PENINGKATAN KETERAMPILAN MENULIS CRITA CEKAK MELALUI METODE PEMBELAJARAN EXAMPLES NON-EXAMPLES

dokumen-dokumen yang mirip
SKRIPSI. Oleh: Nanda Arif Wijayanti K

PENINGKATAN KETERAMPILAN MEMBACA PEMAHAMAN CERITA BIMA BUNGKUS

SKRIPSI. Oleh: KUKUH FAJAR TRAWOCO (K ) FAKULTAS KEGURUAN DAN ILMU PENDIDIKAN UNIVERSITAS SEBELAS MARET SURAKARTA 2016 commit to user

UPAYA PENINGKATAN KEMAMPUAN BERPIKIR KRITIS DAN KOGNITIF SISWA KELAS X SMAN 1 NGEMPLAK DENGAN MODEL PROBLEM BASED LEARNING

PENINGKATAN KETERAMPILAN MENULIS PARAGRAF BERHURUF JAWA DENGAN MENERAPKAN ANGKA JAWA MELALUI PENGGUNAAN METODE THINK PAIR SHARE

PENINGKATAN KETERAMPILAN MENULIS DESKRIPSI

PENGGUNAAN MEDIA BONEKA TANGAN UNTUK MENINGKATKAN KEMAMPUAN BERBICARA DENGAN BASA KRAMA ALUS PADA SISWA KELAS IV SD NEGERI I PURWOSARI WONOGIRI

UPAYA MENINGKATKAN HASIL BELAJAR BERMAIN KASTI

PENERAPAN MODEL PEMBELAJARAN KOOPERATIF TIPE STUDENT TEAM ACHIEVEMENT DIVISION

PENINGKATAN PRESTASI BELAJAR IPA PADA MATERI GAYA

SKRIPSI. Oleh: JURIT YULIANI K FAKULTAS KEGURUAN DAN ILMU PENDIDIKAN UNIVERSITAS SEBELAS MARET SURAKARTA Januari 2016.

: BERNADETA BEKA FITRI APRIANTI K

PENINGKATAN KEMAMPUAN MENULIS TEKS EKSPLANASI MELALUI METODE DEMONSTRASI PADA SISWA KELAS XI MIA 1 SMA NEGERI 1 KUTOWINANGUN 2015/2016

TESIS. Disusun untuk memenuhi sebagian persyaratan mencapai derajat Magister Program Studi Pendidikan Bahasa Indonesia

ERI SETYANINGSIH K

PENERAPAN PENDEKATAN KONTEKSTUAL UNTUK

PENERAPAN MODEL KONTEKSTUAL (CTL) PADA PEMBELAJARAN IPS

DENERAPAN MODEL PROJECT BASED LEARNING

UPAYA MENINGKATKAN MOTIVASI DAN KEMAMPUAN MENULIS CERITA PENDEK MELALUI MODEL PEMBELAJARAN BERBASIS MASALAH DI KELAS XI MIA 5 SMAN 5 SURAKARTA

PENINGKATAN AKTIVITAS BELAJAR SISWA DAN KETERAMPILAN MENULIS BERAKSARA JAWA MELALUI MODEL INDEX CARD MATCH SISWA KELAS VII E SMP NEGERI 8 SURAKARTA

Disusun Oleh: ENDANG HARIYANTI X

PENGGUNAAN MODEL PEMBELAJARAN KOOPERATIF TIPE CONCEPT SENTENCE UNTUK MENINGKATKAN KETERAMPILAN MENULIS CERITA KEMBALI

PENINGKATAN KEMAMPUAN MENULIS TEKS NEGOSIASI MELALUI PENERAPAN MODEL PEMBELAJARAN DISCOVERY LEARNING DI KELAS X IIS 2 SMA NEGERI 7 SURAKARTA

: SEFRI RAHMA WARDANI K

PENINGKATAN HASIL BELAJAR IPS MATERI MASALAH SOSIAL

: ARNIKA ANDRIANI K

PENGGUNAAN MEDIA BONEKA JARI UNTUK PENINGKATAN KETERAMPILAN MENYIMAK DONGENG PADA SISWA KELAS I SDN PURWOTOMO SURAKARTA TAHUN AJARAN 2015/2016

IMPLEMENTASI METODE MIND MAP

PENERAPAN MODEL PEMBELAJARAN TEAM ASSISTED INDIVIDUALIZATION (TAI) DISERTAI HANDOUT

PENINGKATAN PEMAHAMAN KONSEP SIFAT-SIFAT BANGUN RUANG MELALUI METODE EXAMPLES NON EXAMPLES PADA SISWA KELAS V SDN TAWANG 02 TAHUN 2013 SKRIPSI

