BASITA PARIBASA RING ALBUM NASI GORENG SPESIAL KEKAWIAN WIDI WIDIANA

dokumen-dokumen yang mirip
SESELEH MATERI TES ULANGAN UMUM SEMESTER GENAP WARSA 2013/2014 PEPLAJAHAN BASA BALI KELAS X RING SMK NEGERI 3 SINGARAJA

KAWENTENAN CAMPUR KODE RING ALBUM TEMBANG POP BALI RAMBO OLO-OLO OLIH GRUP BAND BINTANG

I Putu Widhi Astika 1 I Wayan Wendra 1, Sang Ayu Putu Sriasih 2. Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja, Indonesia

Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Fakultas Bahasa dan Seni Universitas Pendidikan Ganesha

METODE COPY THE MASTER KAANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT CERPEN SISIA RING KELAS XI MIA3 SMA NEGERI 2 SINGARAJA

CAMPUHAN WARNA BASA (CAMPUR KODE) SANE WENTEN RING PABLIGBAGAN SUBAK ANYAR DESA PADANGKELING, KECAMATAN BULELENG, KABUPATEN BULELENG, WARSA 2016

KEWAGEDAN NGRESEPANG WANGUN DASAR LAN ARTOS KRUNA DWILINGGA SISIA KELAS X SMA NEGERI 2 BANJAR SINGARAJA

CAMPUH KODE (CAMPUR KODE) RING WAYANG KULIT INOVATIF CENK BLONK SANE MAMURDA LATA MAHOSADHI

SESELEH CAMPUR KODE RING NOVEL SENTANA CUCU MAREP PAKARDIN I MADE SUGIANTO

BASA BALI KEPARA DIALEK NUSA PENIDA SANE KAANGGEN SAJERONING MABEBAOSAN RING WEWIDANGAN DESA PAKRAMAN NUSASARI, KECAMATAN MELAYA, KABUPATEN JEMBRANA

Pesaih Kawagedan Sisia Kelas VIIIC SMP Negeri 3 Singaraja Sajeroning Nyelehin Wangun Intrinsik Puisi Bali Purwa (Pupuh Sinom) lan Puisi Bali Anyar

NUREKSAIN SESURATAN PASANG AKSARA BALI RING SAJERONING PAPAN WASTA SANE WENTEN RING SD SE- KECAMATAN JEMBRANA

NUREKSAIN WANGUN LAN GUNA SARAT PAGURON- GURON GEGURITAN DHARMA STHITI KEKAWIAN I MADE MENAKA

IUSAN PANGAWIGUNAAN PIRANTI GAMBAR (MONOPOLI) MABASA BALI RING PAPLAJAHAN NGWACEN AKSARA BALI RING SISIA KELAS V SDK MARSUDIRINI

Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja, Indonesia

CAMPUR KODE BASA INDONESIA RING PANGAJAHAN BASA BALI KELAS V SD LAB UNDIKSHA

SARANA TEMBANG MELAYANGAN OLIH EMONI KAANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT PUISI BALI ANYAR SISIA KELAS VIII 6 SMP NEGERI 3 BANJAR

FILM DOKUMENTER PINAKA SERANA NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT PUISI BALI ANYAR RING KELAS X7 SMA NEGERI 2 BANJAR

PEPLAJAHAN MABEBAOSAN BASA BALI SANE NGANGGEN MODEL PEPLAJAHAN INOVATIF RING KELAS XI IIS 3 SMA NEGERI 4 SINGARAJA

METODE KOOPERATIF TIPE THINK, PAIR, SHARE (TPS) ANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT SINOPSIS CERPEN MABASA BALI SISIA KELAS XI-3 IPA SMA NEGERI 1 BANJAR

