Blajar Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu

Ukuran: px
Mulai penontonan dengan halaman:

Download "Blajar Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu"

Transkripsi

1

2 Blajar Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu Buku Pituduh Guru SMP/MTs Kelas VII Hak cipta kagungan Dinas Pendidikan Provinsi Jawa Barat selaras sareng Undang-undang Disklaimer: Buku puniki diwulangaken kanggé murid ingkang sampun selaras sareng Kurikulum Buku puniki sampun kasusun klawan diocéki dumateng Tim klawan dikoordinasi dumateng Balai Pengembangan Bahasa Daérah dan Kesenian (BPBDK) Dinas Pendidikan Provinsi Jawa Barat minangka buku kurikulum daérah. Buku badé dienggé téng taun 2014/2015. Sipat buku puniki ugi minangka dokumen urip, ingkang saged diselarasaken sareng ngembangé kabutuhan jaman. PENYUSUN: Ketua: Supali Kasim, M.Pd. Anggota: -Nanang Suhana, M.Pd. -Masduryat, S.Pd.SD. -Wardina, M.Pd. -Karsim, S.Pd., M.Si. -Roji Hidayat S.Pd. -Ruhaendi, S.Pd. -Drs. Bani, M.Pd. -Komariah, M.Pd. -Dra. Hj. Siti Ratnawati, M.M. -Drs. Saptaguna, -Wignya Winata, M.A., M.Pd., -Rojai, M.Pd. NARASUMBER: Supali Kasim, M.Pd., Drs. Saptaguna, Durokhim, S.Pd., Roji Hidayat, S.Pd., Sulistijo, Saupah, S.Pd., Maya Déwi, S.Pd., Tasman, S.Pd., Masruri, S.Pd., M.Av., Siarudin, M.Pd., H. Uti Sudianto, S.Pd. TIM PENELAAH: H. Made Casta, S.Pd., M.Pd. H. Khusnan Adisantika, S.Ag., M.M.Pd. Sri Murtiani, M.Pd. Abur Mustikawanto Sulistijo Desain Isi: Yoshi Sukadar Desain Cover: Yoshi Sukadar Isi nggunakaken Adobe InDesign CS3 kaliyan Adobe Photoshop CS3 Aksara ngagunakaken Arial - ITC Offi cina Sans 12 pt - 18 pt. Dimedalken dening: DINAS PENDIDIKAN PROVINSI JAWA BARAT ISBN: (Jilid Lengkap) (Jilid 1) Perpustakaan Nasional : Katalog Dalam Terbitan (KDT)

3 Ater-ater KEPALA DINAS PENDIDIKAN PROVINSI JAWA BARAT Assalamu alaikum Wr. Wb. Kula miwiti muji syukur dumateng arsanipun Gusti Allah ingkang sampun nyukani pinten-pinten rahmat lan hidayahipun kanggé kula sedaya. Shalawat lan salam mugia ing atasé Kanjeng Nabi Muhammad SAW kaliyan kulawarganipun, para sedérékipun, ugi kula lan panjenengan sami ingkang banter kekarepé supados angsal safaat saking panjenenganipun. Kalian ngetrapipun Kurikulum 2013 lan adedasar tementinemené kepéngénan kanggé mulasara lan angremeni Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu, pramila mekaten Dinas Pendidikan Provinsi Jawa Barat cangcut taliwanda anggoné nyusun Buku Murid lan Buku Guru mata pelajaran muatan lokal (mulok) Basa lan Sastra Daerah. Kula sedaya ngraos bungah amarwatasuta keranten maksad ingkang kados mekaten ugi dientosi sanget dumateng para guru basa lan sastra. Pancen kawontenané buku Blajar Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu iku dibutuhaken sanget kanggé uger-uger piwulangan. Sanesé kanggé nyumponi kabutuhanpiwulangan, saleresé kaliyan kasusuné buku Blajar Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu iii

4 banget wigatiné kanggé nyumponi kabutuhan ndidik budi lan pakarti uga netepaken raos sutrisnanipun laré dumateng kabudayan daérah. Pramila mekaten buku puniki boten mawon nyumpuni kabutuhan kawruh basa lan sastra, nanging ugi nekenaken pendekatan sosiokultural. Temtos mawon ingkang mekaten supados piwulangan Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu saged dipun cecep madu kawruhé lan ugi nilai-nilai budayanipun. Selajengé tamtu sesampuné wonten buku puniki, tanggel jawab akademis lan moral, ugi budaya, wonten dateng para guru Basa lan Sastra Daérah. Kula suwun lan gadahi kekarep supados piwulangan mata pelajaran Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu kalaksanan kaliyan temen-tinemen. Kranten jalaran mekaten, buku puniki bakal nggadahi tikel-tikel mangpaat. Mugia buku ingkang sampun kasusun puniki dados pepadangé para guru lan siswa anggoné ginau basa, sastra, lan budaya. Perkawis kakirangan atanapi pinten-pinten ingkang kliru secara konsép basa, sastra, lan budaya saged dipun dangdani téng mangsa ingkang badé dugi. Mugia buku puniki ageng mangpaatipun. Wassalamu alaikum Wr. Wb. Bandung, April 2015 Kepala a Dinas Pendidikan Prov. Jawa Barat Dr. H. Asep Hilman, M.Pd. Pembina Tingkat I NIP iv

5 Ater-ater KEPALA BALAI PENGEMBANGAN BAHASA DAERAH DAN KESENIAN DINAS PENDIDIKAN PROVINSI JAWA BARAT Assalamu alaikum Wr. Wb. Kurikulum 2013, secara nasional mulai saniki sampun dianggé, keranten puniku piwulang Basa lan Sastra Daerah ingkang sampun didadosaken muatan local téng Jawa Barat kedah pas sareng Kurikulum 2013, khususé ingkang wonten kaitané sareng kasusastran. Bagian-bagian perubihan ingkang dados karakteristik utawi téng selebeté Kurikulum 2013, antawisipun: Standar Kompetensi Lulusan, Standar Isi, Standar Prosés, lan Standar Penilaian. Pokokpokok punika kedah saged dikuasai lan dilaksanakaken sedaya dumateng guru-guru Bahasa lan Sastra Daerah téng SD/MI, SMP/ MTs, SMA/MA/SMK/MAK. Buku-buku ingkang badé didadosaken bahan ajar inggih punika buku Blajar Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu. Sedantené wonten 24 jilid, inggih punika Buku Murid 12 jilid, lan Buku Guru 12 jilid, ingkang ngrupiaken Buku Induk sekolah-sekolah téng wilayah Cerbon lan Indramayuh. Buku Murid disediakaken kanggé sedanten murid ingkang didasari tingkatan kelas. Isi buku wau perkawis bahan ajar sareng pitakénan-pitakénan, latian tugas ingkang caket kaitané sareng Kompetensi Dasar (KD). Isi Buku Guru perkawis: Silabus, Metodelogi Pengajaran, sareng Evaluasi ingkang ngrupiaken pelengkap buku murid. Komponen-komponen ingkang dikembangaken dumateng Buku Murid kelawan Buku Guru, didasaraken téng 4 (sekawan) v

6 keterampilan basa, ingkang nglingkupi: mirengaken (menyimak), wiraos (berbicara), maos (membaca), kelawan nyerat (menulis), lan diwulangaken nganggé Pendekatan Saintifi k lan Penilaian Autentik ingkang didasaraken dumateng Karakteristik Kurikulum 2013 téng selebeté proses pengajaran. Disusuné buku punika, ngrupiaken tindak lanjut saking; Surat Edaran Kepala Dinas Pendidikan Provinsi Jawa Barat, Nomor: 423/2372/SETDISDUK, Tanggal 26 Maret 2013, perkawis: Pembelajaran Muatan Lokal Bahasa dan Sastra Daerah pada jenjang SD/MI SMP/MTs SMA/MA/SMK/MAK, sareng Peraturan Gubernur Jawa Barat, No. 69/ Tahun 2013, perkawis: Piwulang Muatan Lokal Bahasa dan Sastra Daerah, pada Jenjang Pendidikan Dasar dan Menengah. Mugia buku punika saged mbakta mupangat dumateng sederek sedaya lan saged didadosaken margi kanggé nempataken penataan Bahasa lan Sastra Daerah (Cirebon) lintang Pendidikan Formal téng Jawa Barat umumé lan téng Cirebon khususé. Buku punika masih katah kekirangan lan déréng sampurna, lan badé teras didangdosi malih supados saged pas sinareng ngembangé jaman. Bandung, April 2015 Kepala Balai Pengembangan Bahasa Daerah dan Kesenian Drs. H. Husen R. Hasan, M.Pd. Pembina Tingkat I NIP vi

7 Purwaka Assalamu alaikum Wr. Wb. Puji klawan syukur dumateng Gusti Allah ingkang Maha Suci lan Maha Agung, ingkang nyukani sedaya rahmat lan barokahipun kanggé kula sedaya, Tim Panyerat Buku Blajar Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu. Klawan rahmat lan barokahipun, Tim Panyerat Buku saged ngrampungaken buku puniki, buku kanggé muridmurid SD/MI, SMP/MTs, lan SMA/MA/SMK. Tim Panyerat maturaken kesuwun sanget dumateng para pengageng, budayawan, lan tokoh masyarakat ingkang nyukani dorongan sumanget supados buku puniki saged rampung lan saged diwulangaken téng sekolah/madrasah. Tim Panyerat mung saged maturaken kesuwun sanget dumateng: 1) Mama H. Asep Hilman minangka Kepala Dinas Pendidikan Provinsi Jawa Barat; 2) Mama H. Husen R. Hasan minangka Kepala Balai Pengembangan Bahasa Daerah dan Kesenian (BPBDK) Dinas Pendidikan Provinsi Jawa Barat; 3) Mama Nurdin M. Noer minangka Ketua Lembaga Basa lan Sastra Cerbon (LBSC); 4) Mama Kusnadi Muamarto minangka tokoh masyarakat pendidikan; 5) Mama Khusnan Adisantika minangka Pengawas Sekolah; vii

8 6) Mimi Sri Murtiani minangka Pengawas Sekolah; ugi para tokoh sanésé ingkang boten saged kasebut setunggil-setunggil ingkang sampun nyukani kawruhan basa lan sastra Cerbon- Dermayu. Buku puniki kasusun dening Tim Panyerat ingkang ngraos perlu wontené buku basa daerah ingkang selaras sareng Kurikulum Téng salebeté wulangan diwontenaken pinten-pinten piwulangan, ingkang utaminé wonten kawruh basa, paramasastra, kasusastran, bausastra, lan bagian-bagian kabudayan sanésé. Téng salebeté piwulangan ugi dianjuraken supados saged ngetrapaken sekawan trampilipun bebasan, inggih punika wiraos, mirengaken, maos, lan nyerat. Sanésé, ugi supados diselarasken sareng konsép piwulangan saintifi k. Tim Panyerat ngakui, buku puniki maksih tebih saking kasampurnan. Pramila mekaten, saran lan pandengan para guru, budayawan, tokoh masyarakat, lan masyarakat sanésé saged nyempurnakaken buku puniki.sedaya kakirangan téng isi buku puniki ngrupiaken perkawis ingkang kedah dilurusaken lan dileresaken téng mangsa ingkang badé dugi. Mugia wontené buku puniki saged nambih kawruh basa lan kabudayan ingkang nggadahi tujuan saged ningkataken budi pakarti, kawruh basa lan budaya, lan trampil ngetrapaken basa lan sastra Cerbon-Dermayu. Wassalamu alaikum Wr. Wb. Tim Panyerat Buku

9 Daftar Isi ATER-ATER: 1. Kepala Dinas Pendidikan Provinsi Jawa Barat... iii 2. Kepala Balai Pengembangan Bahasa Daerah dan Kesenian Dinas Pendidikan Provinsi Jawa Barat... v PURWAKA... vii BAB I: PITUDUH UMUM A. Perkawis Buku Cepengan Guru... 2 B. Cara Nganggé Buku Cepengan Guru... 3 C. Landesan Formal... 4 D. Sistem, Prinsip lan Penyampéan Piwulang... 5 E. Standar Kompetensi Lulusan ( SKL )... 6 F. Proses Mulang... 6 G. Kompetensi Inti (KI) sareng Kompetensi Dasar (KD), mata pelajaran bahasa dan sastra Cirebon SD/MI Kelas VII... 7 H. Tema sareng Bahan Piwulang BAB II: PITUDUH KHUSUS Wulangan 1: Tresna Lingkungan A. Tresna Lingkungan B. Bausastra C. Guneman D. Nyusun Laporan Hasil Observasi ix

10 Wulangan 2: Budaya Cerbon-Dermayu A. Tari Topeng Cerbon B. Bausastra C. Kasusastran D. Paramasastra Wulangan 3: Remaja Lan Pendidikan Karakter A. Wacana B. Bausastra C. Wacaan Eksposisi D. Medaraken Pariwara Wulangan 4: Tehknologi Tepat Guna A. Mupangate Pekarangan Umah B. Nyususn Teks Unsur Kasustraan C. Mahami teks Eksposisi D. Paramasastra Wulangan 5: Babad Cerbon-Dermayu A. Babad Dermayu B. Niteni Arti Tembung C. Paramasastra D. Dongeng Asal Usul Aksara Carakan E. Aksara Carakan Cerbon Wulangan 7: Guritan Utawa Puisi A. Gawe Guritan B. Nulis Guritan BAB III: PITUDUH NILAI A. Kriteria Nilai Katuntasan Minimal (KKM) B. Rublik Nilai Guneman (Diskusi) C. Rublik Nilai Sikap D. Rublik Nilai Latihan x

11 E. Rublik Nilai Sikap F. Rublik Nilai Maos Bebas G. Rublik Nilai Nembang H. Rublik Nilai Wara Wara (Pidato) I. Rublik Nilai Nganggit (Ngarang) J. Rublik Nilai Carakan Cirebon K. Daftar Nilai Murid (Kaweruh basa lan gaya basa) L. Refl eksi Guru Daftar Pustaka xi

