BUPATI KULONPROGO WEDHAR SABDA WONTEN ING ACARA MBIKAK UNDIAN KUPON BLONJO MIRAH ING BALAI DESA NOMPOREJO, GALUR Assalamu alaikum Wr. Wb. Wates, 5 Maret 2011 Mugi kawilujengan, kasarasan saha karaharjan

Lebih terperinci

Rencana Pelaksanaan Pembelajaran Nomor: 1

Rencana Pelaksanaan Pembelajaran Nomor: 1 Rencana Pelaksanaan Pembelajaran Nomor: 1 Nama Sekolah : Mata Pelajaran : Bahasa Jawa Kelas/Semester : III/1 Alokasi Waktu : 1 35 menit Standar Kompetensi Mendengarkan : Mampu mendengarkan dan memahami

Lebih terperinci

H. KOMPETENSI INTI DAN KOMPETENSI DASAR BAHASA INDONESIA SMPLB TUNARUNGU

H. KOMPETENSI INTI DAN KOMPETENSI DASAR BAHASA INDONESIA SMPLB TUNARUNGU - 585 - H. KOMPETENSI INTI DAN BAHASA INDONESIA SMPLB TUNARUNGU KELAS: VII Tujuan Kurikulum mencakup empat Kompetensi, yaitu (1) sikap spiritual, (2) sikap sosial, (3) pengetahuan, dan (4) keterampilan.

Lebih terperinci

MODEL LEMBAR KERJA SISWA INTEGRATIF PEMBELAJARAN TEKS NARASI BAHASA JAWA KELAS VII KOTA MAGELANG

MODEL LEMBAR KERJA SISWA INTEGRATIF PEMBELAJARAN TEKS NARASI BAHASA JAWA KELAS VII KOTA MAGELANG MODEL LEMBAR KERJA SISWA INTEGRATIF PEMBELAJARAN TEKS NARASI BAHASA JAWA KELAS VII KOTA MAGELANG SKRIPSI diajukan untuk memperoleh gelar Sarjana Pendidikan oleh Nama : Evita Putri NIM : 2601412047 Program

Lebih terperinci

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP)

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) Satuan Pendidikan : Kelas / Semester : II / 1 Tema 3 : Tugasku Sehari-Hari Sub Tema 4 : Tugasku Dalam Kehidupan Sosial Pembelajaran Ke : 6 Alokasi Waktu : 1 x Pertemuan

Lebih terperinci

Assalamu alaikum Wr. Wb. Sugeng enjang, mugi kawilujengan, kasarasan saha karaharjan tansah kajiwa kasalira kula lan panjenengan sedaya.

Assalamu alaikum Wr. Wb. Sugeng enjang, mugi kawilujengan, kasarasan saha karaharjan tansah kajiwa kasalira kula lan panjenengan sedaya. BUPATI KULONPROGO WEDHAR SABDA WONTEN ING ACARA MUSYAWARAH CABANG VII GABUNGAN PELAKSANA KONSTRUKSI NASIONAL INDONESIA (GAPENSI) KABUPATEN KULONPROGO Wates, 12 Februari 2011 Assalamu alaikum Wr. Wb. Sugeng

Lebih terperinci

BAB III CARA PANALITEN. metode deskriptif. Miturut pamanggihipun Sudaryanto (1988: 62) metode

BAB III CARA PANALITEN. metode deskriptif. Miturut pamanggihipun Sudaryanto (1988: 62) metode BAB III CARA PANALITEN A. Jinising Panaliten Panaliten menika kagolong jinising panaliten ingkang ngginakaken metode deskriptif. Miturut pamanggihipun Sudaryanto (1988: 62) metode deskriptif inggih menika

Lebih terperinci

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) A. Kompetensi Inti 1. Menghargai dan menghayati ajaran agama yang dianutnya

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) A. Kompetensi Inti 1. Menghargai dan menghayati ajaran agama yang dianutnya RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) SatuanPendidikan Kelas/Semester Mata Pelajaran Materi Pokok Alokasi Waktu : SMP N 4 WATES : VII/ Gasal : Bahasa Jawa : Unggah-ungguh : 80 menit A. Kompetensi Inti

