MENENTUKAN POLINOMIAL MINIMAL ATAS GF p YANG MEMBANGUN GF p. Nunung Andriani 1 dan Bambang Irawanto 2

dokumen-dokumen yang mirip
Ruang Banach. Sumanang Muhtar Gozali UNIVERSITAS PENDIDIKAN INDONESIA

JURNAL MATEMATIKA DAN KOMPUTER Vol. 4. No. 1, 41-45, April 2001, ISSN : KETERHUBUNGAN GALOIS FIELD DAN LAPANGAN PEMISAH

TUGAS MATA KULIAH TEORI RING LANJUT MODUL NOETHER

BAB III ISI. x 2. 2πσ

BAB 5 BARISAN DAN DERET KOMPLEKS. Secara esensi, pembahasan tentang barisan dan deret komlpeks sama dengan barisan dan deret real.

SOLUSI TUGAS I HIMPUNAN

MINGGU KE-10 HUBUNGAN ANTAR KONVERGENSI

FINITE FIELD (LAPANGAN BERHINGGA)

( ) ( ) ( ) ( ) ( ) III MODEL. , θ Ω. 1 Pendugaan parameter dengan metode maximum lkelihood estimation dapat diperoleh dari:

BAB IV BATAS ATAS BAGI JARAK MINIMUM KODE SWA- DUAL GENAP

BAB 6 PRINSIP INKLUSI DAN EKSKLUSI

FORMULA BINET DAN JUMLAH n SUKU PERTAMA PADA GENERALISASI BILANGAN FIBONACCI DENGAN METODE MATRIKS. Purnamayanti 1 Thresye 2 Na imah Hijriati 3

SIFAT-SIFAT LANJUT FUNGSI TERBATAS

BAB III PERSAMAAN PANAS DIMENSI SATU

PENDAHULUAN Metode numerik merupakan suatu teknik atau cara untuk menganalisa dan menyelesaikan masalah masalah di dalam bidang rekayasa teknik dan

TAKSIRAN UMUR SISTEM DENGAN UMUR KOMPONEN BERDISTRIBUSI SERAGAM. Sudarno Jurusan Matematika FMIPA UNDIP

BAB II LANDASAN TEORI. Pada bab ini akan dibahas mengenai definisi suatu ring serta

MASALAH NORM MINIMUM PADA RUANG HILBERT DAN APLIKASINYA

Extra 4 Pengantar Teori Modul

π ( ) menyatakan peluang bahwa

KODE SIKLIK (CYCLIC CODES)

I adalah himpunan kotak terbatas dan tertutup yang berisi lebih dari satu

ANALISIS ALGORITMA REKURSIF DAN NONREKURSIF

PRINSIP INKLUSI- EKSKLUSI INCLUSION- EXCLUSION PRINCIPLE

Ruang Vektor. Modul 1 PENDAHULUAN

KALKULUS LANJUT. Pertemuan ke-4. Reny Rian Marliana, S.Si.,M.Stat.

PELABELAN HARMONIS GANJIL PADA GRAF KINCIR ANGIN BELANDA DAN GABUNGAN GRAF KINCIR ANGIN BELANDA

KODE SIKLIK (CYCLIC CODES)

REPRESENTASI BILANGAN FIBONACCI DALAM BENTUK KOMBINATORIAL

Mean untuk Data Tunggal. Definisi. Jika suatu sampel berukuran n dengan anggota x1, x2, x3,, xn, maka mean sampel didefinisiskan : n Xi.

II. LANDASAN TEORI. Pada bab II ini, akan dibahas pengertian-pengertian (definisi) dan teoremateorema

NORM VEKTOR DAN NORM MATRIKS

Notasi Sigma. Fadjar Shadiq, M.App.Sc &

* MEMBUAT DAFTAR DISTRIBUSI FREKUENSI MENGGUNAKAN ATURAN STURGES

STATISTIKA: UKURAN PEMUSATAN. Tujuan Pembelajaran

MATEMATIKA INTEGRAL RIEMANN

On A Generalized Köthe-Toeplitz Duals

Di dunia ini kita tidak dapat hidup sendiri, tetapi memerlukan hubungan dengan orang lain. Hubungan itu pada umumnya dilakukan dengan maksud tertentu