PENERAPAN MODEL PEMBELAJARAN KOOPERATIF TIPE THINK TALK WRITE

PENERAPAN MODEL PEMBELAJARAN KOOPERATIF TIPE GROUP INVESTIGATION

FAKULTAS KEGURUAN DAN ILMU PENDIDIKAN UNIVERSITAS SEBELAS MARET

Oleh : EKY DAYANTI LINDA PERMADANI K

PENINGKATAN KEMAMPUAN MEMBACA PERMULAAN MELALUI MEDIA FLASHCARD PADA ANAK AUTIS KELAS I DI SLB AUTIS ALAMANDA SURAKARTA TAHUN PELAJARAN 2012/2013

UPAYA PENINGKATAN PENGENALAN LAMBANG BILANGAN MELALUI FINGER PAINTING PADA ANAK KELOMPOK A TKIT NUR HIDAYAH SURAKARTA TAHUN AJARAN 2014/ 2015

PENGGUNAAN METODE PEMBELAJARAN BRAINSTORMING

Skripsi. Oleh : Nur Oktavia K

PENERAPAN MODEL PEMBELAJARAN KOOPERATIF TIPE SNOWBALL THROWING UNTUK MENINGKATKAN HASIL BELAJAR IPA TENTANG STRUKTUR BUMI PADA SISWA

SKRIPSI. Oleh: NUR HIDAYATU SHOLIHAH K

PENERAPAN QUANTUM LEARNING

PENINGKATAN KETERAMPILAN MENULIS PUISI MELALUI METODE PETA PIKIRAN (MIND MAPPING) PADA SISWA KELAS VII E SMP NEGERI 16 SURAKARTA

PENINGKATAN KETERAMPILAN BERPIKIR KRITIS PESERTA DIDIK KELAS XII SMA MELALUI PENERAPAN PROBLEM BASED LEARNING PADA MATERI BIOTEKNOLOGI

SKRIPSI. Oleh : SUTARMI K FAKULTAS KEGURUAN DAN ILMU PENDIDIKAN UNIVERSITAS SEBELAS MARET SURAKARTA September 2016.

PENINGKATAN KETERAMPILAN MENULIS PUISI MELALUI MODEL

PENERAPAN MODEL PROBLEM BASED LEARNING

PENERAPAN PENDEKATAN SCIENTIFIC

UPAYA MENINGKATKAN HASIL BELAJAR LEMPAR TURBO MENGGUNAKAN ALAT BANTU PEMBELAJARAN

UMITRI ASTUTI K

MENINGKATKAN KETERAMPILAN BERBICARA MELALUI MEDIA GAMBAR SERI PADA SISWA KELAS V SD MUHAMMADIYAH 11 MANGKUYUDAN SURAKARTA TAHUN PELAJARAN 2013/2014

PENERAPAN MODEL PEMBELAJARAN KOOPERATIF TIPE THINK-PAIR-SHARE

PENGGUNAAN MEDIA FILM ANIMASI UNTUK MENINGKATKAN

PENINGKATAN KETERAMPILAN MENULIS KARANGAN NARASI MELALUI METODE PICTURE AND PICTURE

PENGGUNAAN MODEL PICTURE AND PICTURE

UPAYA PENINGKATAN PRESTASI BELAJAR DAN KEMAMPUAN ANALISIS SISWA MENGGUNAKAN MODEL PEMBELAJARAN GROUP INVESTIGATON

PENERAPAN READING WORKSHOP

: GARNIS AYU AMALIA K

PENINGKATAN PEMAHAMAN KONSEP ALAT PENCERNAAN MANUSIA

PENINGKATAN KETERAMPILAN BERBICARA DENGAN REKA CERITA GAMBAR

PENINGKATAN PEMAHAMAN KONSEP ENERGI BUNYI

PENERAPAN ALAT BANTU PEMBELAJARAN UNTUK MENINGKATKAN HASIL BELAJAR PASSING BAWAH BOLAVOLI PADA SISWA KELAS VIII SMP ISLAM DIPONEGORO SURAKARTA

TESIS. Disusun untuk memenuhi sebagian persyaratan mencapai derajat Magister Program Studi Bahasa Indonesia. Oleh: Wisnu Nugroho Aji S

PENERAPAN MODEL PEMBELAJARAN MEDIA ALAM SEKITAR

SKRIPSI. Oleh : ELFRIDA NOVIANTY K

PENINGKATAN KEMAMPUAN

SKRIPSI. Oleh: YHUSTINA ANGGAR KUSUMANINGRUM K

FAKULTAS KEGURUAN DAN ILMU PENDIDIKAN

PENGGUNAAN MEDIA WAYANG KARTUN UNTUK MENINGKATKAN KETERAMPILAN BERBICARA MENDONGENG PADA SISWA KELAS III SDN TIRTOYOSO NO. 111 SURAKARTA TAHUN AJARAN

