PENYELESAIAN INTEGRASI NUMERIK DENGAN MATLAB. Ratna Widyati Jurusan Matematika, FMIPA Universitas Negeri Jakarta

dokumen-dokumen yang mirip
B A B 7 DIFERENSIASI DAN INTEGRASI NUMERIK

METODE NUMERIK UNTUK SIMULASI. Pemodelan & Simulasi TM09

h h h n 2! 3! n! h h h 2! 3! n!

METODE NUMERIK UNTUK SIMULASI. Pemodelan & Simulasi TM07

METODE ADAMS-BASHFORTH-MOULTON DALAM PENYELESAIAN PERSAMAAN DIFERENSIAL NON LINEAR

BAB II LANDASAN TEORI. matematika secara numerik dan menggunakan alat bantu komputer, yaitu:

PENYELESAIAN PERSAMAAN DIFERENSIAL DENGAN METODE ADAMS BASHFORTH MENGGUNAKAN MATLAB

III PEMBAHASAN. λ = 0. Ly = 0, maka solusi umum dari persamaan diferensial (3.3) adalah

METODE SIMPSON TERMODIFIKASI UNTUK MENYELESAIKAN PERSAMAAN INTEGRAL VOLTERRA LINEAR JENIS KEDUA. Jonas Lodewyk H 1, Zulkarnain 2 ABSTRACT

STUDI TENTANG BEBERAPA MODIFIKASI METODE ITERASI BEBAS TURUNAN

Bab 3 Metode Interpolasi

POSITRON, Vol. II, No. 2 (2012), Hal. 1-5 ISSN : Penentuan Energi Osilator Kuantum Anharmonik Menggunakan Teori Gangguan

Oleh : Bambang Supraptono, M.Si. Referensi : Kalkulus Edisi 9 Jilid 1 (Varberg, Purcell, Rigdom) Hal

BAB III PERUMUSAN PENDUGA DAN SIFAT SIFAT STATISTIKNYA

BAB I PENDAHULUAN. Integral adalah salah satu konsep penting dalam Matematika yang

PENGGGUNAAN ALGORITMA GAUSS-NEWTON UNTUK MENENTUKAN SIFAT-SIFAT PENAKSIR PARAMETER DAN

Persamaan Non-Linear

METODE NUMERIK TKM4104. Kuliah ke-2 DERET TAYLOR DAN ANALISIS GALAT

Aplikasi Interpolasi Bilinier pada Pengolahan Citra Digital

BAB I KONSEP DASAR PERSAMAAN DIFERENSIAL

PENYELESAIAN PERSAMAAN GELOMBANG DENGAN METODE D ALEMBERT

Bab 7 Penyelesaian Persamaan Differensial

PENENTUAN SOLUSI RELASI REKUREN DARI BILANGAN FIBONACCI DAN BILANGAN LUCAS DENGAN MENGGUNAKAN FUNGSI PEMBANGKIT

Bab 8 Teknik Pengintegralan

BAB I PENDAHULUAN. Matematika merupakan suatu ilmu yang mempunyai obyek kajian

An = an. An 1 = An. h + an 1 An 2 = An 1. h + an 2... A2 = A3. h + a2 A1 = A2. h + a1 A0 = A1. h + a0. x + a 0. x = h a n. f(x) = 4x 3 + 2x 2 + x - 3

Kekeliruan dalam Perhitungan Numerik dan Selisih Terhingga Biasa

TURUNAN FUNGSI. Definisi. 3.1 Pengertian Turunan Fungsi. Turunan fungsi f adalah fungsi f yang nilainya di c adalah. asalkan limit ini ada.

III. METODOLOGI PENELITIAN. Penelitian ini dilakukan di SMA Negeri 1 Way Jepara Kabupaten Lampung Timur

METODE TRAPESIUM NONLINEAR UNTUK MENYELESAIKAN PERSAMAAN DIFERENSIAL ORDE SATU ABSTRACT

REGRESI KERNEL DENGAN METODE NADARAYA WATSON. Oleh : Esty

Pelabelan E-cordial pada Graf Hasil Cartesian Product

Aji Wiratama, Yuni Yulida, Thresye Program Studi Matematika Fakultas MIPA Universitas Lambung Mangkurat Jl. Jend. A. Yani km 36 Banjarbaru

BAB 1 PENDAHULUAN Latar Belakang

III. METODOLOGI PENELITIAN. Penelitian ini dilakukan di SMA Negeri 1 Way Jepara Kabupaten Lampung Timur

BAB 3 ENTROPI DARI BEBERAPA DISTRIBUSI

BAB 1 PENDAHULUAN. Analisis regresi menjadi salah satu bagian statistika yang paling banyak aplikasinya.