12

13 Bab I PITUDUH UMUM

14 A. Perkawis Buku Cepengan Guru Buku puniki disusun supados guru nggadahi gambaran ingkang jelas kanggé nglaksanakaken piwulang Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu. Buku Guru puniki nggadahi pinten-pinten bab, inggih punika: 1. Ngocéki langkah-langkah teng lebeté supados wonten gambaran kanggé guru supados saged pas sareng Kompeténsi Dasar (KD) lan Indikator. 2. Susunan langkah-langkah piwulang kanggé nggambaraken piwulang ingkang saé lan lancar. 3. Langkah-langkah Piwulang ingkang disusun nggadahi tujuan supados saged wonten pengalaman piwulang, ingkang maksadipun kanggé mbangun sikap laku lampah ingkang saé. Nggadahi konsép, trampil, mikir ilmiah (saintifi k) mumpuni mbérési perkawis, pribados ingkang wani (replektif) lan rasa nggadahi basa Cerbon- Dermayu. 4. Mbedaraken macem-macem cara blajar dateng kebisaan murid. 5. Nerangaken ingkang dados patokan kegiatan remedial lan pengayaan. 6. Kegiatan catur gunem (sharing) antawis guru sareng wali murid, ingkang nyukani kelonggaran kanggé wali murid supados milet teng lebeté piwulang teng griyané piyambek. 7. Petunjuk kanggé buku sumber siswa. Kegiatan teng salebeté buku puniki didamel kanggé ngembangaken kebisaan (sikap, kaweruh, ketrampilan). Siswa sinareng trampil lan ngalir kanggé prilaku ingkang nggadahi tujuan, inggih punika: 1. Mbuka piwulang sareng kepéngénané murid kadosdéné maos utawi mirengaken téks. 2. Nyampékaken maksud piwulang teng murid supados murid saged nyerep lan saged njawab penjelasan ing disampékaken. 3. Ngeduk kaweruhan murid sedéréngé, supados saged ngaitaken kelawan kaweruhan ingkang badé diplajari. 4. Tugas ingkang wonten tahapan, runtut kanggé murid supados 2 Blajar Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu Buku Pituduh Guru SMP/MTs Kelas VII

15 diréwangi mahamaken konsep. 5. Nyukani kelonggaran kanggé nglatih ketrampilan murid. 6. Nyukani umpan balik kanggé nguwataken penguasaan murid. B. Cara Nganggé Buku Cepengan Guru Buku cepengan guru puniki nggadahi kegunaan ganda, ugi pituduh buku sumber murid, dados patokan kanggé kegiatan piwulang teng kelas. Keranten pentingé buku puniki, diarepaken guru kedah mahami krihin punapa ingkang badé disampékaken teng salebeté buku puniki. 1. Waosen krihin teng saben kaca/halaman kelawan teliti. 2. Apalaken krihin KD-KD lan Indikator piwulang. 3. Usahakaken kanggé nglebetaken K1-1 lan K1-2 teng saben kegiatan piwulang, guru kedah nyukani penguatan lan dorongan kanggé mbangun sikap, kaweruh, lan tingkah laku ingkang saé. 4. Supados kawujud K1-1 lan K1-2 teng selebeté piwulang kedah dibiasakaken nyontohi, teladan lan mbudayakaken sekolah ingkang saé. 5. Nglarasaken saben langkah piwulang sareng buku sumber murid, utamanipun kaca/halaman bukunipun. 6. Ngembangaken gagasan cakupan kanggé milih cara mulang, ugi tilari kegiatan sanésé ingkang pas kelawan ingkang sampun dirancang. 7. Macem-macem piwulang ingkang badé dikembangaken (murid nliti, pitakenan, crita, mraktékaken, kidung, lan séjéné). Kedah nglibataken siswané piyambek lan warga utawi lingkungan sekolah. 8. Diarepaken guru saged ngembangaken : a. Cara mulang ingkang aktif, inovatif, kreatif, efektif lan nyenengaken (PAIKEM). b. Ugi nganggé cara komunikatif lan kontekstual. c. Trampil pitakénan. d. Trampil mbuka sareng nutup piwulang. e. Trampil ngolah kelas. Bab I: Pituduh Umum 3

16 9. Nganggé media lan sumber piwulang ingkang wonten teng lingkungan sekolah utawi ingkang wonten kaitané sareng sosial budaya Cerbon-Dermayu. 10. Alokasi waktu mendet saking struktur kurikulum. Guru saged nentokaken piyambek alokasi waktu ingkang pas kelawan minggu efektif, situasi sarta keanan sekolah. 11. Setaun teng kelas VII wonten 7 materi, ingkang kedah dibagi teng guru kelawan porposional kanggé 2 seméster. Kedah ditimbang ugi alokasi waktos kangge Seméser 1 lan Seméster 2, supados piwulangan saged disampékaken pas sareng waktos ingkang tersedia. 12. Unggal matéri inti rata-rata dirancang kanggé sesasih (4 x pertemuan). 13. Kegiatan minggu setunggal dimulai kelawan ningali bahan, niténi, lan maos. Minggu kaping kalih ngrupiaken kegiatan nyobi lan ngilari. Kanggé minggu kaping tiga lan kaping sekawan nerapaken utawi nampilaken (kegiatan nyerat kreatif lan crita) hasil saking minggu setunggal lan kalih. Murid diajak supados landep pikiré lan daya nalaré. Kegiatan dirancang kanggé nyukani kelonggaran takén lan ngeduk penjelasan ingkang caket sareng murid. 14. Asil pedamelan siswa lan bukti mbijih saged dikempalaken ingkang wujudipun portofolio siswa. 15. Kanggé usaha ndangdani diri lan minggu efektif, damel seratan refl eksi sesampuné 1 téma utawi bahan ingkang sampun priyad. 16. Supados murid seneng teng Basa Cerbon-Dermayu, yakinaken yan diriné cerdas lan saged. 17. Supados tujuan piwulang kelaksana, guru ugi kedah sigap lan sabar ngadepi murid, keranten kemampyan murid béntenbénten, ditambih malih boten sedaya cara piwulang pas kelawan sedaya guru, murid, tempat, waktu lan bahan ajar. C. Landesan Formal Bahan piwulang Basa Cerbon-Dermayu ingkang dipun bébéraken teng salebeté buku puniki dedasaripun teng Kurikulum 2013, 4 Blajar Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu Buku Pituduh Guru SMP/MTs Kelas VII

17 ingkang antawisipun latar wingking, watek, lan tujuan. Kurikulum Basa Cerbon-Dermayu utawi Kompetensi Inti lan Kompetensi Dasar ( KIKD) Mata Pelajaran Basa lan Sastra Cerbon- Dermayu disusun lan diwedalaken déning Balai Pengembangan Bahasa Daerah dan Kesenian (BPBDK) Dinas Propinsi Jawa Barat. Upami dislusuri saking inggil, inggih punika milet teng Kurikulum Tingkat Nasional, keranten puniki kelebet Kurikulum Daérah (Kurda). Kusus teng tingkat SMP/MTs Kelas VII, Kurikulum Basa lan Sastra Cerbon Dermayu ingkang disusun déning BPBDK dirinci dados KIKD, ingkang sampun dipasaken sareng Kurikulum Nasional lan alokasi waktu. Puniki angrupiaken struktur ingkang ditetepaken, lan selaminé kedah dados pedoman teng salebeté kegiatan piwulang. Guru sampun medal saking patokan KIKD, tema lan alokasi waktu. Mekoten uga milih bahan lan mulang, guru disukani kelonggaran lan kedah tregep. Buku puniki sanés dianggep mung-mungé satunggaling sumber bahan ajar, sebab ingkang diarepaken KIKD boten sedaya nyekapi upami ngandalaken satunggalipun sumber mawon. Kedah wonten buku sanésé kanggé ndukung kegiatan piwulang, antawisipun media massa, bab élmu sanésé lan kahanan socialbudaya masyarakat Cerbon Dermayu. Dituntut kedah kréatip, kepripun carané ngilari lang ngungkap bahan penunjang supados KIKD saged pas sareng tujuan. D. Sistem, Prinsip lan Penyampéan Piwulang Sedaya materi teng salebeté buku puniki dimimiti bagian wacana, nerangaken, nelaah, lan latihan. Disampékaken nganggé cara spiral : diawali ingkang paling gampil, teras ningkat sampé ingkang angél. Nyusun bahan ingkang gampil lan angél didasaraken nerapaken saben piwulang. Teng salebeté rincian ingkang boten wiyar, sistem spiral puniku nerapaken saben nomer. Umpamané teng salebeté latihan dijelasaken teng tugas njawab pitakénan, tingkat keangélan pitakénan nomer 8 kedah wonten teng andapé keangélan nomer 9. Bab I: Pituduh Umum 5

18 Sistem spiral ingkang dianggé teng salebeté buku puniki didasaraken teng prinsip proporsional lan bertaha sampun ketebihan. Perkawis puniki saged diterapaken mbangun lahiriyah (dawa-cindeké, umum, kompleks) tembung, ukara, utawi wacana uga saged teng salebeté, isinipun (gampil botené). E. Standar Kompetensi Lulusan ( SKL ) Sikap Ketrampilan Kawruhan Nrima, njalanaken, ngregani, lan ngamalaken pribadi ingkang nggadahi iman, akhlak mulia, percaya diri lan tanggung jawab ingkang wonten kaitané sabab kelawan tempat lan lingkungan masyarakat, alam seisiné serta dunya lan adabé. Nrima, takén, nyobi, ngolah, nyampékaken, nalar lan nerapaken pribadi ingkang saged sampun mikir, lan prilaku kelawan pas lan pinter teng salebeté ranah sing ngumpet (abstrak) lan jelas (kongkrit). Weruh, wiraos, nerangaken, ngolah pibadi ingkang nguwasai élmu kawruhan, teknologi, seni budaya lan wawasan kamanusan, kebangsan, kanegaran lan keadaban. F. Proses Mulang Proses mulang nganggé pendekatan saintifi k, langkahlangkahé kados puniki: 1. Niténi (MENGAMATI) kelawan cara maos utawi ningal. 2. Takén (MENANYA) kelawan cara caturgunem utawi musyawarah. 3. Nalar (MENALAR/MENGASOSIASI) kelawan cara nambih kawruhan sanésé. 4. Nyobi (eksplorasi/ eksperimen). 5. Nampilaken utawi nyajiaken (MENGOMUNIKASIKAN). 6. Mbangun jaringan (NETWORKING) kelawan cara ngilari bahan saking sumber liyan. 6 Blajar Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu Buku Pituduh Guru SMP/MTs Kelas VII

19 G. Kompetensi Inti (KI) sareng Kompetensi Dasar (KD), mata pelajaran bahasa dan sastra Cirebon SD/MI Kelas VII KOMPETENSI INTI (KI) 7.1 Menghayati dan mengamalkan ajaran agama yang dianutnya 7.2 Menghargai dan menghayati perilaku jujur, disiplin, tanggung jawab, peduli (toleransi, gotong royong), santun, percaya diri, dalam berinteraksi secara efektif dengan lingkungan sosial dan alam dalam jangkauan pergaulan dan keberadaannya KOMPETENSI DASAR (KD) Menghargai dan mensyukuri keberadaan bahasa Cirebon sebagai anugerah Tuhan Yang Maha Esa sebagai sarana komunikasi dalam Guneman (percakapan), Iklan Layanan Masyarakat, Pengalaman Pribadi, Parikan, menulis Carakan, Wangsalan, Tembang Macapat berupa pupuh sinom, dan Guritan (puisi) Menunjukkan perilaku jujur, tanggung jawab dan santun dalam menggunakan bahasa Cirebon untuk Guneman (percakapan), Menunjukkan perilaku jujur, tanggung jawab, percaya diri, peduli, dan santun dalam menggunakan bahasa Cirebon untuk Parikan Menunjukkan perilaku jujur, tanggung jawab, dan santun dalam menggunakan bahasa Cirebon untuk membuat iklan layanan masyarakat Menunjukkan perilaku jujur, tanggung jawab, dan santun dalam menggunakan bahasa Cirebon untuk mengapresiasi dan mengekspresikan Wangsalan. Bab I: Pituduh Umum 7

20 7.3 Memahami pengetahuan (faktual, konseptual, dan prosedural) berdasarkan rasa ingin tahunya tentang ilmu pengetahuan, teknologi, seni, budaya terkait fenomena dan kejadian tampak mata Menelaah, mengidentifi kasi, dan memahami teks Guneman(percakapan) tentang kehidupan sehari-harisesuai dengan kaidah-kaidahnya Menelaah, mengidentifi kasi, dan memahami teks Parikansesuai dengan kaidahkaidahnya Menelaah, mengidentifi kasi, dan memahami teks iklan layanan masyarakat sesuai dengan kaidahkaidahnya Menelaah, mengidentifi kasi, dan memahami teks Wangsalansesuai dengan kaidah-kaidahnya Menelaah, mengidentifi kasi, dan memahami Babadsesuai dengan kaidah-kaidahnya Menelaah, mengidentifi kasi, dan memahami Carakan sesuai dengan kaidahkaidahnya Menelaah, mengidentifi kasi, danmemahami Guritan(puisi) sesuai dengan kaidah-kaidahnya. 8 Blajar Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu Buku Pituduh Guru SMP/MTs Kelas VII

21 7.4 Mencoba, mengolah, dan menyajikan dalam ranah konkret (menggunakan, mengurai, merangkai, memodifi kasi, dan membuat) dan ranah abstrak (menulis, membaca, menghitung, menggambar, dan mengarang) sesuai dengan yang dipelajari di sekolah dan sumber lain yang sama dalam sudut pandang/teori Menyusun dan memperagakan Gunem- an (percakapan) tentang kegiatan sehariharisesuai dengan kaidahkaidahnya Mengekspresikan dan menanggapi teks Parikan Menyusun dan menanggapi iklan layan- an masyarakat sesuai dengan kaidahkaidahnya secara lisan dan tulisan Menyusun dan menanggapiteks Wangsalan sesuai dengan kaidahkaidahnya Menanggapi dan menyajikan isi serta nilai-nilai yang terkandung dalam Babad sesuai dengan kaidah-kaidahnya secara lisan dan tulisan Menafsirkan, menanggapi, dan mengeks- presikan Carakan sesuai dengan kaidahkaidahnya Menafsirkan, menanggapi, dan mengeks- presikanguritan (puisi)sesuai dengan kaidahkaidahnya. Bab I: Pituduh Umum 9