Lebih terperinci

H. KOMPETENSI INTI DAN KOMPETENSI DASAR BAHASA INDONESIA SMALB AUTIS

H. KOMPETENSI INTI DAN KOMPETENSI DASAR BAHASA INDONESIA SMALB AUTIS - 1960 - H. KOMPETENSI INTI DAN BAHASA INDONESIA SMALB AUTIS KELAS: X Tujuan Kurikulum mencakup empat Kompetensi, yaitu (1) sikap spiritual, (2) sikap sosial, (3) pengetahuan, dan (4) keterampilan. Kompetensi

Lebih terperinci

Rencana Pelaksanaan Pembelajaran (RPP) Nomor: 1

Rencana Pelaksanaan Pembelajaran (RPP) Nomor: 1 Rencana Pelaksanaan Pembelajaran (RPP) Nomor: 1 Nama Sekolah :... Mata Pelajaran : Bahasa Jawa Kelas/Semester : VI/1 Alokasi Waktu : 1 35 menit Standar Kompetensi Mendengarkan : Mampu mendengarkan dan

Lebih terperinci

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP)

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) Satuan Pendidikan : Kelas / Semester : II / 1 Tema 3 : Tugasku Sehari-Hari Sub Tema 2 : Tugasku Sehari-Hari di Sekolah Pembelajaran Ke : 1 Alokasi Waktu : 1 x Pertemuan

Lebih terperinci

menyusun teks lisan sesuai unggahungguh. berbagai keperluan.

menyusun teks lisan sesuai unggahungguh. berbagai keperluan. RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) SatuanPendidikan : SMP N 4 WATES Kelas/Semester : VII/1 Mata Pelajaran : Bahasa Jawa Materi Pokok : Unggah-ungguh Alokasi Waktu : 2 X 40 menit (80 menit) A. Kompetensi

Lebih terperinci

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) A. Kompetensi Inti 1. Menghargai dan menghayati ajaran agama yang dianutnya

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) A. Kompetensi Inti 1. Menghargai dan menghayati ajaran agama yang dianutnya RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) Satuan Pendidikan Kelas/Semester Mata Pelajaran Materi Pokok Alokasi Waktu : SMP N 4 WATES : VII/ Gasal : Bahasa Jawa : Unggah-ungguh : 80 menit A. Kompetensi Inti

Lebih terperinci

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP)

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) RPP Kelas II Semester 1 Tema 1 : Hidup Rukun Satuan Pendidikan : Kelas / Semester : II / 1 Tema 1 : Hidup Rukun Sub Tema 1 : Hidup Rukun di Rumah Pembelajaran Ke

Lebih terperinci

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP)

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) Nama Sekolah Mata Pelajaran Kelas/Semester Pertemuan Ke Alokasi Waktu Kemampuan berbahasa : SMP N 4 Wates : Bahasa Jawa : VIII/ Gasal : 1 (satu) : 2 x 40 menit :

Lebih terperinci

UNIVERSITAS NEGERI SEMARANG

UNIVERSITAS NEGERI SEMARANG STRUKTUR SERAT PARTAWIGENA SKRIPSI Disusun untuk memperoleh gelar Sarjana Sastra oleh Nama : Imam Arief Hidayat NIM : 2151407002 Program Studi : Sastra Jawa Jurusan : Pendidikan Bahasa dan Sastra Jawa

Lebih terperinci

STRUKTUR TEKS SERAT PANITIBAYA

STRUKTUR TEKS SERAT PANITIBAYA STRUKTUR TEKS SERAT PANITIBAYA SKRIPSI disajikan sebagai salah satu syarat untuk memperoleh gelar Sarjana Pendidikan Bahasa dan Sastra Jawa Oleh Galih Mardiyoga 2102406566 JURUSAN BAHASA DAN SASTRA JAWA

Lebih terperinci

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP)

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) Satuan Pendidikan : Kelas / Semester : II / 1 Tema 3 : Tugasku Sehari-Hari Sub Tema 3 : Tugasku Sebagai Umat Beragama Pembelajaran Ke : 5 : 1 x Pertemuan (6 x 35

Lebih terperinci

KURIKULUM Perangkat Pembelajaran RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) TEMA 6 : ORGAN TUBUH MANUSIA DAN HEWAN. Kelas / Semester : V / 2