Pendekatan Nilai Logaritma dan Inversnya Secara Manual

I. DERET TAKHINGGA, DERET PANGKAT

BAB III TAKSIRAN PROPORSI POPULASI JIKA TERJADI NONRESPON. Dalam bab ini akan dibahas penaksiran proporsi populasi jika terjadi

(A.6) PENENTUAN CADANGAN ASURANSI DISESUAIKAN MELALUI METODE OHIO PADA PRODUK GABUNGAN ASURANSI JIWA DAN PENDIDIKAN BERPASANGAN

Metode Beda Hingga dan Teorema Newton untuk Menentukan Jumlah Deret. Finite Difference Method and Newton's Theorem to Determine the Sum of Series

(S.3) EVALUASI INTEGRAL MONTE CARLO DENGAN METODE CONTROL VARIATES

BAB 3 METODE PENELITIAN

Penerapan Metode Bagi-Dua (Bisection) pada Analisis Pulang-Pokok (Break Even)

KALKULUS 4. Dra. D. L. Crispina Pardede, DEA. SARMAG TEKNIK MESIN

BAB 1 PENDAHULUAN. 1.1 Latar Belakang

Soal-soal Latihan: jika Misalkan n adalah bilangan genap. Buktikan bahwa

Deret dan Aproksimasi. Deret MacLaurin Deret Taylor

BAB IV PEMBAHASAN DAN ANALISIS

Supriyadi Wibowo Jurusan Matematika F MIPA UNS

BAB I PENDAHULUAN. 1.1 Latar Belakang. Universitas Sumatera Utara

An = an. An 1 = An. h + an 1 An 2 = An 1. h + an 2... A2 = A3. h + a2 A1 = A2. h + a1 A0 = A1. h + a0. x + a 0. x = h a n. f(x) = 4x 3 + 2x 2 + x - 3

Deret Fourier. Modul 1 PENDAHULUAN

Perbandingan Power of Test dari Uji Normalitas Metode Bayesian, Uji Shapiro-Wilk, Uji Cramer-von Mises, dan Uji Anderson-Darling

EMPAT CARA UNTUK MENENTUKAN NILAI INTEGRAL POISSON., Sri Gemawati 2, Agusni 2. Mahasiswa Program Studi S1 Matematika 2

BAB VI DERET TAYLOR DAN DERET LAURENT

BAB 1 PENDAHULUAN. 1.1 Latar Belakang

TINJAUAN PUSTAKA Pengertian

BAB III METODOLOGI PENELITIAN. Jenis data yang digunakan berupa data sekunder yang menggunakan Tabel

Mata Kuliah : Matematika Diskrit Program Studi : Teknik Informatika Minggu ke : 4

UKURAN PEMUSATAN UKURAN PENYEBARAN

Range atau jangkauan suatu kelompok data didefinisikan sebagai selisih antara nilai terbesar dan nilai terkecil, yaitu

BARISAN PANGKAT TERURUT MATRIKS PADA ALJABAR MAX PLUS

Program Perkuliahan Dasar Umum Sekolah Tinggi Teknologi Telkom. Barisan dan Deret

Komputasi Aliran Panas pada sebuah Batang Logam Dengan Menggunakan Algoritma Numerov dan Bahasa Pemrograman Borland Delphi 6.0

METODE NUMERIK JURUSAN TEKNIK SIPIL FAKULTAS TEKNIK UNIVERSITAS BRAWIJAYA 7/4/2012 SUGENG2010. Copyright Dale Carnegie & Associates, Inc.

METODE PENELITIAN. dalam tujuh kelas dimana tingkat kemampuan belajar matematika siswa

BAB V. INTEGRAL. Lambang anti-turunan (integral tak-tentu) oleh Leibniz adalah... dx, sehingga

PERTEMUAN 13. VEKTOR dalam R 3

Laboratorium Ilmu dan Rekayasa Komputasi Departemen Teknik Informatika, Institut Teknologi Bandung Jl. Ganesha 10, Bandung

METODE MILNE DAN METODE HAMMING UNTUK MENYELESAIKAN PERSAMAAN DIFERENSIAL NON LINIER BERBANTUAN MATLAB SKRIPSI. Oleh : SITI AMINAH NIM :

PENAKSIR RASIO UNTUK RATA-RATA POPULASI PADA SAMPLING ACAK BERSTRATA ADAPTIF CLUSTER

BAB II LANDASAN TEORI. Pada bab ini akan dibahas dasar-dasar teori yang akan digunakan