22 H. Tema sareng Bahan Piwulang Tema 1 : Tresna Lingkungan Bahan : Deskripsi Tema 4 : Teknologi Tepat Guna Bahan : Deskripsi Tema 2 : Budaya Cerbon-Dermayu Bahan : Deskripsi Tema 3 : Remaja lan Pendidikan Karakter Bahan : Deskripsi TEMA & BAHAN AJAR Tema 5 : Babad Cerbon- Dermayu Bahan : Crita Babad Tema 6 : Aksara Carakan Bahan : Aksara Sandangan Tema 7 : Guritan Utawa Puisi Bahan : Guritan 10 Blajar Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu Buku Pituduh Guru SMP/MTs Kelas VII

23 Bab III PITUDUH KUSUS

24 Wulangan 1 TRESNA LINGKUNGAN Minggu kaping 1 Mbangun Konteks 1. Sedurunge pelajaran dimulai Guru ngucapaken salam lan dijawab murid bareng-bareng. Guru ngenalaken diri. 2. Guru ngabsen murid, sapa kang ora teka lan takon sabab musababe ning batur pareke atawa parek umahe. 3. Guru nulis tema ning papan tulis yaiku tresna lingkungan, latar belakang lan tujuan pembelajaran sing pengen dituju. 4. Guru ngawali mbangun konteks kelawan ngupahi pengantar tresna lingkungan, kelawan lingkungan kang asri tur enak dipandeng gawe tentrem ning ati sekabeh manusa. 5. Guru mbuka wawasan murid kelawan cerita lingkungan ning sekitare kang indah lan asri ngupahi manfaat kanggo sekabeh manusa. 6. Guru nugasaken murid maca wacana ning sor iki, supaya pada aktif macane gantian sealinea siji murid terus sampe pragat. Guru nerangaken akibate lamon lingkungan ora dijaga lan dilestarikaken kaya konon akiibate, mula kabeh murid kudu melu njaga lan melu ngrasa nduweni alam sing ana ning sekitar kita kabeh. Guru nerusaken pembelajaran karo judule tresna lingkungan. Salah siji murid maju ning arep kon maca bature ngrongokaken bari maca buku ning jero ati. A. Tresna Lingkungan Tanduran, sato kewan, lan lingkungan kayadene lemah, banyu, geni, lan hawa kudu dijaga. Baka dipiara utawa diopeni kalawan bener bakal nguntungaken lan ngasilaken. Wong-wong bisa urip, jagjag, aman, ayem, tentrem, gawe betah lair lan batin. 12 Blajar Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu Buku Pituduh Guru SMP/MTs Kelas VII

25 Apa sing diarani tresna lingkungan iku? 1. Lingkungan urip, yaiku kabeh sing ana ning sekubenge menungsa lan ana hubungan timbal balike. Mbuh kuwen barang urip utawa barang mati. Pira-pira ciri barang urip yaiku perlu mangan, mekar, lan nurunaken keturunane. Kayadéné menungsa, sato kéwan. lan tanduran. Barang mati kayadéné lemah, banyu, geni, watu, udan lan séjén-séjéné. Kabeh baka diopeni akeh mupangate. Bisa nggawe lingkungan ramah lan bisa nyiptakaken masyarakat sehat, aman, tentrem lair lan batin. 2. Indonesia kewentar minangka paru-parune jagat. Sebab Indonesia duwe alas rungkud lan ngasilaken oksigen sing akeh. Ning negara Indonesia akeh tanduran lan sato kewan sing khas. Contone tanduran kayu cendana, uwit matoa, manuk cendrawasih, orang utan, komodo, lan sejen-sejene. 3. Ekosistem aja kungsi rusak, kudu dijaga lan diopeni kayadene kawasan Gronggong Cerbon lan gunung Cerme, katon alase sing ijo royo-royo lan subur. Kali sing banyune bening akeh iwak katon pating klibir kudu dijaga lan dilestariaken. Kuwayang baguse. Pulo Menyawak sing jero segarane bisa dideleng. Terumbu karange bisa disilemi, bisa ndeleng endahe sesawangan kaanan segara. Arep manjing ning pulo dipapag alas mangrove. Katon wit api-api, wit kapidada, pandan segara, bako lan sejene masih katon cukul subur. Uga satoan menyawak minangka dadi ciri khas lan dadi daya tarik pulo Menyawak sing minangka kawasan wisata bahari ning Dermayu. 5. Alam sing bagus lan asri iku kudu dieman, dipiara, ditresnani, dijaga lan dilestarikaken. Rasa seneng lan tresna ning alam lan lingkungan kudu dicukulaken sing awit sekiyen. Ambir pada rumasa lan rasa nduweni lan tanggung jawab lestarine alam Indonesia. Tresna lingkungan uga nduweni arti tetep njaga alam Indonesia minangka paru-parune dunya sing pancen akeh mupangate kanggo makhluk urip selawase. Sing luwih penting maning yaiku wujud sukur ning Gusti Allah Kang Maha nyiptakaken alam lan seisie. Bab I: Pituduh Kusus 13

26 Sawise murid maca gantian ana bocah 3-4 maju ngarep, selanjute Guru nglakuaken tanya jawab karo murid kelawan tampilan gambar-gambar mau, lan njaluk murid njawab lan diskusikaken karo batur-bature pitakonan ning esor iki. Guru njaluk murid gawe kelompok, lan ngerjakaken pitakonan ning sor iki bareng-bareng. 1. apa sampeyan kabeh bisa- melu njaga lingkungan? 2. Apa bae kang bisa dilakukan kanggo njaga lingkungan? 3. Nangapa lingkungan kudu dijaga? 4. Apa bisa urip tentrem lamon lingkungan ora dijaga? 5. Apa akibate lamon lingkungan ora dijaga? Jawaban alternatif guru 1. Bisa. 2. Melu bebersih pekarangan lan latar umah, nandur kekembangan lan nyiram supaya aja garing, 3. Sebab lamon ora dijaga lingkungan bakal rusak. 4. Ora bisa 5. Lamon lingkungan ora dijaga bakal nyilakani kayadene banjir,longsor uga timbule bibit penyakit. Guru ngumpulaken hasil jawaban murid lan saben kelompok perwakilane maju bacakaken hasil diskusine. B. Bausastra Titenana tembung-tembung ning sor iki: Tembung/kata Tembung/kata Cerbon- Bahasa Bahasa Cerbon-Dermayu Dermayu Indonesia Indonesia alas hutan lawas lama awit mulai lemah tanah, bumi banyu air mekar berkembang cukul tumbuh menyawak biawak diobar dibakar minangka sebagai Diopeni diurus mupangat manfaat Endah bagus ngulet menggeliat 14 Blajar Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu Buku Pituduh Guru SMP/MTs Kelas VII

27 Eman sayang njeblug meletus Genah tempat runtah sampah Geni Api rumasa, merasa, mengakui Hawa udara rungkud lebat Iwak Ikan satowan binatang Jagjag Kuat segara laut Katon terlihat sumringah senang,girang kaya dene seperti tanduran tanaman Kewentar terkenal uwit pohon Kuwayang betapa tresna senang Sawise maca bareng-bareng, saben murid gawe sekalimat (seukara), sing absen 1 sampe 34 murid dipai tugas gawe kalimat kelawan tembung sing ana ning jero kotak mau. Contoh: Akeh kekembangan kang gawe seneng ning pendelengan kaya dene kembang melati, kembang mawar lan kembang kertas. Sewise murid gawe kalimat, kelawan giliran sampe akhir, murid macakaken hasil pegaweane. Langkah selanjute guru mbagi kelompok ning kegiatan 1. Saben kelompok jumlahe 4-5 murid. KEGIATAN 1 Kanggo tugas klompok diskusi paling akeh 5 siswa. Yaiku mbangun konteks pemahaman bab Tresna Lingkungan. Coba wangsulana pitakon-pitakon ning esor iki. Tulisen nganggo basa padinan. 1. Coba critakaken kaanan lingkungan sing ana ning sekubunge umahe dewek-dewek! 2. Ceritakaken uga kaanan sing ana ning lingkungan sekolah! 3. Critakaken kaanan apa bae sing bisa diunggulaken ning bumi Cerbon lan Dermayu! 4. Apa sing diarani lingkungan urip? 5. Bab apa bae sing bisa mengkuhaken lingkungan urip? 6. Kepriben carane njaga lingkungan sing bener? 7. Jelasaken ekosistem sing ketenger masih kejaga? 8. Jelasaken mupangate lingkungan sing lestari? Bab I: Pituduh Kusus 15

28 Jawaban guru 1. Ning umah kita masyarakte kompak kanggo njaga kebersihan lingkungan, tetanduran akeh lan gede-gede, kekekbangan samia asri enak dipandeng ning mata. 2. Ning lingkungan sekolah akeh kekembangan kang ditandur akeh maceme ana kembang melati, kemabang mawar, kemabang kertas uga ana kembang sing kanggo obat-obatan. 3. Sing bisa diunggulaken kelawan keanaan ning bumi Cerbon- Dermayu yaiku ekosistem masih dijaga lan asri, kaya dene ning pinggir laut masih akeh mangrup, lan iwak-iwake masih akeh. 4. Lingkungan urip yaiku kabeh sing ana ning sekubenge manusa lan ana timbal balike. 5. Kang bisa mengkuhaken (nguataken) lingkungan urip yaiku rasa nduweni lan melu ngopeni apa sing ana ning lingkungane dewek-dewek. 6. Cara njaga lingkungan sing bener yaiku lamon tanduran kudu dieman,lamon satoan kudu dipiara lan lingkungan kudu dijaga. 7. Ana manuk ning lingkungan, anane kekembangan, terumbu karang ning segara. 8 Lingkungan sing lestari bakal mupangati kayadene tanduran pelem kang masih akeh, kekembangan kang disuling dadi lenga wangi lan hasil laut kang bisa didakaken bahan kerupuk urang. Hasil diskusi lan jawaban kelompok dipajang ning arep. Lan saben kelompok mresentasikaken jawabane. Guru ngupahi nilai ning saben kelompok kelawan keaktifan murid. Minggu kaping 2 1. Sedurunge pelajaran dimulai Guru ngucapaken salam lan dijawab murid bareng-bareng. 2. Guru ngabsen kehadiran murid, sapa sing ora teka lan apa alesane. 3. Guru njelasaken tema guneman, latar belakang lan tujuan pembelajaran sing pengen dituju.yaiku belajar Paguneman 16 Blajar Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu Buku Pituduh Guru SMP/MTs Kelas VII

29 4. Guru ngawali arti Paguneman kelawan ngupahi pengantar gunane Paguneman, kelawan Paguneman kang bener tur ngerti ning paguneman manusa. 5. Guru mbuka wawasan murid kelawan maca bareng-bareng Guneman ning esor iki. 6. Guru mbagi kelompok peran sing bakal ngucapaken guneman ning esor iki. Akehe 8 murid. 7. Guru ngupahi kesempatan murid kanggo mbagi peran. C. Guneman Wacaen guneman ning sor iki, terus peranaken ning arepe kelas. Tentuaken batur-batur seklompoke, ana sing dadi Pak Guru, Carmi, Wanto, Indah, lan murid sejene. Tresna Lingkungan Pak Guru : Wilujeng enjing. Siswa kabeh : Wilujeng enjing Pak Guru. Pak Guru : Dina kiyen arep blajar bab Tresna Lingkungan. Coba, sapa sing bisa njelasaken apa sing diarani lingkungan? Carini : Kula pak! Pak Guru : Ya, coba, siswa sejene rungokaken apa sing dijelasaken Carini. Carini : Kang dipun wastani lingkungan gesang yaniku sedaya mawon kang wonten teng sekubenge panggenan gesang menungsa. Nggadahi hubungan timbal balik. Nyakup mahluk ingkang gesang sareng benda-benda mati. Ingkang gesang biasae perlu dahar lan nerusaken keturunan. Kadosdene menungsa, wiwitan, lan sato kewan. Barang mati contoe siti, toya, sela sareng hawa. Pak Guru : Wah, bagus pisan, sapa sing bisa nambahi maning? Wanto : Kula pak Guru. Bab I: Pituduh Kusus 17

30 Pak Guru : Coba, Wantoi Wanto : Lingkungan niku kedah dijaga lan dirumat kelawan sae, supados katah manfaatipun kangge masyarakat. Pak Guru : Pinter, coba Indah apa manfaate baka lingkungan kejaga lan kerumat? Indah : Katah Pa, lingkungan dados sehat, hawa bersih. Nyenengaken boten katah penyakit ingkang muncul, tanduran utawi bumi saged ngasilaken who-wohan ingkang diperlukaken kangge para makhluk gesang. Pak Guru : Nah sekiyen, kenangapa Indonesia diarani paruparune dunya, sapa sing bisa njawab? Sinta : Kula Pa. Teng Indonesia katah wana ingkang masih rungkud, iku ngasilaken oksigen. Indonesia ugi benten sareng negari sanese. Contohe taneman ingkang boten wonten teng negara kadosdene cendana sareng jati. Teras paksi Cendrawasih sareng komodo. Pak Guru : Wah bener maning bae, terus sapa sing arep nambahi! Pandu : Kula Pak. Pak Guru : Ya, coba jelasaken! Pandu : Ekosistem teng Jawa Barat maksih kejaga, salah satunggalipun Gunung Cerme, wana maksih ketingal subur ijem. Tuk-tuk medalaken toya kang bening saged diinum, saged kangge ngoncori sabin, saged kangge miara ulam. Tetaneman ageng maksih katah ditemploki anggrek ingkang maneka warni. Codot utawa kalong maksih ngumpet teng wiwitan, sareng gua-gua ingkang masih kejaga. Pak Guru : Ya bagus Pandu pinter. Tegung : Kewan-kewan reptile, kadosdene kadal, menyawak, uga kidang, sima, ayam wana, lan trenggiling maksih katah ketingal. Pak Guru : Wah, wah Indonesia pancet hebat, tapi bli kudu dialem bae. Kita kabeh kudu muji syukur ning Gusti Allah, diupai alam sing bagus lan pepek. Alam Indonesia lir ibarat zamrud katulistiwa. Terus apa intine sing paling utama baka wis diparingi keberkahan sing semono 18 Blajar Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu Buku Pituduh Guru SMP/MTs Kelas VII