BAB III UKURAN PEMUSATAN DATA

TEKNIK SAMPLING. Hazmira Yozza Izzati Rahmi HG Jurusan Matematika FMIPA Universitas Andalas

Penyelesaian Persamaan Differensial dengan Menggunakan Polinomial Lagrange Seri I (1 Dimensi) Syawaluddin H 1)

b) Untuk data berfrekuensi fixi Data (Xi)

SIFAT-SIFAT SEMIGRUP SIMETRIS INTERVAL

STATISTIKA A. Definisi Umum B. Tabel Distribusi Frekuensi

TAKSIRAN YANG LEBIH EFISIEN UNTUK PARAMETER PADA DISTRUSI WEIBULL. Erma Kusuma Wati 1), Sigit Sugiarto 2), Bustami 2)

NILAI EIGEN DAN VEKTOR EIGEN MATRIKS TERREDUKSI REGULER DALAM ALJABAR MAX-PLUS INTERVAL

BAB 2 LANDASAN TEORI. Regresi linier sederhana yang variabel bebasnya ( X ) berpangkat paling tinggi satu.

Jurnal Matematika Murni dan Terapan Vol. 6 No.1 Juni 2012: 9-16 KRITERIA KEKONVERGENAN CAUCHY PADA RUANG METRIK KABUR INTUITIONISTIC

Pembayaran pertama yang dilakukan pada setiap akhir tahun selama n tahun

BAB II TINJAUAN PUSTAKA

BAB I PENDAHULUAN. 1.1 Statistika Deskriptif dan Statistika Inferensial. 1.2 Populasi dan Sampel

BAB 1 PENDAHULUAN 1.1 LATAR BELAKANG MASALAH

BAB II LANDASAN TEORI. Dalam pengambilan sampel dari suatu populasi, diperlukan suatu

BAB II LANDASAN TEORI

PENAKSIR PARAMETER DISTRIBUSI EKSPONENSIAL PARETO DENGAN METODE MOMEN DAN METODE MAKSIMUM LIKELIHOOD

An = an. An 1 = An. h + an 1 An 2 = An 1. h + an 2... A2 = A3. h + a2 A1 = A2. h + a1 A0 = A1. h + a0. x + a 0. x = h a n. f(x) = 4x 3 + 2x 2 + x - 3

INTERPOLASI. FTI-Universitas Yarsi

Galeri Soal. Dirangkum Oleh: Anang Wibowo, S.Pd

Distribusi Pendekatan (Limiting Distributions)

Bukti Teorema Sisa China dengan Menggunakan Ideal Maksimal

BAB III TEOREMA GLEASON DAN t-desain

Penyelesaian Sistem Persamaan Linier Kompleks Dengan Invers Matriks Menggunakan Metode Faddev (Contoh Kasus: SPL Kompleks dan Hermit)

PENDAHULUAN. Di dalam modul ini Anda akan mempelajari teori gangguan bebas waktu yang mencakup:

Penaksiran Parameter Model Regresi Polinomial Berkson Menggunakan Metode Minimum Distance

DISTRIBUSI NORMAL MULTIVARIAT

S2 MP Oleh ; N. Setyaningsih

HIMPUNAN RENTANGAN DAN BEBAS LINIER. di V. Vektor w dikatakan sebagai kombinasi linier dari vektor-vektor v, 1

IDEAL DALAM ALJABAR LINTASAN LEAVITT

PENAKSIR RASIO YANG EFISIEN UNTUK RATA-RATA POPULASI DENGAN MENGGUNAKAN DUA VARIABEL TAMBAHAN

UKURAN GEJALA PUSAT DAN UKURAN LETAK

1 Persamaan rekursif linier non homogen koefisien konstan tingkat satu

4/1/2013. Bila X 1, X 2, X 3,,X n adalah pengamatan dari sampel, maka rata-rata hitung dirumuskan sebagai berikut. Dengan: n = banyak data

