PENGENALAN Memberi kefahaman tentang istilah sosiologi yang digunakan. Memudahkan seseorang memahami fenomena hubungan etnik di Malaysia. Sosiologi ilmu pengetahuan dalam bidang sains sosial a) Melihat dan memahami proses interaksi antara manusia b) Melibatkan proses pembentukkan kumpulan dan perhubungan yang wujud dalamsatu kelompok manusia DEFINISI Malaysia adalah sebuah negara yang terdiri daripada masyarakat yang berbilang etnik. Kefahaman yang mendalam tentang hubungan etnik harus dibina dikalangan masyarakat. Menjelaskan beberapa konsep penting yang mempunyai kaitan. Membicarakan aspek hubungan etnik di Malaysia. KELOMPOK MANUSIA YANG TELAH CUKUP LAMA HIDUP BERSAMA DAN SALING BEKERJASAMA SEHINGGA DAPAT MENGORGANISASIKAN DIRI DAN MELETAKKAN DIRI MEREKA SEBAGAI KESATUAN SOSIAL YANG MEMPUNYAI BATAS-BATAS TERTENTU (RALPH LINTON - 1936) GAGASAN YANG TERDIRI DARIPADA MANUSIA YANG SALING BERHUBUNG SECARA KOLEKTIF DENGAN MEMPUNYAI HAK DAN TANGGUNGJAWAB YANG SALING MENGIKTIRAF (LUCY MAIR 1965) KUMPULAN MANUSIA YANG HIDUP BERSAMA DI SESUATU TEMPAT DENGAN PERATURAN DAN CARA TERTENTU (KAMUS DEWAN 2005) 1 MANUSIA YANG HIDUP DALAM SATU KUMPULAN SEKIRANYA INDIVIDU TINGGAL BERSEORANGAN WALAUPUN DENGAN MENJALANAI CARA HIDUP MODEN, IA TIDAK DIKENALI SEBAGAI MASYARAKAT KERANA TIADA HUBUNGAN TIMBAL BALIK, TIADA KERJASAMA, TIADA INTERAKSI, DAN TIDAK MEMAINKAN PERANAN SEBAGAI ANGGOTA MASYARAKAT. PRASYARAT UNTUK MEMBINA SATU KELOMPOK MASYARAKAT KUKUH :- SETIAP INDIVIDU MENYEDARI BAHAWA DIA ADALAH SEBAHAGIAN DARIPADA ANGGOTA MASYARAKAT TERSEBUT WUJUD HUBUNGAN TIMBAL BALIK DALAM KELOMPOK TERDAPAT FAKTOR MILIK BERSAMA SEPERTI SEKELUARGA, SEBANGSA, SENEGARA DAN SEIDEOLOGI PERANAN ANGGOTA KELOMPOK AGAR LEBIH DINAMIK DAN BERKEMBANG 1
2 MASYARAKAT MELAHIRKAN KEBUDAYAAN. 3 MASYARAKAT BERUBAH MANUSIA AKAN LEBIH KREATIF DAN INOVATIF APABILA HIDUP BERKELOMPOK.UNTUK MEMENUHI KEPERLUAN MEREKA MENGHASILKAN KEBUDAYAAN BERBENTUK MATERIAL ATAUPUN BUKAN MATERIAL WALAUBAGAIMANAPUN IANYA BERGANTUNG KEPADA KEPERLUAN MASYARAKAT ITU SENDIRI PERUBAHAN OLEH FAKTOR LUARAN SEPERTI MIGRASI, PERTEMBUNGAN BUDAYA DAN PENJAJAHAN. FAKTOR DALAMAN SEPERTI PERTAMBAHAN BILANGAN PENDUDUK DAN PERUBAHAN SISTEM EKONOMI DARIPADA BENTUK SARA DIRI KEPADA SISTEM EKONOMI KOMERSIAL JUGA MENYUMBANG KEPADA PERUBAHAN SESEBUAH MASYARAKAT 4 MASYARAKAT SALING BERHUBUNG BERHUBUNG SESAMA KELOMPOK AAU BERLAINAN KELOMPOK HUBUNGAN YANG BERLAKU SECARA FORMAL IAITU SEPERTI MURID DAN GURU HUBUNGAN TIDAK NORMAL SEPERTI INTERAKSI ANTARA AHLI DALAM SESEBUAH KELUARGA DAN HUBUNGAN ANTARA MASYARAKAT PELBAGAI KAUM 5 MASYARAKAT MEMPUNYAI KEPIMPINAN TERDAPAT PEMIMPIN DI KALANGAN KELUARGA SEBAGAI KETUA KELUARGA, KETUA