31 baguse, sapa sing bisa jawab? Indri : Kula Pak, alam ingkang endah sae niku kedah dijaga, ditresnani, dilestariaken. Tresna lingkungan niku katah mupangate kangge sedaya menungsa. Supados boten wonten malih musibah kados banjir, longsor, uga bencana sanese. Pak Guru : Ya sukur pisan, awit dina kiyen ayuh pada nresnani lingkungan supaya tetep lestari. Siswa kabeh : Nggih Pa... *** Sawise murid meranaken ning arep kelas, guru ngupahi nilai kanggo saben murid, kelawan kualitas dewek-dewek. Sawise ngupahi nilai, guru lan murid maca kelawan dilafalaken tembungtembung padinan maksude supaya murid biasa ngucapaken tembung bebasan. Tembung-tembung bebasan lan padinane kula, kawula = kita, isun kang, ingkang = sing wastani = diarani gesang = urip niku = iku sedaya, sedanten = kabeh mawon = bae wonten = ana sareng, kaliyan = bari, karo nggadahi = nduweni pejah = mati dahar = mangan neda = jaluk antawise = antarane siti = lemah, tanah toya = banyu latu, brama = geni sela = watu hawa = udara kedah = kudu rumat = piara sae = bagus kawontenane = kaanane amargi = sebab boten = bli katah = akeh taneman = tanduran wana = alas rungkud = ketel (lebat) benten = beda sanesen = sejene lajeng = terus ketingal = katon setunggal = siji ijem = ijo tuk = mata air medal = metu gampeng = tebing sabin = sawah ulam = iwak sima = macan ayam wana = ayam alas Bab I: Pituduh Kusus 19

32 Sawise diwaca bareng-bareng guru ngupahi contoh pengetrapanane ning ukara, kaya dene: sampeyan wastane sinten? Murid ditugasi gawe kalimat karo tembung sing ana ning kotak mau saben murid sekalimat lan diwacakaken supaya bature ngrongokaken.. Sawise kegiatan gawe ukara mau pragat terus pembelajaran dilanjutake ning kegiatan -2 KEGIATAN 2 Tulisen tembung sing ana ning kotak iring kiwe bari ukara ning kotak iring tengen, ambir dadi ukara sing bener. Conto: nomer 1 bisa didadekaken pedoman kanggo ngerjakaken nomer latihan seteruse. Tembung a. timbal balik b. cendana c. paru-parune d. mangan lan mekar e. laman laut lan alas mangrove f. salah sawiji g. dilestariaken Ukara 1. Sing diarani lingkungan urip, yaiku kabeh sing ana ning sakubenge menungsa, lan gawe hubungan... lingkungan iku nyakup barang urip lan barang mati. 2. Barang urip perlu..., kaya menungsa, kewan, lan tanduran, sing kudu ngembangaken lan nurunaken keturunane. 3. Alam Indonesia sing pepek iki kudu ditresnani, dieman, dijaga lan Indonesia kawentar lan diakoni minangka... dunya, sebab Indonesia nduweni alas sing masih rungkud, amba lan ngasilaken oksigen sing akeh. 5. Indonesia uga nduweni sumber daya alam, sing bli diduweni negara sejen. Contone tanduran..., sing mung ana ning alas propinsi NTB. 6. Baka plesir ning obyek Wisata Bahari Pulo Menyawak, arep manjing pulo wisatawan dipapag karo Blajar Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu Buku Pituduh Guru SMP/MTs Kelas VII

33 Pegawean murid dituker karo batur sebangkune, supaya dikoreksi endi sing salah lan endi sing bener. Terus hasile dianjingaken nilai kegiatan harian. Bobot nilai 6 x 100 = : 6 = 100 Jawaban guru ; 1. Timbal balik 2. Mangan lan mekar. 3. Dilestarikaken 4. Paru-parune 5. Cendana 6. Taman laut lan alas mangrup Hasil pegawean siswa dilebetaken ning buku nilai kegiatan. Guru nutup pembelajaran ning dina kien kelawan: bebasan minangka warisan budaya, laku lampa lan paomongan kudu nganggo tata titi lan sopan santun, Insya Allah selamet dunia akherat... amin. Wassalamualaikum warohmatullahi wabarokatuh. Minggu kaping 3 1. Sedurunge pelajaran dimulai Guru ngucapaken salam lan dijawab murid bareng-bareng. 2. Guru nulis ning papan tulis tema nyusun observasi, latar belakang lan tujuan pembelajaran sing pengen dituju.yaiku nyusun observasi. 3. Guru ngawali arti, gunane obsevasi kanggo kauripan manusa. 4. Guru mbuka wawasan murid kelawan gunane observasi kanggo kauripan manusa.(observasi artine neliti lan nulisaken data-data kang dideleng lan kudu dilaporaken hasile) 5. Guru nugasaken murid-murid gawe kelompok lan nyiapaken buku catetan kanggo njawab hasil observasine. Bab I: Pituduh Kusus 21

34 D. Nyusun Laporan Hasil Observasi Tugas 1 : Nyebutaken Aran lan Nerangaken Gunane Upai tanda panah ning gambar sing pas bari tembung sing ana ning iringane gambar. Terus jelasaken wujud lan kegunaane. Rundingaken karo anggota klompoke. Jawaban guru: godong - pang - uwit - watu - kewan - balong - banyu - warak. Wujud Gunane Godong Kanggo gawe panganan, mekare tanduran. Pang Kanggo nyangga godong lan woh-wohan Uwit Kanggo ngasilaken woh, atawa kekayuan. Watu Kanggo pondasi umah, kanggo ngatosaken dalan. Lemah Kanggo nandur palawija, kanggo gawe bata Balong Kanggo nyimpen banyu, kanggo ngingu iwak. Banyu Kanggo adus, kanggo nginum. Oyod Kanggo luruh panganane tetanduran ning jero lemah Kayu Kanggo saka umah, kanggo korsi, bupet. Sawise murid ngerjakaken obsevasi mau, saben kelompok mbacakaken hasil observasine ning arepa kelas. Guru ngupahi nilai keaktifan murid, lan dianjingaken ning buku nilai. Tugas 2 : Ngurutaken Unsur Teks Wacaen sing titen teks wacana ning sor iki! Beneraken ukara lan urutan paragrape. Ketik ning komputer utawa notebook, terus diprint. Baka wis pragat, serahaken ning bapa/ibu guru. Pulo Menyawak Pulo Menyawak kudu dijaga. Sebab sekiyen akeh wong sing ngrusak terumbu karang. Iwak-iwak hias lan watu karang dijukuti lan didol kanggo akuarium. Bli pada mikir yen tindakan iku bisa ngrusak habitat sejene. Mulane, ayuh bareng-bareng pada njaga pulo Menyawak. Baka bli dijaga, anak putu mengko bli bakal bisa ndeleng endahe pulo Menyawak iku maning. 22 Blajar Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu Buku Pituduh Guru SMP/MTs Kelas VII

35 Ning pulo Menyawak wis ana cottage-cottage kanggo nginepe wisatawan lokal utawa mancanegara. Sejene kuwen uga kanggo penelitian ilmiah biota-biota laut sing ana ning kono. Yen mangsa wulan Agustus lan September ning nggon iki sering ditekani manuk-manuk migrasi sing negara Australia. Yaiku manuk pelican, cangak ireng, jalak claret biru, lan sejen-sejene. Tetenger manuk sing migrasi iku kaya dene ning sikile ana gelange. Artine manukmanuk iku dilindungi, dadi bli kena ditembak utawa diikepi. Kawasan wisata bahari pulo Menyawak ambane kira-kira 200 hektar, nduweni sumber daya alam hayati lan ekosistem sing khas, unik, lan wutuh uga alami. Yaiku alas alami lan alas mangrove. Ning sejerone wana akeh menyawak, kancil, ula sanca sing gedegede, manuk rawa lan manuk-manuk sing Australia. Baka marani pulo Menyawak, adohe kira-kira 26 mil utawa sekitar seket kilometer sing pesisir Dermayu. Daratan iku dipungsiaken kanggo pelestarian habitat satoan, tanduran, uga perhubungan. Ning kono uga dibangun mercusuar, kanggo tanda ngupai weruh kapal-kapal sing liwat supaya bli nabrak watu karang. Nembe manjing ning pulo menyawak dipapag ning taman laut sing bagus lan nyenengaken. Katon ewuan iwak pating sliwer. Alas mangrove, wit api-api, wit kapidada, lan sejen-sejene sing mbentengi pulo menyawak. Manjing setitik maning katon bangunan mercusuar sing bengene jare salah sawijine tetinggalan pemerintah kolonial Belanda. Sing mbangun yaiku Z.M Willem III taun Wisata bahari pulo menyawak diopeni kanggo ngelestarikaken lingkungan alam bahari lan pengembangan ilmu pengetahuan. Sebab ning kono alame masih asli, terumbu karange masih alami, bangunan-bangunan cagar budaya masih bagus. Sato kewan sing ana ning pulo Menyawak masih lestari sebab alase masih wutuh yaiku alas lindung sing masih rungkud. Jawaban Guru: Ning pulo Menyawak wis ana cottage-cottage kanggo nginepe wisatawan lokal utawa mancanegara. Sejene kuwen uga kanggo Bab I: Pituduh Kusus 23

36 penelitian ilmiah biota-biota laut sing ana ning kono. Yen mangsa wulan Agustus lan September ning nggon iki sering ditekani manuk-manuk migrasi sing negara Australia. Yaiku manuk pelican, cangak ireng, jalak claret biru, lan sejen-sejene. Tetenger manuk sing migrasi iku kaya dene ning sikile ana gelange. Artine manukmanuk iku dilindungi, dadi bli kena ditembak utawa diikepi. Minggu kaping 4 1. Sedurunge pelajaran dimulai Guru ngucapaken salam lan dijawab murid bareng-bareng. 2. Guru njelasaken yen sekiyen waktune kanggo latihan ulangan. 3. Guru nugasaken murid nyiapaken kertas kanggo jawaban lan diupahi aran,kelas lan no Absen. 4. Guru ngupahi pangeling-eling supaya dikerjakaken dewekdewek, Lan dodoke sing rapih. LATIAN ULANGAN I. Pilih salah siji wangsulan kang bener! 1. Antara menungsa karo lingkungan urip sejene ana hubungan... A. sing bagus lan nyenengaken B. antara sing mati lan urip C. timbal balik lan kompleks D. sing kurang nyenengaken 2. Alam Indonesia kudue. A. didelengaken lan diumbaraken ambir tambah mekar B. ditresnani lan diengoni dewek sampe entok kabeh C. dijaga lan diawasi toli didol ambir olih duwit akeh D. dipiara, dijaga, dimangpaataken, lan dilestariaken 3. Bocah sekolah sing minangka generasi kudu A. dadi wong tani kabeh ambir bli kurang mangan B. nduweni rasa lan rumasa ngrumat alam lingkungan 24 Blajar Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu Buku Pituduh Guru SMP/MTs Kelas VII

37 C. bisa ngedol apa-apa sing ana ning negeri Indonesia D. sering melu kumpulan karo wong tuwa-tuwa 4. Aran sato kewan contoe... A. klinci lan maribang B. cendana lan puyuh C. cendrawasih lan kalkun D. bonteng lan bligo 5. Anane alam lingkungan urip sing kejaga, gawe urip... A. sehat, ayem, tentrem lan nyenengaken B. sarwa ana lan sonder keder ngulatine C. tambah keder sebab kudu nggarap sawah D. angger bae sebab tetep megawe II. Isenana titik-titik ning sor iki nganggo jawaban sing bener! 1. Sing wajib miara lan njaga lingkungan yaiku Tempat ngingi iwak sing kanggo pajangan diarani Umpami dereng paham plajaran, kedah Mang Ruslan miyang ning segara, baka sore utawa sedina rong dina balik olih iwak akeh. Pegawean Mang Rusdi yaiku Pesisir sing bagus, adem, bersih, lan ombak pating sempyok nyenengaken, bisa didadiaken sewiji tempat Ning pulo Menyawak akeh manuk migrasian sing negara Australia. Tembung migrasi artie Alas iku katon rungkud, sebab akeh Baka ning latar umah akeh tanduran, hawa dadi krasa Wong-wong sing pada teka ning nggon wisata diarani Wader, mujaer, bandeng, sembilang, lele. Niku nami-nami... III. Jawaben pitakonan ning sor iki 1. Jelasaken mangpaate tanduran api-api! 2. Sebutaken 3 akibat baka lingkungan rusak! 3. Sebutaken sewiji contoh wujud sukur ning Gusti Allah sing wis nyiptakaken alam lan seisie! 4. Apa artie suwaka margasatwa? 5. Apa mulane alam nusantara dijuluki paru-paru dunia? Bab I: Pituduh Kusus 25

38 IV. Gawea karangan miturut gambar ning sor iki. Siji gambar setitike separagrap! a b c d Jawaban guru. A. 1.C 2. D 3. B 4.C 5. A B. 1. Kita kabeh 6. Aburan 2. Aquarium 7. Wiwitan lan Alang-alang 3. tangled 8. Adem-ayem 4. nelayan 9. Wisatawan 5. wisata 10. Ulam C. 1. Kanggo enjaga lemah aja sampe longsor kegawa banyu laut. 2. longsor, banjir, langka banyu. 3. njaga lingkungan supaya lestari 4. tempat sing dilindungi kanggo satoan lan wit-witan 5. sebab Indonesia masih akeh tanduran sing ngasilaken oksigen D. 1. Sardi iku getol maca tempate ning endi bae, mulane deweke dadi juara ning kelase. Lagi enak-enak maca ning sor pelem ana bature Sardi ngajak nunggang kuda. Sardi : ayu nunggang kuda karo isun jare Sadili karo suara rada rosa. Ora gah Dil kita sukukikine arep ulangan, kecap Sardi bari maca bae. 2. Dina Minggu Oom diajak bapane ning kebon Binatang ning Bandung. Akeh satoan kaya dene : zebra, banteng,gajah lan macan. Oom kaget ora kejagan zebra sing maune depa dipareki ngadeg mareki Oom. 3. Dina minggu jumaroh,warinih lan casimah ora sekolah. Bocah telu mau pada dolanan loncat karet paakeh-akehan itungan. Sawise dolanan mau dilaksanakaken nyatane Jumaroh sing akeh lan dadi pemenange. Tapi bocah telu tetep rukun, padergah Cuma dolanan. 26 Blajar Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu Buku Pituduh Guru SMP/MTs Kelas VII