SKRIPSI. Oleh: Amy Mukaromatun L K

UPAYA PENINGKATAN KETERAMPILAN BERCERITA MELALUI MEDIA GAMBAR PADA SISWA KELAS III SD NEGERI BALEHARJO 3, SUKODONO, SRAGEN TAHUN AJARAN 2012/2013

PENINGKATAN KEMAMPUAN MEMECAHKAN MASALAH PERBANDINGAN DAN SKALA MELALUI PENERAPAN MODEL PEMBELAJARAN REALISTIC MATHEMATICS EDUCATION

PENINGKATAN KETERAMPILAN BERBICARA

PENERAPAN METODE QUANTUM TIPE MIND MAPPING DENGAN MEDIA TIMELINE

PENINGKATAN KETERAMPILAN MENULIS AKSARA JAWA MENGGUNAKAN MEDIA KARTU PINTAR PADA SISWA KELAS III SDN 01 GOMBANG CAWAS KLATEN TAHUN AJARAN

UPAYA PENINGKATAN INTERAKSI SOSIAL DAN PRESTASI BELAJAR SISWA MENGGUNAKAN MODEL PEMBELAJARAN GROUP INVESTIGATION

PENINGKATAN MOTIVASI BELAJAR DAN BERPIKIR KRITIS SISWA KELAS X MIA 5 SMA BATIK 1 SURAKARTA PADA MATERI EKOSISTEM MELALUI PENERAPAN INKUIRI TERBIMBING

UMMU MUSLIHAH K

: AYU PERDANASARI K

SKRIPSI. Oleh : WULAN IKA ASHARI K

PENGGUNAAN MODEL KOOPERATIF TEKNIK MAKE A MATCH

SKRIPSI. Oleh: RIAS ANJANI K

PENGGUNAAN MEDIA AUDIO VISUAL UNTUK

DEWI SETYANING TYAS K

UPAYA PENINGKATAN PRESTASI BELAJAR SISWA MELALUI PENERAPAN GAME

PENINGKATAN KEMAMPUAN MEMBACA MENULIS PERMULAAN MELALUI MEDIA REALIA SISWA KELAS II SD NEGERI KARANGWARU 1, PLUPUH, SRAGEN TAHUN PELAJARAN 2012/2013

PENERAPAN METODE MIND MAPPING

PENINGKATAN KETERAMPILAN MENULIS PANTUN MELALUI PENERAPAN MODEL EXPERIENTIAL LEARNING

PENINGKATAN PEMAHAMAN KONSEP SIFAT-SIFAT CAHAYA MELALUI MODEL PEMBELAJARAN STUDENT FACILITATOR AND EXPLAINING

PENGGUNAAN MEDIA KARTU AKSARA UNTUK MENINGKATKAN

KEEFEKTIFAN IMPLEMENTASI KURIKULUM 2013 PADA PEMBELAJARAN AKUNTANSI DI SMK NEGERI 1 KLATEN

SKRIPSI OLEH: RHIKMANINDITYA CAHYANING DEVI K FAKULTAS KEGURUAN DAN ILMU PENDIDIKAN UNIVERSITAS SEBELAS MARET SURAKARTA Agustus 2016

PENERAPAN MODEL PBL MELALUI METODE EKSPERIMEN UNTUK MENINGKATKAN KEMAMPUAN KOGNITIF SISWA PADA SUHU DAN KALOR KELAS X-5 SMAN GONDANGREJO

UPAYA MENINGKATKAN PEMAHAMAN PENYIMPULAN PESAN MIND MAP PADA SISWA KELAS XII SEMESTER II DI SLBC YAKUT PURWOKERTO TAHUN PELAJARAN 2012/2013

PENGGUNAAN MEDIA PEMBELAJARAN AUDIO VISUAL

Oleh : ADITYA WEGA PRIMANDIKA NIM. K FAKULTAS KEGURUAN DAN ILMU PENDIDIKAN UNIVERSITAS SEBELAS MARET SURAKARTA

PENERAPAN STRATEGI PEMBELAJARAN

PENINGKATAN HASIL BELAJAR MEKANIKA TEKNIK MELALUI PENERAPAN PEMBELAJARAN KOOPERATIF TIPE TAI (TEAM ASSISTED INDIVIDUALIZATION)

SKRIPSI. Oleh : ATEIN RESPATI NINGRUM K FAKULTAS KEGURUAN DAN ILMU PENDIDIKAN UNIVERSITAS SEBELAS MARET SURAKARTA

PEMBELAJARAN MENULIS TEKS REVIEW FILM DAN DRAMA DI KELAS XI IPS 1 SMA NEGERI 5 SURAKARTA TAHUN AJARAN 2016/2017 (STUDI KASUS)