KAWENTENAN DIALEK BALI AGA RING DESA DAUSA KECAMATAN KINTAMANI KABUPATEN BANGLI

NUREKSAIN ANGGAH-UNGGUHING BASA BALI RITATKALA PAPARUMAN ADAT RING DESA ADAT SAMPALAN TENGAH, KABUPATEN KLUNGKUNG

NUREKSAIN SESURATAN AKSARA BALI MANUT PASANG AKSARA PURWADRESTA LONTAR SATUA JRO MATUA TEKEN I CAI MANTU DRUEN GEDONG KIRTYA

TATA KRUNA SAJERONING WIDYA KAWI SASTRA DRUEN MAHASISIA JURUSAN PENDIDIKAN BAHASA BALI UNDIKSHA EDISI JUNI 2012

SOR SINGGIH BASA BALI RING PARUMAN SUBAK ABIAN DESA ADAT ASAHDUREN, KECAMATAN PEKUTATAN, JEMBRANA

GENDING-GENDING REGGAE BALI JONI AGUNG SESELEH SEMIOTIKA TETUJON IDUP MANUSA PAIKETANNYANE SARENG AJAH-AJAHAN PAWATEKAN

SESELEH PANGAWIGUNAAN BASA BLACKBERRY MESSAGE (BBM) YOWANA RING BR. DUSUN SALA, DESA ABUAN, KECAMATAN SUSUT, KAB. BANGLI

SESELEH WANGUN CARITA MIWAH PIKENOH PENDIDIKAN KARAKTER RING PUPULAN SATUA KEMBANG RAMPE KASUSASTRAAN BALI PURWA I

SESELEH INDIK WANGUN INTRINSIK LAN KAJATIAN GUNA SARAT PAGURON-GURON SANE WENTEN RING NOVEL BUUNG KAKAWIAN NYOMAN MANDA

NGAWIGUNAYANG METODE AUDIOLINGUAL ANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NEMBANGANG PUPUH MASKUMAMBANG SISIA KELAS X MIPA 2 SMA NEGERI 1 SINGARAJA

SESELEH TATA WANGUN JRONING KRIYA SASTRA LAN SOSIOLOGI PANGAWI RING NOVEL SING JODOH RERIPTAN I MADE SUGIANTO

WARNA (VARIASI) BASA BALI RING SESURATAN KWACA (BAJU KAOS)

Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja, Indonesia

TUTUR LEBUR GANGSA; ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH: I MADE OKA PARIATNA

ARTI LEKSEM SUKATING (UKURAN) NGANGGEN LIMA LAN BATIS RING ASTA KOSALA-KOSALI

SESELEH WANGUN INTRINSIK LAN SOSIOLOGI KRIYA SASTRA RING PUPULAN SATUA BAWAK LAWAR GOAK PAKARDIN I KETUT RIDA

TETILIK SOR SINGGIH BASA BALI RING PASANGKEPAN KRAMA DESA PAKRAMAN AYUNAN, KECAMATAN ABIANSEMAL, KABUPATEN BADUNG

KAWENTENAN ANGGAH-UNGGUHING BASA BALI RING NASKAH DRAMA I GODOGAN JURUSAN PENDIDIKAN BASA BALI WARSA 2015/2016

SESELEH GUNA SARAT WATEK PAAJAH-AJAH RING SAJERONING GEGURITAN RAJAPALA

NUREKSAIN ANGGAH-UNGGUHING BASA RING CERPEN MABASA BALI RUBRIK ORTI BALI, KORAN BALI POST 2016

Jurusan Pendidikan Bahasa Bali, FBS. Universitas Pendidikan Ganesha. Singaraja, Indonesia

NUREKSAIN WANGUN LAN PAIKETAN SOSIOLOGI SASTRA RING CAKEPAN NASKAH DRAMA JUKUT BE BANO PIKARDIN I MADE WISNAWA

SESELEH WANGUN INTRINSIK LAN GUNA SARAT SOSIAL RING PUPULAN SATUA BAWAK MEKEL PARIS PIKARDIN I.B.W. WIDIASA KENITEN

NYAIHANG SESURATAN GEGURITAN CUPAK GERANTANG LAN SATUA CUPAK GERANTANG MADASAR ANTUK WANGUN CARITA SANE KASELEHIN ANTUK TEORI SASTRA BANDINGAN