39 4. Kanggo ngadepi Adipura masyarakat Dermayu pada bebersih ning lingkungan umahe masing-masing. Bapa kuwu mimpin masyarakate mberseni saluran-saluran sing pada mampet. Sunarti duwe kegiatan dewek yaiku nyiram kembang ning adepan umahe. Bab I: Pituduh Kusus 27

40 Wulangan 2 BUDAYA CERBON-DERMAYU Minggu Kaping Sedurunge pelajaran dimulai Guru ngucapaken salam lan dijawab murid bareng-bareng. 2. Guru nulis ning papan tulis tema pembelajaran yaiku Budaya Cerbon-Dermayu. 3. Guru ngawali arti budaya, gunane budaya kanggo manusa. 4. Guru mbuka wawasan murid kelawan maca bareng-bareng wacana ning esor iki.: Apa sing diarani budaya nasional? Budaya Indonesia yaiku kabeh budaya nusantara, kebudayaan lokal, utawa kebudayaan asing sing manjing ning Indonesia lan wis diselaraskan bari kultur masyarakat Indonesia Kebudayaan nasional yaiku kebudayaan sing diakoni minangka identitas nasional. Wujud kebudayaan lokal utawa daerah ning Indonesia bisa dideleng saking adat istiadat, umah adat, tembang utawa lagu, musik lan karawitan, seni sungging utawa gambar, seni patung, seni kawih utawa swara, seni sastra, busana adat, panganan, pilem lan sejen-sejene. Sing diarani tari daerah ning Indonesia akeh pisan. Unggal daerah nduweni khas dewek-dewek. Sewiji contoh tarian daerah minangka wujud kebudayaan sing bisa nodokaken identitas nasional. Minangka generasi penerus, kita kabeh kudu mekaraken seni budaya daerah sing ana lan bisa nglestarikaken. Ning kegiatan 1 sesampune murid maca wacana mau guru ngupahi pitakonan sing ana kaitane karo Budaya Dermayu Cerbon. a. Apa sing diarani Budaya? b. Sebutaken sing kepanjing Budaya? Kegiatan selanjute guru nugasaken murid kanggo maca wacan tari topeng. 28 Blajar Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu Buku Pituduh Guru SMP/MTs Kelas VII

41 A. Tari Topeng Cerbon Tari (igelan) Topeng Cerbon minangka kesenian asli daerah Cerbon, uga Dermayu, Losari lan Brebes. Diarani tari topeng Cerbon sebab sing njogede nganggo topeng. Wujude tari Topeng Cerbon ana lima, yaiku: Topeng Panji, Topeng Samba utawa Pamindo, Topeng Rumyang, Topeng Tumenggung, lan Topeng Kelana utawa Rahwana. 1. Tari Topeng Panji Tari Topeng Panji, werna kedoke putih, digambaraken ning wujud menungsa sing tembe lair lan dianggep masih suci. Gerak igelane alus lan lembut, toli akeh menenge. Tembung topeng panji singgetan saking tembung Mapan ning kang siji, artine kudu nyembah ning Gustiu Allah Kang Siji. 2. Tari Topeng Samba utawa Pamindo Tari Topeng Samba, werna kedoke luwih putih. Nggambaraken menungsa rikala masih bocah sing sarwa pengen weruh. Mulane gerakan igelane lincah lan lucu kaya dene polahe bocah. Topeng Samba utawa Pamindo asal tembung Sambang utawa saban sing artine saben. Maknane saben waktu kita diwajibaken ngerjakaken kabeh perintah Gusti Allah. 3. Tari Topeng Rumyang Tari Topeng Rumyang werna kedoke kuning. Gambaran alam bocah sing miwiti nanjak nonoman utawa remaja sing lagi nggulati jati dirine. Gerak igelane kadang-kadang lembut, kadang gagah, kadang ganjen, lumrahe masa remaja sing pancen akeh masalah lan kepengenan. Topeng Rumyang asal sing tembung rum dadi arum lan Yang utawa Gusti Allah. Maknae kita kabeh kudu ngarumaken asmane Gusti Allah, yaiku kelawan donga lan dzikir. 4. Tari Topeng Tumenggung Tari Topeng Tumenggung werna kedoke abang enom. Gambaran menungsa dewasa lan wis nduweni tanggung Bab I: Pituduh Kusus 29

42 jawab. Minangka prajurit ; tegas, wani lan tangguh, budi bawa laksana (nduweni budi pekerti sing luhur). Bisa nerapaken silih asih, silih asuh, silih asah, gerak igelane awit rada keras lan mantep minangka wateke wong wis dewasa. 5. Tari Topeng Kelana utawa Rahwana Tari Topeng Kelana utawa Rahwana werna kedoke abang tua. Gambarane menungsa sing serakah, sombong, rosa, kasar lan angkara murka. Wong sing lagi kuasa akeh banda kayane. Klana saking tembung kelana/ngumbara utawa gegulat, maknane kabeh menungsa wajib ikhtiar. Tari topeng Cerbon kepanjing jogedan utawa igelan tradisional sing unik. Sing njoged nganggo kedok, kabeh tarian utawa igelan sing lima iku upamane topeng panji sejen karo topeng samba, sejen maning karo topeng rumyang, tumenggung lan topeng klana. Tari topeng bisa diigelaken dewekan bisa uga klompok. Sampe sekiyen tari topeng Cerbon masih ana lan disenengi. Dudu bae ning Indonesia tapi sampe ning mancanegara tari topeng Cerbon kawentar pisan. Maestro tari topeng sing Cerbon kaya dene Ibu Sawitri asal Losari, Mimi Rasinah asal desa Pekandangan Indramayu lan masih akeh maning. Prabotan Tari Topeng ; 1. Kedok utawa topeng digawe sing kayu, cara nganggone dicokot sing jero. 2. Sobra kanggo nutup sirah, jamang lan sumping kiwe tengen. 3. Klambi sing ana lengene. 4. Dasi sing dilengkapi bari peniti ukon (duwit logam jaman bengen). 5. Mongkron stagen sing tapih batik lokcan. 6. Benting stagen sing dilengkapi karo badong. 7. Srowal ireng seduwure dengkul. 8. Sampur utawa selendang rada dawa. 9. Gelang tangan utawa binggel. 10. Tapih motif Cerbonan/Dermayonan. 11. Boro utawa epek lan keris. 30 Blajar Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu Buku Pituduh Guru SMP/MTs Kelas VII

blajar basa lan sastra

blajar basa lan sastra blajar basa lan sastra cerbon-dermayu kanggé murid sd/mi kelas i Hak cipta kagungan Dinas Pendidikan Provinsi Jawa Barat selaras sareng Undang-undang Disklaimer: Buku puniki diwulangaken kanggé murid ingkang

Lebih terperinci

Blajar Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu

Blajar Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu Blajar Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu Buku Pituduh Guru SMP/MTs Kelas IX Hak cipta kagungan Dinas Pendidikan Provinsi Jawa Barat selaras sareng Undang-undang Disklaimer: Buku puniki diwulangaken kanggé

Lebih terperinci

Cerbon-Dermayu Kanggé Murid SMP/MTs Kelas VII

Cerbon-Dermayu Kanggé Murid SMP/MTs Kelas VII Blajar Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu Kanggé Murid SMP/MTs Kelas VII Hak cipta kagungan Dinas Pendidikan Provinsi Jawa Barat selaras saréng Undang-undang Disklaimer: Buku puniki diwulangaken kanggé murid

Lebih terperinci

Buku Pituduh Guru SMA/SMAK/MA/MAK Kelas XI

Buku Pituduh Guru SMA/SMAK/MA/MAK Kelas XI Blajar Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu Buku Pituduh Guru SMA/SMAK/MA/MAK Kelas XI Hak cipta kagungan Dinas Pendidikan Provinsi Jawa Barat selaras sareng Undang-undang Disklaimer: Buku puniki diwulangaken

Lebih terperinci

Cerbon-Dermayu Buku Pituduh Guru SD/MI Kelas V

Cerbon-Dermayu Buku Pituduh Guru SD/MI Kelas V Blajar Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu Buku Pituduh Guru SD/MI Kelas V Hak cipta kagungan Dinas Pendidikan Provinsi Jawa Barat selaras sareng Undang-undang Disklaimer: Buku puniki diwulangaken kanggé murid

Lebih terperinci

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN Satuan Pendidikan Mata Pelajaran Kelas/semester Materi Pokok Kompetensi Alokasi Waktu : SMP Negeri 1 Prambanan Klaten : Pendidikan Bahasa Jawa : VII/satu : Angka Jawa :

Lebih terperinci

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP)

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) SatuanPendidikan : SMP N 4 WATES Kelas/Semester : VII/1 Mata Pelajaran : Bahasa Jawa Materi Pokok : Unggah-ungguh Alokasi Waktu : 2 X 40 menit (80 menit) A. Kompetensi

Lebih terperinci

Buku Pituduh Guru SMA/SMAK/MA/MAK Kelas X

Buku Pituduh Guru SMA/SMAK/MA/MAK Kelas X Blajar Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu Buku Pituduh Guru SMA/SMAK/MA/MAK Kelas X Hak cipta kagungan Dinas Pendidikan Provinsi Jawa Barat selaras sareng Undang-undang Disklaimer: Buku puniki diwulangaken

Lebih terperinci

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) A. Kompetensi Inti 1. Menghargai dan menghayati ajaran agama yang dianutnya

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) A. Kompetensi Inti 1. Menghargai dan menghayati ajaran agama yang dianutnya RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) Satuan Pendidikan Kelas/Semester Mata Pelajaran Materi Pokok Alokasi Waktu : SMP N 4 WATES : VII/ Gasal : Bahasa Jawa : Unggah-ungguh : 80 menit A. Kompetensi Inti

Lebih terperinci

KOMPETENSI INTI KOMPETENSI DASAR. MATA PELAJARAN BAHASA SUNDA SEKOLAH MENENGAH PERTAMA (SMP) MADRASAH TSANAWIYAH (MTs.)

KOMPETENSI INTI KOMPETENSI DASAR. MATA PELAJARAN BAHASA SUNDA SEKOLAH MENENGAH PERTAMA (SMP) MADRASAH TSANAWIYAH (MTs.) MATA PELAJARAN BAHASA SUNDA SEKOLAH MENENGAH PERTAMA (SMP) MADRASAH TSANAWIYAH (MTs.) DINAS PENDIDIKAN PROVINSI JAWA BARAT BALAI PENGEMBANGAN BAHASA DAERAH DAN KESENIAN 2013 DRAFT-1 DAN MATA PELAJARAN

Lebih terperinci

Blajar Basa lan Sastra

Blajar Basa lan Sastra Blajar Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu Buku Pituduh Guru SMA/SMK/MA/MAK Kelas XII Hak cipta kagungan Dinas Pendidikan Provinsi Jawa Barat selaras sareng Undang-undang Disklaimer: Buku puniki diwulangaken

Lebih terperinci

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) A. Kompetensi Inti 1. Menghargai dan menghayati ajaran agama yang dianutnya

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) A. Kompetensi Inti 1. Menghargai dan menghayati ajaran agama yang dianutnya RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) Satuan Pendidikan Kelas/Semester Mata Pelajaran Materi Pokok Alokasi Waktu : SMP N 4 WATES : VII/ Gasal : Bahasa Jawa : Unggah-ungguh : 80 menit A. Kompetensi Inti

Lebih terperinci

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN Nama Sekolah Mata Pelajaran Kelas/Semester Materi Alokasi Waktu : SMP Negeri 1 Prambanan : Bahasa Jawa : VII/1 : Tembang macapat Gambuh : 2 x 40 menit A. Kompetensi Inti

Lebih terperinci

menyusun teks lisan sesuai unggahungguh. berbagai keperluan. C. Tujuan Pembelajaran

menyusun teks lisan sesuai unggahungguh. berbagai keperluan. C. Tujuan Pembelajaran RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) SatuanPendidikan : SMP N 4 WATES Kelas/Semester : VII/1 Mata Pelajaran : Bahasa Jawa Materi Pokok : Unggah-ungguh Alokasi Waktu : 2 X 40 menit (80 menit) A. Kompetensi

Lebih terperinci

1. Menerapkan unggah-ungguh jawa untuk berpamitan. 2. Menerapkan unggah-ungguh jawa untuk menyapa. 3. Menerapkan unggah-ungguh jawa untuk berkenalan.

