Cerbon-Dermayu Kanggé Murid SMP/MTs Kelas VII

Ukuran: px
Mulai penontonan dengan halaman:

Download "Cerbon-Dermayu Kanggé Murid SMP/MTs Kelas VII"

Transkripsi

1

2 Blajar Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu Kanggé Murid SMP/MTs Kelas VII Hak cipta kagungan Dinas Pendidikan Provinsi Jawa Barat selaras saréng Undang-undang Disklaimer: Buku puniki diwulangaken kanggé murid ingkang sampun selaras saréng Kurikulum Buku puniki sampun kasusun klawan diocéki dumateng Tim klawan dikoordinasi dumateng Balai Pengembangan Bahasa Daérah dan Kesenian (BPBDK) Dinas Pendidikan Provinsi Jawa Barat minangka buku kurikulum daérah. Buku badé dienggé téng taun 2014/2015. Sipat buku puniki ugi minangka dokumen urip, ingkang saged diselarasaken saréng ngembangé kabutuhan jaman. PENYUSUN: Ketua: Supali Kasim, M.Pd. Anggota: -Nanang Suhana, M.Pd. -Masduryat, S.Pd.SD. -Wardina, M.Pd. -Karsim, S.Pd., M.Si. -Roji Hidayat S.Pd. -Ruhaendi, S.Pd. -Drs. Bani, M.Pd. -Komariah, M.Pd. -Dra. Hj. Siti Ratnawati, M.M. -Drs. Saptaguna, -Wignya Winata, M.A., M.Pd. NARASUMBER: Supali Kasim, M.Pd., Drs. Saptaguna, Durokhim, S.Pd., Roji Hidayat, S.Pd., Sulistijo, Saupah, S.Pd., Maya Dewi, S.Pd., Tasman, S.Pd., Masruri, S.Pd., M.Av., Siarudin, M.Pd., H. Uti Sudianto, S.Pd. TIM PENELAAH: H. Made Casta, S.Pd., M.Pd. H. Khusnan Adisantika, S.Ag., M.M.Pd. Sri Murtiani, M.Pd. Abur Mustikawanto Sulistijo Desain Isi : Yoshi Sukadar Desain Cover : Yoshi Sukadar Ilustrasi : Toto Rianto Isi nggunakaken Adobe InDesign CS3 kaliyan Adobe Photoshop CS3 Aksara ngagunakaken Century Schoolbook - ITC Officina Sans 12 pt - 18 pt. Dimedalken dening: DINAS PENDIDIKAN PROVINSI JAWA BARAT ISBN: (Jilid Lengkap) (Jilid 1) Perpustakaan Nasional : Katalog Dalam Terbitan (KDT)

3 A ter-ater KEPALA DINAS PENDIDIKAN PROVINSI JAWA BARAT Assalamu alaikumwr. Wb. Kula miwiti muji syukur dumateng arsanipun Gusti Allah ingkang sampun nyukani pinten-pinten rahmat lan hidayahipun kanggé kula sedaya. Shalawat lan salam mugia ing atasé Kanjeng Nabi Muhammad SAW kaliyan kulawarganipun, para sedérékipun, ugi kula lan panjenengan sami ingkang banter kekarepé supados angsal safaat saking panjenenganipun. Kalian ngetrapipun Kurikulum 2013 lan adedasar tementinemené kepéngénan kanggé mulasara lan angremeni Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu, pramila mekaten Dinas Pendidikan Provinsi Jawa Barat cangcut taliwanda anggoné nyusun Buku Murid lan Buku Guru mata pelajaran muatan lokal (mulok) Basa lan Sastra Daérah. Kula sedaya ngraos bungah amarwatasuta keranten maksad ingkang kados mekaten ugi dientosi sanget dumateng para guru basa lan sastra. Pancén kawontenané buku Blajar Basa lan Sastra Cerbon-Dermayuiku dibutuhaken sanget kanggé uger-uger piwulangan. Sanesé kanggé nyumponi kabutuhanpiwulangan, saleresé kaliyan kasusuné buku Blajar Basa lan Sastra Cerbon- Dermayu banget wigatiné kanggé nyumponi kabutuhan ndidik budi lan pakarti uga netepaken raos sutrisnanipun laré dumateng kabudayan daérah. Pramila mekaten buku puniki boten mawon nyumpuni kabutuhan kawruh basa lan sastra, nanging ugi nekenaken pendekatan sosiokultural. Temtos iii

4 mawon ingkang mekaten supados piwulangan Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu saged dipun cecep madu kawruhé lan ugi nilai-nilai budayanipun. Selajéngé tamtu sesampuné wonten buku puniki, tanggél jawab akademis lan moral, ugi budaya, wonten dateng para guru Basa lan Sastra Daérah. Kula suwun lan gadahi kekarep supados piwulangan mata pelajaran Basa lan Sastra Cerbon- Dermayu kalaksanan kaliyan temen-tinemen. Kranten jalaran mekaten, buku puniki bakal nggadahi tikel-tikel mangpaat. Mugia buku ingkang sampun kasusun puniki dados pepadangé para guru lan siswa anggoné ginau basa, sastra, lan budaya. Perkawis kakirangan atanapi pinten-pinten ingkang kliru secara konsép basa, sastra, lan budaya saged dipun dangdani téng mangsa ingkang badé dugi. Mugia buku puniki ageng mangpaatipun. Wassalamu alaikum Wr. Wb. Bandung, April 2015 Kepala a Dinas Pendidikan Prov. Jawa Barat Dr. H. Asep Hilman, M.Pd. Pembina Tingkat I NIP iv

5 A ter-ater KEPALA BALAI PENGEMBANGAN BAHASA Daérah DAN KESENIAN DINAS PENDIDIKAN PROVINSI JAWA BARAT Assalamu alaikum Wr. Wb. Kurikulum 2013, secara nasional mulai saniki sampun dianggé, keranten puniku piwulang Basa lan Sastra Daérah ingkang sampun didadosaken muatan local téng Jawa Barat kedah pas saréng Kurikulum 2013, khususé ingkang wonten kaitané saréng kasusastran. Bagian-bagian perubihan ingkang dados karakteristik utawi téng selebeté Kurikulum 2013, antawisipun: Standar Kompeténsi Lulusan, Standar Isi, Standar Prosés, lan Standar Penilaian. Pokok-pokok punika kedah saged dikuasai lan dilaksanakaken sedaya dumateng guru-guru Bahasa lan Sastra Daérah téng SD/MI, SMP/MTs, SMA/MA/SMK/MAK. Buku-buku ingkang badé didadosaken bahan ajar inggih punika buku Blajar Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu. Sedantené wonten 24 jilid, inggih punika Buku Murid 12 jilid, lan Buku Guru 12 jilid, ingkang ngrupiaken Buku Induk sekolah-sekolah téng wilayah Cerbon lan Indramayu. Buku Murid disediakaken kanggé sedanten murid ingkang didasari tingkatan kelas. Isi buku wau perkawis bahan ajar saréng pitakénan-pitakénan, latihan tugas ingkang caket kaitané saréng Kompeténsi Dasar (KD). Isi Buku Guru perkawis: Silabus, Metodelogi Pengajaran, saréng evaluasi ingkang ngrupiaken pelengkap buku murid. Komponen-komponen ingkang dikembangaken dumateng Buku Murid kelawan Buku Guru, didasaraken téng 4 (sekawan) keterampilan basa, ingkang nglingkupi: mirengaken (menyimak), v

6 wiraos (berbicara), maos (membaca), kelawan nyerat (menulis), lan diwulangaken nganggé Pendekatan Saintifik lan Penilaian Autentik ingkang didasaraken dumateng Karakteristik Kurikulum 2013 téng selebeté prosés pengajaran. Disusuné buku punika, ngrupiaken tindak lanjut saking; Surat Edaran Kepala Dinas Pendidikan Provinsi Jawa Barat, Nomor: 423/2372/SETDISDUK, Tanggal 26 Maret 2013, perkawis: Pembelajaran Muatan Lokal Bahasa dan Sastra Daérah pada jenjang SD/MI SMP/MTs SMA/MA/SMK/ MAK, saréng Peraturan Gubernur Jawa Barat, No. 69/ Tahun 2013, perkawis: Piwulang Muatan Lokal Bahasa dan Sastra Daérah, pada Jenjang Pendidikan Dasar dan Menengah. Mugia buku punika saged mbakta mupangat dumateng sedérék sedaya lan saged didadosaken margi kanggé nempataken penataan Bahasa lan Sastra Daérah (Cirebon) lintang Pendidikan Formal téng Jawa Barat umumé lan téng Cirebon khususé. Buku punika masih katah kekirangan lan déréng sampurna, lan badé teras didangdosi malih supados saged pas sinaréng ngembangé jaman. Bandung, April 2015 Kepala Balai Pengembangan Bahasa Daérah dan Kesenian Drs. H. Husen R. Hasan, M.Pd. Pembina Tingkat I NIP vi

7 P urwaka Puji klawan syukur dumateng Gusti Allah ingkang Maha Suci lan Maha Agung, ingkang nyukani sedaya rahmat lan barokahipun kanggé kula sedaya, Tim Panyerat Buku Blajar Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu. Klawan rahmat lan barokahipun, Tim Panyerat Buku saged ngrampungaken buku puniki, buku kanggé murid-murid SD/MI, SMP/MTs, lan SMA/ MA/SMK. Tim Panyerat maturaken kesuwun sanget dumateng para pengageng, budayawan, lan tokoh masyarakat ingkang nyukani dorongan sumanget supados buku puniki saged rampung lan saged diwulangaken téng sekolah/madrasah. Tim Panyerat mung saged maturaken kesuwun sanget dumateng: 1) Mama H. Asep Hilman minangka Kepala Dinas Pendidikan Provinsi Jawa Barat; 2) Mama H. Husen R. Hasan minangka Kepala Balai Pengembangan Bahasa Daérah dan Kesenian (BPBDK) Dinas Pendidikan Provinsi Jawa Barat; 3) Mama Nurdin M. Noer minangka Ketua Lembaga Basa lan Sastra Cerbon (LBSC); 4) Mama Kusnadi Muamarto minangka tokoh masyarakat pendidikan; 5) Mama Khusnan Adisantika minangka Pengawas Sekolah; 6) Mimi Sri Murtiani minangka Pengawas Sekolah; ugi para tokoh sanésé ingkang boten saged kasebut setunggilsetunggil ingkang sampun nyukani kawruhan basa lan sastra Cerbon-Dermayu. vii

8 Buku puniki kasusun déning Tim Panyerat ingkang ngraos perlu wontené buku basa daérah ingkang selaras saréng Kurikulum Téng salebeté wulangan diwontenaken pinten-pinten piwulangan, ingkang utaminé wonten kawruh basa, paramasastra, kasusastran, bausastra, lan bagian-bagian kabudayan sanésé. Téng salebeté piwulangan ugi dianjuraken supados saged ngetrapaken sekawan trampilipun bebasan, inggih punika wiraos, mirengaken, maos, lan nyerat. Sanésé, ugi supados diselarasken saréng konsép piwulangan saintifik. Tim Panyerat ngakui, buku puniki maksih tebih saking kasampurnan. Pramila mekaten, saran lan pandengan para guru, budayawan, tokoh masyarakat, lan masyarakat sanésé saged nyempurnakaken buku puniki.sedaya kakirangan téng isi buku puniki ngrupiaken perkawis ingkang kedah dilurusaken lan dileresaken téng mangsa ingkang badé dugi. Mugia wontené buku puniki saged nambih kawruh basa lan kabudayan ingkang nggadahi tujuan saged ningkataken budi pakarti, kawruh basa lan budaya, lan trampil ngetrapaken basa lan sastra Cerbon-Dermayu. Wassalamu alaikum Wr. Wb. Tim Panyerat Buku viii

9 Daftar Isi Ater-ater: Kepala Dinas Pendidikan Provinsi Jawa Barat... iii Kepala Balai Pengembangan Bahasa Daérah dan Kesenian Dinas Pendidikan Provinsi Jawa Barat... v Purwaka... vii Wulangan 1: Trésna Lingkungan Urip A. Trésna Lingkungan... 3 B. Bausastra... 5 C. Gunéman... 6 D. Nyusun Laporan Hasil Obsérvasi Kelompok Wulangan 2: Budaya Cerbon-Dermayu A. Tari Topéng Cerbon B. Bausastra C. Kasusastran D. Paramasastra Wulangan 3: Remaja lan Pendidikan Karakter A. Wacana B. Bausastra C. Wacaan Éksposisi D. Medaraken Pariwara Wulangan 4: Téknologi Tepat Guna A. Mupangaté Pekarangan Umah B. Nyususn Téks Unsur Kasustraan C. Mahami Téks Éksposisi D. Paramasastra ix

10 Wulangan 5: Babad A. Babad Dermayu B. Niténi Arti Tembung C. Paramasastra Wulangan 6: Aksara Carakan A. Dongéng Asal Usul Aksara Carakan B. Aksara Carakan Cerbon Wulangan 7: Guritan utawa Puisi Nulis Guritan Daftar Pustaka x

11 Wulangan 1 Trésna Lingkungan

12 Kita kabéh kudu ngucap syukur, sebab alam Nusantara iku éndah, subur lan nyenengaken. Coba delengen éndahe lingkungan ning segara, gunung, kali, alas, teluk, langit lan océhané manukmanuk gawé sumringah ning ati. Banyu bening gemrojog, iwak-iwak pating sliwer gawé ati tambah tentrem. Tapi delengen sekiyen, alam lan lingkungan akéh sing wis dirusak. Alas pada dibabadi, sato kéwan pada mlayu bingung nggulati genah. Manuk-manuk pada males ngocéh, sebab alasé pada gundul. Alas diobar, tandurané pada mati, lemah pada bengkah lan mlekah, sebab bli kesiram banyu. Tuk-tuk pada mati lan laka tandon banyu maning. Gusti Allah nyiptakaken alam sing semono bagusé nanging dirusak ning wong-wong kang bli tanggung jawab. Gambar : Alam Indonésia ingkang asri Alam murka, banjir ning endiora, lemah pada longsor, angin sindung riwut gawé rusake lingkungan. Gunung pada ngulet lan njeblug, menusa pating jlalat mlayu mana méné kaya gabah diinteri, pating jlerit pada nggulati slamet. Akéh rugine lan bli bisa diitung maning, kenang apa coba? Sekiyen menusa wis bli preduli maning ning lingkungan sekubengé. Ilang rasa nderbeni/nduwéni. Lingkungan kudu dijaga, diopéni, lan dilestariaken. Ayuh, pada mbuwang runtah ning template. Ayuh, pada seneng nenanduran. Ayuh diawiti, sing paling penting yaiku sadar lan sabar njaga lingkungané. 2 Blajar Basa lan Sastra C erbon-dermayu Kangge Murid SMP/MTs Kelas VII