TURUNAN FUNGSI. absis titik C dan absis titik C sama dengan h, maka x 3 = x 1 + h, sehingga gradien garis AC sama dengan

BAB III METODE PENELITIAN

PENGGUNAAN METODE BAYESIAN OBYEKTIF DALAM PEMBUATAN GRAFIK PENGENDALI p-chart

Induksi Matematika. Pertemuan VII Matematika Diskret Semester Gasal 2014/2015 Jurusan Teknik Informatika UPN Veteran Yogyakarta

Masih ingat beda antara Statistik Sampel Vs Parameter Populasi? Perhatikan tabel berikut: Ukuran/Ciri Statistik Sampel Parameter Populasi.

STUDI PERBANDINGAN PERFORMANCE ALGORITMA HEURISTIK POUR TERHADAP MIXED INTEGER PROGRAMMING DALAM MENYELESAIKAN PENJADWALAN FLOWSHOP

6. Pencacahan Lanjut. Relasi Rekurensi. Pemodelan dengan Relasi Rekurensi

UKURAN PEMUSATAN DATA

BARISAN DAN DERET. Nurdinintya Athari (NDT)

Fungsi Kompleks. (Pertemuan XXVII - XXX) Dr. AZ Jurusan Teknik Sipil Fakultas Teknik Universitas Brawijaya

ESTIMASI DENSITAS KERNEL ADJUSTED: STUDI SIMULASI. Novita Eka Chandra Universitas Islam Darul Ulum Lamongan

V. METODE PENELITIAN. Alam Universitas Lampung. Metode yang digunakan dalam penelitian ini adalah

SISTEM PERSAMAAN LINEAR PADA ALJABAR MIN-PLUS

SISTEM PERSAMAAN LINEAR PADA ALJABAR MIN-PLUS. Abstrak

BAB II LANDASAN TEORI. persamaan yang mengandung diferensial. Persamaan diferensial

PENDUGA RASIO UNTUK RATA-RATA POPULASI MENGGUNAKAN KUARTIL VARIABEL BANTU PADA PENGAMBILAN SAMPEL ACAK SEDERHANA DAN PENGATURAN PERINGKAT MEDIAN

BAB V UKURAN GEJALA PUSAT (TENDENSI CENTRAL)

1 Persamaan rekursif linier non homogen koefisien konstan tingkat satu

Penyelesaian Persamaan Non Linier

Barisan. Barisan Tak Hingga Kekonvergenan barisan tak hingga Sifat sifat barisan Barisan Monoton. 19/02/2016 Matematika 2 1

BAB 6. DERET TAYLOR DAN DERET LAURENT Deret Taylor

Taksiran Interval bagi Rata-rata Parameter Distribusi Poisson Interval Estimate for The Average of Parameter Poisson Distribution

Definisi Integral Tentu

Ukuran Pemusatan. Pertemuan 3. Median. Quartil. 17-Mar-17. Modus

BAB III TAKSIRAN KOEFISIEN KORELASI POLYCHORIC DUA TAHAP. Permasalahan dalam tugas akhir ini dibatasi hanya pada penaksiran

ANUITAS DUE PADA STATUS HIDUP PERORANGAN BERDASARKAN FORMULA WOOLHOUSE

Transkripsi:

Kode Makala M-6 PENYELESAIAN INTEGRASI NUMERIK DENGAN MATLAB Rata Widyati Jurusa Matematika, FMIPA Uiversitas Negeri Jakarta ABSTRAK Metode umerik dapat diguaka utuk megampiri itegrasi yag dapat meyelesaika masala dega cepat tapa arus megitug secara maual. Sala satu metode yag diguaka adala metode Newto Cotes yaitu metode yag umum utuk meuruka kaida itegrasi umerik. Poliom iterpolasi mejadi dasar metode Newto Cotes, yaitu megampiri ugsi dega poliom iterpolasi p. Dega batua peragkat luak Matlab maka asil yag diperole dapat lebi cepat, tepat da akurat dibadig cara maual biasa. Kata kuci : Newto-Cotes, itegrasi umerik, poliom iterpolasi, Matlab PENDAHULUAN Itegral mempuyai bayak terapa dalam bidag sais da rekayasa. Dalam praktek rekayasa serigkali ugsi yag ditegrasika adala ugsi empirik yag diberika dalam betuk tabel atau itegrad-ya, tidak dalam betuk ugsi elemeter seperti si, ugsi Gamma, da sebagaiya atau ugsi eksplisit yag terlalu rumit utuk ditegralka. Ole sebab itu metode umerik dapat diguaka utuk megampiri itegrasi. Dalam peyelesaia masala itegrasi umerik, pegguaa sotware atau peragkat luak sagatla membatu karea dapat megetaui peyelesaiaya secara cepat seigga dapat megaalisis persoala dega tepat da akurat. Peragkat luak yag diguaka utuk peyelesaia masala adala Matlab. Meurut Higam, Matlab memiliki sistem yag iterakti utuk perituga secara umerik. Sedagka meurut Webb Peter, dkk 999 baasa Matlab utuk umerik tela dikembagka agar diguaka sesuai dega atura sais da rekayasa serta baasa script seperti Visual Basic da Perl membatu dalam aplikasi o umerik. Semiar Nasioal Peelitia, Pedidika da Peerapa MIPA M- 8