KOMUNITI, KETUA DAERAH, KETUA KAMPUNG DAN SEBAGAINYA DALAM MASYARAKAT TRADISIONAL PEMIMPIN DIPILIH SECARA KETURUNAN ATAU DIWARISI MASYARAKAT MODEN PEMIMPIN DIPILIH BERDASARKAN PENCAPAIAN, KEWIBAWAAN DAN KARISMA. TANGGUNGJAWAB MEREKA ADALAH UNTUK MENGURUS MASYARAKAT YANG DIPIMPIN. KEBIJAKSANAAN PEMIMPIN MENETUKAN KEDINAMIKAN DAN KEMAJUAN SESEBUAH MASYARAKAT 6 STRATIFIKASI SOSIAL DIKENALI JUGA DENGAN SUSUN LAPIS MASYARAKAT, TIDAK DAPAT DIELAKKAN KEWUJUDANNYA INI KERANA ANGGOTA MASYARAKAT MEMPUNYAI PERBEZAAN DARI SEGI KEUPAYAAN MASING-MASING. STRATIFIKASI SOSIAL DAPAT DIBAHAGIKAN KEPADA TIGA :- i PEMILIKAN HARTA ATAU KEKAYAAN ii STATUS YANG DITENTUKAN OLEH PERANAN INDIVIDU iii KASTA YANG KEAHLIANNYA HANYA DITENTUKAN MELALUI KELAHIRAN STRATIFIKASI SOSIAL KASTA :- 1 BRAHMIN 2 KSYATRIA 3 VAISYA 4 SUDRA 2
STRATIFIKASI SOSIAL MELAYU TRADISIONAL :- 2 BANGSAWAN 1 DIRAJA 3 RAKYAT 4 HAMBA 7 SISTEM SOSIAL NORAZIT 1989 SOSIAL ADALAH SUSUNAN BAHAGIAN YANG SALING BERKAITAN UNTUK MEMBENTUK KESATUAN SISTEM INI MEMBENTUK MODEL KONSEPTUAL UNTUK MENGANALISIS SESUATU FENOMENA YANG AGAK KOMPLEKS CONTOH SISTEM :- i SISTEM KEKELUARGAAN ii SISTEM EKONOMI iii SISTEM UNDANG-UNDANG DAN SEBAHAGIANYA KESEMUA SISTEM BERKAIT, SEKIRANYA TERDAPAT PERUBAHAN PADA BAHAGIAN SISTEM SOSIAL, PERUBAHAN ITU AKAN MEMPENGARUHI BAHAGIAN YANG LAIN Edward B.Taylor, 1871 merangkumi ilmu pengetahuan, kepercayaan, kesenian, tatasusila,adat resam serta kebiasaan yang dikongsi oleh ahli sesebuah masyarakat. A.L Kroeber dan Clyde Kluckhohn,1952 kebudayaan sebagai pola tingkah laku implisit dan eksplisit. CIRI-CIRI BUDAYA Kebudayaan juga boleh ditakrifkan sebagai cara hidup manusia itu sendiri yang terdiri daripada budaya benda dan budaya bukan benda. Dipelajari - Pembelajaran budaya berlaku dalam keadaan disedari atau tidak disedari, formal atau tidak formal. - Proses pembelajaran budaya dikenali sebagai proses sosialisasi. 3
Dikongsi - Setiap perlakuan yang diamalkan harus dilakukan, disokong, diiktiraf dan dirasai sebagai milik bersama semua anggota masyarakat. Diwarisi - Berlaku secara berterusan bukan sahaja dalam kalangan generasi malah dari zaman ke zaman berikutnya. - Contoh : kaedah menulis Berubah - Budaya sentiasa mengalami perubahan dan bersifat dinamik. - Perubahan budaya boleh berlaku secara langsung atau tidak langsung, disedari atau tidak. - Perubahan lebih senang berlaku ke atas budaya benda berbanding budaya bukan benda. Sejagat - Semua masyarakat di dunia mempunyai budaya yang tersendiri yang menjadikan budaya itu bersifat sejagat atau universal. - Contoh : setiap masyarakat di dunia mempunyai bahasa yang tersendiri. Simbolik - Simbolik boleh difahami oleh pendokong kepada