13 A. Trésna Lingkungan Tanduran, sato kéwan, lan lingkungan kayadéné lemah, banyu, geni, lan hawa kudu dijaga. Baka dipiara utawa diopéni kalawan bener bakal nguntungaken lan ngasilaken. Wongwong bisa urip, jagjag, aman, ayem, tentrem, gawé betah lair lan batin. Apa sing diarani trésna lingkungan iku? 1. Lingkungan urip, yaiku kabéh sing ana ning sekubengé menungsa lan ana hubungan timbal baliké. Mbuh kuwén barang urip utawa barang mati. Pira-pira ciri barang urip yaiku perlu mangan, mekar, lan nurunaken keturunané. Kayadéné menungsa, sato kéwan. lan tanduran. Barang mati kayadéné lemah, banyu, geni, watu, udan lan séjén-séjéné. Kabéh baka diopéni akéh mupangaté. Bisa nggawé lingkungan ramah lan bisa nyiptakaken masyarakat séhat, aman, tentrem lair lan batin. 2. Indonésia kewentar minangka paru-paruné jagat. Sebab Indonésia duwé alas rungkud lan ngasilaken oksigen sing akéh. Ning negara Indonésia akéh tanduran lan sato kéwan sing khas. Contoné tanduran kayu cendana, uwit matoa, manuk cendrawasih, orang utan, komodo, lan séjén-séjéné. Wulangan 1: Tresna Lingkungan Urip 3

14 3. Ekosistem aja kungsi rusak, kudu dijaga lan diopéni kayadéné kawasan Gronggong Cerbon lan gunung Cermé, katon alasé sing ijo royo-royo lan subur. Kali sing banyuné bening akéh iwak katon pating klibir kudu dijaga lan dilestariaken. Kuwayang bagusé. Pulo Menyawak sing jero segarané bisa dideleng. Terumbu karangé bisa disilemi, bisa ndeleng éndahe sesawangan kaanan segara. Arep manjing ning pulo dipapag alas mangrove. Katon wit api-api, wit kapidada, pandan segara, bako lan séjéné masih katon cukul subur. Uga satoan menyawak minangka dadi ciri khas lan dadi daya tarik pulo Menyawak sing minangka kawasan wisata bahari ning Dermayu. Terumbu karang kang masih asli 4. Alam sing bagus lan asri iku kudu diéman, dipiara, ditrésnani, dijaga lan dilestarikaken. Rasa seneng lan trésna ning alam lan lingkungan kudu dicukulaken sing awit sekiyen. Ambir pada rumasa lan rasa nduwéni lan tanggung jawab lestarine alam Indonésia. Trésna lingkungan uga nduwéni arti tetep njaga alam Indonésia minangka paru-paruné dunya sing Pancén akéh mupangaté kanggo makhluk urip selawasé. Sing luwih penting maning yaiku wujud sukur ning Gusti Allah Kang Maha nyiptakaken alam lan seisié. 4 Blajar Basa lan Sastra C erbon-dermayu Kangge Murid SMP/MTs Kelas VII

15 B. Bausastra Titénana tembung-tembung ning sor iki! Tembung/kata Tembung/kata Cerbon- Dermayu Bahasa Indonésia Cerbon- Dermayu Bahasa Indonésia alas hutan lawas lama awit mulai lemah tanah, bumi banyu air mekar berkembang cukul tumbuh menyawak biawak diobar dibakar minangka sebagai diopéni diurus mupangat manfaat éndah bagus ngulet menggeliat éman sayang njeblug meletus genah tempat runtah sampah geni api rumasa, merasa, mengakui hawa udara rungkud lebat iwak ikan satowan binatang jagjag kuat segara laut katon terlihat sumringah senang,girang kaya déné seperti tanduran tanaman kewentar terkenal uwit pohon kuwayang betapa trésna senang KEGIATAN 1 Kanggo tugas klompok diskusi paling akéh 5 siswa. Yaiku mbangun kontéks pemahaman bab Trésna Lingkungan. Coba wangsulana pitakon-pitakon ning ésor iki. Tulisén nganggo basa padinan. 1. Coba critakaken kaanan lingkungan sing ana ning sekubunge umahé déwék-déwék! Wulangan 1: Tresna Lingkungan Urip 5

16 2. Ceritakaken uga kaanan sing ana ning lingkungan sekolah! 3. Critakaken kaanan apa baé sing bisa diunggulaken ning bumi Cerbon lan Dermayu! 4. Apa sing diarani lingkungan urip? 5. Bab apa baé sing bisa mengkuhaken lingkungan urip? 6. Kepribén Carané njaga lingkungan sing bener? 7. Jelasaken ekosistem sing ketenger masih kejaga? 8. Jelasaken mupangaté lingkungan sing lestari? C. Gunéman Wacaen gunéman ning sor iki, terus peranaken ning arepé kelas. Tentuaken batur-batur seklompoké, ana sing dadi Pak Guru, Carmi, Wanto, Indah, lan murid séjéné. Trésna Lingkungan Pak Guru : Wilujeng enjing para siswa. Siswa kabéh : Wilujeng enjing, Pak Guru. Pak Guru : Dina kiyen arep blajar bab Trésna Lingkungan. Coba, sapa sing bisa njelasaken apa sing diarani lingkungan? Carini : Kula pak! 6 Blajar Basa lan Sastra C erbon-dermayu Kangge Murid SMP/MTs Kelas VII

17 Pak Guru : Ya, coba, siswa séjéné rungokaken apa sing dijelasaken Carini. Carini : Kang dipun wastani lingkungan gesang yaniku sedaya mawon kang wonten téng sekubengé panggénan gesang menungsa. Nggadahi hubungan timbal balik. Nyakup mahluk ingkang gesang saréng benda-benda mati. Ingkang gesang biasaé perlu dahar lan nerusaken keturunan. Kadosdéné menungsa, wiwitan, lan sato kéwan. Barang mati contoé siti, toya, sela saréng hawa. Pak Guru : Wah, bagus pisan, sapa sing bisa nambahi maning? Wanto : Kula pak Guru. Pak Guru : Coba, Wanto! Wanto : Lingkungan niku kedah dijaga lan dirumat kelawan saé, supados katah manfaatipun kanggé masyarakat. Pak Guru : Pinter, coba Indah apa manfaaté baka lingkungan kejaga lan kerumat? Indah : Katah Pa, lingkungan dados séhat, hawa bersih. Nyenengaken boten katah penyakit ingkang muncul, tanduran utawi bumi saged ngasilaken woh-wohan ingkang diperlukaken kanggé para makhluk gesang. Pak Guru : Nah sekiyen, kenangapa Indonésia diarani paru-paruné dunya, sapa sing bisa njawab? Sinta : Kula Pa. Téng Indonésia katah wana ingkang masih rungkud, iku ngasilaken oksigen. Indonésia ugi bénten saréng negari sanésé. Contohé tanéman ingkang boten wonten téng negara kadosdéné cendana saréng jati. Teras paksi cendrawasih saréng komodo. Wulangan 1: Tresna Lingkungan Urip 7

18 Pak Guru : Wah bener maning baé, terus sapa sing arep nambahi! Pandu : Kula pak. Pak Guru : Ya, coba jelasaken! Pandu : Ekosistem téng Jawa Barat maksih kejaga, salah satunggalipun Gunung Cerme, wana maksih ketingal subur ijem. Tuk-tuk medalaken toya kang bening saged diinum, saged kanggé ngoncori sabin, saged kanggé miara ulam. Tetanéman ageng maksih katah ditemploki anggrék ingkang manéka warni. Codot utawa kalong maksih ngumpet téng wiwitan, saréng gua-gua ingkang masih kejaga. Pak Guru : Ya bagus Pandu pinter. Tegung : Kéwan-kéwan reptile, kadosdéné kadal, menyawak, uga kidang, sima, ayam wana, lan trenggiling maksih katah ketingal. Pak Guru : Wah, wah Indonésia pancet hebat, tapi bli kudu dialem baé. Kita kabéh kudu muji syukur ning Gusti Allah, diupai alam sing bagus lan pepek. Alam Indonésia lir ibarat zamrud katulistiwa. Terus apa intiné sing paling utama baka wis diparingi keberkahan sing semono bagusé, sapa sing bisa jawab? Indri : Kula Pak, alam ingkang éndah saé 8 Blajar Basa lan Sastra C erbon-dermayu Kangge Murid SMP/MTs Kelas VII

19 niku kedah dijaga, ditrésnani, dilestariaken. Trésna lingkungan niku katah mupangaté kanggé sedaya menungsa. Supados boten wonten malih musibah kados banjir, longsor, uga bencana sanésé. Pak Guru : Ya sukur pisan, awit dina kiyen ayuh pada nrésnani lingkungan supaya tetep lestari. Siswa kabéh : Nggih Pa... *** Tembung-tembung bebasan lan padinane kula, kawula = kita, isun kang, ingkang = sing wastani = diarani gesang = urip niku = iku sedaya, sedanten = kabéh mawon = baé wonten = ana saréng, kaliyan = bari, karo nggadahi = nduwéni pejah = mati dahar = mangan neda = jaluk antawisé = antarané siti = lemah, tanah toya = banyu latu, brama = geni sela = watu hawa = udara kedah = kudu rumat = piara saé = bagus kawontenané = kaanane amargi = sebab boten = bli katah = akéh taneman = tanduran wana = alas rungkud = ketel (lebat) bénten = béda sanésé = séjéné lajéng = terus ketingal = katon setunggal = siji ijem = ijo tuk = mata air medal = metu gampeng = tebing sabin = sawah ulam = iwak sima = macan ayam wana = ayam alas Wulangan 1: Tresna Lingkungan Urip 9

20 KEGIATAN 2 Ayuh, niténi tembung-tembung sing ana ning téks wacana. Sekiyen coba wangsulana pitakon-pitakon ning sor iki ambir pas kelawan prentahé. Tulisén tembung sing ana ning kotak iring kiwe bari ukara ning kotak iring tengen, ambir dadi ukara sing bener. Conto: Nomer 1 bisa didadékaken pedoman kanggo ngerjakaken nomer latihan seterusé. Tembung a. Timbal balik b. Cendana c. paru-paruné d. mangan lan mekar e. Laman laut lan alas mangrove Ukara 1. Sing diarani lingkungan urip, yaiku kabéh sing ana ning sakubengé menungsa, lan gawé hubungan... lingkungan iku nyakup barang urip lan barang mati. 2. Barang urip perlu......, kaya menungsa, kéwan, lan tanduran, sing kudu ngembangaken lan nurunaken keturunané. 3. Alam Indonésia sing pepek iki kudu ditrésnani, diéman, dijaga lan Indonésia kawentar lan diakoni minangka... dunya, sebab Indonésia nduwéni alas sing masih rungkud, amba lan ngasilaken oksigen sing akéh. 5. Indonésia uga nduwéni sumber daya alam, sing bli diduwéni negara séjén. Contoné tanduran..., sing mung ana ning alas propinsi NTB. 10 Blajar Basa lan Sastra C erbon-dermayu Kangge Murid SMP/MTs Kelas VII

21 f. dilestarikaken 6. Baka plesir ning obyék Wisata Bahari Pulo Menyawak, arep manjing pulo wisatawan dipapag karo... D. Nyusun Laporan Hasil Observasi Kelompok Tugas 1 : Nyebutaken Aran lan Nerangaken Gunané Upai tanda panah ning gambar sing pas bari tembung sing ana ning iringane gambar. Terus jelasaken wujud lan kegunaané. Rundingaken karo anggota klompoké. godong pang uwit watu kéwan balong banyu warak Wujud godong pang uwit watu lemah balong Gunané Wulangan 1: Tresna Lingkungan Urip 11

22 banyu oyod kayu Tugas 2 : Ngurutaken Unsur Téks Wacaen sing titén téks wacana ning sor iki! Beneraken ukara lan urutan paragrapé. Ketik ning komputer utawa notebook, terus diprint. Baka wis pragat, serahaken ning Bapa/ Ibu Guru. Pulo Menyawak Foto pulo menyawak Pulo menyawak kudu dijaga ning wong-wong sing ngrusak terumbu karang, sebab wong-wong iku ulih pesenan sing pedagang aquarium laut, yaiku njukut watu karang, iwakiwak hias sing lucu lan wernané bagus pisan, kerang, kuwuk lan séjén-séjéné sebab mung mikiraken duit sing arep diterima, tapi beli mikiraken kerusakané terumbun karang lan habitan 12 Blajar Basa lan Sastra C erbon-dermayu Kangge Murid SMP/MTs Kelas VII

23 séjéné, mulané ayo baréng-baréng pulo menyawak dijaga diawasi, sebab baka bli dijaga anak putu bli bakal bisa ndeleng éndahé pulo wisata bahari Menyawak. Pulo Menyawak wis dibagung cottage-cottage kanggo nginepé para wisatawan lokal utawa manca Negara, séjéné iku kanggo penelitian ilmiah biota-biota laut sing ana ning kono. Alasé pulo Menyawak baka wulan Agustus Septémber sering ditekani manuk-manuk migrasi sing Negara Australia, yaiki manuk pelican, cangak ireng, jalak claret biru lan séjén-séjéné, tengeré manuk-manuk sing migrasi iku ana tengeré, yaiku ning sikile ana gelangé, artiné manuk-manuk iku dilindungi, dadi bli kena ditémbak utawa dipiara. Wilayah kawasan wisata bahari pulo Menyawak, nduwéni sumber daya alam hayati lan ekosistem sing khas, unik, khas lan wutuh uga alami, lan ambané kira-kira 200 héktar wujud alas alami lan alas mangrove, sining ning jeroe masih ana kéwan-kéwan kaya menyawak, kancil, ula sanca sing gedé, manuk rawa lan manuk-manuk sing migrasi sing Australia. Pulo Menyawak dibangun ning pemerintah Indramayu, sing dadi penanggung jawabe yaiku DISPORABUDPAR, baka sing Indramayu adohé kira-kira 26 mil utawa kira-kira 50 km. Yaiku pulo sing dipungsikaken kanggo pelestarian habitat satoan, tanduran, uga perhubungan, sebab ning kono uga dibangun mercusuar, sing tugasé minangka tanda ngupai weruh ning kapal-kapal sing liwat supaya bli nabrak watukarang. Mulai manjing ning pulo menyawak dipapag ning taman laut sing éndah lan nyenengaken, katon iwak-iwak pating sliri sing wernané manéka warna, watukarang lan terumbu laut sing masih asli lan during rusak, terus alas mangrove ana wit api-api, wit kapidada, lan séjén-séjéné iku sing mbentengi pulo Wulangan 1: Tresna Lingkungan Urip 13