PENERAPAN TEOREMA TITIK TETAP UNTUK MENUNJUKKAN ADANYA PENYELESAIAN PADA SISTEM PERSAMAAN LINEAR

BAB 2 LANDASAN TEORI. perkiraan (prediction). Dengan demikian, analisis regresi sering disebut sebagai

ALGORITMA MENENTUKAN HIMPUNAN TERBESAR DARI SUATU MATRIKS INTERVAL DALAM ALJABAR MAX-PLUS

Orbit Fraktal Himpunan Julia

BAB III MENYELESAIKAN MASALAH REGRESI INVERS DENGAN METODE GRAYBILL. Masalah regresi invers dengan bentuk linear dapat dijumpai dalam

STATISTIKA. A. Tabel Langkah untuk mengelompokkan data ke dalam tabel distribusi frekuensi data berkelompok/berinterval: a. Rentang/Jangkauan (J)

PELABELAN GRACEFUL PADA DIGRAF LINTASAN DAN DIGRAF BIPARTIT LENGKAP

PENERAPAN TEOREMA TITIK TETAP UNTUK MENUNJUKKAN ADANYA PENYELESAIAN PADA SISTEM PERSAMAAN LINEAR

BAB 2. Tinjauan Teoritis

BAB III INTEGRAL RIEMANN-STIELTJES. satu pendekatan untuk membentuk proses titik. Berkaitan dengan masalah

BAB 5. ANALISIS REGRESI DAN KORELASI

PERTEMUAN III PERSAMAAN REGRESI TUJUAN PRAKTIKUM

3/19/2012. Bila X 1, X 2, X 3,,X n adalah pengamatan dari sampel, maka rata-rata hitung dirumuskan sebagai berikut

BAB 1 ERROR PERHITUNGAN NUMERIK

BAB III ESTIMASI MODEL PROBIT TERURUT

An = an. An 1 = An. h + an 1 An 2 = An 1. h + an 2... A2 = A3. h + a2 A1 = A2. h + a1 A0 = A1. h + a0. x + a 0. x = h a n. f(x) = 4x 3 + 2x 2 + x - 3

FMDAM (2) TOPSIS TOPSIS TOPSIS. Charitas Fibriani

"8, Iurusan r""#iff;mil1ffi$$;i?m"* pontianak APLIKASI SEMIMODUL RASIONAL ATAS SEN{IRING PADA TEORI SISTEM.

Penelitian Operasional II Teori Permainan TEORI PERMAINAN

BAB 1 STATISTIKA RINGKASAN MATERI

Edge Anti-Magic Total Labeling dari

ANALISIS STABILITAS PADA MODEL EPIDEMIK MULTI GRUP DENGAN LAJU PENULARAN TAK LINEAR

BAB III PEMBENTUKAN SKEMA PEMBAGIAN RAHASIA

Regresi & Korelasi Linier Sederhana. Gagasan perhitungan ditetapkan oleh Sir Francis Galton ( )

PERSAMAAN DIFERENSIAL

KARAKTERISTIK GRUP YANG DIBANGUN OLEH MATRIKS N X N DENGAN ENTRI BILANGAN BULAT MODULO P, P PRIMA

BAB II LANDASAN TEORI. merepresentasikan dan menjelaskan permasalahan pada dunia nyata ke dalam. pernyataan matematis (Widowati & Sutimin, 2007 : 1).

BAB 2 LANDASAN TEORI. Regresi linier sederhana merupakan bagian regresi yang mencakup hubungan linier

Transkripsi:

MENENTUKAN POLINOMIAL MINIMAL ATAS GF YANG MEMBANGUN GF Nuug Ara 1 a Bambag Irawato 1 Jurusa Matematka FMIPA UNDIP Jl Pro H Soearto SH Tembalag Semarag Abstract Let F s te el wth elemets eote by GF I E be a exteso el o F a α E s the algebra elemet o F the olyomal o F o smallest egree such that ( α ) = 0 x calle mmal olyomal o F I α s rmtve elemet the ( ) whose calle rmtve olyomal s the mmal olyomal o F whose geerate the elemets o GF The mmal olyomal o F whose geerate the elemets o GF s the actor o x x = because the elemets o GF are the soluto o = 0 are kow we have = x x I we actorg t wll be obtae olyomal o F whose geerate the elemets o GF where F o egree that cota a rmtve elemet So a the mmal s some rreucble actor Keywor: te el exteso el rreucble olyomal mmal olyomal rmtve elemet 1 PENDAHULUAN Msalka F aalah laaga F hmua semua olomal alam x atas F a (x) F suatu olomal mok a tak tereuks Suatu hmua yag bagu oleh suatu olomal tak tereuks meruaka eal maksmal [4] Selajutya Galla juga meyataka suatu rg hasl bag R oleh eal maksmalya meruaka laaga Akbatya jka F laaga a aalah olomal yag tak tereuks F atas F maka aalah laaga Laaga yag elemeya berhgga sebut laaga berhgga Laaga berhgga ega eleme ega rma sebut juga Galos Fel a otaska ega GF Paag olomal ( x ) atas laaga F [6] megataka bahwa seta olomal bererajat ost atas F aat sajka sebaga ergaaa ar koese utama a sejumlah olomal mok yag tak tereuks atas F Dega emka olomal bererajat atas F blaga bulat ost memuya alg bayak akar yag berbea alam F Dalam tulsa bahas metoe atau lagkah-lagkah utuk memeroleh olomal mmal atas GF yag membagu GF LAPANGAN PEMISAH Suatu laaga yag memuat laaga yag la sebaga hmua bagaya sebut laaga erluasa Des 1 [5] Msalka E a F laaga E sebut laaga erluasa ar F jka F aalah laaga baga (subel) ar E tuls ega F E 65

Jural Matematka Vol 11 No Agustus 008:65-7 Dega emka jka E laaga erluasa ar F maka F aalah laaga baga ar E a jka F aalah laaga baga ar E maka E aat aag sebaga ruag vektor atas F Dmes ar ruag vektor E atas F atau E ( F ) sebut erajat ar laaga erluasa E atas F otaska ega [ E : F ] [ 7] Keberaaa laaga erluasa ar suatu laaga jam oleh teorema Kroecker berkut Teorema (Teorema Kroecker) Jka F aalah laaga a olomal yag tak kosta alam F maka teraat laaga erluasa E ar F maa teraat akar ar Artya teraat α E seemka sehgga ( α ) = 0 Semetara es a teorema megea laaga emsah (Slttg Fel) aalah sebaga berkut Des 3 [ 6] Jka E megaug semua akar ar F maa F E a tak aa laaga baga la ar E sela E tu ser yag memuat semua akar maka E sebut laaga emsah ar x ( ) Cotoh 1 1) Laaga emsah ar olomal = x + 1 R atas R aalah C sebab = ( x )( x + ) C a C = { R( ) = a + b a b R} ) Laaga emsah ar olomal x = x Q x atas Q aalah Q ( ) [ ] ( ) = { a + b ab Q} = x = ( x )( x + ) sebab Teorema 4 [5 ] Jka F suatu laaga a olomal yag tak kosta alam F maka teraat laaga emsah E utuk atas F Bukt: Aka buktka ega uks aa eg ( ) = Jka eg ( ) = 1 maka olomal lear a F = E Dasumska bear utuk olomalolomal yag bererajat lebh kecl ar aka buktka bear utuk eg ( ) = Msal F aalah aktor tak tereuks ar (meggat F suatu DFT) Meurut teorema F teraatlah laaga E yag meruaka laaga erluasa ar F a memlk akar α 1 E sehgga eroleh = ( x α1) q alam E a = ( x α1 ) q g Oleh karea q g memlk erajat 1 maka ega hotess uks teraatlah laaga emsah E utuk q g yag memuat akar-akar α α 3 α ar Sehgga teraktorsas lear E x a F( α α α α ) E alam [ ] 1 3 aalah laaga emsah ar atas F Jka F suatu laaga a S = { 1 } F maka E = meruaka laaga emsah E utuk S ega utuk E laaga emsah = 1 3 atas F Msalka F aalah laaga a F olomal yag tak tereuks atas F Jka α aalah akar ar alam erluasa E atas F maka F ( α) laaga yag bagu oleh α somors F ega [4 ] Msalka F laaga a E laaga emsah atau F E maka meurut [6] E meruaka erluasa aljabar (algebrac exteso) Artya 66