PENERAPAN PENDEKATAN TAKTIS UNTUK MENINGKATKAN KEAKTIFAN BELAJAR PERMAINAN SEPAKBOLA

Transkripsi:

PENINGKATAN KETERAMPILAN MENULIS CRITA CEKAK MELALUI METODE PEMBELAJARAN EXAMPLES NON-EXAMPLES DENGAN MEDIA GAMBAR BERSERI PADA SISWA KELAS X IPS 4 SMA NEGERI 1 SUKOHARJO TAHUN AJARAN 2016/2017 SKRIPSI Oleh: ARI FITRI FAUZIYYAH K4213015 FAKULTAS KEGURUAN DAN ILMU PENDIDIKAN UNIVERSITAS SEBELAS MARET SURAKARTA Agustus 2017 i

PERNYATAAN KEASLIAN TULISAN Saya yang bertanda tangan di bawah ini: Nama NIM Program Studi : Ari Fitri Fauziyyah : K4213015 : Pendidikan Bahasa Jawa Menyatakan bahwa skripsi saya berjudul PENINGKATAN KETERAMPILAN MENULIS CRITA CEKAK MELAUI METODE PEMBELAJARAN EXAMPLES NON-EXAMPLES DENGAN MEDIA GAMBAR BERSERI PADA SISWA KELAS X IPS 4 SMA NEGERI 1 SUKOHARJO TAHUN AJARAN 2016/2017 ini benar-benar merupakan hasil karya saya sendiri. Selain itu, sumber informasi yang dikutip dari penulis lain telah disebutkan dalam teks dan dicantumkan dalam daftar pustaka. Apabila pada kemudian hari terbukti atau dapat dibuktikan skripsi ini hasil jiplakan, saya bersedia menerima sanksi atas perbuatan saya. Surakarta, Agustus 2017 Yang membuat pernyataan Ari Fitri Fauziyyah ii

PENINGKATAN KETERAMPILAN MENULIS CRITA CEKAK MELALUI METODE PEMBELAJARAN EXAMPLES NON-EXAMPLES DENGAN MEDIA GAMBAR BERSERI PADA SISWA KELAS X IPS 4 SMA NEGERI 1 SUKOHARJO TAHUN AJARAN 2016/2017 Oleh: ARI FITRI FAUZIYYAH K4213015 SKRIPSI diajukan untuk memenuhi salah satu persyaratan mendapatkan gelar Sarjana Pendidikan pada Program Studi Pendidikan Bahasa Jawa FAKULTAS KEGURUAN DAN ILMU PENDIDIKAN UNIVERSITAS SEBELAS MARET SURAKARTA Agustus 2017 iii

PERSETUJUAN Nama NIM : Ari Fitri Fauziyyah : K4213015 Judul Skripsi : Peningkatan Keterampilan Menulis Crita Cekak melalui Metode Pembelaja ran Examples Non-Examples dengan Media Gambar Berseri pada Siswa Kelas X IPS 4 SMA Negeri 1 Sukoharjo Tahun Ajaran 2016/2017 Skripsi ini telah disetujui untuk dipertahankan di hadapan Tim Penguji Skripsi Fakultas Keguruan dan Ilmu Pendidikan Universitas Sebelas Maret Surakarta. Persetujuan Pembimbing Pembimbing I, Pembimbing II, Dra. Raheni Suhita, M.Hum. Dr. Budhi Setiawan, M.Pd. NIP 196303091988032001 NIP 196105241989011001 iv

PENGESAHAN SKRIPSI Nama NIM : Ari Fitri Fauziyyah : K4213015 Judul Skripsi : Peningkatan Keterampilan Menulis Crita Cekak melalui Metode Pembelajaran Examples Non-Examples dengan Media Gambar Berseri pada Siswa Kelas X IPS 4 SMA Negeri 1 Sukoharjo Tahun Ajaran 2016/2017 Skripsi ini telah dipertahankan di hadapan Tim Penguji Skripsi Fakultas Keguruan dan Ilmu Pendidikan Universitas Sebelas Maret Surakarta pada hari Kamis, 31 Agustus 2017 dengan hasil LULUS dan revisi maksimal 3 bulan. Skripsi ini telah direvisi dan mendapat persetujuan dari Tim Penguji. Persetujuan hasil revisi oleh Tim Penguji: Nama Penguji Tanda Tangan Tanggal Ketua : Budi Waluyo, S.S., M.Pd. Sekretaris : Rahmat, S.S., M.A. Anggota I : Dra. Raheni Suhita, M. Hum. Anggota II : Dr. Budhi Setiawan, M. Pd. pada: Skripsi disahkan oleh Kepala Program Studi Pendidikan Bahasa Jawa Hari : Tanggal : Mengesahkan Dekan Fakultas Keguruan dan Ilmu Pendidikan Universitas Sebelas Maret, Kepala Program Studi Pendidikan Bahasa Jawa, Prof. Dr. Joko Nurkamto, M.Pd. Budi Waluyo, S.S., M.Pd. NIP 196101241987021001 NIP 197504132003021001 v