24 menyawak, manjing setitik maning katon bangunan Mercusuar sing bengéné peninggalan pemerintah Kolonial Belanda, sing mbangun yaiku Z.M. Willem III taun Wisata bahari pulo Menyawak dibangun kanggo ngelestarikaken lingkungan alam bahari, lan pengembangan ilmu pengetahuan, sebab ning kono alame masih asli, terumbu karange masih alami, bangunan-bangunan cagar budaya masih bagus, kéwan-kéwan sing ana ning pulo menyawak masih lestari sebab alasé masih wutuh yaiku alas lindung sing masih rungkud. LATIAN ULANGAN I. Pilih salah siji wangsulan kang bener! 1. Antara menungsa karo lingkungan urip séjéné ana hubungan... A. sing bagus lan nyenengaken B. antara sing mati lan urip C. timbal balik lan kompleks D. sing kurang nyenengaken 2. Alam Indonésia kudué. A. didelengaken lan diumbaraken ambir tambah mekar B. ditrésnani lan diengoni déwék sampé éntok kabéh C. dijaga lan diawasi toli didol ambir olih duwit akéh D. dipiara, dijaga, dimangpaataken, lan dilestariaken 3. Bocah sekolah sing minangka generasi kudu A. dadi wong tani kabéh ambir bli kurang mangan B. nduwéni rasa lan rumasa ngrumat alam lingkungan C. bisa ngedol apa-apa sing ana ning negeri Indonésia D. sering melu kumpulan karo wong tuwa-tuwa 14 Blajar Basa lan Sastra C erbon-dermayu Kangge Murid SMP/MTs Kelas VII

25 4. Aran sato kéwan contoé... A. klinci lan maribang B. cendana lan puyuh C. cendrawasih lan kalkun D. bonteng lan bligo 5. Anane alam lingkungan urip sing kejaga, gawé urip... A. séhat, ayem, tentrem lan nyenengaken B. sarwa ana lan sonder kéder ngulatiné C. tambah kéder sebab kudu nggarap sawah D. anggér baé sebab tetep megawé II. Isenana titik-titik ning sor iki nganggo jawaban sing bener! 1. Sing wajib miara lan njaga lingkungan yaiku Tempat ngingi iwak sing kanggo pajangan diarani Umpami dereng paham plajaran, kedah Mang Ruslan miyang ning segara, baka soré utawa sedina rong dina balik olih iwak akéh. Pegawéan Mang Rusdi yaiku Pesisir sing bagus, adem, bersih, lan ombak pating sempyok nyenengaken, bisa didadiaken sewiji tempat Ning pulo Menyawak akéh manuk migrasian sing negara Australia. Tembung migrasi artie Alas iku katon rungkud, sebab akéh Baka ning latar umah akéh tanduran, hawa dadi krasa Wong-wong sing pada teka ning nggon wisata diarani Wader, mujaér, bandeng, sembilang, lélé. Niku nami-nami... Wulangan 1: Tresna Lingkungan Urip 15

26 III. Jawaben pitakonan ning sor iki 1. Jelasaken mangpaaté tanduran api-api! 2. Sebutaken 3 akibat baka lingkungan rusak! 3. Sebutaken sewiji contoh wujud sukur ning Gusti Allah sing wis nyiptakaken alam lan seisié! 4. Apa artié suwaka margasatwa? 5. Apa mulané alam Nusantara dijuluki paru-paru dunia? IV. Gawéa karangan miturut gambar ning sor iki. Siji gambar setitike separagrap. a b c d 16 Blajar Basa lan Sastra C erbon-dermayu Kangge Murid SMP/MTs Kelas VII

27 Wulangan 2 Budaya Cerbon-Dermayu

28 Apa sing diarani budaya nasional? Budaya Indonésia yaiku kabéh budaya nusantara, kebudayaan lokal, utawa kebudayaan asing sing manjing ning Indonésia lan wis diselaraskan bari kultur masyarakat Indonésia. Kebudayaan nasional yaiku kebudayaan sing diakoni minangka idéntitas nasional. Wujud kebudayaan lokal utawa daérah ning Indonésia bisa dideleng saking adat istiadat, umah adat, tembang utawa lagu, musik lan karawitan, seni sungging utawa gambar, seni patung, seni kawih utawa swara, seni sastra, busana adat, panganan, pilem lan séjén-séjéné. Sing diarani tari daérah ning Indonésia akéh pisan. Unggal daérah nduwéni khas déwék-déwék. Sewiji contoh tarian daérah minangka wujud kebudayaan sing bisa nodokaken idéntitas nasional. Minangka generasi penerus, kita kabéh kudu mekaraken seni budaya daérah sing ana lan bisa nglestarikaken. A. Tari Topéng Cerbon Tari (igelan) Topéng Cerbon minangka kesenian asli daérah Cerbon, uga Dermayu, Losari lan Brebes. Diarani tari topéng Cerbon sebab sing njogéde nganggo topéng. Wujudé tari Topéng Cerbon ana lima, yaiku: Topéng Panji, Topéng Samba utawa Pamindo, Topéng Rumyang, Topéng Tumenggung, lan Topéng Kelana utawa Rahwana. 1. Tari Topéng Panji Tari Topéng Panji, werna kedoké putih, digambaraken ning wujud menungsa sing tembé lair lan dianggép masih suci. Gerak igelané 18 Blajar Basa lan Sastra C erbon-dermayu Kangge Murid SMP/MTs Kelas VII

29 alus lan lembut, toli akéh menengé. Tembung topéng panji singgetan saking tembung Mapan ning kang siji, artiné kudu nyembah ning Gustiu Allah Kang Siji. 2. Tari Topéng Samba utawa Pamindo Tari Topéng Samba, werna kedoke luwih putih. Nggambaraken menungsa rikala masih bocah sing sarwa péngén weruh. Mulané gerakan igelane lincah lan lucu kaya déné polahe bocah. Topéng Samba utawa Pamindo asal tembung Sambang utawa saban sing artiné saben. Maknane saben waktu kita diwajibaken ngerjakaken kabéh perintah Gusti Allah. 3. Tari Topéng Rumyang Tari Topéng Rumyang werna kedoke kuning. Gambaran alam bocah sing miwiti nanjak nonoman utawa remaja sing lagi nggulati jati diriné. Gerak igelane kadang-kadang lembut, kadang gagah, kadang ganjen, lumrahé masa remaja sing Pancén akéh masalah lan kepéngénan. Topéng Rumyang asal sing tembung rum dadi arum lan Yang utawa Gusti Allah. Maknaé kita kabéh kudu ngarumaken asmané Gusti Allah, yaiku kelawan donga lan dzikir. 4. Tari Topéng Tumenggung Tari Topéng Tumenggung werna kedoke abang enom. Gambaran menungsa déwasa lan wis nduwéni tanggung jawab. Minangka prajurit; tegas, wani lan tangguh, budi Wulangan 2: Budaya Cerbon-Dermayu 19

30 bawa laksana (nduwéni budi pekerti sing luhur). Bisa nerapaken silih asih, silih asuh, silih asah, gerak igelane awit rada keras lan mantep minangka wateké wong wis déwasa. 5. Tari Topéng Kelana utawa Rahwana Tari Topéng Kelana utawa Rahwana werna kedoké abang tua. Gambarané menungsa sing serakah, sombong, rosa, kasar lan angkara murka. Wong sing lagi kuasa akéh banda kayané. Klana saking tembung kelana/ngumbara utawa gegulat, maknane kabéh menungsa wajib ikhtiar. Tari topéng Cerbon kepanjing jogédan utawa igelan tradisional sing unik. Sing njogéd nganggo kedok, kabéh tarian utawa igelan sing lima iku upamane topéng panji séjén karo topéng samba, séjén maning karo topéng rumyang, tumenggung lan topéng klana. Tari topéng bisa diigelaken déwékan bisa uga klompok. Sampé sekiyen tari topéng Cerbon masih ana lan disénengi. Dudu baé ning Indonésia tapi sampé ning mancanegara tari topéng Cerbon kawentar pisan. Maéstro tari topéng sing Cerbon kaya déné Ibu Sawitri asal Losari, Mimi Rasinah asal Désa Pekandangan Indramayu lan masih akéh maning. Prabotan Tari Topéng ; 1. Kedok utawa topéng digawé sing kayu, cara nganggone dicokot sing jero. 2. Sobra kanggo nutup sirah, jamang lan sumping kiwe tengen. 20 Blajar Basa lan Sastra C erbon-dermayu Kangge Murid SMP/MTs Kelas VII

31 3. Klambi sing ana lengené. 4. Dasi sing dilengkapi bari peniti ukon (duwit logam jaman bengén). 5. Mongkron stagén sing tapih batik lokcan. 6. Benting stagen sing dilengkapi karo badong. 7. Srowal ireng seduwuré dengkul. 8. Sampur utawa selendang rada dawa. 9. Gelang tangan utawa binggel. 10. Tapih motif Cerbonan/Dermayonan. 11. Boro utawa epek lan keris. Séjéné prabotan utawa busana iku kadang-kadang kusus tari topéng tumenggung masih ditambahi iket utawa udeng lan kacamata. Iringan gamelan biasané laras sléndro utawa prawa, yaiku: 1. Bonang 2. Saron 3. Titil 4. Kenong 5. Jengglong 6. Ketuk 7. Klenang 8. Kémanak rong iji 9. Gong ana telu (kiwul, sabet, telon) 10. Kecrak lan sprangkat kendang Aran lagu gamelan: 1. Kembang sungsang, kanggo tari topéng Panji Wulangan 2: Budaya Cerbon-Dermayu 21

32 2. Kembang kapas kanggo tari topéng Samba utawa Pemindo 3. Rumyang kanggo tari topéng Rumyang 4. Tumenggung kanggo tari topéng Tumenggung 5. Gonjing kanggo tari topéng Klana utawa Rahwana B. Bausastra Titénana tembung-tembung ning sor iki: Tembung/kata Tembung/kata Cerbon- Dermayu Bahasa Indonésia Cerbon- Dermayu Bahasa Indonésia diakoni diakui lengen lengan kawih tembang kiwe kiri swara suara tengen kanan ganjen genit asma nama tapih kain samping donga doa srowal celana dengkul lutut igelan tarian dawa panjang ngumbara berkelana weruh mengetahui kewentar terkenal rada agak maéstro ahli/dalang nduwéni memiliki rosa kuat dicokot digigit watek watak pancén mémang bocah anak-anak prabotan peralatan nonoman muda sarwa serba klambi baju rikala sewaktu bandakaya kekayaan minangka sebagai sirah wajah déwékan sendiri KEGIATAN 1 22 Blajar Basa lan Sastra C erbon-dermayu Kangge Murid SMP/MTs Kelas VII

33 Jawaben pitakonan ning sor iki! 1. Sebutaken 5 maujudé senibudaya daérah! 2. Apa sing diarani budaya Nusantara? 3. Apa baé sing kepanjing ning budaya Indonésia? 4. Coba sebutaken 5 wujudé tari topéng Cerbon-Dermayu 5. Apa sebabe budaya Indonésia dianggép idéntitas bangsa? 6. Apa bédané tari topéng panji karo kelana? 7. Tulisaken 4 adat istiadat Cerbon-Dermayu sing masih ana! 8. Ceritakaken gerak igelé tari Topéng Rumyang! 9. Sebutaken 2 maéstro topéng Cerbon lan Dermayu! 10. Kenang apa seni igelan topéng kesebute unik? KEGIATAN 2 Coba critakaken rupa topéng Cerbon-Dermayu lan wateké dedasar gambar ning sor iki! a b c d e Wulangan 2: Budaya Cerbon-Dermayu 23

34 KEGIATAN 3 Diskusiaken karo anggota klompoké, olih-olihe diketik, dicitak terus diserahaken ning Bapa/Ibu Guru! 1. Umumé tari topéng Cerbon-Dermayu baka dipentasaken nganggo apa, digawé sing bahan apa, lan kepribén cara nganggone? 2. Jelasaken kostum sing dienggo ning sirah! 3. Tulisén alat gamelan sing dienggo ngiringi tari topéng Cerbon-Dermayu! 4. Tulisaken aran lagu gamelan sing ngiring igelan topéng! 5. Primen caraé ambir senibudaya topéng tetep lestari? C. Kasusastran Parikan Parikan asalé saking tembung parik artiné larikan utawa jejer-jejer kang ning jeroné ana tembung sing minangka sampiran lan tembung sing minangka isi utawa maksud. Parikan (bahasa Indonésia : diarani pantun ) Wujudé puisi lawas, unggal bait ana patang baris, lan nganggo rima / sajak (a-b-a-b). Larik pertama lan kepindo wujud sampiran (jejer), larik telu lan papaté minangka isi. Parikan ning jaman bengén sering diucapaken/diomongaken ning acara-acara wong duwé gawé utawa acara resmi séjéné. Pranatacara nggunakaken parikan kanggo mémantes omongan. Contohé kanggo nyindir pengantén utawa tamuné, tujuané kanggo gawé seneng swasanané. Ning pagelaran wayang kulit utawa golék, waktu ana antawacana (omong-omongan). Sing jaman bengén baka lagi pada kumpul kanggo ngramekaken swasana pada ngunakaken parikan (pantun). 24 Blajar Basa lan Sastra C erbon-dermayu Kangge Murid SMP/MTs Kelas VII

35 Delengen wujud parikan ning sor iki: 1. Parikan pola 4 wanda + 4 wanda sampiran 4 wanda + 4 wanda isi/maksud Contoh : - Wajik manis - Jatibarang ngisor glagah Jatisawit aja nangis bocahé garang gawé susah bli duwé duit - pitik cilik - manuk kecer notol upa menclok pager aja sirik aja pinter gawé dosa sing keblinger 2. Parikan pola 4 wanda + 8 wanda sampiran 4 wanda + 8 wanda isi/maksud Contoh : - kembang arén - Kembang kencur disebar ning tengah kalen ganda sedep mawur-mawur aja irén péngén makmur yén sira kepéngén kajén kudu aja nganggur - Rujak cengkir - Pilih rupa diwincuk diiwir-iwir rerawa kuning rada pésék kudu mikir bonggan sapa yén sekolah aja mangkir lelara digawé déwék Wulangan 2: Budaya Cerbon-Dermayu 25