Nuug Ara Bambag Irawato (Meetuka Polomal Mmal atas G P yag membagu G P N ) seta eleme E meruaka eleme aljabar atas F atau seta eleme E meruaka akar-akar ar olomal x x = Jka F laaga berhgga ega eleme a E aalah erluasa berhgga ar F seemka sehgga [ E : F] = maka E memlk eleme [7] AKAR-AKAR LAPANGAN PEMISAH Polomal (x) F maa (x) = 0 ega α F maka α sebut akar ar (x) = 0 Teorema 5 [7] Msalka F suatu sublaaga ar laaga E (x) F a (x) tak tereuks serta E memuat akar ar (x) maka (x) tak memuya akar-akar gaa alam E jka a haya jka '( x) 0 Teorema 6 [4] Msalka E suatu laaga ega eleme ega blaga rma yag termuat alam eutu aljabar Z ar Z maka eleme-eleme E aalah akar-akar Z atau ar olomal x x Z E = { a Z / a akar ar x x Z } Teorema 7[7] Msalka F olomal tak kosta atas F a E laaga erluasa ar F Eleme α E aalah akar berlat ar jka a haya jka α aalah ' x akar ersekutua ar Bukt: a ( ) ( ) Msalka α akar berlat ar a m aalah multlstas ar α ega m x = x α g x ega m maka ( ) ( ) ( ) g olomal atas E seemka hgga g ( α ) 0 ega emka ' m 1 m = m( x α ) g + ( x α ) g ' a karea m maka m 1 ' α = m α α g α + α α m ( ) ( ) ( ) ( ) g '( α ) = 0 Ja α aalah akar ersekutua ar a ' ( ) Msalka α aalah akar ersekutua ar a ' a aaka α buka akar gaa (akar berlat) ar alam hal = ( x α ) g ega g olomal atas E seemka sehgga g ( α ) 0 Utuk x = α maka '( x) = ( x α ) g'( x) + g( x) = ( α α ) g '( α ) + g( α) 0 Sehgga aat smulka bahwa α buka akar ersekutua ar a ' bertetaga ega yag ketahu Ja egaaa harus gkar x a α aalah akar berlat ar ( ) Teorema 8 [7] Jka F suatu laaga ega karakterstk rma 0 maka olomal x x F[ X ] memlk Bukt: = ega 1 akar-akar yag berbea Dketahu olomal x x = maka ' = x 1 1 Msalka F laaga ega karakterstk 0 karea 1 F maka = 1 + 1+ + 1 = 0 sehgga = 0 Karea = 0 maka ' = 1 Sehgga meurut teorema 5 a ' tak memuya akarakar yag sama lebh ar 1 Dega kata la jka F suatu laaga berhgga ega karakterstk 0 maka olomal x x F[ X ] memlk = 1 akar-akar yag berbea Teorema 9 [1] Msal blaga rma a blaga bulat 1 akar-akar olomal 67