SARIPATHI Ari Fitri Fauziyyah. K4213015. INDHAKING KAPRIGELAN NYERAT CRITA CEKAK KANTHI NGGINAKAKEN METODHE EXAMPLES NON- EXAMPLES LAN MEDHIA GAMBAR BERSERI TUMRAP SISWA KELAS X IPS 4 SMA NEGERI 1 SUKOHARJO TAUN PASINAON 2016/2017. Skripsi, Surakarta: Fakultas Keguruan dan Ilmu Pendidikan Universitas Sebelas Maret Surakarta, Agustus 2017. Panaliten tindakan kelas punika anggadhahi ancas inggih punika ngupayakaken indhaking keaktifan siswa lan kaprigelan nyerat crita cekak kanthi ngginakaken metodhe examples non-examples lan medhia gambar berseri tumrap siswa kelas X IPS 4 SMA Negeri 1 Sukoharjo. Panaliten punika dipunlampahaken kanthi kalih siklus, ingkang saben siklus wonten rancangan, tindhakan, observasi, lan refleksi. Sumber dhata ingkang dipunginakaken inggih punika prastawa, dokumen, lan informan. Teknik ngempalaken dhata ingkang dipunginakaken inggih punika observasi, analisis dokumen, wawanrembag lan maringi tugas/tes. Teknik uji validitas dhata ngginakaken teknik triangulasi metodhe lan triangulasi sumber dhata. Teknik analisis dhata ngginakaken deskriptif komparatif lan analisis kritis. Saking panaliten punika saged dipunmangertosi bilih wonten ing siklus I keaktifan siswa inggih punika 65.52%, lajeng wonten ing siklus II asilipun dados 93.10%. Kaprigelan nyerat crita cekak wonten ing pratindakan saged dipunmangertosi bilih siswa ingkang tuntas 27.58% lan siswa ingkang boten tuntas 72.42%. Lajeng, sesampunipun dipunlampahi siklus I, siswa ingkang tuntas 62.06% lan siswa ingkang boten tuntas 37.94%. Wonten ing siklus II siswa ingkang tuntas 89.65% lan taksih 10.35% ingkang dereng tuntas. Adhedasar asiling panaliten punika saged dipunpendhet dudutan bilih metodhe pasinaon examples non-examples lan medhia gambar berseri saged ngindhakaken keaktifan siswa lan kaprigelan nyerat crita cekak tumrap siswa kelas X IPS 4 SMA Negeri 1 Sukoharjo. Tembung Wos: kaprigelan nyerat crita cekak, metodhe pasinaon examples nonexamples, medhia gambar berseri. vi

ABSTRAK Ari Fitri Fauziyyah. K4213015. PENINGKATAN KETERAMPILAN MENULIS CRITA CEKAK MELALUI METODE PEMBELAJARAN EXAMPLES NON-EXAMPLES DENGAN MEDIA GAMBAR BERSERI PADA SISWA KELAS X IPS 4 SMA NEGERI 1 SUKOHARJO TAHUN AJARAN 2016/2017. Skripsi, Surakarta: Fakultas Keguruan dan Ilmu Pendidikan Universitas Sebelas Maret Surakarta, Agustus 2017. Penelitian tindakan kelas ini bertujuan untuk meningkatkan keaktifan siswa dan keterampilan menulis crita cekak melalui metode pembelajaran examples nonexamples dan media gambar berseri pada siswa kelas X IPS 4 SMA Negeri 1 Sukoharjo. Penelitian tindakan kelas ini dilakukan dalam dua siklus, dengan tiap siklus terdiri dari perencanaan, pelaksanaan, observasi, dan refleksi. Sumber data yang digunakan berupa peristiwa, dokumen, dan informan. Teknik pengumpulan data yang digunakan berupa observasi, analisis dokumen, wawancara, dan pemberian tugas/tes. Teknik uji validitas data menggunakan triangulasi metode dan triangulasi sumber data. Teknik analisis data menggunakan deskriptif komparatif dan analisis kritis. Dari penelitian tersebut diketahui pada tahap siklus I keaktifan siswa yaitu 65.52%, kemudian pada siklus II meningkat menjadi 93.10%. Sedangkan pada perolehan keterampilan menulis crita cekak pada pratindakan diketahui siswa yang tuntas sebanyak 27.58% dan siswa yang belum tuntas sebanyak 72.42%. Kemudian setelah dilakukan tindakan pada siklus I siswa yang tuntas sebanyak 62.06% dan siswa yang belum tuntas sebanyak 37.94%. Selanjutnya, pada siklus II siswa yang tuntas menjadi sebanyak 89.65% dan hanya 10.32% yang belum tuntas. Simpulan penelitian ini adalah penerapan metode pembelajaran examples non-examples dan media gambar berseri dapat meningkatkan keaktifan siswa dan keterampilan menulis crita cekak pada siswa kelas X IPS 4 SMA Negeri 1 Sukoharjo. Kata Kunci: keterampilan menulis crita cekak, metode pembelajaran examples non-examples, media gambar berseri. vii