36 3. Parikan pola 8 wanda + 8 wanda sampiran 8 wanda + 8 wanda isi/maksud Contoh: - Urung-urung méga mendung lelakon ning tengah sawah aja wurung bokat keduhung lelakoné krana Allah - Wédang pati kopi pait dibuwang tengah welukon suka mati dadi mayit yén durung bisa kelakon 4. Pola Parikan luwih sing 8 wanda, sampiran utawa isine Contoh : - Tuku korma olihé gedang ngemet temu dipangan kéyong saben dina diadang-adang baréng ketemu bli bisa ngomong - Godong klapa arané blarak kayu putih uwité bolong sing teka kabéh ditolak sing dipilih untuné ompong KEGIATAN 1 Sewisé maca téks bab parikan jawaben pitakon-pitakon ning sor iki. 1. Apa sing diarani parikan iku? 2. Tulisaken setitiké 4 ciri-ciri parikan! 26 Blajar Basa lan Sastra C erbon-dermayu Kangge Murid SMP/MTs Kelas VII

37 3. Coba gawéaken parikan cukup sebait-sebait baé : a) Parikan pola 4 wanda + 4 wanda b) Parikan pola 4 wanda + 8 wanda c) Parikan pola 8 wanda + 8 wanda d) Parikan pola luwih sing 8 wanda KEGIATAN 2 Tugas kanggo ning rumah Gawéa kliping sing isine parikan bisa dijukut sing macemmacem sumber umpamané sing internét, majalah, koran lan séjén-séjéné. D. Paramasastra 1. Ukara Pitakon Ukara pitakon utawa takon yaiku ukara sing isine njaluk keterangan utawa jawaban/wangsulan. Cirine ukara pitakon nganggo tembung-tembung pitakonan, kayadéné: apa, sapa, endi, pira, kepribén, kenangapa, terus ning guriné ukara pitakon diupai tanda?. Titénana ukara pitakon ning sor iki: U k a r a P i t a k o n a n Padinan Bebasan a. Apa 1) Apa baé sing digawa? 2) Sebeneré ana apa? b. Sapa 1) Sapa sing wis pragat? 2) Sing dadi juara sapa? a. Napa/punapa 1) Punapa mawon sing dibakta? 2) Selerese wonten punapa? b. Sinten 2) Sinten sing sampun pradin? 3) Sing dados juwara sinten? Wulangan 2: Budaya Cerbon-Dermayu 27

38 c. Endi/mendi 1) Endi baé sing dipilih? 2) Tekané sing endi? 3) Arep lunga mendi d. Pira/pirang 1) Pira bocah sing melu? 2) Regané beras sekilo pira? 3) Butuhé pirang lembar? e. Kepribén/kepriwé 1) Kepribén caraé? 2) Njukuté kepribén? f. Kenangapa 1) Kenangapa bli manjing? 2) Kenangapa bli teka? c. d. e. f. Pundi 3) Pundi mawon ingkang dipilih? 4) Dugine saking pundi? 5) Badé kesah téng pundi? Pinten 4) Pinten laré ingkang milet 5) Reginé wos sekilo pinten? 6) Priyoginé pinten lembar? Kepripun 1) Kepripun carae? 2) Mendete kepripun? Kenging punapa 1) Kenging punapa boten mlebet? 2) Kenging punapa boten dugi? 2. Ukara Pakon/Kongkon Ukara sing isine ngongkon karo wong séjén, supaya ngerjakaken apa-apa sing dikongkonaken. Cirine ning guriné ana imbuhan akhiran (panambang) a, na, ana, en, aken, lan ning guriné ana tanda! (pakon). Ukara Pakon Padinan 1) Cung, jukutaken duwit! 2) Sedurunge mangkat mangana dingin! Bebasan 1) Cung, pendetaken yatra! 2) Saderenge kesah dahara krihin! 28 Blajar Basa lan Sastra C erbon-dermayu Kangge Murid SMP/MTs Kelas VII

39 3) Bukuné wacanen dingin! 4) Jukutaken buku siji baé! 5) Tulung, jalukana buku ning kang Darma! 3) Bukune diwaos krihin! 4) Pendetaken buku setunggal mawon! 5) Tulung, pendetaken buku téng kang Darma! LATIAN ULANGAN Sewisé blajar lan ngerti sing diarani ukara pitakon lan ukara pakon/kongkon coba jawaben pitakonan ning sor iki : 1. Apa ciri-cirine ukara pitakonan? 2. Sing diarani ukara pakon/kongkon iku ukara sing kepribén? 3. Gawéaken ukara pitakon paling setitik loro, diawiti nganggo tembung: apa, sapa, endi, kepribén, lan kenangapa! 4. Gawéaaken uga ukara pakon/kongkon paling setitik loro nganggo bebasan! 5. Kotak ning sor iki isénana contoh tembung pakon/kongkon nganggo panambang a, na, ana, en, lan aken kaya contoh ning duwur. a na ana en aken a na ana en aken Wulangan 2: Budaya Cerbon-Dermayu 29

40 TUGAS 1. Critakaken gambar-gambar ning sor iki, dadi karangan narasi! 2. Diketik komputer lan dicitak (diprint)! 30 Blajar Basa lan Sastra C erbon-dermayu Kangge Murid SMP/MTs Kelas VII

41 Wulangan 3 Remaja lan Pendidikan Karakter

42 A. Wacana Titénana wacaan ning sor iki klawan tliti! Lemah Tamba Radén Walangsungsang yaiku putra Prabu Siliwangi lan Ratu Subang Larang. Sewiji mangsa bli ngomong maning lunga ninggalaken Keraton Pejajaran. Tujuané péngén luruh ilmu uga péngén blajar syariat Islam mbari tambah jero maning. Sebeneré Prabu Siliwangi nglarang Radén Walangsungsang, tapi wis janji nyanggupi amanat ibuné sedurunge ninggal. Mulané sukikine Kraton Pejajaran gégér sebab Radén Walangsungsang lunga tanpa pepoyan. Lungane Radén Walangsungsang mangétan nuju ning sor lereng Gunung Merapi. Ning kono Radén Walangsungsang maguru ning Sang Danuwarsih. Sebab rajin lan nurut, Radén Walangsungsang dipai ali-ali ampal, sing akéh kasiyaté. Seteruse Radén Walangsungsang dinikahaken karo putrine Sang Danuwarsih sing ayu, Nyai Mas Ratu Endang Geulis. 32 Blajar Basa lan Sastra C erbon-dermayu Kangge Murid SMP/MTs Kelas VII

43 Kraton pejajaran gégér maning, sebab Nyai Mas Rarasantang adiné Radén Walangsungsang melu lunga sing kraton. Uga bli pepoyan. Lungane Nyai Mas Rarasantang tujuané nggulati kakange. Sewisé adoh lelaku rada kangelan lan suker, Nyai Mas Rarasantang ketemu kakang lan istri kakange ning padepokan sing ana ning lereng Gunung Merapi. Nyai mas Ratu Rarasantang bungah ketemu kakange. Rasa kangen lan kangelan dicritakaken kabéh. Sampé tekang ketemu karo Nyai Endang ning Gunung Tangkuban Prau. Konon sing ngupai klambi Sang Dewa Mulya. Rikala sampé ning Gunung Liwung ketemu Ki Ajar Sakti, sing ngupai pituduh supaya nuju ning lereng Gunung Ciremai. Gancang crita, Radén Walangsungsang karo soma uga adiné njaluk pamit ning Sang Danuwarsih kanggo nerusaken lelana bratané. Sang Wiku Danuwarsih ngidini lan dikongkon nuju ning Gunung Ciangkup. Ning Gunung Ciangkup, Radén Walangsungsang ketemu Sang Hyang Nanggo sing ngupai pusaka golok cabang. Radén Walangsungsang nerusaken lakune ning Gunung Kumbang. Ning kono ketemu Sang Hyang Naga sing ngupai telung iji pusaka, yaiku: 1. Peci Waring, kasiyaté baka dienggo bli katon, 2. Batok Bolu, bisa kanggo ngatur makhluk alus, 3. Umbul Waring, supaya slamet sing pitnah musuh. Sang Hyang Naga ngupai pituduh supaya Radén Walangsungsang lunga ning Gunung Cangak nemoni Ratu Bango. Ning kono Ratu Bango ngupai pusaka piring panjang, pendil lan barang séjéné. Uga naséhati baka péngén geguru ilmu sejati utawa syariat Islam, dikongkon ngadep Syéh Datul Kaffi utawa Syéh Nurjati ning peguron Gunung Jati. Wulangan 3: Remaja lan Pendidikan Karakter 33

44 Radén Walangsungsang karo istri lan adiné nerusaken lampahane marani ning Peguron Gunung Jati. Sebab dalan sing diambah cukup adoh ngrasa kesel lan perlu ngaso. Pada lérén ning sor uwit gedé. Ning kono kelingan pesen lan nasihaté Sang Ibu. Pesene baka Nyai Mas Ratu Subang Larang baka kesel utawa ngalami lara, cukilen lemah nganggo Kujang Pusaka, terus baluraken ning awak sing ngrasa lara utawa pegel. Klawan idin Gusti Allah, rasa pegel lan lara bakal ilang, lan mancur banyu saking nggon sing dicukil mau. Panggonané metuné banyu iku dadi sumur, sing sekiyen diarani Sumur Karomat. Wewengkon ning kono disebut Pademangan Cikujang. Aran Cikujang muasalé sing tembung Ci lan kujang. Nduwéni arti ci asal saking tembung cai (Sunda) artiné banyu, Kujang yaiku pusaka utawa gaman sing digunakaken Radén Walangsungsang. Pademangan Cikujang seterusé diganti arané dadi Lemah Tamba. Lemah pada karo tanah, tamba pada karo obat. Dadi lemah tamba artiné lemah sing bisa kanggo nambani, sampé sekiyen. Saking Crita Rakyat Asal Usul Désa ning Kabupaten Cirebon B. Bausastra Titénana tembung-tembung ning sor iki: Tembung/kata Cerbon/ Dermayu Bahasa Indonésia Cerbon/ Dermayu mangsa = rikala waktu lara = gering sakit Bahasa Indonésia luruh = ngulati mencari nambani mengobati mbari = ambir supaya nemoni menemui 34 Blajar Basa lan Sastra C erbon-dermayu Kangge Murid SMP/MTs Kelas VII

45 pepoyan = idin ijin sekiyen sekarang suker = rungsing puyeng, sedih soma keluarga maguru = geguru berguru sampé = tekang sampai dengan lelaku = lelampah mengelana baka = lamun kalau, bila pituduh petunjuk kelingan = inget ingat diambah = diliwati diléwati uga juga ngaso = lirén istirahat ngidini mengijinkan wewengkon = nggon lokasi, daérah bungah = seneng gembira balur = boréh balur, lulur ning kono di sana tamba obat dipai = diupai diberi gaman senjata tembung kata ngadep menghadap dijukut diambil peguron perguruan dikongkong disuruh karomat keramat lunga pergi, berangkat TUGAS Jawaben pitakonan-pitakonan ning sor iki 1. Sapa sebeneré Radén Walangsungsang iku? 2. Kenang apa ning keraton Pajajaran gégér? 3. Tulisaken telu pusaka Radén Walangsungsang sing Sang Hyang Naga? 4. Sapa sing ngupai pituduh yén Radén Walangsungsang supaya nuju ning lereng Gunung Ciremai. 5. Kenang apa Nyai Mas Ratu Rarasantang ngrasa seneng? 6. Radén Walangsungsang nerusaken lelana bratané. Jelasaken arti tembung lelana bratané? Wulangan 3: Remaja lan Pendidikan Karakter 35

46 7. Tulisaken pesené Sang Ibu ning Radén Walangsungsang? 8. Kenang apa wewengkon iku diarani Lemah Tamba? 9. Bédaraken muasal arti tembung Cikujang! 10. Ning endi Radén Walangsungsang ketemu Sang Hyang Naga? C. Wacaan Éksposisi Remaja lan Pendidikan Karakter Masa remaja yaiku masa peralihan sing masa bocahbocah lan masa déwasa. Ning masa-masa iku secara pisik remaja ngalami perkembangan ning kabéh aspék. Ngalami perkembangan lan mekar awake, pikirane, tingkah lakune, wawasane uga kemampuane, nyebabaken akéh persoalan sing kudu diadepi, kaya masalah psikologis. Kanggo ngadepi bab iku, diperluaken pendidikan karakter. TUGAS 1 Mbangun Konteks Wangsulan pitakon-pitakon ning sor iki! 1. Apa sing diarani remaja iku? 2. Tayangan télévisi sing sering di tonton, sifaté ndidik apa ngrusak, tulisén apa baé sing sifaté ndidik, tulisén apa baé sing sifaté ngrusak? 3. Jelasaken cara mulang trima (berterima kasih) karo wong tua? 4. Primén caraé ambir nduwéni percaya diri lan nduwéni préstasi? 5. Tulisaken telu contoh sikap sopan santun ning guru! 36 Blajar Basa lan Sastra C erbon-dermayu Kangge Murid SMP/MTs Kelas VII

47 TUGAS 2 Ngenal Téks Éksposisi Ning sor iki ana contoh téks éksposisi, wacaen sing titén! 1. Sing diarani remaja yaiku masa transisi masa bocah-bocah lan masa awal déwasa. Umur remaja antarane umur 12 taun sampé 21 taun. Ning masa iku remaja lagi nggulati jati diriné. Sebab iku remaja kudu blajar pendidikan karakter supaya bisa nuntun lan ngrahaken minat lan bakate kelawan kegiatan-kegiatan sing positip. Pendidikan karakter sing bisa ngarahaken remaja, antarane: nduwéni perilaku jujur, percaya diri, santun, kréatip, lan peduli. 2. Remaja sing perkembangane ngalami gejolak emosi, sebab owah-owahan ning awake, abote, duwuré, swarane, uga ning perkembangan psikise. Ning masa-masa iku sing labil iku, remaja merlukaken kendali diri sing kuat nalika ana ning umah/keluarga, ning lingkungan masyarakat, ning sekolah. Ning kaanan sing mengkénén remaja mbutuhaken wong tua atawa wong déwasa kanggo ngarahaken diriné, supaya bli kejebur ning bab-bab sing negatip, mulané remaja kudu olih lan nekuni pendidikan karakter. 3. Pendidikan karakter bisa mbentuk remaja nduwéni préstasi. Sebab sejeroné pendidikan karakter, diajaraken nilai-nilai religius sing njelasaken sikap budipekerti luhur supaya bisa dadi menungsa sing ngormati lingkungan sosiale. Uga nilai-nilai toleransi, kerukunan, lan nilanilai kémanusiaan, sing bisa mbentuk remaja nduwéni sifat pengasih, budi pekerti luhur, cinta damai, kerja keras, kréatip, mandiri, rasa péngén weruh sing bisa gawé remaja dadi wong sing nduwéni préstasi. Wulangan 3: Remaja lan Pendidikan Karakter 37