1. Menerapkan unggah-ungguh jawa untuk berpamitan. 2. Menerapkan unggah-ungguh jawa untuk menyapa. 3. Menerapkan unggah-ungguh jawa untuk berkenalan. RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) SatuanPendidikan : SMP N 4 WATES Kelas/Semester : VII/1 Mata Pelajaran : Bahasa Jawa Materi Pokok : Unggah-ungguh Alokasi Waktu : 2 X 40 menit (80 menit) A. Kompetensi

Lebih terperinci

STANDAR ISI KURIKULUM 2013 MATA PELAJARAN MUATAN LOKAL BAHASA JAWA SMP/SMPLB/MTs PROVINSI JAWA TENGAH

STANDAR ISI KURIKULUM 2013 MATA PELAJARAN MUATAN LOKAL BAHASA JAWA SMP/SMPLB/MTs PROVINSI JAWA TENGAH STANDAR ISI KURIKULUM 2013 MATA PELAJARAN MUATAN LOKAL BAHASA JAWA SMP/SMPLB/MTs PROVINSI JAWA TENGAH A. STANDAR KOMPETENSI LULUSAN Sikap Memiliki perilaku yang mencerminkan sikap orang beriman, berakhlak

Lebih terperinci

SILABUS PEMBELAJARAN BAHASA JAWA. Kelas/Semester : VIII/ Semester 1

SILABUS PEMBELAJARAN BAHASA JAWA. Kelas/Semester : VIII/ Semester 1 SILABUS PEMBELAJARAN BAHASA JAWA Nama Sekolah : SMP N 1 Piyungan Mata Pelajaran : Bahasa Jawa Kelas/Semester : III/ Semester 1 Alokasi Waktu : 34 Jam Kompetensi Inti: 1. Memahami pengetahuan (faktual,

Lebih terperinci

Cerbon-Dermayu Kanggé Murid SMA/MA/SMK/MAK Kelas X

Cerbon-Dermayu Kanggé Murid SMA/MA/SMK/MAK Kelas X Blajar Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu Kanggé Murid SMA/MA/SMK/MAK Kelas X Hak cipta kagungan Dinas Pendidikan Provinsi Jawa Barat selaras sareng Undang-undang Disklaimer: Buku puniki diwulangaken kanggé

Lebih terperinci

SILABUS Satuan pendidikan : SMP N 2 DEPOK Kelas/Semester : VIII / Ganjil Kompetensi Inti :

SILABUS Satuan pendidikan : SMP N 2 DEPOK Kelas/Semester : VIII / Ganjil Kompetensi Inti : KI1 KI2 KI3 KI4 Menghargai dan menghayati ajaran agama yang dianutnya. SILABUS Satuan pendidikan : SMP N 2 DEPOK Kelas/Semester : VIII / Ganjil Kompetensi Inti : Menghargai dan menghayati perilaku jujur,

Lebih terperinci

MATA PELAJARAN : BAHASA DAN SASTRA SUNDA SATUAN PENDIDIKAN : SMP NEGERI 2 BANJAR

MATA PELAJARAN : BAHASA DAN SASTRA SUNDA SATUAN PENDIDIKAN : SMP NEGERI 2 BANJAR MATA PELAJARAN : BAHASA DAN SASTRA SUNDA SATUAN PENDIDIKAN : SMP NEGERI 2 BANJAR KELAS : VIII KOMPETENSI INTI : 8.1 Menghayati dan mengamalkan ajaran agama yang dianutnya 8.2 8.3 8.4 Menghargai dan menghayati

Lebih terperinci

Ikrar Minamata インドネシア語

Ikrar Minamata インドネシア語 インドネシア語 Ikrar Minamata Melalui kisah lima puluh tahun lalu di Minamata, didapati banyak kegagalan. Dalam penelitian ini, telah dipelajari dari Minamata, betapa sulitnya mengembalikan lingkungan alam yang

Lebih terperinci

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN Nama Sekolah Mata Pelajaran Kelas/Semester Materi Alokasi Waktu : SMP Negeri 1 Prambanan : Bahasa Jawa : VII/1 : Cangkriman : 2 x 40 menit A. Kompetensi Inti B. Kompetensi

Lebih terperinci

ANAFORA GRAMATIKAL DAN LEKSIKAL DALAM NOVEL GARUDA PUTIH KARYA SUPARTO BRATA

ANAFORA GRAMATIKAL DAN LEKSIKAL DALAM NOVEL GARUDA PUTIH KARYA SUPARTO BRATA i ANAFORA GRAMATIKAL DAN LEKSIKAL DALAM NOVEL GARUDA PUTIH KARYA SUPARTO BRATA SKRIPSI untuk memperoleh gelar Sarjana Pendidikan oleh Nama : Nila Haryu Kurniawati NIM : 2102407144 Prodi : Pendidikan Bahasa

Lebih terperinci

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN Satuan Pendidikan Mata Pelajaran Kelas/semester Materi Pokok Kompetensi Alokasi Waktu : SMP Negeri 1 Prambanan Klaten : Pendidikan Bahasa Jawa : VII/satu : Sandhangan Panyigeg

Lebih terperinci

a. Judul Modul Bagian ini berisi nama modul dari suatu mata pelajaran tertentu. b. Petunjuk Umum

a. Judul Modul Bagian ini berisi nama modul dari suatu mata pelajaran tertentu. b. Petunjuk Umum BAB V BAHAN AJAR TEKS SASTRA DI SMP A. Dasar Pemikiran Hasil kajian struktur dan nilai-nilai moralpada cerpen-cerpensurat kabar Suara Merdeka yang telah dilakukan perlu ditindaklanjuti dengan menawarkan

Lebih terperinci

SILABUS MATA PELAJARAN : BAHASA JAWA

SILABUS MATA PELAJARAN : BAHASA JAWA SILABUS MATA PELAJARAN : BAHASA JAWA Satuan Pendidikan : SMP N 3 Sewon Kelas/ Semester : VII/ 1 Kompetensi Inti : KI1 : Menghargai dan menghayati ajaran agama yang dianutnya. KI2 KI3 KI4 : Menghargai dan

Lebih terperinci

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP)

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) Satuan Pendidikan : SMK N 2 Karanganyar Mata Pelajaran : Bahasa Jawa Kelas / Semester : X Semua/ 1 (Gasal) : 2 x 45 menit ( pertemuan ke-14) 2 x 45 menit ( pertemuan

Lebih terperinci

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) A. Kompetensi Inti 1. Menghargai dan menghayati ajaran agama yang dianutnya

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) A. Kompetensi Inti 1. Menghargai dan menghayati ajaran agama yang dianutnya RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) Satuan Pendidikan Kelas/Semester Mata Pelajaran Materi Pokok Alokasi Waktu : SMP N 4 WATES : VII/ Gasal : Bahasa Jawa : Unggah-ungguh : 80 menit A. Kompetensi Inti

Lebih terperinci

UNIVERSITAS NEGERI SEMARANG

UNIVERSITAS NEGERI SEMARANG DIKSI DALAM NOVEL CLEMANG-CLEMONG KARYA SUPARTO BRATA SKRIPSI Untuk memperoleh gelar Sarjana Pendidikan Oleh Nama : Ria Hutaminingtyas NIM : 2102405609 Prodi : Pendidikan Bahasa dan Sastra Jawa Jurusan

Lebih terperinci

UNIVERSITAS NEGERI SEMARANG

UNIVERSITAS NEGERI SEMARANG STRUKTUR SERAT PARTAWIGENA SKRIPSI Disusun untuk memperoleh gelar Sarjana Sastra oleh Nama : Imam Arief Hidayat NIM : 2151407002 Program Studi : Sastra Jawa Jurusan : Pendidikan Bahasa dan Sastra Jawa

Lebih terperinci

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) Sekolah Mata Pelajaran Kelas/Semester Alokasi waktu : SMP Negeri 3 Kalasan : Seni Budaya (Seni Musik) : VIII / Ganjil : 3 x 120 menit (3 kali pertemuan) A. Kompetensi

Lebih terperinci

GAYA BAHASA DALAM KUMPULAN CERITA MISTERI JAGADING LELEMBUT PADA MAJALAH DJAKA LODANG TAHUN 2001

GAYA BAHASA DALAM KUMPULAN CERITA MISTERI JAGADING LELEMBUT PADA MAJALAH DJAKA LODANG TAHUN 2001 GAYA BAHASA DALAM KUMPULAN CERITA MISTERI JAGADING LELEMBUT PADA MAJALAH DJAKA LODANG TAHUN 2001 SKRIPSI Diajukan Untuk Memenuhi Syarat Mendapatkan Gelar Sarjana Pendidikan Bahasa dan Sastra Jawa oleh

Lebih terperinci

STANDAR ISI KURIKULUM 2013 MATA PELAJARAN MUATAN LOKAL BAHASA JAWA SD/SDLB/MI PROVINSI JAWA TENGAH

STANDAR ISI KURIKULUM 2013 MATA PELAJARAN MUATAN LOKAL BAHASA JAWA SD/SDLB/MI PROVINSI JAWA TENGAH STANDAR ISI KURIKULUM 2013 MATA PELAJARAN MUATAN LOKAL BAHASA JAWA SD/SDLB/MI PROVINSI JAWA TENGAH A. STANDAR KOMPETENSI LULUSAN Sikap Pengetahuan Keterampilan Memiliki perilaku yang mencerminkan sikap

Lebih terperinci

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN Sekolah Mata Pelajaran Kelas/Semester Alokasi Waktu : SMP N 8 YOGYAKARTA : Bahasa Jawa : IX/1 : 2 X 40 ( 1 pertemuan) A. Standar Kompetensi Mengungkapkan pikiran, pendapat,

Lebih terperinci

SILABUS MATA PELAJARAN: BAHASA DAERAH KURIKULUM 2013

SILABUS MATA PELAJARAN: BAHASA DAERAH KURIKULUM 2013 SILABUS MATA PELAJARAN: BAHASA DAERAH KURIKULUM 2013 Satuan Pendidikan : SMP/MTs Kelas : VII Semester : Ganjil Kompetensi Inti 1. Menghargai dan menghayati ajaran agama yang dianutnya 2. Menghargai dan

Lebih terperinci

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP)

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) Sekolah Mata Pelajaran Kelas/Semester Jam ke : SMP Negeri 3 Kalasan : Seni Budaya : VIII C : 1, 2, 3 kelas VIII C A. KompetensiInti KI 1 Menghargai dan menghayati

Lebih terperinci

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN Satuan Pendidikan : SMP N 3 Magelang Mata Pelajaran : Ilmu Pengetahuan Sosial Kelas/Semester : VII/1 Materi Pokok : Manusia, Tempat, Lingkungan Materi pembelajaran : Potensi

Lebih terperinci

SILABUS MATA PELAJARAN: SENI BUDAYA (SENI RUPA)

SILABUS MATA PELAJARAN: SENI BUDAYA (SENI RUPA) SILABUS MATA PELAJARAN: SENI BUDAYA (SENI RUPA) Satuan Pendidikan : SMP Kelas : VII Kompetensi Inti : KI 1 :Menerima, menanggapi, dan menghargai ajaran agama yang dianutnya. KI 2 : Menghargai perilaku

Lebih terperinci

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP)

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) Satuan Pendidikan : SMK N 2 Karanganyar Mata Pelajaran : Bahasa Jawa Kelas / Semester : X Semua/ 1 (Gasal) : 2 x 45 menit ( pertemuan ke-15) 2 x 45 menit ( pertemuan

Lebih terperinci

SILABUS BAHASA JAWA SEKOLAH MENENGAH PERTAMA (SMP)/MADRASAH TSANAWIYAH (MTs.)

SILABUS BAHASA JAWA SEKOLAH MENENGAH PERTAMA (SMP)/MADRASAH TSANAWIYAH (MTs.) SILABUS BAHASA JAWA SEKOLAH MENENGAH PERTAMA (SMP)/MADRASAH TSANAWIYAH (MTs.) KELAS : VIII (DELAPAN) SEMESTER : 1 (SATU) KOMPETENSI INTI KOMPETENSI DASAR INDIKATOR MATERI LANGKAH- LANGKAH PEMBELAJARAN

Lebih terperinci

ILMU PENGETAHUAN SOSIAL (IPS)

ILMU PENGETAHUAN SOSIAL (IPS) KURIKULUM 2013 KOMPETENSI INTI DAN KOMPETENSI SEKOLAH MENENGAH PERTAMA (SMP) / MADRASAH TSANAWIYAH (MTS) KELAS VII - IX MATA PELAJARAN : ILMU PENGETAHUAN SOSIAL (IPS) Nama Guru NIP/NIK Sekolah : : : 1

Lebih terperinci

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN BERKARAKTER MATA PELAJARAN BAHASA JAWA KELAS III (3) SEMESTER 1 (GANJIL)

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN BERKARAKTER MATA PELAJARAN BAHASA JAWA KELAS III (3) SEMESTER 1 (GANJIL) RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN BERKARAKTER MATA PELAJARAN BAHASA JAWA KELAS III (3) SEMESTER 1 (GANJIL) 1 RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN No. Nama Sekolah : Kelas/Semester : III (3) / 1 (ganjil) Tema

Lebih terperinci

KOMPETENSI INTI DAN KOMPETENSI DASAR MATA PELAJARAN BAHASA DAN SASTRA SUNDA SD/MI.