SESELEH WANGUN INTRINSIK LAN KAJATIAN GUNA SARAT PAGURON-GURON RING SATUA PAN BALANG TAMAK

BABAD PASEK KAYU SELEM : ANALISIS STRUKTUR OLEH : I PUTU YUDHI SANTIKA PUTRA NIM:

KATA PENGANTAR. Puji syukur dipanjatkan ke hadapan Ida Sang Hyang Widhi Wasa, Tuhan Yang Mahaesa

ESTETIKA POSMODERN MIWAH GUNA SARAT PAGURON-GURON DOLANAN 'MATIGTIG PAPAH BIU' DUTA KABUPATEN KARANGASEM RING PKB 2015

WANGUN INTRINSIK LAN AJI PANGAJAH-AJAHAN TATA LAKSANA RING SATUA BAWAK MABASA BALI WARSA 1975

DIALEK BALI AGA SANE KEAANGGEN RI SAJERONING MABASA BALI RING DESA SIDATAPA, KECAMATAN BANJAR, KABUPATEN BULELENG

Bahan Ajar BAHASA BALI SMA/SMK

CAMPUH KODE SAJERONING PRASASTI MABASA BALI KUNO SAKING WARSA MASEHI

SOR SINGGIH BASA BALI SAJERONING PARUMAN BANJAR ADAT GUNUNG BIAU, DESA MUNCAN, KABUPATEN KARANGASEM

UCAPAN TERIMA KASIH. Puji syukur dipanjatkan ke hadapan Ida Sang Hyang Widhi Wasa/Tuhan Yang

e-journal JPBB Universitas Pendidikan Ganesha Jurusan Pendidikan Bahasa Bali (Volume 2 Tahun 2015)

SKRIPSI ANALISIS STRUKTUR DAN SOSIOLOGIS DRAMA MULIH KARYA I NYOMAN MANDA OLEH : NI PUTU HARUM KARTIKA DEWI NIM

SESELEH BASA SANE KAANGGEN MIWAH GUNASARAT SANE WENTEN RING GEGURITAN PURWAJATI, PAKARDIN I GEDE NGEMBAK, DRUWEN GEDONG KIRTYA, SINGARAJA

SOSIOKULTURAL KRAMA BALI RING SATUA BALI LAN PAIKETANNYANE RING PANGAJAHAN SASTRA BALI

KATA PENGANTAR. Puji syukur dipanjatkan ke hadapan Tuhan Yang Mahaesa/Ida Sang Hyang

TEKS GEGURITAN DARMAKAYA: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH: KADEK RIKA ARIPAWAN NIM:

SESELEH VARIASI BASA RING DIALEK BALI AGA DESA SERAYA, KECAMATAN KARANGASEM, KABUPATEN KARANGASEM

GEGURITAN KONTABOJA: ANALISIS STRUKTUR DAN MAKNA OLEH: IDA AYU EKA PURNAMA WULANDARI NIM

GEGURITAN AJI RAMA RENA ANALISIS STRUKTUR DAN MAKNA

SESELEH WANGUN INSTRINSIK LAN KAJATIAN GUNA SARAT PAGURON-GURON RING PUPULAN CERPEN DA NAKONANG ADAN TIANGE PAKARDIN AGUNG WIYAT S.