48 4. Sing utama kelayan pendidikan karakter bisa mbentuk remaja sing unggul lan pinunjul, mumpuni sing ilmuné. Nduwéni karakter kuat, bakal dadi remaja sing bisa dibanggakaken, séhat pisike, stabil émosi lan intéléktual. LATIHAN Kanggo njawab pitakonan ning sor iki, Carané bisa gawé kelompok diskusi, tapi hasil jawabané déwék-déwék diketik komputer. 1. Jelasaken sing diarani remaja iku apa? 2. Sebutaken tanda-tanda lan owah-owahan psikis miwiti remaja? 3. Pendidikan karakter apa baé sing dibutuhaken ning para remaja? 4. Pendidikan karakter bisa nuntun lan ngarahaken sikap apa baé? 5. Perkembangan lan gejolak remaja sing kaya apa ning kaanane remaja? 6. Kenangapa remaja perlu pendidikan nilai lan religius? 7. Sikap jujur sing kaya apa sing bisa ditodokaken ning guru lan won tuwa? 8. Apa sing diarani budi pekerti luhur iku? 9. Kenangapa para remaja kudu ngurmati lingkungané? 10. Remaja sing unggul lan pinunjul iku remaja sing kepribén? D. Medaraken Pariwara Pariwara utawa iklan iku ditulis utawa diwedaraken ning radio utawa televisi, surat kabar, majalah lan séjén-séjéné. Iklan komersil nawakaken barang-barang utawa jasa, tujuané 38 Blajar Basa lan Sastra C erbon-dermayu Kangge Murid SMP/MTs Kelas VII

49 supaya barang-barang lan jasa mau ana sing nggunakaken utawa anak sing tuku. Barang-barang utawa jasa sing diiklanaken/ditawakaken bli kena bobad, jelas alamate, jelas produké, lan nduwéni badan hukum. Baka iklan layanan masyarakat utawa sosial, sifaté sosial, ana hubungané karo kegiatan pendidikan, penerangan, keagamaan, pariwisata lan séjén-séjéné. Iklan bari poster sebeneré mirip pada. Loro-loro pada yaiku wara-wara, ngenalaken, nawakaken barang, jasa, acara utawa kegiatan. Tapi antaran iklan lan poster iku ana bédane. Iklan bisa ditindakaken liwat media cetak utawa elektronik. Baka poster dipasang nganggo plakat (baliho) ning tempat umum sing gampang kedeleng. Gawé poster utawa iklan, ukara lan gambare kudu ceta lan jelas, ukurane pas, tulisan gampang diwaca, gambar gampang diarténi, lan sing penting maning yaiku bisa narik perhatian. Conto poster/iklan: Wulangan 3: Remaja lan Pendidikan Karakter 39

50 Téks iklan layanan masyarakat kaya sing dijelasaken ning duwur, dibagi 2 yaiku layanan sing sifaté komersil lan layanan sing sifaté social. Jenis iku iku bisa nganggo jasa reklame. Reklame nduwéni daya guna minangka ngupai weruh, nawaraken, mropagandakaken, mromosikaken ning wong séjén/konsumen hasil produksi, tempat rekreasi, tempat budaya, pengumuman lan séjén-séjéné. Baka dagangan supaya cepet payu, baka objek wisatane supaya sing teka akéh, baka anjuran kaya nyelengi, ayo sekolah, keséhatan bisa dilaksanakaken ning masyarakat. Mulané baka gawé iklan utawa reklame kudu ngutamakaken pujian/pengalem minangka daya tarike. Tujuan reklame utawa iklan dagangan yaiku nawaraken supaya payu, pada gelem tuku, baka reklame bisa dideleng ning tempate, contoné : 1. Reklame ning jero ruang Contoné : - Iklan ning surat kabar, majalah, buku, kalender - Folder wujud buku cilik, kertas lipat, selebaran - Katalog, slide, triler (ekstra film) - Radio, televisi, internet lan séjén-séjéné. 2. Reklame ning njaba ruang Contoné : - papan nama, papan reklame, poster, spanduk, pamflet - cara propaganda (bisa nggunakaken kendaraan). Miturut penampilane. seni reklame dibagi 3 yaiku : 1. Reklame Audio Reklame audio yaiku iklan-iklan sing bisa dirungokaken, contoné reklame sing disampékaken liwat media elektonik kayadéné redio. 40 Blajar Basa lan Sastra C erbon-dermayu Kangge Murid SMP/MTs Kelas VII

51 2. Reklame visual Yaiku reklame sing disampekaken liwat pandelengan/ mripat contoné : papan nama, papan reklame, poster, folder, kertas lempit, brosur, selebaran, katalogus, spanduk, buku-buku, majalah, koran, lan séjén-séjéné. Keistiméwaane yaiku pesen disampekaken luwih jelas Sing kudu dititéni lan diperhatikaken yaiku mediané tambah akéh, contoné media cetak, media fotografi, media elektronik. Uga warna sing bisa ndadiaken gambar tambah bagus lan nyenengaken. 3. Reklame audio visual (Video) Reklame sing bisa dirasakaken nganggo pandelengan lan pangrungu, umume reklame audio visual luwih disénengi masyarakat. Sebab wujudé pilem utawa slide sing diproyeksikaken ning layar bioskop, TV, komputer, laptop, lan séjén-séjéné. Sing kudu dititéni Carané gawé poster/iklan. 1. Nemtukaken bab sing arep diiklanaken, upamane acara pentas seni kanggo ngumpulaken dana kanggo korban banjir. 2. Estetis (nilai keindahan), nganggo tembung-tembung utawa ukara singget kang ditulis ning iklan. Contoné : bab penggalangan dana, ditambah tulisan bari nonton olih rejeki. 3. Baka gawé iklan media cetak utawa radio, sing kudu disiapaken yaiku tulisén dikit apa sing arep diiklanaken, contoné kaya ning duwur yaiku ngumpulaken dana korban banjir bari pentas seni. Nganggo ukara sing singkat lan nyenengaken. Wulangan 3: Remaja lan Pendidikan Karakter 41

Blajar Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu

Blajar Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu Blajar Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu Buku Pituduh Guru SMP/MTs Kelas VII Hak cipta kagungan Dinas Pendidikan Provinsi Jawa Barat selaras sareng Undang-undang Disklaimer: Buku puniki diwulangaken kanggé

Lebih terperinci

blajar basa lan sastra

blajar basa lan sastra blajar basa lan sastra cerbon-dermayu kanggé murid sd/mi kelas i Hak cipta kagungan Dinas Pendidikan Provinsi Jawa Barat selaras sareng Undang-undang Disklaimer: Buku puniki diwulangaken kanggé murid ingkang

Lebih terperinci

Blajar Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu

Blajar Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu Blajar Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu Buku Pituduh Guru SMP/MTs Kelas IX Hak cipta kagungan Dinas Pendidikan Provinsi Jawa Barat selaras sareng Undang-undang Disklaimer: Buku puniki diwulangaken kanggé

Lebih terperinci

Cerbon-Dermayu Kanggé Murid SMA/MA/SMK/MAK Kelas X

Cerbon-Dermayu Kanggé Murid SMA/MA/SMK/MAK Kelas X Blajar Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu Kanggé Murid SMA/MA/SMK/MAK Kelas X Hak cipta kagungan Dinas Pendidikan Provinsi Jawa Barat selaras sareng Undang-undang Disklaimer: Buku puniki diwulangaken kanggé

Lebih terperinci

Buku Pituduh Guru SMA/SMAK/MA/MAK Kelas XI

Buku Pituduh Guru SMA/SMAK/MA/MAK Kelas XI Blajar Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu Buku Pituduh Guru SMA/SMAK/MA/MAK Kelas XI Hak cipta kagungan Dinas Pendidikan Provinsi Jawa Barat selaras sareng Undang-undang Disklaimer: Buku puniki diwulangaken

Lebih terperinci

Buku Pituduh Guru SMA/SMAK/MA/MAK Kelas X

Buku Pituduh Guru SMA/SMAK/MA/MAK Kelas X Blajar Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu Buku Pituduh Guru SMA/SMAK/MA/MAK Kelas X Hak cipta kagungan Dinas Pendidikan Provinsi Jawa Barat selaras sareng Undang-undang Disklaimer: Buku puniki diwulangaken

Lebih terperinci

Penyusunan Data Awal Referensi Nilai Budaya Tak Benda Kabupaten. Cirebon Provinsi Jawa Barat

Penyusunan Data Awal Referensi Nilai Budaya Tak Benda Kabupaten. Cirebon Provinsi Jawa Barat Penyusunan Data Awal Referensi Nilai Budaya Tak Benda Kabupaten. Cirebon Provinsi Jawa Barat Pusat Data dan Statistik Pendidikan dan Kebudayaan Setjen, Kemendikbud Kementerian Pendidikan dan Kebudayaan

Lebih terperinci

Blajar Basa lan Sastra

Blajar Basa lan Sastra Blajar Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu Buku Pituduh Guru SMA/SMK/MA/MAK Kelas XII Hak cipta kagungan Dinas Pendidikan Provinsi Jawa Barat selaras sareng Undang-undang Disklaimer: Buku puniki diwulangaken

Lebih terperinci

ANAFORA GRAMATIKAL DAN LEKSIKAL DALAM NOVEL GARUDA PUTIH KARYA SUPARTO BRATA

ANAFORA GRAMATIKAL DAN LEKSIKAL DALAM NOVEL GARUDA PUTIH KARYA SUPARTO BRATA i ANAFORA GRAMATIKAL DAN LEKSIKAL DALAM NOVEL GARUDA PUTIH KARYA SUPARTO BRATA SKRIPSI untuk memperoleh gelar Sarjana Pendidikan oleh Nama : Nila Haryu Kurniawati NIM : 2102407144 Prodi : Pendidikan Bahasa

Lebih terperinci

Cerbon-Dermayu Buku Pituduh Guru SD/MI Kelas V

Cerbon-Dermayu Buku Pituduh Guru SD/MI Kelas V Blajar Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu Buku Pituduh Guru SD/MI Kelas V Hak cipta kagungan Dinas Pendidikan Provinsi Jawa Barat selaras sareng Undang-undang Disklaimer: Buku puniki diwulangaken kanggé murid

Lebih terperinci

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN Sekolah Mata Pelajaran Kelas/Semester Alokasi Waktu : SMP N 8 YOGYAKARTA : Bahasa Jawa : IX/1 : 2 X 40 ( 1 pertemuan) A. Standar Kompetensi Mengungkapkan pikiran, pendapat,

Lebih terperinci

Jawa 3 kanggo. Kelas III. Utama Basa. SD/MI, hal Buku Wasita. pengalaman iki kanthi becik! Instrumen. Semaken crita. Tertulis.

Jawa 3 kanggo. Kelas III. Utama Basa. SD/MI, hal Buku Wasita. pengalaman iki kanthi becik! Instrumen. Semaken crita. Tertulis. SILABUS Nama Sekolah : SD... Mata Pelajaran : Bahasa : III (Tiga) Semester : 1(Gasal) I. Standar Kompetensi Mendengarkan (Nyemak) Mampu mendengarkan dan memahami berbagai wacana lisan tentang cerita teman

Lebih terperinci

BENTUK DAN MAKNA NAMA-NAMA BANGUNAN POKOK DI KERATON KASUNANAN SURAKARTA SKRIPSI

BENTUK DAN MAKNA NAMA-NAMA BANGUNAN POKOK DI KERATON KASUNANAN SURAKARTA SKRIPSI BENTUK DAN MAKNA NAMA-NAMA BANGUNAN POKOK DI KERATON KASUNANAN SURAKARTA SKRIPSI untuk memperoleh gelar Sarjana Pendidikan Oleh: Nama : Dewi Larasati NIM : 2102408087 JURUSAN BAHASA DAN SASTRA JAWA FAKULTAS

Lebih terperinci

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP)

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) SatuanPendidikan : SMP N 4 WATES Kelas/Semester : VII/1 Mata Pelajaran : Bahasa Jawa Materi Pokok : Unggah-ungguh Alokasi Waktu : 2 X 40 menit (80 menit) A. Kompetensi

Lebih terperinci

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP)

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) Nama Sekolah Mata Pelajaran Kelas/Semester Pertemuan Ke Alokasi Waktu Kemampuan berbahasa : SMP N 4 Wates : Bahasa Jawa : VIII/ Gasal : 1 (satu) : 2 x 40 menit :

Lebih terperinci

BUPATI SEMARANG SAMBUTAN BUPATI SEMARANG PADA ACARA PAMERAN BUKU MURAH KABUPATEN SEMARANG TAHUN 2014 TANGGAL 27 NOVEMBER 2014

BUPATI SEMARANG SAMBUTAN BUPATI SEMARANG PADA ACARA PAMERAN BUKU MURAH KABUPATEN SEMARANG TAHUN 2014 TANGGAL 27 NOVEMBER 2014 1 BUPATI SEMARANG SAMBUTAN BUPATI SEMARANG PADA ACARA PAMERAN BUKU MURAH KABUPATEN SEMARANG TAHUN 2014 TANGGAL 27 NOVEMBER 2014 HUMAS DAN PROTOKOL SETDA KABUPATEN SEMARANG 2 Assalamu alaikum Wr. Wb. Salam

Lebih terperinci

SKRIPSI. oleh. Nama. : Elok Wahyuni. : Bahasa dan Sastra Jawa NIM. Program. Jurusan FAKULTAS

SKRIPSI. oleh. Nama. : Elok Wahyuni. : Bahasa dan Sastra Jawa NIM. Program. Jurusan FAKULTAS PEROLEHAN BAHASAA JAWA ANAK PLAYGROUP AULIYAA KENDAL USIA 3-4 TAHUN SKRIPSI untuk memperoleh gelar Sarjana Pendidikan oleh Nama NIM : Elok Wahyuni : 2102407065 Program studi :Pendidikan Bahasa dan Sastra

Lebih terperinci

Cerbon-Dermayu Kanggé Murid SMA/MA/SMK/MAK Kelas XII

Cerbon-Dermayu Kanggé Murid SMA/MA/SMK/MAK Kelas XII Blajar Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu Kanggé Murid SMA/MA/SMK/MAK Kelas XII Hak cipta kagungan Dinas Pendidikan Provinsi Jawa Barat selaras sareng Undang-undang Disklaimer: Buku puniki diwulangaken kanggé

Lebih terperinci

Cerbon-Dermayu Kanggé Murid SMA/MA/SMK/MAK Kelas XI

Cerbon-Dermayu Kanggé Murid SMA/MA/SMK/MAK Kelas XI Blajar Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu Kanggé Murid SMA/MA/SMK/MAK Kelas XI Hak cipta kagungan Dinas Pendidikan Provinsi Jawa Barat selaras sareng Undang-undang Disklaimer: Buku puniki diwulangaken kanggé

Lebih terperinci

Assalamu alaikum Wr. Wb. Sugeng siang, mugi kawilujengan, kasarasan saha karaharjan tansah kajiwa kasalira kula lan panjenengan sedaya.