Jural Matematka Vol 11 No Agustus 008:65-7 = x x Z alam laaga emsah atas Z yag semuaya berbea membetuk laaga ega eleme Bukt: Dar olomal x x ' = x 1 1 blaga rma a Z 1 ' = 0 x 1 = 1 0 Teorema 8 = maka Selajutya karea maka a meurut memlk akar-akar yag berbea Polomal = x x bererajat a memlk akar-akar yag semuaya berbea sehgga jumlah akarakarya aalah Msal F hmua semua akar-akar ar atau F = { a Z a akar ar = x x} aka tujukka F aalah laaga atau b Ambl a b a a b F maka a = 0 = a begtu juga b b = 0 atau a + b a b = sehgga ( ) ( + ) = 0 a ( a b) = ( a + b) + selajutya aat 1 ( a b ) = a ( b ) 1 Dega emka F aalah laaga a karea jumlah akarya maka F aalah laaga ega eleme atau GF Selajutya meurut teorema 6 a teorema 8 eleme ar GF aalah akar- akar ar x x = Akhrya meurut teorema 7 a teorema 9 F laaga ega eleme atau GF jka a haya jka F aalah laaga emsah ar x x = 4 MENENTUKAN POLINOMIAL MINIMAL ATAS GF YANG MEMBANGUN GF Des 10 Jka E laaga erluasa atas F a α E eleme aljabar atas F maka x atas F ega olomal mok ( ) erajat terkecl yag memeuh ( α ) = 0 sebut olomal mmal atas F Jka erajat ar olomal mmal atas F tersebut sama ega maka α kataka sebaga eleme aljabar atas F yag bererajat Teorema 11 [] Msalka E laaga erluasa atas F a α E eleme aljabar atas F Msalka juga F aalah olomal ega erajat terkecl seemka hgga ( α ) = 0 maka () aalah olomal yag tak tereuks atas F () Jka g F seemka sehgga g ( α ) = 0 maka g () Teraat ega tuggal F ega erajat terkecl seemka α = sehgga ( ) 0 Bukt: () Aaka berlaku sebalkya yatu aalah olomal yag tereuks atas F maka = h q maa eg h a eg q kurag ar eg Maka ( α ) = h( α ) q( α ) = 0 berart h ( α ) = 0 atau q ( α ) = 0 Dega emka α memeuh sebuah oomal ega erajat kurag ar erajat I bertetaga ega kemmala ar sehgga egaaa harus gkar Ja aalah olomal yag tak tereuks atas F () Msalka g F a aalah olomal seert aa () Berasarka algortma embaga teraat olomal q a r F seemka hgga berlaku g = q + r r = 0 atau eg r < eg Karea g ( α ) = 0 maka 68

Nuug Ara Bambag Irawato (Meetuka Polomal Mmal atas G P yag membagu G P N ) ( α) = ( α) q( α) + r( α) = 0 r( α) = 0 Karea g aalah olomal ega erajat terkecl seemka hgga ( α ) = 0 maka maka r haruslah 0 Sehgga g = q yatu g x olomal mok ega erajat terkecl seemka hgga memeuh ( α ) = 0 maka ar embukta () eroleh a Karea a keua-uaya aalah olomal mok maka ar a eroleh = I memerlhatka x tuggal () Msalka ( ) bahwa olomal ( ) Teorema 1 [9] Msalka aalah blaga rma ega > 0 a N maka olomal x x meruaka hasl kal semua olomal mok yag tak tereuks Z x yag erajatya membag alam [ ] Bukt: Jka olomal mok x x aktorka Z x maka aka eroleh alam [ ] e x e e e x = 1 s 1 s e s maa 1 1 s aalah olomal olomal mok yag tak tereuks a Z x a e e e N berbea alam [ ] e 1 s Utuk membuktka teorema atas aka aka tujukka beberaa hal berkut (a) Tak aa aktor ar x x yag membag x x lebh ar sekal (b) Jka olomal mok yag tak Z x ega erajat tereuks alam [ ] yag membag maka aalah aktor ar x (ega kata la sama ega salah satu ar ) (c) Derajat ar seta aktor ar x x alam Z harus membag x (ega kata la seta erajat ar membag ) Bukt ar (a): Msalka F = Z laaga a = a0 + a1x + a x + + a x F maka turua ertama ar aalah 1 ' = a 1 + a x + + a x Perlu erhatka bahwa utuk seta olomal a g alam F a sebarag a F seatasa berlaku hal-hal berkut : ( + g) ' = ' + g ' ( g )' = ' g + g ' ( a )' = a ' Msalka = g h utuk utuk sebarag olomal g ega erajat 1 Dar ugs atas meghaslka ' = ggh ' + g h' = g(g' h+ gh') Sehgga a ' memuya aktor bersama yatu g ega erajat 1 Dalam kasus x P = x x sehgga 1 P ' = 1 0 Sesua teorema 3 P tak memuya akar berlat alam erluasa Z Itu artya bahwa P tak memuya aktor yag berulag atau P tak memuya aktor yag membag x x lebh ar sekal Bukt (b): Msalka suatu olomal mok yag tak tereuks alam Z ega erajat membag Aka tujukka membag x x Karea membag maka 1 membag 1 alam Z Dega emka 1 x 1 membag 1 1 x alam Z Da jka keua olomal atas kalka ega x eroleh membag x x alam Z x x 69