sesuatu unsur budaya tersebut. - Contoh : keris yang sangat bernilai dalam masyarakat Melayu yang melambangkan kekuatan dan kepahlawanan dan diletakkan di satu tahap yang tinggi. Sistem Perlambangan - Sistem perlambangan dalam kebudayaan boleh memberi pengertian tertentu kepada anggotanya, difahami, dihormati oleh anggota masyarakat yang mendokong budaya tersebut. - Sistem perlambangan dibahagikan kepada lambang (simbol) dan isyarat. - Contoh : Jalur Gemilang 4
Berpola dan Berstruktur - Bermaksud kebudayaan itu mempunyai mempunyai corak dan susunan yang tersendiri. - Contoh : Sistem kekeluargaan dalam masyarakat Melayu ( adat Temenggung dan adat Perpatih) Pandangan Dunia (World View) - Tafsiran berkaitan dengan unsur-unsur alam semula jadi. - Mendorong manusia memberi tafsiran terhadap alam sekeliling ke dalam kehidupan seharian. RAS Contoh : - masyarakat Melayu menggambarkan sesuatu yang tinggi dengan gunung cita-citanya tinggi menggunung. - Masyarakat Cina menggambarkan daya usaha dikaitkan dengan jika hendak mencabut lalang, biar sampai ke akarnya K E L O M P O K M A N U S I A Y A N G D I T E N T U K A N O L E H C I R I - C I R I F I Z I K A L Y A N G D I W A R I S I S E C A R A G E N E T I K. CAUCASION (KULIT PUTIH) NEGROID (KULIT HITAM) MONGOLOID (KULIT KUNING) CIRI UTAMA MENENTUKAN RAS SESEORANG SEPERTI WARNA KULIT. CIRI FIZIKAL SEPERTI RAMBUT,PARAS WAJAH,BENTUK KEPALA & KUMPULAN DARAH. 2 TAHAP RAS ETNIK KUMPULAN MANUSIA YANG DITENTUKAN MELALUI PERBEZAAN CIRI-CIRI BUDAYA SEPERTI ADAT RESAM, BAHASA, PAKAIAN,KEGIATAN EKONOMI & SEBAGAINYA. INDIVIDU: KEPERCAYAAN & SIKAP INDIVIDU INSTITUSI: MELIBATKAN DASAR & PELAKSANAAN YANG BERSIFAT DISKRIMINASI. ETNISITI RASA KEKITAAN SESUATU KUMPULAN ETNIK TERTENTU KERANA ANGGOTANYA MERASA DISATUKAN DENGAN SATU SEJARAH, NILAI, SIKAP,KEPERCAYAAN,NORMA DAN TINGKAHLAKU YANG SAMA. 5
ETNOSENTRISME INTEGRASI KEPERCAYAAN ATAU RASA BANGGA DI KALANGAN ANGGOTA SESEBUAH ETNIK BAHAWA BUDAYA DAN ETNIK MEREKA JAUH LEBIH BAIK/HEBAT DARI KELOMPOK LAIN. JARAK SOSIAL PENYATUAN ANTARA KELOMPOK YANG BERBEZA TETAPI HIDUP DIBAWAH SISTEM PEMERINTAHAN YANG SAMA. HIDUP SECARA AMAN & BEBAS MENGAMALKAN BUDAYA MASING-MASING. BERLAKU MELALUI PROSES AKOMODASI, AKULTURASI & ASIMILASI. PENGASINGAN SECARA FIZIKAL ATAU EMOSI ANTARA INDIVIDU YANG BERBEZA TANGGAPAN. DISEBABKAN TIADA INTERAKSI SOSIAL,BERBEZA TEMPAT TINGGAL, PEKERJAAN, BAHASA, AGAMA, ADAT RESAM & PERBEZAAN ETNIK. AKOMODASI ASIMILASI PROSES KERJASAMA 2 ATAU LEBIH PIHAK YANG MEMPUNYAI MATLAMAT BERBEZA UNTUK MEMBENTUK 1 MATLAMAT YANG DAPAT MEMUASKAN HATI KEDUA BELAH PIHAK. DIKENALI SEBAGAI SITUASI MENANG-MENANG (WIN-WIN SITUATION). CONTOH: BAHASA MELAYU DIIKTIRAF SEBAGAI