Assalamu alaikum Wr. Wb. Sugeng siang, mugi kawilujengan, kasarasan saha karaharjan tansah kajiwa kasalira kula lan panjenengan sedaya. BUPATI KULONPROGO WEDHAR SABDA WONTEN ING ACARA SMK MA ARIF I WATES NAMPI SERTIFIKAT SISTEM MANAJEMEN MUTU ISO : 9001 : 2008 SAKING PT. TUV RHEINLAND INDONESIA LAN NGEPYAKAKEN GEDUNG ENGGAL Wates, 26 Februari

Lebih terperinci

Ikrar Minamata インドネシア語

Ikrar Minamata インドネシア語 インドネシア語 Ikrar Minamata Melalui kisah lima puluh tahun lalu di Minamata, didapati banyak kegagalan. Dalam penelitian ini, telah dipelajari dari Minamata, betapa sulitnya mengembalikan lingkungan alam yang

Lebih terperinci

ABSTRAK. Kata Kunci: Simbol, makna, ajaran, semiotik, Serat Suluk Kaga Kridha Sopana.

ABSTRAK. Kata Kunci: Simbol, makna, ajaran, semiotik, Serat Suluk Kaga Kridha Sopana. ABSTRAK Mustikawati,Yaroh. Menelusuri Makna Serat Suluk Kaga Kridha Sopana karya Raden Sastra Darsana. Skripsi. Program Studi Sastra Jawa. Jurusan Bahasa dan Sastra Jawa, Fakultas Bahasa dan Seni, Universitas

Lebih terperinci

Blajar Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu

Blajar Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu Cerbon-Dermayu Kanggé Murid SD/MI Kes VI Hak cipta kagungan Dinas Pendidikan Provinsi Jawa Barat seras sareng Undang-undang Diskimer: Buku puniki diwungaken kanggé murid ingkang sampun seras sareng Kurikulum

Lebih terperinci

B. Kompetensi Dasar dan Indikator Pencapaian Kompetensi KI Kompetensi Dasar Indikator Pencapaian Kompetensi

B. Kompetensi Dasar dan Indikator Pencapaian Kompetensi KI Kompetensi Dasar Indikator Pencapaian Kompetensi RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN Satuan Pendidikan Mata Pelajaran Kelas/semester Materi Pokok Kompetensi Alokasi Waktu : SMP Negeri 1 Prambanan Klaten : Pendidikan Bahasa Jawa : VII/satu : Teks Cerita

Lebih terperinci

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) A. Kompetensi Inti 1. Menghargai dan menghayati ajaran agama yang dianutnya

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) A. Kompetensi Inti 1. Menghargai dan menghayati ajaran agama yang dianutnya RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) Satuan Pendidikan Kelas/Semester Mata Pelajaran Materi Pokok Alokasi Waktu : SMP N 4 WATES : VII/ Gasal : Bahasa Jawa : Unggah-ungguh : 80 menit A. Kompetensi Inti

Lebih terperinci

BAB I PENDAHULUAN. A. Latar Belakang Masalah

BAB I PENDAHULUAN. A. Latar Belakang Masalah 1 BAB I PENDAHULUAN A. Latar Belakang Masalah Kabupaten merupakan contoh salah satu daerah yang memiliki beragam kesenian dan budaya yang merupakan bentuk-bentuk ekspresi masyarakat diantaranya kesenian

Lebih terperinci

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN Satuan Pendidikan Mata Pelajaran Kelas/semester Materi Pokok Kompetensi Alokasi Waktu : SMP Negeri 1 Prambanan Klaten : Pendidikan Bahasa Jawa : VII/satu : Angka Jawa :

Lebih terperinci

Rencana Pelaksanaan Pembelajaran Nomor: 1

Rencana Pelaksanaan Pembelajaran Nomor: 1 Rencana Pelaksanaan Pembelajaran Nomor: 1 Nama Sekolah : Mata Pelajaran : Bahasa Jawa Kelas/Semester : III/1 Alokasi Waktu : 1 35 menit Standar Kompetensi Mendengarkan : Mampu mendengarkan dan memahami

Lebih terperinci

GAYA BAHASA DALAM KUMPULAN CERITA MISTERI JAGADING LELEMBUT PADA MAJALAH DJAKA LODANG TAHUN 2001

GAYA BAHASA DALAM KUMPULAN CERITA MISTERI JAGADING LELEMBUT PADA MAJALAH DJAKA LODANG TAHUN 2001 GAYA BAHASA DALAM KUMPULAN CERITA MISTERI JAGADING LELEMBUT PADA MAJALAH DJAKA LODANG TAHUN 2001 SKRIPSI Diajukan Untuk Memenuhi Syarat Mendapatkan Gelar Sarjana Pendidikan Bahasa dan Sastra Jawa oleh

Lebih terperinci

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN Nama Sekolah Mata Pelajaran Kelas/Semester Materi Alokasi Waktu : SMP Negeri 1 Prambanan : Bahasa Jawa : VII/1 : Tembang macapat Gambuh : 2 x 40 menit A. Kompetensi Inti

Lebih terperinci

UNIVERSITAS NEGERI SEMARANG

UNIVERSITAS NEGERI SEMARANG DIKSI DALAM NOVEL CLEMANG-CLEMONG KARYA SUPARTO BRATA SKRIPSI Untuk memperoleh gelar Sarjana Pendidikan Oleh Nama : Ria Hutaminingtyas NIM : 2102405609 Prodi : Pendidikan Bahasa dan Sastra Jawa Jurusan

Lebih terperinci

UNIVERSITAS NEGERI SEMARANG

UNIVERSITAS NEGERI SEMARANG STRUKTUR SERAT PARTAWIGENA SKRIPSI Disusun untuk memperoleh gelar Sarjana Sastra oleh Nama : Imam Arief Hidayat NIM : 2151407002 Program Studi : Sastra Jawa Jurusan : Pendidikan Bahasa dan Sastra Jawa

Lebih terperinci

KISI-KISI PENULISAN SOAL

KISI-KISI PENULISAN SOAL KISI-KISI PENULISAN SOAL Jenis Sekolah : SMP Kelas VII/ Semester 1 Alokasi Waktu : 90 menit Mata Pelajaran : Bahasa Jawa Jumlah 10 PG, 5 uraian Kurikulum : Kurikulum 2013 NO KOMPETENSI KOMPETENSI KELAS/

Lebih terperinci

NILAI PENDIDIKAN DALAM KUMPULAN DONGENG-DONGENG ASIA KANGGO BOCAH-BOCAH SERI 1, 2, DAN 3

NILAI PENDIDIKAN DALAM KUMPULAN DONGENG-DONGENG ASIA KANGGO BOCAH-BOCAH SERI 1, 2, DAN 3 NILAI PENDIDIKAN DALAM KUMPULAN DONGENG-DONGENG ASIA KANGGO BOCAH-BOCAH SERI 1, 2, DAN 3 Oleh:Fitriani Syarifah program studi pendidikan bahasa dan sastra jawa anncil@yahoo.com ABSTRAK Penelitian ini bertujuan

Lebih terperinci

SILABUS PEMBELAJARAN BAHASA JAWA. Kelas/Semester : VIII/ Semester 1

SILABUS PEMBELAJARAN BAHASA JAWA. Kelas/Semester : VIII/ Semester 1 SILABUS PEMBELAJARAN BAHASA JAWA Nama Sekolah : SMP N 1 Piyungan Mata Pelajaran : Bahasa Jawa Kelas/Semester : III/ Semester 1 Alokasi Waktu : 34 Jam Kompetensi Inti: 1. Memahami pengetahuan (faktual,

Lebih terperinci

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN BERKARAKTER MATA PELAJARAN BAHASA JAWA KELAS III (3) SEMESTER 1 (GANJIL)

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN BERKARAKTER MATA PELAJARAN BAHASA JAWA KELAS III (3) SEMESTER 1 (GANJIL) RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN BERKARAKTER MATA PELAJARAN BAHASA JAWA KELAS III (3) SEMESTER 1 (GANJIL) 1 RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN No. Nama Sekolah : Kelas/Semester : III (3) / 1 (ganjil) Tema

Lebih terperinci

BENTUK UJARAN BAHASA JAWA TATARAN FONOLOGI ANAK TUNAGRAHITA TINGKAT BERAT SMP LUAR BIASA NEGERI SEMARANG (KAJIAN PSIKOLINGUISTIK)

BENTUK UJARAN BAHASA JAWA TATARAN FONOLOGI ANAK TUNAGRAHITA TINGKAT BERAT SMP LUAR BIASA NEGERI SEMARANG (KAJIAN PSIKOLINGUISTIK) BENTUK UJARAN BAHASA JAWA TATARAN FONOLOGI ANAK TUNAGRAHITA TINGKAT BERAT SMP LUAR BIASA NEGERI SEMARANG (KAJIAN PSIKOLINGUISTIK) SKRIPSI untuk memperoleh gelar Sarjana Pendidikan oleh Nama : Anggun Setyorini

Lebih terperinci

TINDAK TUTUR ILOKUSI DALAM WACANA KOLOM PAK RIKAN DI KORAN MINGGUAN DIVA

TINDAK TUTUR ILOKUSI DALAM WACANA KOLOM PAK RIKAN DI KORAN MINGGUAN DIVA TINDAK TUTUR ILOKUSI DALAM WACANA KOLOM PAK RIKAN DI KORAN MINGGUAN DIVA SKRIPSI disusun untuk memperoleh gelar Sarjana Pendidikan oleh Nama : Ikasari Indah Hibridani NIM : 2102406042 Prodi : Pendidikan

Lebih terperinci

NASKAH VIDEO. Mata Pelajaran Bahasa Jawa Kelas IV SD Semester I Pokok Bahasan Mengenal Tokoh-Tokoh Wayang Sub pokok Mengenal Sifat Raden Arjuna

NASKAH VIDEO. Mata Pelajaran Bahasa Jawa Kelas IV SD Semester I Pokok Bahasan Mengenal Tokoh-Tokoh Wayang Sub pokok Mengenal Sifat Raden Arjuna NASKAH VIDEO Mata Pelajaran Bahasa Jawa Kelas IV SD Semester I Pokok Bahasan Mengenal Tokoh-Tokoh Wayang Sub pokok Mengenal Sifat Raden Arjuna Oleh : Niam Wahzudik KURIKULUM DAN TEKNOLOGI PENDIDIKAN FAKULTAS

Lebih terperinci

STRATEGI PELIBATAN DALAM KONSER TARLING CERBONAN

STRATEGI PELIBATAN DALAM KONSER TARLING CERBONAN STRATEGI PELIBATAN DALAM KONSER TARLING CERBONAN Muhammad Kamaluddin Fakultas Ilmu Sosial dan Ilmu Politik Universitas Muhammadiyah Cirebon enceque_kedawung@yahoo.com Abstrak Konser musik di berbagai daerah

Lebih terperinci

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP)

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) Nama Sekolah Mata Pelajaran Kelas/Semester Pertemuan Ke Alokasi Waktu Kemampuan berbahasa : SMP N 4 Wates : Bahasa Jawa : VIII/ Gasal : 1 (satu) : 2 x 40 menit :

Lebih terperinci

KISI-KISI PENULISAN SOAL

KISI-KISI PENULISAN SOAL KISI-KISI PENULISAN SOAL Jenis Sekolah : SMP Kelas VII/ Semester 1 Alokasi Waktu : 80 menit Mata Pelajaran : Bahasa Jawa Jumlah 10 PG, 5 uraian Kurikulum : Kurikulum 2013 NO KOMPETENSI KOMPETENSI KELAS/

Lebih terperinci

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN Satuan Pendidikan Mata Pelajaran Kelas/semester Materi Pokok Kompetensi Alokasi Waktu : SMP Negeri 1 Prambanan Klaten : Pendidikan Bahasa Jawa : VII/satu : Sandhangan Panyigeg

Lebih terperinci

A. RUMAH PANGGANG PE A. OMAH PANGGANG PE

A. RUMAH PANGGANG PE A. OMAH PANGGANG PE A. OMAH PANGGANG PE Cakrik omah panggang pe iki minangka cakrik omah jawa kang prasaja dhewe yen katandhingake karo cakrik-cakrik liyane. Dumadi saka papat utawa enem saka. Saka kang separo rada endhek

Lebih terperinci

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) A. Kompetensi Inti 1. Menghargai dan menghayati ajaran agama yang dianutnya

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) A. Kompetensi Inti 1. Menghargai dan menghayati ajaran agama yang dianutnya RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) Satuan Pendidikan Kelas/Semester Mata Pelajaran Materi Pokok Alokasi Waktu : SMP N 4 WATES : VII/ Gasal : Bahasa Jawa : Unggah-ungguh : 80 menit A. Kompetensi Inti

Lebih terperinci

Blajar Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu

Blajar Basa lan Sastra Cerbon-Dermayu Cerbon-Dermayu Kanggé Murid SD/MI Kelas V Hak cipta kagungan Dinas Pendidikan Provinsi Jawa Barat selaras sareng Undang-undang Disklaimer: Buku puniki diwulangaken kanggé murid ingkang sampun selaras sareng

Lebih terperinci

Etika dan Estetika Tembang Campursari Album VCD Karaoke Hits Campursari Volume 2 Oleh Cak Diqin

Etika dan Estetika Tembang Campursari Album VCD Karaoke Hits Campursari Volume 2 Oleh Cak Diqin Etika dan Estetika Tembang Campursari Album VCD Karaoke Hits Campursari Volume 2 Oleh Cak Diqin Oleh: Wahyu Pamuji Program Studi Pendidikan Bahasa dan Sastra Jawa ayuucci@gmail.com Abstrak: Penelitian

Lebih terperinci

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) A. Kompetensi Inti 1. Menghargai dan menghayati ajaran agama yang dianutnya

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) A. Kompetensi Inti 1. Menghargai dan menghayati ajaran agama yang dianutnya RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) Satuan Pendidikan Kelas/Semester Mata Pelajaran Materi Pokok Alokasi Waktu : SMP N 4 WATES : VII/ Gasal : Bahasa Jawa : Unggah-ungguh : 80 menit A. Kompetensi Inti

Lebih terperinci

Mugi kawilujengan, kasarasan saha karaharjan tansah kajiwa kasalira kula lan panjenengan sedaya.