Jural Matematka Vol 11 No Agustus 008:65-7 Sekarag tak tereuks alam Z ega erajat sehgga K = Z [ X ] aalah laaga ega eleme Selajutya olomal mmal ar α = x + ( ) K atas Z aalah Karea K* aalah gru ega 1 eleme 1 maka uya α 1 a jka betuk kalka ega α eroleh α α = 0 yatu α aalah akar ar olomal x x Z [x] karea olomal mmal α atas Z aalah maka harus membag x Semetara olomal terakhr membag x x x Ja juga membag x x Bukt (c): Msalka olomal mok yag Z x yag membag tak tereuks alam [ ] x a bererajat Sebagamaa aa embukta (b) aat lhat bahwa x aalah aktor ar x Dega x megasumska juga aktor ar x maka aalah aktor ar gc( x x x x ) Sehgga eroleh x GCD( ) 1 1 1 gc( 1 1) gc( x 1 x 1) = x = x 1 Dar s eroleh x rma relat terhaa semua olomal yag tujukka megalka ega x eroleh D = gc( x x x x) = x x Sebagamaa aa embukta (b) ega K = Z[ x] a α = x + ( ) maka K = Z [α] Kta ketahu bahwa K memuya GCD ( ) eleme a seta eleme ar K aalah akar ar x Dberka e = gc( ) ar uraa atas x x e x x aalah aktor ar x ja x e x memuya akar yag berbea alam K Akar-akar tersebut membetuk sebuah laaga baga L ar K Teta membag x e x ja α L Lagula Z termuat alam L Oleh karea tu K = Z [α] termuat alam L sehgga e L = K karea tu = ja e = Sehgga terbukt membag Dar egerta olomal mmal a uraa sebelumya ketahu bahwa olmmal yag aka tetuka aalah aktor (yag meruaka olomal tak tereuks) ar = x x Sehgga utuk meaatka olmal mmal atas GF yag membagu GF ega a ketahu terlebh ahulu betuk olmal = x x Polomal aktorka ega meetuka kosetkoset sklotomkya a megguaka metoe aktor ersekutua terbesar (gc) Des 13 [8] Msalka suatu blaga bulat tertetu 0 m 1 Koset-koset sklotomk ( moulo m) yag memuat blaga rma a m blaga bulat ost yataka sebaga berkut: { s C = 1 } ega eleme-eleme hmua ambl ar mo m a s blaga bulat terkecl semka sehgga s ( mo m) = { C / 0 m 1} C aalah hmua koset-koset sklotomk ar moulo m Teorema 14 [8] Jka suatu olomal mok bererajat m atas F = GF a g suatu olomal atas F ega eg g x m serta memeuh ( ) 1 [ g ] g ( mo ) r = = gc( g s) maka 1 Bukt: Msalka gc ( g s) membag habs utuk seta s F Selajutya karea 70