KURIKULUM Perangkat Pembelajaran RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) TEMA 6 : ORGAN TUBUH MANUSIA DAN HEWAN. Kelas / Semester : V / 2 KURIKULUM 2013 Perangkat Pembelajaran RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) TEMA 6 : ORGAN TUBUH MANUSIA DAN HEWAN Nama Sekolah : SDN MANUKAN KULON Kelas / Semester : V / 2 Nama Guru NIP / NIK : EKO BUDIYONO

Lebih terperinci

KISI-KISI PENULISAN SOAL ULANGAN TENGAH SEMESTER

KISI-KISI PENULISAN SOAL ULANGAN TENGAH SEMESTER KISI-KISI PENULISAN SOAL ULANGAN TENGAH SEMESTER Kelas : IX Semester : I Mata Pelajaran : Bahasa Jawa Tahun Pelajaran : 2013-2014 Standar Kompetensi : 1. Mengapresiasi yang Jumlah soal : (uraian) 2. Mengungkapkan

Lebih terperinci

H. KOMPETENSI INTI DAN KOMPETENSI DASAR BAHASA INDONESIA SMPLB TUNADAKSA

H. KOMPETENSI INTI DAN KOMPETENSI DASAR BAHASA INDONESIA SMPLB TUNADAKSA - 1407 - H. KOMPETENSI INTI DAN BAHASA INDONESIA SMPLB TUNADAKSA KELAS: VII Tujuan Kurikulum mencakup empat Kompetensi, yaitu (1) sikap spiritual, (2) sikap sosial, (3) pengetahuan, dan (4) keterampilan.

Lebih terperinci

H. KOMPETENSI INTI DAN KOMPETENSI DASAR BAHASA INDONESIA SMPLB TUNANETRA

H. KOMPETENSI INTI DAN KOMPETENSI DASAR BAHASA INDONESIA SMPLB TUNANETRA - 199 - H. KOMPETENSI INTI DAN BAHASA INDONESIA SMPLB TUNANETRA KELAS: VII Tujuan Kurikulum mencakup empat kompetensi, yaitu (1) sikap spiritual, (2) sikap sosial, (3) pengetahuan, dan (4) keterampilan.

Lebih terperinci

SILABUS MATA PELAJARAN: BAHASA DAERAH KURIKULUM Kompetensi Dasar Indikator Materi Pokok Pembelajaran Penilaian. Silabus Bahasa Daerah SMP/MTs 36

SILABUS MATA PELAJARAN: BAHASA DAERAH KURIKULUM Kompetensi Dasar Indikator Materi Pokok Pembelajaran Penilaian. Silabus Bahasa Daerah SMP/MTs 36 SILABUS MATA PELAJARAN: BAHASA DAERAH KURIKULUM 2013 Satuan Pendidikan Kelas Semester : SMP/MTs : VIII : Ganjil Kompetensi Inti 1. Menghargai dan menghayati ajaran agama yang dianutnya 2. Menghargai dan

Lebih terperinci

BAB I PENDAHULUAN. kaidah yang berlaku pada masing-masing bahasa. Masing-masing kata dalam kalimat

BAB I PENDAHULUAN. kaidah yang berlaku pada masing-masing bahasa. Masing-masing kata dalam kalimat 1 BAB I PENDAHULUAN A. Latar Belakang Sebuah kalimat umumnya terdiri dari rentetan kata yang disusun sesuai dengan kaidah yang berlaku pada masing-masing bahasa. Masing-masing kata dalam kalimat tersebut

Lebih terperinci

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP)

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) Satuan Pendidikan : Kelas / Semester : II / 1 Tema 3 : Tugasku Sehari-Hari Sub Tema 3 : Tugasku Sebagai Umat Beragama Pembelajaran Ke : 4 Alokasi Waktu : 1 x Pertemuan

Lebih terperinci

ANAFORA GRAMATIKAL DAN LEKSIKAL DALAM NOVEL GARUDA PUTIH KARYA SUPARTO BRATA

ANAFORA GRAMATIKAL DAN LEKSIKAL DALAM NOVEL GARUDA PUTIH KARYA SUPARTO BRATA i ANAFORA GRAMATIKAL DAN LEKSIKAL DALAM NOVEL GARUDA PUTIH KARYA SUPARTO BRATA SKRIPSI untuk memperoleh gelar Sarjana Pendidikan oleh Nama : Nila Haryu Kurniawati NIM : 2102407144 Prodi : Pendidikan Bahasa

Lebih terperinci

DAFTAR PERTANYAAN. perah di Desa Krisik Kecamatan Pudak Kabupaten Ponorogo? kotorannya menjadi sumber energi alternatif (biogas)?