Mugi kawilujengan, kasarasan saha karaharjan tansah kajiwa kasalira kula lan panjenengan sedaya. BUPATI KULONPROGO WEDHAR SABDA WONTEN ING ACARA MBIKAK UNDIAN KUPON BLONJO MIRAH ING BALAI DESA NOMPOREJO, GALUR Assalamu alaikum Wr. Wb. Wates, 5 Maret 2011 Mugi kawilujengan, kasarasan saha karaharjan

Lebih terperinci

UNIT KEGIATAN BELAJAR (UKB)

UNIT KEGIATAN BELAJAR (UKB) UNIT KEGIATAN BELAJAR (UKB) 1. Identitas a. Nama Mata Pelajaran : Bahasa Daerah (Basa Jawa) b. Semester : 2 (Dua) c. Kompetensi Dasar : 3.4 Mengidentifikasi, memahami, dan menganalisis karya fiksi dan

Lebih terperinci

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP)

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) Nama Sekolah Kelas/Semester Mata Pelajaran Materi Pokok : SMP N 2 Ngemplak : VII/1 : Bahasa Jawa : Unggah-ungguh dalam kehidupan A. Kompetensi Inti 1. Menghargai

Lebih terperinci

menyusun teks lisan sesuai unggahungguh. berbagai keperluan. C. Tujuan Pembelajaran

menyusun teks lisan sesuai unggahungguh. berbagai keperluan. C. Tujuan Pembelajaran RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) SatuanPendidikan : SMP N 4 WATES Kelas/Semester : VII/1 Mata Pelajaran : Bahasa Jawa Materi Pokok : Unggah-ungguh Alokasi Waktu : 2 X 40 menit (80 menit) A. Kompetensi

Lebih terperinci

REFERENSI DALAM WACANA BERBAHASA JAWA DI SURAT KABAR

REFERENSI DALAM WACANA BERBAHASA JAWA DI SURAT KABAR REFERENSI DALAM WACANA BERBAHASA JAWA DI SURAT KABAR SKRIPSI untuk memperoleh gelar Sarjana Pendidikan oleh Winiar Faizah Aruum 2102406672 JURUSAN BAHASA DAN SASTRA JAWA FAKULTAS BAHASA DAN SENI UNIVERSITAS

Lebih terperinci

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN. A. Kompetensi Inti KI1 : Menghargai dan menghayati ajaran agama yang dianutnya

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN. A. Kompetensi Inti KI1 : Menghargai dan menghayati ajaran agama yang dianutnya RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN Satuan Pendidikan Kelas/Semester Mata Pelajaran Materi Pokok Pertemuan Alokasi Waktu : SMP Negeri 3 Jetis : VII/ Gasal : Bahasa Jawa : Pengalaman Pribadhi : ke-3 : 2 x

Lebih terperinci

1. Menerapkan unggah-ungguh jawa untuk berpamitan. 2. Menerapkan unggah-ungguh jawa untuk menyapa. 3. Menerapkan unggah-ungguh jawa untuk berkenalan.

1. Menerapkan unggah-ungguh jawa untuk berpamitan. 2. Menerapkan unggah-ungguh jawa untuk menyapa. 3. Menerapkan unggah-ungguh jawa untuk berkenalan. RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) SatuanPendidikan : SMP N 4 WATES Kelas/Semester : VII/1 Mata Pelajaran : Bahasa Jawa Materi Pokok : Unggah-ungguh Alokasi Waktu : 2 X 40 menit (80 menit) A. Kompetensi

Lebih terperinci

Analisis Kalimat Majemuk dalam Cerita Bersambung Ngoyak Lintang Karya Al Aris Purnomo

Analisis Kalimat Majemuk dalam Cerita Bersambung Ngoyak Lintang Karya Al Aris Purnomo Analisis Kalimat Majemuk dalam Cerita Bersambung Ngoyak Lintang Karya Al Aris Purnomo Oleh: Feni Astuti Program Studi Pendidikan Bahasa dan Sastra Jawa fenia228@gmail.com Abstrak: Penelitian ini bertujuan

Lebih terperinci

BAB V KESIMPULAN DAN SARAN. Nasional yang dilindungi pemerintah, di mana bangunan ini merupakan pusat

BAB V KESIMPULAN DAN SARAN. Nasional yang dilindungi pemerintah, di mana bangunan ini merupakan pusat BAB V KESIMPULAN DAN SARAN A. KESIMPULAN Gedung Paseban Tri Panca Tunggal adalah sebuah bangunan Cagar Budaya Nasional yang dilindungi pemerintah, di mana bangunan ini merupakan pusat kebudayaan Djawa

Lebih terperinci

pemilik code yang close sou bisa membagi source coden melalui lisensi, entah denga gratis maupun membayar. Meskipun gratis, lisensi terte bisa

pemilik code yang close sou bisa membagi source coden melalui lisensi, entah denga gratis maupun membayar. Meskipun gratis, lisensi terte bisa pemilik code yang close sou bisa membagi source coden melalui lisensi, entah denga gratis maupun membayar. Meskipun gratis, lisensi terte bisa membuat sebuah softw tidak sepenuhnya open sour Misalnya jika

Lebih terperinci

URAIAN MATERI KB-2 AKSARA MURDHA, AKSARA SWARA, AKSARA REKAN, LAN ANGKA JAWA

URAIAN MATERI KB-2 AKSARA MURDHA, AKSARA SWARA, AKSARA REKAN, LAN ANGKA JAWA URAIAN MATERI KB-2 AKSARA MURDHA, AKSARA SWARA, AKSARA REKAN, LAN ANGKA JAWA 1. AKSARA MURDA a) Tegese Aksara Murda Tembung murda tegese sirah (Padmosoekotjo, 1989: 37). Ing Baoesastra Djawa, tembung moerda

Lebih terperinci

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) A. Kompetensi Inti 1. Menghargai dan menghayati ajaran agama yang dianutnya

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) A. Kompetensi Inti 1. Menghargai dan menghayati ajaran agama yang dianutnya RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) SatuanPendidikan Kelas/Semester Mata Pelajaran Materi Pokok Alokasi Waktu : SMP N 4 WATES : VII/ Gasal : Bahasa Jawa : Unggah-ungguh : 80 menit A. Kompetensi Inti

Lebih terperinci

BAB III CARA PANALITEN. metode deskriptif. Miturut pamanggihipun Sudaryanto (1988: 62) metode

BAB III CARA PANALITEN. metode deskriptif. Miturut pamanggihipun Sudaryanto (1988: 62) metode BAB III CARA PANALITEN A. Jinising Panaliten Panaliten menika kagolong jinising panaliten ingkang ngginakaken metode deskriptif. Miturut pamanggihipun Sudaryanto (1988: 62) metode deskriptif inggih menika

Lebih terperinci

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) A. Kompetensi Inti 1. Menghargai dan menghayati ajaran agama yang dianutnya

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) A. Kompetensi Inti 1. Menghargai dan menghayati ajaran agama yang dianutnya RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) Satuan Pendidikan Kelas/Semester Mata Pelajaran Materi Pokok Alokasi Waktu : SMP N 4 WATES : VII/ Gasal : Bahasa Jawa : Unggah-ungguh : 80 menit A. Kompetensi Inti

Lebih terperinci

Etika dan Penggunaan Unggah-ungguh Bahasa Jawa dalam Roman Nona Sekretaris karya Suparto Brata dan Skenario Pembelajarannya di SMA Kelas X

Etika dan Penggunaan Unggah-ungguh Bahasa Jawa dalam Roman Nona Sekretaris karya Suparto Brata dan Skenario Pembelajarannya di SMA Kelas X Etika dan Penggunaan Unggah-ungguh Bahasa Jawa dalam Roman Nona Sekretaris karya Suparto Brata dan Skenario Pembelajarannya di SMA Kelas X Oleh: Hana Pebri Ristiadi Program Studi Pendidikan Bahasa dan

Lebih terperinci

PEMERINTAH KABUPATEN JEPARA DINAS PENDIDIKAN PEMUDA DAN OLAHRAGA Jln. Ratu Kalinyamat, Demaan Jepara ( 0291 ) , ( 0291 )

PEMERINTAH KABUPATEN JEPARA DINAS PENDIDIKAN PEMUDA DAN OLAHRAGA Jln. Ratu Kalinyamat, Demaan Jepara ( 0291 ) , ( 0291 ) PEMERINTAH KABUPATEN JEPARA DINAS PENDIDIKAN PEMUDA DAN OLAHRAGA Jln. Ratu Kalinyamat, Demaan Jepara 59401 ( 0291 ) 591238, 593347 ( 0291 ) 591339 Jepara, 2 September 2013 Nomor : 421.3/4061 Kepada : Sifat

Lebih terperinci

Menghargai dan mensyukuri keberadaan bahasa Jawa sebagai anugerah Tuhan Yang Mahaesa sebagai sarana menyampaikan informasi lisan dan tulis

Menghargai dan mensyukuri keberadaan bahasa Jawa sebagai anugerah Tuhan Yang Mahaesa sebagai sarana menyampaikan informasi lisan dan tulis RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) Satuan Pendidikan : SMP N 2 Ngemplak Kelas/Semester : VII/1 Mata Pelajaran : Bahasa Jawa Materi Pokok : Parikan Pertemuan : 1 x pertemuan A. Kompetensi Inti 1. Menghargai

Lebih terperinci

MODEL LEMBAR KERJA SISWA INTEGRATIF PEMBELAJARAN TEKS NARASI BAHASA JAWA KELAS VII KOTA MAGELANG

MODEL LEMBAR KERJA SISWA INTEGRATIF PEMBELAJARAN TEKS NARASI BAHASA JAWA KELAS VII KOTA MAGELANG MODEL LEMBAR KERJA SISWA INTEGRATIF PEMBELAJARAN TEKS NARASI BAHASA JAWA KELAS VII KOTA MAGELANG SKRIPSI diajukan untuk memperoleh gelar Sarjana Pendidikan oleh Nama : Evita Putri NIM : 2601412047 Program

Lebih terperinci

KISI-KISI PENULISAN SOAL ULANGAN TENGAH SEMESTER

KISI-KISI PENULISAN SOAL ULANGAN TENGAH SEMESTER KISI-KISI PENULISAN SOAL ULANGAN TENGAH SEMESTER Kelas : IX Semester : I Mata Pelajaran : Bahasa Jawa Tahun Pelajaran : 2013-2014 Standar Kompetensi : 1. Mengapresiasi yang Jumlah soal : (uraian) 2. Mengungkapkan

Lebih terperinci

Rencana Pelaksanaan Pembelajaran (RPP) Nomor: 1

Rencana Pelaksanaan Pembelajaran (RPP) Nomor: 1 Rencana Pelaksanaan Pembelajaran (RPP) Nomor: 1 Nama Sekolah :... Mata Pelajaran : Bahasa Jawa Kelas/Semester : VI/1 Alokasi Waktu : 1 35 menit Standar Kompetensi Mendengarkan : Mampu mendengarkan dan

Lebih terperinci

BAB IV HASIL PENELITIAN DAN PEMBAHASAN. A. Hasil Penelitian. Hasil penelitian menyajikan deskripsi data, analisis dan hasil temuan

BAB IV HASIL PENELITIAN DAN PEMBAHASAN. A. Hasil Penelitian. Hasil penelitian menyajikan deskripsi data, analisis dan hasil temuan BAB IV HASIL PENELITIAN DAN PEMBAHASAN A. Hasil Penelitian Hasil penelitian menyajikan deskripsi data, analisis dan hasil temuan sesuai dengan permasalahan. Dalam penelitian ini terdapat tiga rumusan masalah,

Lebih terperinci

SILABUS Satuan pendidikan : SMP N 2 DEPOK Kelas/Semester : VIII / Ganjil Kompetensi Inti :

SILABUS Satuan pendidikan : SMP N 2 DEPOK Kelas/Semester : VIII / Ganjil Kompetensi Inti : KI1 KI2 KI3 KI4 Menghargai dan menghayati ajaran agama yang dianutnya. SILABUS Satuan pendidikan : SMP N 2 DEPOK Kelas/Semester : VIII / Ganjil Kompetensi Inti : Menghargai dan menghayati perilaku jujur,

Lebih terperinci

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN. A. Standar Kompetensi : 1. Memahami wacana lisan sastra dalam kerangka budaya Jawa

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN. A. Standar Kompetensi : 1. Memahami wacana lisan sastra dalam kerangka budaya Jawa RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN Nama Sekolah Mata Pelajaran Kelas/ Semester Alokasi Waktu : SMP N 1 BERBAH. : Bahasa Jawa : VIII/ Ganjil : 2 X 4 menit A. Standar Kompetensi : 1. Memahami wacana lisan

Lebih terperinci

Assalamu alaikum Wr. Wb. Sugeng enjang, mugi kawilujengan, kasarasan saha karaharjan tansah kajiwa kasalira kula lan panjenengan sedaya.