KOMPETENSI INTI DAN KOMPETENSI DASAR MATA PELAJARAN BAHASA DAN SASTRA SUNDA SD/MI. KOMPETENSI INTI DAN KOMPETENSI DASAR MATA PELAJARAN BAHASA DAN SASTRA SUNDA SD/MI. Kelas I KI 1.1 Menerima dan menjalankan ajaran agama dianutnya 1.2 Memiliki perilaku jujur, disiplin, tanggung jawab,

Lebih terperinci

B. Kompetensi Dasar dan Indikator Pencapaian Kompetensi KI Kompetensi Dasar Indikator Pencapaian Kompetensi

B. Kompetensi Dasar dan Indikator Pencapaian Kompetensi KI Kompetensi Dasar Indikator Pencapaian Kompetensi RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN Satuan Pendidikan Mata Pelajaran Kelas/semester Materi Pokok Kompetensi Alokasi Waktu : SMP Negeri 1 Prambanan Klaten : Pendidikan Bahasa Jawa : VII/satu : Teks Cerita

Lebih terperinci

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) A. Kompetensi Inti 1. Menghargai dan menghayati ajaran agama yang dianutnya

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) A. Kompetensi Inti 1. Menghargai dan menghayati ajaran agama yang dianutnya RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) SatuanPendidikan Kelas/Semester Mata Pelajaran Materi Pokok Alokasi Waktu : SMP N 4 WATES : VII/ Gasal : Bahasa Jawa : Unggah-ungguh : 80 menit A. Kompetensi Inti

Lebih terperinci

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP)

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) Nama Sekolah Mata Pelajaran Kelas/Semester Pertemuan Ke Alokasi Waktu Kemampuan berbahasa : SMP N 4 Wates : Bahasa Jawa : VIII/ Gasal : 1 (satu) : 2 x 40 menit :

Lebih terperinci

Cerbon-Dermayu Kanggé Murid SMA/MA/SMK/MAK Kelas XII

Cerbon-Dermayu Kanggé Murid SMA/MA/SMK/MAK Kelas XII Blajar Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu Kanggé Murid SMA/MA/SMK/MAK Kelas XII Hak cipta kagungan Dinas Pendidikan Provinsi Jawa Barat selaras sareng Undang-undang Disklaimer: Buku puniki diwulangaken kanggé

Lebih terperinci

SILABUS MATA PELAJARAN : BAHASA JAWA

SILABUS MATA PELAJARAN : BAHASA JAWA SILABUS MATA PELAJARAN : BAHASA JAWA Satuan Pendidikan : SMP N 1 PIYUNGAN Kelas/Semester : VII / I Kompetensi Inti : KI 1 : Menghargai dan menghayati ajaran agama yang dianutnya. KI 2 : Menghargai dan

Lebih terperinci

BUPATI SEMARANG SAMBUTAN BUPATI SEMARANG PADA ACARA PAMERAN BUKU MURAH KABUPATEN SEMARANG TAHUN 2014 TANGGAL 27 NOVEMBER 2014

BUPATI SEMARANG SAMBUTAN BUPATI SEMARANG PADA ACARA PAMERAN BUKU MURAH KABUPATEN SEMARANG TAHUN 2014 TANGGAL 27 NOVEMBER 2014 1 BUPATI SEMARANG SAMBUTAN BUPATI SEMARANG PADA ACARA PAMERAN BUKU MURAH KABUPATEN SEMARANG TAHUN 2014 TANGGAL 27 NOVEMBER 2014 HUMAS DAN PROTOKOL SETDA KABUPATEN SEMARANG 2 Assalamu alaikum Wr. Wb. Salam

Lebih terperinci

REFERENSI DALAM WACANA BERBAHASA JAWA DI SURAT KABAR

REFERENSI DALAM WACANA BERBAHASA JAWA DI SURAT KABAR REFERENSI DALAM WACANA BERBAHASA JAWA DI SURAT KABAR SKRIPSI untuk memperoleh gelar Sarjana Pendidikan oleh Winiar Faizah Aruum 2102406672 JURUSAN BAHASA DAN SASTRA JAWA FAKULTAS BAHASA DAN SENI UNIVERSITAS

Lebih terperinci

Assalamu alaikum Wr. Wb. Sugeng siang, mugi kawilujengan, kasarasan saha karaharjan tansah kajiwa kasalira kula lan panjenengan sedaya.

Assalamu alaikum Wr. Wb. Sugeng siang, mugi kawilujengan, kasarasan saha karaharjan tansah kajiwa kasalira kula lan panjenengan sedaya. BUPATI KULONPROGO WEDHAR SABDA WONTEN ING ACARA SMK MA ARIF I WATES NAMPI SERTIFIKAT SISTEM MANAJEMEN MUTU ISO : 9001 : 2008 SAKING PT. TUV RHEINLAND INDONESIA LAN NGEPYAKAKEN GEDUNG ENGGAL Wates, 26 Februari

Lebih terperinci

L. KOMPETENSI INTI DAN KOMPETENSI DASAR BAHASA INGGRIS SMALB TUNANETRA

L. KOMPETENSI INTI DAN KOMPETENSI DASAR BAHASA INGGRIS SMALB TUNANETRA - 336 - L. KOMPETENSI INTI DAN BAHASA INGGRIS SMALB TUNANETRA KELAS : X Tujuan kurikulum mencakup empat kompetensi, yaitu (1) sikap spiritual, (2) sikap sosial, (3) pengetahuan, dan (4) keterampilan. Kompetensi

Lebih terperinci

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP)

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) Satuan Pendidikan : SMP PGRI TANJUNGPANDAN Kelas / Semester : VII A & B / Gazal Mata Pelajaran : Ilmu Pengetahuan Sosial (IPS) Tema : Keadaan Alam dan Aktivitas penduduk

Lebih terperinci

Rencana Pelaksanaan Pembelajaran(RPP)

Rencana Pelaksanaan Pembelajaran(RPP) Rencana Pelaksanaan Pembelajaran(RPP) Satuan Pendidikan : SMP/MTs Mata Pelajaran : Seni Budaya Kelas / Semester : VII / Materi Pokok : SENI RUPA Sub Materi Pokok : Menerapkan Ragam Hias pada Bahan Keras

Lebih terperinci

SILABUS MATA PELAJARAN: BAHASA DAERAH KURIKULUM Kompetensi Dasar Indikator Materi Pokok Pembelajaran Penilaian. Silabus Bahasa Daerah SMP/MTs 36

SILABUS MATA PELAJARAN: BAHASA DAERAH KURIKULUM Kompetensi Dasar Indikator Materi Pokok Pembelajaran Penilaian. Silabus Bahasa Daerah SMP/MTs 36 SILABUS MATA PELAJARAN: BAHASA DAERAH KURIKULUM 2013 Satuan Pendidikan Kelas Semester : SMP/MTs : VIII : Ganjil Kompetensi Inti 1. Menghargai dan menghayati ajaran agama yang dianutnya 2. Menghargai dan

Lebih terperinci

Tabel 1: Kompetensi Inti Sekolah Menengah Pertama/Madrasah Tsanawiyah

Tabel 1: Kompetensi Inti Sekolah Menengah Pertama/Madrasah Tsanawiyah Tabel 1: Kompetensi Inti Sekolah Menengah Pertama/Madrasah Tsanawiyah KOMPETENSI INTI KELAS VII 1. Menghargai dan menghayati ajaran agama yang dianutnya 2. Menghargai dan menghayati perilaku jujur, disiplin,

Lebih terperinci

L. KOMPETENSI INTI DAN KOMPETENSI DASAR BAHASA INGGRIS SMALB TUNADAKSA

L. KOMPETENSI INTI DAN KOMPETENSI DASAR BAHASA INGGRIS SMALB TUNADAKSA - 1546 - L. KOMPETENSI INTI DAN BAHASA INGGRIS SMALB TUNADAKSA Kelas: X Tujuan kurikulum mencakup empat kompetensi, yaitu (1) sikap spiritual, (2) sikap sosial, (3) pengetahuan, dan (4) keterampilan. Kompetensi

Lebih terperinci

Cerbon-Dermayu Kanggé Murid SMA/MA/SMK/MAK Kelas XI

Cerbon-Dermayu Kanggé Murid SMA/MA/SMK/MAK Kelas XI Blajar Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu Kanggé Murid SMA/MA/SMK/MAK Kelas XI Hak cipta kagungan Dinas Pendidikan Provinsi Jawa Barat selaras sareng Undang-undang Disklaimer: Buku puniki diwulangaken kanggé

Lebih terperinci

Mugi kawilujengan, kasarasan saha karaharjan tansah kajiwa kasalira kula lan panjenengan sedaya.

Mugi kawilujengan, kasarasan saha karaharjan tansah kajiwa kasalira kula lan panjenengan sedaya. BUPATI KULONPROGO WEDHAR SABDA WONTEN ING ACARA MBIKAK UNDIAN KUPON BLONJO MIRAH ING BALAI DESA NOMPOREJO, GALUR Assalamu alaikum Wr. Wb. Wates, 5 Maret 2011 Mugi kawilujengan, kasarasan saha karaharjan

Lebih terperinci

IKLAN. File bisa dikirim Via ataupun Paket CD yang dikirim langsung ke alamat anda.

IKLAN. File bisa dikirim Via  ataupun Paket CD yang dikirim langsung ke alamat anda. IKLAN Kami menyediakan Paket Perangkat Pembelajaran Kurikulum 2013 lengkap untuk semua mata pelajaran tingkat SMA/Ma/SMK, SMP/MTs, dan SD/Mi lengkap Semester 1 dan 2. File bisa dikirim Via email ataupun

Lebih terperinci

KISI-KISI PENULISAN SOAL

KISI-KISI PENULISAN SOAL KISI-KISI PENULISAN SOAL Jenis Sekolah : SMP Kelas VII/ Semester 1 Alokasi Waktu : 90 menit Mata Pelajaran : Bahasa Jawa Jumlah 10 PG, 5 uraian Kurikulum : Kurikulum 2013 NO KOMPETENSI KOMPETENSI KELAS/

Lebih terperinci

BAB I PENDAHULUAN A. Latar Belakang

BAB I PENDAHULUAN A. Latar Belakang 1 BAB I PENDAHULUAN A. Latar Belakang Perkembangan karakter sebagian pemuda-pemudi saat ini sehubungan dengan pendidikan karakter atau kodratnya sebagai makhluk sosial, dapat dikatakan sangat memprihatinkan.

Lebih terperinci

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) : Pengenalan Budaya Indonesia

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) : Pengenalan Budaya Indonesia RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) SatuanPendidikan Mata Pelajaran Kelas/Semester Materi Pokok Tema Subtema Alokasi Waktu : SMP Negeri 1 Kayen : Bahasa Indonesia : VII/1 : Teks Hasil Deskriptif : Pengenalan

Lebih terperinci

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP 01) : 20 x Pertemuan (40 JP)

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP 01) : 20 x Pertemuan (40 JP) RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP 01) Sekolah Mata Pelajaran Kelas/Semester Tema Sub Tema Alokasi Waktu : SMP Negeri 2 Banjar : Ilmu Pengetahuan Sosial : VII/I : I. Manusia, Tempat, dan Lingkungan

Lebih terperinci

SKRIPSI. oleh. Nama. : Elok Wahyuni. : Bahasa dan Sastra Jawa NIM. Program. Jurusan FAKULTAS

SKRIPSI. oleh. Nama. : Elok Wahyuni. : Bahasa dan Sastra Jawa NIM. Program. Jurusan FAKULTAS PEROLEHAN BAHASAA JAWA ANAK PLAYGROUP AULIYAA KENDAL USIA 3-4 TAHUN SKRIPSI untuk memperoleh gelar Sarjana Pendidikan oleh Nama NIM : Elok Wahyuni : 2102407065 Program studi :Pendidikan Bahasa dan Sastra

Lebih terperinci

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN. : Bentuk Muka Bumi dan Penduduk Indonesia : 4 x pertemuan (8 x40 menit)

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN. : Bentuk Muka Bumi dan Penduduk Indonesia : 4 x pertemuan (8 x40 menit) RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN Satuan Pendidikan Mata Pelajaran Kelas/semester Materi Pokok Alokasi Waktu : SMP N 1 KLATEN : Ilmu Pengetahuan Sosial : VII (tujuh)/ 1 (satu) : Bentuk Muka Bumi dan Penduduk

Lebih terperinci

SILABUS MATA PELAJARAN: BAHASA DAERAH KURIKULUM 2013

SILABUS MATA PELAJARAN: BAHASA DAERAH KURIKULUM 2013 SILABUS MATA PELAJARAN: BAHASA DAERAH KURIKULUM 2013 Satuan Pendidikan Kelas Semester : SMP/MTs : IX : Ganjil KOMPETENSI INTI 1. Menghargai dan menghayati ajaran agama yang dianutnya. 2. Menghargai dan

Lebih terperinci

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN ( R P P ) KELAS KONTROL

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN ( R P P ) KELAS KONTROL Lampiran 1 93 RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN ( R P P ) KELAS KONTROL Satuan Pendidikan : MTsS Pondok Pondok Pesantren Padang Mata Pelajaran : SKI Kelas / Semester : VIII / I Materi Pokok : MEMAHAMI PERKEMBANGAN

Lebih terperinci

NARASI KELISANAN DALAM TRADISI NGLIWETI PARI DESA JURANGJERO REMBANG

NARASI KELISANAN DALAM TRADISI NGLIWETI PARI DESA JURANGJERO REMBANG NARASI KELISANAN DALAM TRADISI NGLIWETI PARI DESA JURANGJERO REMBANG Skripsi Untuk mencapai gelar Sarjana Pendidikan Oleh Nama : Arie Ikha Safitri NIM : 2102407060 Program Studi : Pendidikan Bahasa dan

Lebih terperinci

Rancangan Pelaksanaan Pembelajaran (RPP)

Rancangan Pelaksanaan Pembelajaran (RPP) Rancangan Pelaksanaan Pembelajaran (RPP) Satuan Pendidikan : SMP Daarut Tauhiid boarding school Bandung Mata Pelajaran : Bahasa dan Sastra Indonesia Kelas/Semester : VII/1 Tema : Cinta Lingkungan Hidup

Lebih terperinci

TINDAK TUTUR ILOKUSI DALAM WACANA KOLOM PAK RIKAN DI KORAN MINGGUAN DIVA

TINDAK TUTUR ILOKUSI DALAM WACANA KOLOM PAK RIKAN DI KORAN MINGGUAN DIVA TINDAK TUTUR ILOKUSI DALAM WACANA KOLOM PAK RIKAN DI KORAN MINGGUAN DIVA SKRIPSI disusun untuk memperoleh gelar Sarjana Pendidikan oleh Nama : Ikasari Indah Hibridani NIM : 2102406042 Prodi : Pendidikan

Lebih terperinci

ABSTRAK. Kata Kunci: Simbol, makna, ajaran, semiotik, Serat Suluk Kaga Kridha Sopana.

ABSTRAK. Kata Kunci: Simbol, makna, ajaran, semiotik, Serat Suluk Kaga Kridha Sopana. ABSTRAK Mustikawati,Yaroh. Menelusuri Makna Serat Suluk Kaga Kridha Sopana karya Raden Sastra Darsana. Skripsi. Program Studi Sastra Jawa. Jurusan Bahasa dan Sastra Jawa, Fakultas Bahasa dan Seni, Universitas

Lebih terperinci

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (Pemodelan)

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (Pemodelan) RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (Pemodelan) Satuan Pendidikan : SMP Negeri Banjar Mata Pelajaran : Bahasa Indonesia Kelas / Semester : VIII / Materi pokok : Teks Fabel Alokasi Waktu : 6 jam pelajaran

Lebih terperinci

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP)

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) Sekolah Mata Pelajaran Kelas/Semester Materi Pokok Alokasi Waktu : SMP Negeri 1 Telagasari : Prakarya (Pengolahan) : VII/1 : Pengolahan Minuman Segar : 1 Pertemuan

Lebih terperinci

PERANGKAT PEMBELAJARAN STANDAR KOMPETENSI (SK) & KOMPETENSI DASAR (KD)

PERANGKAT PEMBELAJARAN STANDAR KOMPETENSI (SK) & KOMPETENSI DASAR (KD) PERANGKAT PEMBELAJARAN STANDAR KOMPETENSI (SK) & KOMPETENSI DASAR (KD) PENDIDIKAN BUDAYA & KARAKTER BANGSA Mata Pelajaran : Bahasa Sunda Satuan Pendidikan : SMP/MTs Kelas/Semester : VII IX /1 & 2 Nama

Lebih terperinci

SILABUS BAHASA JAWA SEKOLAH MENENGAH PERTAMA (SMP)/MADRASAH TSANAWIYAH (MTs.)