DAFTAR PERTANYAAN. perah di Desa Krisik Kecamatan Pudak Kabupaten Ponorogo? kotorannya menjadi sumber energi alternatif (biogas)? DAFTAR PERTANYAAN 1. Bagaimana Peranan Pemerintah Desa dalam memanfaatkan limbah kotoran sapi perah di Desa Krisik Kecamatan Pudak Kabupaten Ponorogo? 2. Apakah pemerintah desa krisik pernah mengadakan

Lebih terperinci

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) KURIKULUM 2013

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) KURIKULUM 2013 RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) KURIKULUM 2013 Satuan Pendidikan : SD/MI Kelas / Semester : 5 /1 Tema : Udara Bersih Bagi Kesehatan( (Tema 2) Sub Tema : Pentingnya Udara Bersih Bagi Pernapasan(Sub

Lebih terperinci

SILABUS PEMBELAJARAN BAHASA JAWA. Kelas/Semester : VIII/ Semester 1

SILABUS PEMBELAJARAN BAHASA JAWA. Kelas/Semester : VIII/ Semester 1 SILABUS PEMBELAJARAN BAHASA JAWA Nama Sekolah : SMP N 1 Piyungan Mata Pelajaran : Bahasa Jawa Kelas/Semester : III/ Semester 1 Alokasi Waktu : 34 Jam Kompetensi Inti: 1. Memahami pengetahuan (faktual,

Lebih terperinci

KISI-KISI PENULISAN SOAL

KISI-KISI PENULISAN SOAL KISI-KISI PENULISAN SOAL Jenis Sekolah : SMP Kelas VII/ Semester 1 Alokasi Waktu : 90 menit Mata Pelajaran : Bahasa Jawa Jumlah 10 PG, 5 uraian Kurikulum : Kurikulum 2013 NO KOMPETENSI KOMPETENSI KELAS/

Lebih terperinci

BAB I PENDAHULUAN A. Latar Belakang

BAB I PENDAHULUAN A. Latar Belakang 1 BAB I PENDAHULUAN A. Latar Belakang Perkembangan karakter sebagian pemuda-pemudi saat ini sehubungan dengan pendidikan karakter atau kodratnya sebagai makhluk sosial, dapat dikatakan sangat memprihatinkan.

Lebih terperinci

Analisis Kesalahan Kalimat Teks Pidato Berbahasa Jawa Siswa Kelas IX di SMP Negeri 1 Kajoran Kabupaten Magelang Tahun Pembelajaran 2014/2015

Analisis Kesalahan Kalimat Teks Pidato Berbahasa Jawa Siswa Kelas IX di SMP Negeri 1 Kajoran Kabupaten Magelang Tahun Pembelajaran 2014/2015 Analisis Kesalahan Kalimat Teks Pidato Berbahasa Jawa Siswa Kelas IX di SMP Negeri 1 Kajoran Kabupaten Magelang Tahun Pembelajaran 2014/2015 Oleh : Rani Aryanti Program Studi Pendidikan Bahasa dan Sastra

Lebih terperinci

MATA PELAJARAN : BAHASA DAN SASTRA SUNDA SATUAN PENDIDIKAN : SMP NEGERI 2 BANJAR

MATA PELAJARAN : BAHASA DAN SASTRA SUNDA SATUAN PENDIDIKAN : SMP NEGERI 2 BANJAR MATA PELAJARAN : BAHASA DAN SASTRA SUNDA SATUAN PENDIDIKAN : SMP NEGERI 2 BANJAR KELAS : VIII KOMPETENSI INTI : 8.1 Menghayati dan mengamalkan ajaran agama yang dianutnya 8.2 8.3 8.4 Menghargai dan menghayati

Lebih terperinci

SILABUS MATA PELAJARAN: BAHASA DAERAH KURIKULUM 2013

SILABUS MATA PELAJARAN: BAHASA DAERAH KURIKULUM 2013 SILABUS MATA PELAJARAN: BAHASA DAERAH KURIKULUM 2013 Satuan Pendidikan : SMP/MTs Kelas : VII Semester : Ganjil Kompetensi Inti 1. Menghargai dan menghayati ajaran agama yang dianutnya 2. Menghargai dan