Assalamu alaikum Wr. Wb. Sugeng enjang, mugi kawilujengan, kasarasan saha karaharjan tansah kajiwa kasalira kula lan panjenengan sedaya. BUPATI KULONPROGO WEDHAR SABDA WONTEN ING ACARA MUSYAWARAH CABANG VII GABUNGAN PELAKSANA KONSTRUKSI NASIONAL INDONESIA (GAPENSI) KABUPATEN KULONPROGO Wates, 12 Februari 2011 Assalamu alaikum Wr. Wb. Sugeng

Lebih terperinci

ANALISIS STRUKTURAL DAN MORALITAS TOKOH DALAM DONGENG PUTRI ARUM DALU KARANGAN DHANU PRIYO PRABOWO

ANALISIS STRUKTURAL DAN MORALITAS TOKOH DALAM DONGENG PUTRI ARUM DALU KARANGAN DHANU PRIYO PRABOWO ANALISIS STRUKTURAL DAN MORALITAS TOKOH DALAM DONGENG PUTRI ARUM DALU KARANGAN DHANU PRIYO PRABOWO Oleh : Novyta Kumayroh program studi pendidikan bahasa dan sastra jawa Novyta_kumayroh@yahoo.com ABSTRAK

Lebih terperinci

CERITA RAKYAT KI SONDONG MAJERUK DAN KI SONDONG MAKERTI DALAM PERSPEKTIF GREIMAS

CERITA RAKYAT KI SONDONG MAJERUK DAN KI SONDONG MAKERTI DALAM PERSPEKTIF GREIMAS CERITA RAKYAT KI SONDONG MAJERUK DAN KI SONDONG MAKERTI DALAM PERSPEKTIF GREIMAS SKRIPSI Untuk memperoleh gelar Sarjana Pendidikan Bahasa dan Sastra Jawa Oleh Finna Dwi Estianingrum 2102407038 PENDIDIKAN

Lebih terperinci

Menghormati Orang Lain

Menghormati Orang Lain BAB IV HASIL PENELITIAN DAN PEMBAHASAN A. Desain Sikap Toleran Pada Buku Teks Tematik Kelas 1 SD Desain sikap toleran pada buku teks tematik kelas 1 SD meliputi: sikap menghormati orang lain, bekerjasama,

Lebih terperinci

ANALISIS TINDAK TUTUR DALAM NOVEL JARING KALAMANGGA KARYA SUPARTO BRATA

ANALISIS TINDAK TUTUR DALAM NOVEL JARING KALAMANGGA KARYA SUPARTO BRATA ANALISIS TINDAK TUTUR DALAM NOVEL JARING KALAMANGGA KARYA SUPARTO BRATA Oleh: Riyana Widya Hapsari program studi pendidikan bahasa dan sastra jawa e-mail: Riyana.hapsari197@yahoo.co.id Abstrak: Penelitian

Lebih terperinci

BAB I PENDAHULUAN. yang dikembangkan bertumpu pada kebudayaan (Risyani, 2009: 69).

BAB I PENDAHULUAN. yang dikembangkan bertumpu pada kebudayaan (Risyani, 2009: 69). BAB I PENDAHULUAN A. Latar Belakang Masalah Kebudayaan dalam arti luas sebagai hasil cipta karsa dan karya manusia tentu akan terus berkembang seiring dengan perkembangan peradaban manusia dan perkembangan

Lebih terperinci

PERANGKAT PEMBELAJARAN STANDAR KOMPETENSI (SK) & KOMPETENSI DASAR (KD)

PERANGKAT PEMBELAJARAN STANDAR KOMPETENSI (SK) & KOMPETENSI DASAR (KD) PERANGKAT PEMBELAJARAN STANDAR KOMPETENSI (SK) & KOMPETENSI DASAR (KD) PENDIDIKAN BUDAYA & KARAKTER BANGSA Mata Pelajaran : Bahasa Sunda Satuan Pendidikan : SMP/MTs Kelas/Semester : VII IX /1 & 2 Nama

Lebih terperinci

DAFTAR PERTANYAAN. perah di Desa Krisik Kecamatan Pudak Kabupaten Ponorogo? kotorannya menjadi sumber energi alternatif (biogas)?

DAFTAR PERTANYAAN. perah di Desa Krisik Kecamatan Pudak Kabupaten Ponorogo? kotorannya menjadi sumber energi alternatif (biogas)? DAFTAR PERTANYAAN 1. Bagaimana Peranan Pemerintah Desa dalam memanfaatkan limbah kotoran sapi perah di Desa Krisik Kecamatan Pudak Kabupaten Ponorogo? 2. Apakah pemerintah desa krisik pernah mengadakan

Lebih terperinci

BAB I PENDAHULUAN. masuknya pengaruh Islam merupakan pelabuhan yang penting di pesisir utara

BAB I PENDAHULUAN. masuknya pengaruh Islam merupakan pelabuhan yang penting di pesisir utara BAB I PENDAHULUAN 1.1 Latar Belakang Masalah Cirebon merupakan perpaduan kota budaya, kota niaga dan kota wisata di pesisir pantai utara. Sebagai daerah pesisir, Cirebon sejak sebelum dan sesudah masuknya

Lebih terperinci

RENCANA PELAKSANAAN PEMBALAJARAN

RENCANA PELAKSANAAN PEMBALAJARAN RENCANA PELAKSANAAN PEMBALAJARAN Nama Sekolah Mata Pelajaran Kelas/ Semester Pertemuan Ke : SMP N 2 Ngemplak : Bahasa Jawa : VIII/ Ganjil : 1 X Pertemuan Standar Kompetensi : 2. Mampu mengungkapkan pikiran

Lebih terperinci

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN. : Menghargai dan menghayati ajaran agama yang dianutnya

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN. : Menghargai dan menghayati ajaran agama yang dianutnya RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN Satuan Pendidikan Kelas/Semester Mata Pelajaran Materi Pokok Pertemuan Alokasi Waktu : SMP N 3 Sewon : VII/Gasal : Bahasa Jawa : Parikan : ke-6 : 2 x 40 menit A. Kompetensi

Lebih terperinci

BAB I PENDAHULUAN FAJRI BERRINOVIAN 12032

BAB I PENDAHULUAN FAJRI BERRINOVIAN 12032 BAB I PENDAHULUAN I.1. Latar Belakang I.1.1. Latar Belakang Pengadaan Proyek Banyak orang merasa bingung mengisi hari libur mereka yang hanya berlangsung sehari atau dua hari seperti libur pada sabtu dan

Lebih terperinci

BAB I PENDAHULUAN. kaidah yang berlaku pada masing-masing bahasa. Masing-masing kata dalam kalimat

BAB I PENDAHULUAN. kaidah yang berlaku pada masing-masing bahasa. Masing-masing kata dalam kalimat 1 BAB I PENDAHULUAN A. Latar Belakang Sebuah kalimat umumnya terdiri dari rentetan kata yang disusun sesuai dengan kaidah yang berlaku pada masing-masing bahasa. Masing-masing kata dalam kalimat tersebut

Lebih terperinci

STRUKTUR TEKS SERAT PANITIBAYA

STRUKTUR TEKS SERAT PANITIBAYA STRUKTUR TEKS SERAT PANITIBAYA SKRIPSI disajikan sebagai salah satu syarat untuk memperoleh gelar Sarjana Pendidikan Bahasa dan Sastra Jawa Oleh Galih Mardiyoga 2102406566 JURUSAN BAHASA DAN SASTRA JAWA

Lebih terperinci

menyusun teks lisan sesuai unggahungguh. berbagai keperluan.

menyusun teks lisan sesuai unggahungguh. berbagai keperluan. RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) SatuanPendidikan : SMP N 4 WATES Kelas/Semester : VII/1 Mata Pelajaran : Bahasa Jawa Materi Pokok : Unggah-ungguh Alokasi Waktu : 2 X 40 menit (80 menit) A. Kompetensi

Lebih terperinci

SERAT SASTRA GENDHING DALAM KAJIAN STRUKTURALISME SEMIOTIK

SERAT SASTRA GENDHING DALAM KAJIAN STRUKTURALISME SEMIOTIK SERAT SASTRA GENDHING DALAM KAJIAN STRUKTURALISME SEMIOTIK SKRIPSI untuk memperoleh gelar Sarjana Sastra Jawa oleh Aldila Syarifatul Na im 2151407001 BAHASA DAN SASTRA JAWA FAKULTAS BAHASA DAN SENI UNIVERSITAS

Lebih terperinci

MATA PELAJARAN MULOK BAHASA JAWA

MATA PELAJARAN MULOK BAHASA JAWA RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) MATA PELAJARAN MULOK BAHASA JAWA KELAS IX SEMESTER GENAP SMP RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) Nama sekolah : SMP... Mata Pelajaran : Bahasa Jawa Kelas / Semester

Lebih terperinci

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP)

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) Satuan Pendidikan : SMK N 2 Karanganyar Mata Pelajaran : Bahasa Jawa Kelas / Semester : X Semua/ 1 (Gasal) : 2 x 45 menit ( pertemuan ke-14) 2 x 45 menit ( pertemuan

Lebih terperinci

1. Tegese sintaksis 2. Tegese ukara 3. karakteristik saka ukara 4. jinis ukara ing basa Jawa 1) Adhedhasar nomer lan jinis klausa

1. Tegese sintaksis 2. Tegese ukara 3. karakteristik saka ukara 4. jinis ukara ing basa Jawa 1) Adhedhasar nomer lan jinis klausa 1. Tegese sintaksis Tembung sintaksis asale saka basa Yunani sun sing artine karo lan tattein sing artine mapatake. Dadi, tembung sintaksis kanthi etimologis tegese mapatake bareng padha tembung - tembung

Lebih terperinci

Analisis Gaya Bahasa dan Ajaran Moral dalam Antologi Geguritan Sapu (Antologi Geguritan lan Esai Bengkel Bahasa dan Sastra Jawa 2012)

Analisis Gaya Bahasa dan Ajaran Moral dalam Antologi Geguritan Sapu (Antologi Geguritan lan Esai Bengkel Bahasa dan Sastra Jawa 2012) Analisis Gaya Bahasa dan Ajaran Moral dalam Antologi Geguritan Sapu (Antologi Geguritan lan Esai Bengkel Bahasa dan Sastra Jawa 2012) Oleh: Suci Alfiatun Program Studi Pendidikan Bahasa dan Sastra Jawa

Lebih terperinci

BAB V MODEL PEMBELAJARAN SASRA MUATAN LOKAL BAHASA INDRAMAYU. ditindaklanjuti yaitu dengan mengajukan hasil penelitian tersebut sebagai bahan

BAB V MODEL PEMBELAJARAN SASRA MUATAN LOKAL BAHASA INDRAMAYU. ditindaklanjuti yaitu dengan mengajukan hasil penelitian tersebut sebagai bahan 196 BAB V MODEL PEMBELAJARAN SASRA MUATAN LOKAL BAHASA INDRAMAYU 5.1 Dasar Pemikiran Hasil penelitian makna, nilai budaya, dan konteks kesenian sintren perlu ditindaklanjuti yaitu dengan mengajukan hasil

Lebih terperinci

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN Nama Sekolah Mata Pelajaran Kelas/Semester Materi Alokasi Waktu : SMP Negeri 1 Prambanan : Bahasa Jawa : VII/1 : Cangkriman : 2 x 40 menit A. Kompetensi Inti B. Kompetensi

Lebih terperinci

SOSIOLOGI SASTRA DAN NILAI PENDIDIKAN DALAM ROMAN KADURAKAN ING NGISOR DRINGU KARYA SUPARTO BRATA

SOSIOLOGI SASTRA DAN NILAI PENDIDIKAN DALAM ROMAN KADURAKAN ING NGISOR DRINGU KARYA SUPARTO BRATA SOSIOLOGI SASTRA DAN NILAI PENDIDIKAN DALAM ROMAN KADURAKAN ING NGISOR DRINGU KARYA SUPARTO BRATA Oleh : Agus Setiaji program studi pendidikan bahasa dan sastra jawa Agusaji38@gmail.com ABSTRAK Penelitian

Lebih terperinci

NARASI KELISANAN DALAM TRADISI NGLIWETI PARI DESA JURANGJERO REMBANG

NARASI KELISANAN DALAM TRADISI NGLIWETI PARI DESA JURANGJERO REMBANG NARASI KELISANAN DALAM TRADISI NGLIWETI PARI DESA JURANGJERO REMBANG Skripsi Untuk mencapai gelar Sarjana Pendidikan Oleh Nama : Arie Ikha Safitri NIM : 2102407060 Program Studi : Pendidikan Bahasa dan

Lebih terperinci

Frase Nominal dan Frase Verbal pada Novel Pinatri Ing Teleng Ati Karya Tiwiek SA

Frase Nominal dan Frase Verbal pada Novel Pinatri Ing Teleng Ati Karya Tiwiek SA Frase Nominal dan Frase Verbal pada Novel Pinatri Ing Teleng Ati Karya Tiwiek SA Oleh: Alip Rahman Sulistio Program Studi Pendidikan Bahasa dan Sastra Jawa aliprahman16@gmail.com Abstrak: Penelitian ini

Lebih terperinci

SINESTESIA PADA TUTURAN MAHASISWA PBSJ FBS UNNES SKRIPSI

SINESTESIA PADA TUTURAN MAHASISWA PBSJ FBS UNNES SKRIPSI SINESTESIA PADA TUTURAN MAHASISWA PBSJ FBS UNNES SKRIPSI untuk memperoleh gelar Sarjana Pendidikan oleh Nama : Suciati Duwi Sartika NIM : 2102407125 Prodi Jurusan : Pendidikan Bahasa dan Sastra Jawa :

Lebih terperinci

BAB III METODE PENELITIAN

BAB III METODE PENELITIAN digilib.uns.ac.id BAB III METODE PENELITIAN Dalam metode penelitian akan dibahas enam hal yaitu jenis penelitian, data dan sumber data, populasi, sampel, metode dan teknik pengumpulan data, metode dan

Lebih terperinci

Tindak Tutur Ekspresif dalam Novel Emas Sumawur Ing Baluarti Karya Partini B

Tindak Tutur Ekspresif dalam Novel Emas Sumawur Ing Baluarti Karya Partini B Tindak Tutur Ekspresif dalam Novel Emas Sumawur Ing Baluarti Karya Partini B Oleh: Ismatul Firdaus Program Studi Pendidikan Bahasa dan Sastra Jawa ismafrds@gmail.com Abstrak: Penelitian ini bertujuan untuk

Lebih terperinci

BAB II KAJIAN PUSTAKA...

BAB II KAJIAN PUSTAKA... DAFTAR ISI Halaman PERNYATAAN... i KATA PENGANTAR... ii UCAPAN TERIMAKASIH... iii ABSTRAK... vi ABSTRACT... vii DAFTAR ISI... viii DAFTAR BAGAN... x DAFTAR FOTO... xi DAFTAR TABEL... xiii DAFTAR LAMPIRAN...

Lebih terperinci