ABSTRACT Ari Fitri Fauziyyah. K4213015. THE IMPROVEMENT OF CRITA CEKAK (SHORT STORY) WRITING SKILL USING EXAMPLES NON-EXAMPLES LEARNING METHOD WITH SERIAL PICTURE MEDIA IN THE 10 TH SOCIAL SCIENCE GRADERS OF SMA NEGERI 1 SUKOHARJO IN THE SCHOOL YEAR OF 2016/2017. Thesis, Surakarta: Teacher Training and Education Faculty of Surakarta Sebelas Maret University, August 2017. This classroom action research aimed to improve the students activeness and crita cekak writing skill using examples non-examples learning method with serial picture media in the 10 th Social Science Graders of SMA Negeri 1 Sukoharjo. This classroom action research was conducted in two cycles, each of which consisting of planning, acting, observing, and reflecting. The data sources used were event, document, and informant. Techniques of collecting data used were observation, document analysis, interview, and task/test administration. Data validation was carried out using method and data source triangulations. Technique of analyzing data used was a descriptive comparative and critical analysis. From the result of research, it could be found that the students activeness was 65.52% in cycle, increasing to 93.10% in cycle II. Meanwhile, in crita cekak writing skill gain it could be found that 27.58% of students had passed successfully in prior action and 72.42% had not. In cycle I, 62.06% had passed successfully and 37.94% had not. Then, in cycle II, 89.65% of students had passed successfully and only 10.32% had not. The conclusion of research was that the application of examples nonexamples learning method and serial picture media could improve students activeness and crita cekak writing skill in the 10 th Social Science 4 graders of SMA Negeri 1 Sukoharjo. Keywords: crita cekak writing skill, examples non-examples learning method, serial picture media. viii

MOTO Maka nikmat Tuhanmu manakah yang kamu dustakan? (QS. Ar-Rahman (55): 16) Segala sesuatu yang baik, selalu datang di saat terbaiknya. Persis waktunya. Tidak datang lebih cepat, pun tidak lebih lambat. Itulah kenapa rasa sabar itu harus disertai dengan keyakinan (Tere Liye) ix

PERSEMBAHAN Skripsi ini saya persembahkan untuk: Ibu dan Bapak Tercinta Terima kasih atas segala curahan kasih sayang, doa, dan pengorbanan tak terbatas yang diberikan kepadaku. Mbak Annisa dan Adikku Tofik Terima kasih untuk kakak dan adikku yang selalu memberikan semangat dan doa untuk kelancaranku. Teman-teman seperjuanganku FKIP Pendidikan Bahasa Jawa Angkatan 2013. Almamater. x

KATA PENGANTAR Puji syukur peneliti panjatkan kehadirat Allah Swt. karena telah memberikan rahmat dan karunia-nya berupa ilmu, inspirasi, kesehatan, dan keselamatan. Atas kehendak-nya peneliti dapat menyelesaikan skripsi dengan judul Peningkatan Keterampilan Menulis Crita Cekak melalui Metode Pembelajaran Examples Non-Examples dengan Media Gambar Berseri pada Siswa Kelas X IPS 4 SMA Negeri 1 Sukoharjo Tahun Ajaran 2016/2017 Skripsi ini disusun untuk memenuhi sebagian persyaratan untuk mendapatkan gelar Sarjana pada Program Studi Pendidikan Bahasa Jawa, Fakultas Keguruan dan Ilmu Pendidikan, Universitas Sebelas Maret Surakarta. Peneliti menyadari bahwa terselesaikannya skripsi ini tidak terlepas dari bantuan, bimbingan, dan pengarahan dari berbagai pihak. Untuk itu, peneliti menyampaikan terima kasih kepada: 1. Budi Waluyo, S.S., M.Pd., Kepala Prodi Pendidikan Bahasa Jawa, Fakultas Keguruan dan Ilmu Pendidikan Universitas Sebelas Maret Surakarta, yang telah memberikan izin menyusun skripsi dan yang telah menyetujui penyusunan skripsi ini. 2. Dra. Raheni Suhita, M.Hum. dan Dr. Budhi Setiawan, M.Pd., selaku Pembimbing I dan pembimbing II, yang penuh kesabaran memberikan bimbingan, motivasi, dan kemudahan kepada peneliti dalam menyelesaikan skripsi ini. 3. Rahmat, S.S., M.A., selaku Pembimbing Akademik, terima kasih atas motivasi dan arahan yang diberikan selama peneliti menempuh pendidikan di prodi Pendidikan Bahasa Jawa Fakultas Keguruan dan Ilmu Pendidikan Universitas Sebelas Maret Surakarta. 4. Sri Soewarsih, S.Pd., M.Pd., selaku Kepala SMA Negeri 1 Sukoharjo, yang telah bersedia memberikan izin kepada peneliti dalam melaksanakan penelitian. 5. Sri Utamiati, S.E., S.Pd., selaku guru Bahasa Jawa kelas X IPS 4 SMA Negeri 1 Sukoharjo, yang telah memberi bimbingan dan bantuan selama penelitian. xi