Rumusa Masala Permasalaa itegrasi umerik adala megitug secara umerik itegral tetu yaitu I d = b a yag dalam al ii a da b adala batas-batas itegrasi, adala ugsi yag dapat diberika secara eksplisit dalam betuk persamaa ataupu secara empirik dalam betuk tabel ilai. Kemudia masala ii aka diselesaika dega megguaka Matlab 7 Release sebagai peragkat luakya. Tujua Peelitia ii bertujua utuk mempermuda da mempercepat perituga itegrasi umerik dega megguaka peragkat luak Matlab dibadigka dega cara maual biasa. Selai itu, asil yag diperole dari suatu masala diarapka dapat lebi tepat da akurat. Pembatasa Masala Dalam meuruka rumus itegrasi umerik terdapat tiga pedekata, yaitu berdasarka tasira gometri itegral tetu, poliom iterpolasi da kuadratur Gauss. Yag aka dibaas pada peelitia kali ii adala berdasarka pedekata kedua, yaitu poliom iterpolasi dega rumus itegrasi umerik yag dituruka digologka ke dalam metode Newto Cotes. METODE PENELITIAN Metode Newto Cotes adala metode yag umum utuk meuruka kaida itegrasi umerik. Meurut Muir, poliom iterpolasi mejadi dasar metode Newto Cotes yaitu megampiri ugsi dega poliom iterpolasi p b = d = I p d a b a yag dalam al ii, p = a a a - a - a Semiar Nasioal Peelitia, Pedidika da Peerapa MIPA M- 9

Poliom iterpolasi diguaka karea suku-suku poliom muda diitegralka dega rumus itegral yag suda baku yaitu a a d = C Dari beberapa kaida itegrasi umerik yag dituruka dari Metode Newto Cotes, dua diataraya yag aka diselesaika dega Matlab adala Kaida Trapesium Trapezoidal Rule da Kaida Simpso / Simpso / Rule. Kaida Trapesium Iterval [a,b] dipartisi mejadi iterval yag pajagya sama, b-a/ =. y T T T T j T =a j- j - = b b I = d = d L d L a j j d Setiap itegral bagia ilaiya diampiri ole luas trapesium seigga diperole: T j = j j d = { j j } = j j I = T T T j T = { } { } { j- j } { - } = - = { i= i Semiar Nasioal Peelitia, Pedidika da Peerapa MIPA M- 5

Semiar Nasioal Peelitia, Pedidika da Peerapa MIPA M- 5 Kaida Simpso / Iterval [a,b] dipartisi mejadi iterval yag pajagya sama, b-a/ =. y =a i = = b Pada atura Simpso, misalka ugsi diampiri dega poliom iterpolasi derajat yag graikya berbetuk parabola. Luas daera yag diitug sebagai ampira ilai itegrasi adala daera dibawa parabola. Utuk itu dibutuka bua titik data, misalka,,,, da,. Poliom iterpolasi derajat yag melalui ketiga titik tersebut adala :! P = Itegrasika p di dalam iterval [,] seigga diperole : d P d I Misalka kurva sepajag iterval itegrasi [a,b] dibagi mejadi bua titik diskrit,,, dega geap da setiap tiga bua titik dikurva diampiri dega parabola poliom iterpolasi derajat maka aka dipuyai / bua potoga parabola. Bila masig-masig poliom derajat dua tersebut diitegralka didalam subiterval itegrasiya, maka jumla seluru itegral tersebut membetuk kaida Simpso / gabuga : = = b a tot d d d d I......... y= y=p