SILABUS BAHASA JAWA SEKOLAH MENENGAH PERTAMA (SMP)/MADRASAH TSANAWIYAH (MTs.) SILABUS BAHASA JAWA SEKOLAH MENENGAH PERTAMA (SMP)/MADRASAH TSANAWIYAH (MTs.) KELAS : 9 ( SEMBILAN ) SEMESTER : I (SATU ) KOMPETENSI INTI KOMPETENSI DASAR INDIKATOR MATERI LANGKAH- LANGKAH PEMBELAJARAN

Lebih terperinci

PLPG CEPI SAFRUDDIN ABD. JABAR

PLPG CEPI SAFRUDDIN ABD. JABAR PLPG CEPI SAFRUDDIN ABD. JABAR ELEMEN PERUBAHAN SKL terstruktur dalam: SKL Kompetensi Inti (KI) Kompetensi Dasar SKL Menyeimbangkan kognitif, afektif, dan psikomotor Kompetensi inti mengikat kompetensi-kompetensi

Lebih terperinci

H. KOMPETENSI INTI DAN KOMPETENSI DASAR BAHASA INDONESIA SMALB TUNANETRA

H. KOMPETENSI INTI DAN KOMPETENSI DASAR BAHASA INDONESIA SMALB TUNANETRA - 309 - H. KOMPETENSI INTI DAN BAHASA INDONESIA SMALB TUNANETRA KELAS: X Tujuan Kurikulum mencakup empat Kompetensi, yaitu (1) sikap spiritual, (2) sikap sosial, (3) pengetahuan, dan (4) keterampilan.

Lebih terperinci

SILABUS MATA PELAJARAN: SENI BUDAYA (SENI MUSIK) (WAJIB PILIHAN)

SILABUS MATA PELAJARAN: SENI BUDAYA (SENI MUSIK) (WAJIB PILIHAN) SILABUS MATA PELAJARAN: SENI BUDAYA (SENI MUSIK) (WAJIB PILIHAN) SATUAN PELAJARAN: SMP KELAS : KOMPETENSI INTI : KI 1 : Menanggapi, dan menghargai ajaran agama yang dianutnya. KI 2 : Menghargai perilaku

Lebih terperinci

SUMBER BELAJAR PENUNJANG PLPG 2017 MATA PELAJARAN/PAKET KEAHLIAN PENDIDIKAN JASMANI, OLAHRAGA DAN KESEHATAN BAB IV

SUMBER BELAJAR PENUNJANG PLPG 2017 MATA PELAJARAN/PAKET KEAHLIAN PENDIDIKAN JASMANI, OLAHRAGA DAN KESEHATAN BAB IV SUMBER BELAJAR PENUNJANG PLPG 2017 MATA PELAJARAN/PAKET KEAHLIAN PENDIDIKAN JASMANI, OLAHRAGA DAN KESEHATAN BAB IV STANDAR KOMPETENSI MATA PELAJARAN PJOK DR. IMRAN AKHMAD, M.PD KEMENTERIAN PENDIDIKAN DAN

Lebih terperinci

BAB I PENDAHULUAN. Undang-Undang Sisdiknas tahun 2003 pasal I mengamanahkan bahwa tujuan

BAB I PENDAHULUAN. Undang-Undang Sisdiknas tahun 2003 pasal I mengamanahkan bahwa tujuan BAB I PENDAHULUAN A. Latar Belakang Masalah Pendidikan merupakan upaya mencapai kedewasaan subjek didik yang mencakup segi intelektual, jasmani dan rohani, sosial maupun emosional. Undang-Undang Sisdiknas

Lebih terperinci

BENTUK UJARAN BAHASA JAWA TATARAN FONOLOGI ANAK TUNAGRAHITA TINGKAT BERAT SMP LUAR BIASA NEGERI SEMARANG (KAJIAN PSIKOLINGUISTIK)

BENTUK UJARAN BAHASA JAWA TATARAN FONOLOGI ANAK TUNAGRAHITA TINGKAT BERAT SMP LUAR BIASA NEGERI SEMARANG (KAJIAN PSIKOLINGUISTIK) BENTUK UJARAN BAHASA JAWA TATARAN FONOLOGI ANAK TUNAGRAHITA TINGKAT BERAT SMP LUAR BIASA NEGERI SEMARANG (KAJIAN PSIKOLINGUISTIK) SKRIPSI untuk memperoleh gelar Sarjana Pendidikan oleh Nama : Anggun Setyorini

Lebih terperinci

BAB III CARA PANALITEN. metode deskriptif. Miturut pamanggihipun Sudaryanto (1988: 62) metode

BAB III CARA PANALITEN. metode deskriptif. Miturut pamanggihipun Sudaryanto (1988: 62) metode BAB III CARA PANALITEN A. Jinising Panaliten Panaliten menika kagolong jinising panaliten ingkang ngginakaken metode deskriptif. Miturut pamanggihipun Sudaryanto (1988: 62) metode deskriptif inggih menika

Lebih terperinci

SILABUS SMA. Sumber Belajar. Kompetensi Dasar Materi pokok Pembelajaran Penilaian Alokasi waktu

SILABUS SMA. Sumber Belajar. Kompetensi Dasar Materi pokok Pembelajaran Penilaian Alokasi waktu SILABUS SMA Satuan Pendidikan : SMA Mata Pelajaran : Geografi Kelas/Semester : XI Kompetensi Inti : 1. Menghayati dan mengamalkan ajaran agama yang dianutnya. 2. Mengembangkan perilaku (jujur, disiplin,

Lebih terperinci

SILABUS MATA PELAJARAN: SENI BUDAYA (SENI MUSIK) (WAJIB PILIHAN)

SILABUS MATA PELAJARAN: SENI BUDAYA (SENI MUSIK) (WAJIB PILIHAN) SILABUS MATA PELAJARAN: SENI BUDAYA (SENI MUSIK) (WAJIB PILIHAN) SATUAN PELAJARAN: SMP KELAS : VIII KOMPETENSI INTI : KI 1 : Menanggapi, dan menghargai ajaran agama yang dianutnya. KI 2 : Menghargai perilaku

Lebih terperinci

UNIVERSITAS NEGERI SEMARANG

UNIVERSITAS NEGERI SEMARANG GAYA BAHASA DALAM NOVEL SER! SER! PLONG! KARYA SUPARTO BRATA SKRIPSI untuk memperoleh gelar Sarjana Pendidikan oleh Nama : Esty Peniarti NIM : 2102405606 Program Studi : Pendidikan Bahasa dan Sastra Jawa

Lebih terperinci

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP 03)

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP 03) RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP 03) Sekolah Mata Pelajaran Kelas/Semester Materi Pokok Alokasi Waktu : SMP N 1 Prambanan Klaten : Seni Budaya (Seni Rupa) : VIII /Satu : Menggambar Model : 3 x 40

Lebih terperinci

BENTUK DAN MAKNA NAMA-NAMA BANGUNAN POKOK DI KERATON KASUNANAN SURAKARTA SKRIPSI

BENTUK DAN MAKNA NAMA-NAMA BANGUNAN POKOK DI KERATON KASUNANAN SURAKARTA SKRIPSI BENTUK DAN MAKNA NAMA-NAMA BANGUNAN POKOK DI KERATON KASUNANAN SURAKARTA SKRIPSI untuk memperoleh gelar Sarjana Pendidikan Oleh: Nama : Dewi Larasati NIM : 2102408087 JURUSAN BAHASA DAN SASTRA JAWA FAKULTAS

Lebih terperinci

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN RPP KD Bagian D 4.12 Memerankan isi fabel/ legenda daerah setempat yang dibaca dan didengar Indikator

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN RPP KD Bagian D 4.12 Memerankan isi fabel/ legenda daerah setempat yang dibaca dan didengar Indikator Nama : Moch. Hasan Bhasri Prodi : Pendidikan Bahasa Indonesia NIM : 170141004 Nama Sekolah : SMK Bhasri Mata Pelajaran : Bahasa Indonesia Kelas/Semester : VII/2 Alokasi Waktu : 8 JP RENCANA PELAKSANAAN

Lebih terperinci

H. KOMPETENSI INTI DAN KOMPETENSI DASAR BAHASA INDONESIA SMALB TUNADAKSA

H. KOMPETENSI INTI DAN KOMPETENSI DASAR BAHASA INDONESIA SMALB TUNADAKSA - 1517 - H. KOMPETENSI INTI DAN BAHASA INDONESIA SMALB TUNADAKSA KELAS: X Tujuan Kurikulum mencakup empat Kompetensi, yaitu (1) sikap spiritual, (2) sikap sosial, (3) pengetahuan, dan (4) keterampilan.

Lebih terperinci

KISI-KISI PENULISAN SOAL

KISI-KISI PENULISAN SOAL KISI-KISI PENULISAN SOAL Jenis Sekolah : SMP Kelas VII/ Semester 1 Alokasi Waktu : 80 menit Mata Pelajaran : Bahasa Jawa Jumlah 10 PG, 5 uraian Kurikulum : Kurikulum 2013 NO KOMPETENSI KOMPETENSI KELAS/

Lebih terperinci

Zulfa Ikhda El Aolady, 2016 PENERAPAN METODE COOPERATIVE LEARNING TALKING CHIPS DALAM PEMBELAJARAN IPS UNTUK MENINGKATKAN KEMAMPUAN BERPENDAPAT DAN

Zulfa Ikhda El Aolady, 2016 PENERAPAN METODE COOPERATIVE LEARNING TALKING CHIPS DALAM PEMBELAJARAN IPS UNTUK MENINGKATKAN KEMAMPUAN BERPENDAPAT DAN Universitas Pendidikan repository.upi.edu perpustakaan.upi.edu SILABUS Satuan Pendidikan Kelas : SMP N 1 Brebes : (delapan) Kompetensi Inti KI 1 : Menghargai dan menghayati ajaran agama yang dianutnya

Lebih terperinci

BAB III STANDAR KOMPETENSI LULUSAN STRUKTUR DAN MUATAN KURIKULUM

BAB III STANDAR KOMPETENSI LULUSAN STRUKTUR DAN MUATAN KURIKULUM BAB III STANDAR KOMPETENSI LULUSAN STRUKTUR DAN MUATAN KURIKULUM A. STANDAR KOMPETENSI LULUSAN ( SKL) 1. Pengertian Standar kompetensi Lulusan adalah kriteria mengenai kualifikasi kemampuan lulusan mencakup

Lebih terperinci

dan menghargai keragaman dan keunikan karya seni

dan menghargai keragaman dan keunikan karya seni RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP 05) Sekolah Mata Pelajaran Kelas/Semester Materi Pokok Alokasi Waktu : SMP N 1 Prambanan Klaten : Seni Budaya (Seni Rupa) : VIII/ Satu : Menggambar Ilustrasi : 3 x

Lebih terperinci

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) (16)

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) (16) RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) (16) Sekolah : SMP N 2 Palembang Mata Pelajaran : Matematika Kelas/Semester : VII/I Materi : Himpunan dan anggota himpunan KD.3 Alokasi Waktu : 2x40 menit (Pertemuan

Lebih terperinci

III. BAHASA INDONESIA

III. BAHASA INDONESIA III. BAHASA INDONESIA Satuan Pendidikan : SMP/MTs Kelas : VII (Tujuh) Kompetensi Inti : KI 1 : Menghargai dan menghayati ajaran agama yang dianutnya KI 2 : Menghargai dan menghayati perilaku jujur, disiplin,

Lebih terperinci

Rencana Pelaksanaan Pembelajaran (RPP) Nomor: 1

Rencana Pelaksanaan Pembelajaran (RPP) Nomor: 1 Rencana Pelaksanaan Pembelajaran (RPP) Nomor: 1 Nama Sekolah :... Mata Pelajaran : Bahasa Jawa Kelas/Semester : VI/1 Alokasi Waktu : 1 35 menit Standar Kompetensi Mendengarkan : Mampu mendengarkan dan

Lebih terperinci

Perbandingan Kurikulum (2004 (KBK), 2006 (KTSP) dan Kurikulum 2013)

Perbandingan Kurikulum (2004 (KBK), 2006 (KTSP) dan Kurikulum 2013) C Perbandingan Kurikulum (2004 (KBK), 2006 (KTSP) dan Kurikulum 2013) 26 Perbandingan Kurikulum 1 2 3 4 Ketentuan Tentang Kurikulum Pada Undang-undang Perbedaan Utama KBK 2004, KTSP 2006, dan Kurikulum

Lebih terperinci

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) TEORI. : Kerajinan dari Bahan Tekstil (Kain Flanel).

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) TEORI. : Kerajinan dari Bahan Tekstil (Kain Flanel). RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) TEORI Sekolah Mata Pelajaran Kelas/ Semester Materi Pokok Alokasi Waktu : SMP N 1 Piyungan : Prakarya (Kerajinan) : VII / Ganjil : Kerajinan dari Bahan Tekstil (Kain

Lebih terperinci

A. KOMPETENSI INTI DAN KOMPETENSI DASAR PENDIDIKAN AGAMA ISLAM DAN BUDI PEKERTI SMALB TUNADAKSA

A. KOMPETENSI INTI DAN KOMPETENSI DASAR PENDIDIKAN AGAMA ISLAM DAN BUDI PEKERTI SMALB TUNADAKSA - 1467 - A. KOMPETENSI INTI DAN PENDIDIKAN AGAMA ISLAM DAN BUDI PEKERTI SMALB TUNADAKSA KELAS: X Kompetensi Sikap Spiritual, Kompetensi Sikap Sosial, Kompetensi Pengetahuan, dan Kompetensi Keterampilan

Lebih terperinci