6. Siswa-siswi kelas X IPS 4 SMA Negeri 1 Sukoharjo, yang telah berpartisipasi dalam pelaksanaan penelitian ini. Peneliti berharap semoga skripsi ini bermanfaat bagi pembaca dan pengembang ilmu. Surakarta, Agustus 2017 Peneliti, xii

DAFTAR ISI JUDUL... PERNYATAAN... PENGAJUAN... PERSETUJUAN... PENGESAHAN... SARIPATHI... ABSTRAK... ABSTRACT... MOTO... PERSEMBAHAN... KATA PENGANTAR... DAFTAR ISI... DAFTAR GAMBAR... DAFTAR TABEL... DAFTAR LAMPIRAN... i ii iii iv v vi vii viii ix x xi xiii xvi xvii xviii BAB I PENDAHULUAN A. Latar Belakang Masalah... 1 B. Rumusan Masalah... 5 C. Tujuan Penelitian...... 6 D. Manfaat Penelitian... 6 BAB II KAJIAN PUSTAKA, KERANGKA BERPIKIR, DAN HIPOTESIS A. Kajian Pustaka....... 8 1. Hakikat Keaktifan Siswa dalam Pembelajaran Keterampilan Menulis Crita Cekak..... 8 a. Keaktifan Siswa dalam Pembelajaran... 8 xiii

b. Penilaian Keaktifan Siswa dalam Pembelajaran Keterampilan Menulis Crita Cekak..... 11 2. Hakikat Keterampilan Menulis Crita Cekak... 13 a. Pembelajaran Keterampilan Menulis Crita Cekak... 13 b. Penilaian Keterampilan Menulis Crita Cekak... 23 3. Hakikat Metode Pembelajaran Examples Non-Examples... 26 a. Metode Pembelajaran... 26 b. Metode Examples Non-Examples... 28 4. Media Gambar Berseri... 33 a. Media Pembelajaran... 33 b. Media Gambar Berseri... 34 B. Kerangka Berpikir... 37 C. Hipotesis Tindakan... 40 BAB III METODE PENELITIAN A. Tempat dan Waktu Penelitian... 41 B. Pendekatan Penelitian... 42 C. Subjek Penelitian... 43 D. Data dan Sumber Data... 43 E. Teknik Pengumpulan Data... 45 F. Teknik Uji Validitas Data... 46 G. Teknik Analisis Data... 47 H. Indikator Kinerja Penelitian... 48 I. Prosedur Penelitian... 49 BAB IV HASIL TINDAKAN DAN PEMBAHASAN A. Hasil Penelitian.......... 55 1. Data Pratindakan....... 55 2. Hasil Tindakan Siklus 1...... 60 a. Perencanaan Siklus I....... 60 b. Pelaksanaan Tindakan Siklus I....... 61 xiv

c. Pengamatan (Observasi)....... 66 d. Analisis dan Refleksi....... 69 3. Hasil Tindakan Siklus II...... 70 a. Perencanaan Siklus II...... 70 b. Pelaksanaan Tindakan Siklus II....... 74 c. Pengamatan (Observasi)....... 80 d. Analisis dan Refleksi....... 83 4. Perbandingan Hasil Tindakan...... 84 B. Pembahasan............ 88 BAB V SIMPULAN, IMPLIKASI, DAN SARAN A. Simpulan...... 93 B. Implikasi....... 94 C. Saran......... 95 DAFTAR PUSTAKA... 97 LAMPIRAN... 100 xv