i i i=,,5 i=,,6 HASIL PENELITIAN DAN PEMBAHASAN Tekik Itegrasi umeris megitug ugsi dega ugsi lai g, dimaa g dipili seigga dega muda dapat megitug bidag dibawa g. Meurut Etter, D.M, dkk, maki baik perituga g ke, maki baik pula perituga dari itegral. Sedagka meurut Susila, I. Nyoma 99, dua dari tekik itegrasi yag palig umum yaitu megitug dega sekumpula ugsi liear potoga atau dega sekumpula ugsi parabolis potoga. Bila megitug ugsi dega ugsi liear potoga kemudia dapat megitug bidag dari trapesium yag meyusu bidag di bawa ugsi liear potoga maka tekik ii disebut Kaida Trapesium. Sedagka bila megitug ugsi dega ugsi kuadratis potoga, kemudia dapat megitug da meambaka bidag dari kompoe ii disebut dega Kaida Simpso. A. Kaida Simpso / Hampira ilai itegrasi yag lebi baik dapat ditigkatka dega megguaka poliom iterpolasi berderajat lebi tiggi. Misalka ugsi diampiri dega poliom iterpolasi derajat yag graikya berbetuk parabola. Luas daera yag diitug sebagai ampira ilai itegrasi adala daera dibawa parabola. Utuk itu dibutuka bua titik data, misalka,,,, da,. Dalam kaida ii, sebuta / mucul karea didalam rumus peyelesaiaya terdapat aktor / sekaligus utuk membedaka kaida Simpso yag lai yaitu /8. Meurut Liedield, G. da Pey, Jo, dalam pegguaa kaida Simpso / mesyaratka jumla subiterval arus geap, al ii berbeda dega kaida trapesium yag tidak mempuyai persyarata megeai jumla subiterval. Dimisalka ugsi yag aka diselesaika secara Matlab dega megguaka kaida Simpso / adala : I = e d Semiar Nasioal Peelitia, Pedidika da Peerapa MIPA M- 5

maka peyelesaia utuk ugsi diatas dega megguaka Matlab adala sebagai berikut : %Kaida Simpso / megguaka vektor uctio q=simpuc,a,b,m =b-a/m; =[a::b]; y=evaluc,; v=*oesm,; v=*oesm/,; v::m=v::mv; v=; vm=; q=y*v; q=q*/; v=ep.^; Hasil yag diperole adala sebagai berikut : >> =; i=; >> disp Nilai Itegral ; >> wile <8 simpval=simp'',,,; prit'%.%.9\',,simpval; =*; i=i; ed Nilai Itegral.6776 8.675 6.6656.665 6.66576 >> B. Kaida Trapesium Dega megguaka ugsi yag sama, yaitu : Semiar Nasioal Peelitia, Pedidika da Peerapa MIPA M- 5

I = e d maka peyelesaia utuk ugsi diatas dega kaida trapesium da diselesaika dega megguaka Matlab adala sebagai berikut : uctio v= v=ep.^; Setela dijalaka, maka asil yag diperole adala : >> =; i=; >> disp Nilai Itegral ; >> wile <8 =/; =::; =; trapval=*trapz; prit'%.%.9\',,trapval; =*; i=i; ed Nilai Itegral.967886 8.69776 6.6.69 6.6769 >> KESIMPULAN Peyelesaia itegral secara umerik dega alat batu peragkat luak Matlab diarapka dapat memberika solusi yag lebi cepat, tepat da muda. Dega megguaka metode Newto Cotes, yaitu kaida Simpso / da Trapesium maka dapat diliat perbedaa ketelitia dari masig-masig kaida. Kaida Simpso / mempuyai ketelitia yag lebi tiggi dibadig dega kaida Trapesium karea mempuyai poliomial berderajat lebi tiggi. Semiar Nasioal Peelitia, Pedidika da Peerapa MIPA M- 5

DAFTAR PUSTAKA Etter,D.M. Kucicky, D.C., wit Hull, Doug.,, Pegatar Matlab 6, Ideks, Jakarta. Higam, Nicolas, J.,, Matlab: A Tool or Teacig ad Researc, Departmet o Matematics, Uiversity o Macester. Liedield, George, da Pey, Jo,, Numerical Metods usig Matlab, Pretice Hall, New Jersey. Muir, Rialdi,, Metode Numerik, Iormatika, Badug. Susila, I. Nyoma, 99, Dasar-Dasar Metode Numerik, DEPDIKBUD, Jakarta. Webb, Peter ad Wilso, Gregory V., 999, Matlab as a Scriptig Laguage, Dr. Dobb s Joural. Semiar Nasioal Peelitia, Pedidika da Peerapa MIPA M- 55