Nuug Ara Bambag Irawato (Meetuka Polomal Mmal atas G P yag membagu G P N ) gc gc ( a b) = gc( a b a) ( g s g t) = ( g s s t) = 1 1 a gc utuk s t ega t F maka gc ( gc( g s) gc( g t) ) = 1 utuk s t Dega emka gc x g x s membag habs ( ( ) ( ) ) Dar eesa g membag habs [ g ] g Sehgga aat y = ( y s) maka y [ g ] g = g s a membag habs emka ( g s) g s Dega membag habs gc Terakhr karea a ( g s) gc keuaya olomal mok aat smulka x = gc x g x s ( ) ( ( ) ( ) ) Dar teorema 1 ketahu bahwa aktor atau olomal yag car aalah olomal yag bererajat Kemua satu cr lag ar olomal yag aat megkostruks GF secara mlst aat lhat aa rooss a es eleme rmt berkut Prooss 15 [10] Msalka F laaga berhgga ega eleme Msalka θ eleme rmt ar F a M olomal mmal atas Z Maka F somors ega Z x M x Dalam hal eg M = [ ] ( ) Des 16 [] Msalka θ 0 θ GF a memeuh 1 = ersamaa θ 1 maka θ kataka eleme rmt ar GF jka hasl eragkata θ ega agkat kurag ar 1 ( θ 0 < 1 ) semuaya berbea Dega emka jka θ aalah eleme rmt maka 0 3 θ ( = 1) θ θ θ θ kesemuaya berbea a semua eleme tersebut alam GF serta θ 1 utuk 0 < < 1 Cotoh Msal berka GF ega = 3 maka aat kostruks laaga GF ar 3 olomal x + x + yag meruaka olomal yag tak tereuks atas GF 3 Daat lhat bahwa kelas resu x ar x + x + memuya eleme rmt x = x = x + 1 Kelas-kelas resu tersebut aalah 0 x = [ x ] 5 = x [ ] 1 1 6 [ x ] = x [ x ] = x + 7 [ x ] = x + 1 [ x ] = x + 3 8 [ x ] = x + 1 [ x ] = 1 4 [ x ] = Karea θ 0 < 1 semuaya berbea maka kelas resu x memuya eleme rmt Jka yag guaka aalah x + 1 yag juga tak tereuks atas GF 3 maka mash aka aatka sebuah laaga ega 9 eleme Namu x + 1 tak memuya eleme rmt sebab akar ar x + 1 haya memuya orer 4 sebagamaa yag tujukka berkut Dar x = 1 = eroleh 0 x = [ x ] 3 = x [ ] 1 [ x ] 1 = x [ ] 4 x = [ ] 1 x = Karea θ aalah eleme ar yatu θ meruaka akar ar salah GF satu olomal tak tereuks yag meruaka aktor ar x x = 71

Jural Matematka Vol 11 No Agustus 008:65-7 maka olomal mmal atas GF yag membagu GF haruslah memuya akar yag meruaka eleme rmt Dega erkataa la olomal tersebut harus megaug eleme rmt 5 KESIMPULAN Dar uraa atas aat smulka bahwa olomal mmal atas GF yag membagu GF aat eroleh ega roseur berkut : Msal berka GF ega a ketahu maka aat betuk olomal = x x yag memuya aktor-aktor berua olomal mok yag tak tereuks atas GF Dega meetuka koset-koset sklotomk ar olomal tersebut a megguaka metoe aktor ersekutua terbesar (gc) aka eroleh aktor-aktor yag tak tereuks ar maa erajat ar ast membag utuk seta maa meujukka aktor yag ke- a semuaya berbea Polomal mmal yag maksu aalah yag bererajat a memuya eleme rmt [] Bhattacharya P B (1984) Basc Abstract Algebra Cambrge Uversty Press New York [3] Fralegh J B (1994) A Frst Course Abstract Algebra Aso-Wesley Publshg Comay USA [4] Galla Joseh (1990) A Cotemorary Abstract Algebra Seco Eto DC Heath a Comay Massachuetts [5] Glbert Jmm & La (1998) Elemets o Moer Algebra : Seco eto PWS-KENT Publshg Co Bosto [6] Rasghaa MD a RS Aggarwal (1980) Moer Algebra S Cha a Comay Lt New Delh [7] Subyo (001) Faktorsas Polomal x 1 atas Laaga Berhgga Jurusa Matematka FMIPA Uverstas Doegoro Semarag [8] O Fte Fels wwwmathuregaca/~szecht/te els Dakses: 8 Me 007 038 WIB [9] Commutatve Rgs a Fte Fels wwwrohassueu/~mosullv/courses/co g04/ff Dakses : 8 Me 007 038 WIB 6 DAFTAR PUSTAKA [1] Bambag Irawato (001) Galos Fel Program Stu Matematka Jurusa Ilmu-lmu Matematka a Pegetahua Alam Uverstas Gajah Maa Yogyakarta 7