BAHASA KEBANGSAAN, NAMUN BAHASA LAIN BOLEH DIGUNA PAKAI SELAGI TIDAK BERTENTANGAN DENGAN PRINSIP PERLEMBAGAAN. PROSES PENGGABUNGAN KEBUDAYAAN MASYARAKAT YANG BERBEZA-BEZA BAGI MEMBENTUK SATU BUDAYA SERTA IDENTITI BARU DENGAN HILANGNYA CIRI KHAS KEBUDAYAAN ASLI. PROSES INI TERJADI APABILA ADA SIKAP TERBUKA DARI MASYARAKAT YANG BERBEZA KEBUDAYAAN TERSEBUT. (HARUS ADA SIKAP UNTUK MENERIMA UNSUR-UNSUR KEBUDAYAAN YANG LAIN.) CONTOH: PERKAHWINAN ANTARASUKU SEHINGGA TERJADI PEMBAURAN DARI KEBUDAYAAN MASING- MASING INDIVIDU SEHINGGA MUNCUL KEBUDAYAAN BARU. AKULTURASI DISKRIMINASI PERCAMPURAN DUA KEBUDAYAAN ATAU LEBIH YANG SALING BERTEMU DAN MEMPENGARUHI TANPA MENYEBABKAN HILANGNYA UNSUR KEBUDAYAAN KELOMPOKSENDIRI. PROSES AKULTURASI TERJADI DALAM 2 CARA: 1-AKULTURASI DAMAI = TERJADI JIKA UNSUR-UNSUR KEBUDAYAAN ASING DIBAWA SECARA DAMAI TANPA PAKSAAN. 2-AKULTURASI EKSTRIM = TERJADI DENGAN KEKERASAN, PERANG, PENAKLUKAN AKIBATNYA UNSUR KEBUDAYAAN ASING PIHAK MENANG DIPAKSA UNTUK DITERIMA. MERUPAKAN SIKAP PILIH KASIH SESEBUAH KELOMPOK TERHADAP SATU KELOMPOK YANG LAIN YANG DIRASAKAN TIDAK SETARAF DENGANNYA. PERBUATAN YANG DIZAHIRKAN DARI PERASAAN YANG TELAH DICIPTA IAITU MEMANDANG RENDAH TERHADAP STANDART KEBUDAYAAN KELOMPOK LAIN. CONTOH: KRISIS DI BARAT, MASYARAKAT KULIT PUTIH MEMANDANG HINA TERHADAP KELOMPOK MASYARAKAT KULIT HITAM BAGI MENGHALANG ORANG KULIT HITAM DARI MEMEGANG JAWATAN TERTINGGI DALAM SESEBUAH ORGANISASI. 6
PRASANGKA STEREOTAIP MERUPAKAN KESIMPULAN YANG DIBUAT BERDASARKAN PERASAAN DALAMAN INDIVIDU TERHADAP INDIVIDU LAIN ATAU ANTARA KELOMPOK YANG TIDAK BRDASARKAN BUKTI ATAU MAKLUMAT YANG BETUL. LAZIMNYA AKAN TIMBUL APABILA DATANGNYA KHABAR ANGIN NEGATIF DALAM SESEBUAH MASYARAKAT TERHADAP KELOMPOK LAIN. MENYUMBANG KEPADA KESAN NEGATIF, MENGANCAM KEHARMONIAN DAN HUBUNGAN SESEBUAH MERUPAKAN SATU FAHAMAN SESEBUAH KELOMPOK DENGAN MENGENERALISASIKAN KELOMNPOK YANG LAIN BERDASARKAN SIKAP, PERBUATAN SERTA FAHAMAN SESEORANG INDIVIDU DARIPADA KELOMPOK TERSEBUT. CONTOH: DALAM KAJIAN GALLUP, MASYARAKAT AMERIKA TIDAK MAGU BERJIRAN DENGAN ORANG ISLAM KERANA BERPENDAPAT ORANG ISLAM BERSIFAT EKSTRIMIS. KELOMPOK, INI DISEBABKAN OLEH KURANGNYA INTERAKSI SERTA KENGGANAN MENERIMA BUDAYA ORANG LAIN. KESIMPULAN SEKIAN TERIMA KASIH KEFAHAMAN TENTANG ISTILAH DAN KONSEP SOSIOLOGI MEMBOLEHKAN KITA MENDALAMI BIDANG ILMU HUBUNGAN ETNIK SECARA ILMIAH DAN MENDALAM. MENIMBULKAN SATU KESEDARAN BARU UNTUK MEMUPUK KEHARMONIAN DALAM KEHIDUPAN DAN SEHINGGA BERJUMPA LAGI MENYUMBANG KEDALAM PERPADUAN DAN INTEGRASI NASIONAL. DANGAN MENGAMATI PERKARA TERSEBUT SECARA ILMIAH, KITA DAPAT MENGAPLIKASIKAN KEHIDUPAN KITA DENGAN MEMUPUK NILAI-NILAI MURNI DAN TINGKAH LAKU POSITIF. 7