DAFTAR GAMBAR Gambar Halaman 1. Bagan Kerangka Berpikir..... 39 2. Prosedur Penelitian Tindakan Kelas... 50 3. Hasil Tes Pratindakan...... 58 4. Keaktifan Siswa pada Siklus I... 67 5. Diagram Batang Nilai Keterampilan Menulis Crita Cekak Siklus I... 69 6. Keaktifan Siswa pada Siklus II... 81 7. Diagram Batang Nilai Keterampilan Menulis Crita Cekak pada Siklus II 83 8. Perbandingan Keaktifan Siswa dalam Pembelajaran Keterampilan Menulis Crita Cekak...... 86 9. Perbandingan Keterampilan Menulis Crita Cekak Siswa... 87 10. Perbandingan Nilai Rata-rata Keterampilan Menulis Crita Cekak Siswa...... 88 xvi

DAFTAR TABEL Tabel Halaman 1. Kriteria Penilaian Keaktifan Siswa dalam Pembelajaran Keterampilan Menulis Crita Cekak...... 11 2. Penilaian Keterampilan Menulis Crita Cekak... 25 3. Langkah Pembelajaran Keterampilan Menulis Crita Cekak dengan Metode Examples Non-Examples... 31 4. Jadwal Penelitian Tindakan Kelas... 42 5. Indikator Ketercapaian Tujuan Penelitian... 49 6. Hasil Rekapitulasi Nilai Keterampilan Menulis Crita Cekak Pada Pratindakan....... 57 7. Hasil Keterampilan Menulis Crita Cekak Saat Pratindakan... 58 8. Penilaian Keaktifan Siswa pada Siklus I... 67 9. Hasil Rekapitulasi Nilai Keterampilan Menulis Crita Cekak Pada Siklus I...... 68 10. Distribusi Frekuensi Nilai Kemampuan Menulis Crita Cekak Siklus I... 68 11. Penilaian Keaktifan Siswa pada Siklus II... 81 12. Hasil Rekapitulasi Nilai Keterampilan Menulis Crita Cekak Pada Siklus II...... 82 13. Distribusi Frekuensi Nilai Kemampuan Menulis Crita Cekak Siklus II... 82 14. Rekapitulasi Data Pratindakan, Siklus I, dan Siklus II... 85 xvii

DAFTAR LAMPIRAN Lampiran Halaman 1. Silabus Bahasa Jawa Kurikulum 2013... 100 2. Rencana Pelaksanaan Pembelajaran (RPP) Pratindakan... 103 3. Catatan Lapangan Hasil Observasi pada Pratindakan... 108 4. Catatan Lapangan Hasil Wawancara dengan Guru pada Pratindakan... 110 5. Catatan Lapangan Hasil Wawancara dengan Siswa pada Pratindakan... 116 6. Daftar Nama Siswa Kelas X IPS 4... 119 7. Nilai Keterampilan Menulis Crita Cekak pada Pratindakan... 121 8. Dokumentasi Pratindakan...... 123 9. Rencana Pelaksanaan Pembelajaran (RPP) Siklus I... 124 10. Media Gambar Berseri Siklus I... 134 11. Lembar Kegiatan Siswa pada Siklus I... 135 12. Rubrik Penilaian Siklus I...... 136 13. Catatan Lapangan Hasil Observasi pada Siklus I... 137 14. Catatan Lapangan Hasil Wawancara dengan Guru pada Siklus I... 140 15. Catatan Lapangan Hasil Wawancara dengan Siswa pada Siklus I... 144 16. Daftar Anggota Kelompok Siswa Siklus I... 146 17. Penilaian Keaktifan Siswa dalam Pembelajaran Keterampilan Menulis Crita Cekak pada Siklus I...... 147 18. Nilai Ketrampilan Menulis Crita Cekak pada Siklus I... 149 19. Hasil Pekerjaan Siswa pada Siklus I... 151 20. Dokumentasi Siklus I...... 153 21. Rencana Pelaksanaan Pembelajaran (RPP) Silkus II... 154 22. Media Gambar Berseri Siklus II... 164 23. Lembar Kegiatan Siswa pada Siklus II... 165 24. Rubrik Penilaian Siklus II.... 167 25. Catatan Lapangan Hasil Observasi pada Siklus II... 168 26. Catatan Lapangan Hasil Wawancara dengan Guru pada Siklus II... 171 27. Catatan Lapangan Hasil Wawancara dengan Siswa pada Siklus II... 175 28. Daftar Kelompok Siswa pada Siklus II... 178 xviii

29. Penilaian Keaktifan Siswa dalam Pembelajaran Keterampilan Menulis Crita Cekak pada Siklus II...... 179 30. Nilai Keterampilan Menulis Crita Cekak pada Siklus II... 181 31. Hasil Pekerjaan Siswa pada Siklus II... 183 32. Dokumentasi Siklus II...... 185 33. Surat Permohonan Izin Penyusunan Skripsi... 186 34. Surat Keputusan Dekan FKIP tentang Izin Penyusunan Skripsi... 187 35. Surat Permohonan Izin Penelitian... 188 36. Surat Keterangan Pelaksanaan Penelitian... 189 xix