Lebih terperinci

BUPATI SEMARANG SAMBUTAN BUPATI SEMARANG PADA ACARA PAMERAN BUKU MURAH KABUPATEN SEMARANG TAHUN 2014 TANGGAL 27 NOVEMBER 2014

BUPATI SEMARANG SAMBUTAN BUPATI SEMARANG PADA ACARA PAMERAN BUKU MURAH KABUPATEN SEMARANG TAHUN 2014 TANGGAL 27 NOVEMBER 2014 1 BUPATI SEMARANG SAMBUTAN BUPATI SEMARANG PADA ACARA PAMERAN BUKU MURAH KABUPATEN SEMARANG TAHUN 2014 TANGGAL 27 NOVEMBER 2014 HUMAS DAN PROTOKOL SETDA KABUPATEN SEMARANG 2 Assalamu alaikum Wr. Wb. Salam

Lebih terperinci

UPAYA PENINGKATAN KETERAMPILAN MENULIS PARAGRAF DESKRIPSI BERBAHASA JAWA DENGAN MEDIA GAMBAR

UPAYA PENINGKATAN KETERAMPILAN MENULIS PARAGRAF DESKRIPSI BERBAHASA JAWA DENGAN MEDIA GAMBAR UPAYA PENINGKATAN KETERAMPILAN MENULIS PARAGRAF DESKRIPSI BERBAHASA JAWA DENGAN MEDIA GAMBAR Nur Asiyah ekasetya 27@yahoo.co.id Universitas Muhammadiyah Purworejo ABSTRAK Asiyah, Nur. Upaya Peningkatan

Lebih terperinci

1. KOMPETENSI INTI DAN KOMPETENSI DASAR BAHASA INDONESIA SD/MI

1. KOMPETENSI INTI DAN KOMPETENSI DASAR BAHASA INDONESIA SD/MI SALINAN LAMPIRAN PERATURAN MENTERI PENDIDIKAN DAN KEBUDAYAAN NOMOR 24 TAHUN 2016 TENTANG KOMPETENSI INTI DAN PELAJARAN PADA KURIKULUM 2013 PADA PENDIDIKAN DASAR DAN PENDIDIKAN MENENGAH 1. KOMPETENSI INTI

Lebih terperinci

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP)

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) SatuanPendidikan : SDN Percobaan 2 Kelas / Semester : 4 /1 Tema 1 : Indahnya Kebersamaan Sub Tema 1 : Keberagaman Budaya Bangsaku Pembelajaran ke : 4 Alokasi waktu

Lebih terperinci

IKLAN. File bisa dikirim Via ataupun Paket CD yang dikirim langsung ke alamat anda.

IKLAN. File bisa dikirim Via  ataupun Paket CD yang dikirim langsung ke alamat anda. IKLAN Kami menyediakan Paket Perangkat Pembelajaran Kurikulum 2013 lengkap untuk semua mata pelajaran tingkat SMA/Ma/SMK, SMP/MTs, dan SD/Mi lengkap Semester 1 dan 2. File bisa dikirim Via email ataupun

Lebih terperinci

SILABUS MATA PELAJARAN : BAHASA JAWA

SILABUS MATA PELAJARAN : BAHASA JAWA SILABUS MATA PELAJARAN : BAHASA JAWA Satuan Pendidikan : SMP N 3 Sewon Kelas/ Semester : VII/ 1 Kompetensi Inti : KI1 : Menghargai dan menghayati ajaran agama yang dianutnya. KI2 KI3 KI4 : Menghargai dan

Lebih terperinci

GAYA BAHASA DALAM KUMPULAN CERITA MISTERI JAGADING LELEMBUT PADA MAJALAH DJAKA LODANG TAHUN 2001

GAYA BAHASA DALAM KUMPULAN CERITA MISTERI JAGADING LELEMBUT PADA MAJALAH DJAKA LODANG TAHUN 2001 GAYA BAHASA DALAM KUMPULAN CERITA MISTERI JAGADING LELEMBUT PADA MAJALAH DJAKA LODANG TAHUN 2001 SKRIPSI Diajukan Untuk Memenuhi Syarat Mendapatkan Gelar Sarjana Pendidikan Bahasa dan Sastra Jawa oleh

Lebih terperinci