PELESTARIAN BAHASA BALI DALAM MEDIA CETAK BERBAHASA BALI: KAJIAN SOSIOLINGUISTIK OLEH ANAK AGUNG ISTRI ITA RYANDEWI NIM:

TUTUR ANGKUS PRANA: KAJIAN STRUKTUR DAN SEMIOTIKA. Oleh: NI KADEK DEWI SANTHIASTINI

KATA PENGANTAR. atas berkat rahmat-nya skripsi yang berjudul Novel Sing Jodoh Analisis

Tureksa Anggah-ungguhing Basa Ring Novel Ratna Tribanowati, Leak Soleh Solah Leak Pikardin I Made Sugianto

I Gst A Kd Yulandari, I B Md Ludy Paryatna, Md. Sri Indriani

TEKS TUTUR JONG MANTEN: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH: DESAK PUTU ELVIANA DEWI NIM:

TEKS TUTUR CANDRABHERAWA: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI

TEKS GEGURITAN MANTRI SANAK LIMA ANALISIS STRUKTUR DAN NILAI

TEKS GEGURITAN PADEM WARAK ANALISIS BENTUK, FUNGSI, DAN MAKNA

SKRIPSI KAMUS BALI INDONESIA BIDANG ISTILAH UPAKARA MANUSA YADNYA DI KABUPATEN BADUNG

BABAD DANGHYANG BANG MANIK ANGKERAN: KAJIAN STRUKTUR DAN FUNGSI

PEMERTAHANAN BAHASA BALI MELALUI GENDING RARE PADA ANAK-ANAK DI SANGGAR KUKURUYUK: KAJIAN SOSIOLINGUISTIK

GEGURITAN ANGGASTYA: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI

SESELEH WANGUN LAN KASUKSMAN AJAH-AJAHAN PAWATEKAN RING LELAMPAHAN GATOTKACA DUTA WAYANG CENK BLONK

MITOS DI NUSA PENIDA ANALISIS STRUKTUR, FUNGSI, DAN MAKNA

Kata Kunci : Kidung, Struktur, Semiotik, Smaratantra.

TEKS DRAMA GONG I MADE SUBANDAR HASTA KOMALA ANALISIS BENTUK, FUNGSI, DAN MAKNA

TEKS MITOS TAPAKAN BARONG BHATARA SAKTI NAWA SANGA DI KAHYANGAN JAGAT LUHUR NATAR SARI: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI

BAB II KAJIAN PUSTAKA. umum. Menurut Sutarno NS ( 2003 : 32 ) Perpustakaan umum sering diibaratkan

Pantang menyerah sebelum. mencapai hasil yang maksimal

BAB VI FAKTOR PENUNJANG DAN FAKTOR PENGHAMBAT PEMERTAHANAN BAHASA BALI DALAM MASYARAKAT MULTIKULTURAL DI KOTA DENPASAR

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN ( RPP ) 2

GEGURITAN PURA TANAH LOT ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH IDA BAGUS PUTU WIASTIKA NIM

PENYUSUNAN KAMUS SERAPAN DALAM BAHASA BALI

CITRA WANITA PENYIHIR DALAM NOVEL RATNA TRIBANOWATI KARYA I MADE SUGIANTO: SUATU KAJIAN KRITIK SASTRA FEMINIS

ABSTRAK GEGURITAN MASAN RODI ANALISIS STRUKTUR DAN NILAI

ABSTRAK. Kata Kunci: kamus, bahasa, sastra, istilah, kategori.

ULANGAN AKHIR SEMESTER GANJIL TAHUN PELAJARAN 2017/2018. Kompetensi Keahlian : Semua Jurusan Kelas : X/1 Hari / Tanggal :

Nureksain Anggah-Ungguhing Basa Kaanggen Ring Kawi Sastra Bali Anyar Sane Nganutin Basa Carita (Wacana Naratif) Lan Bebaosan (Interaktif)

I. PURWAKA. Manut swadarma Krama Desa Pakraman Tonja rikala mikukuhang kasukertan jagat malarapan antuk minakadi :

BAB IV BLADBADAN DAN GEGURITAN SEBAGAI PEMBANGUN STRUKTUR GEGURITAN KASMARAN

BAB IV BLADBADAN DAN GEGURITAN SEBAGAI PEMBANGUN STRUKTUR GEGURITAN KASMARAN

Pangawedar indik Hak-Hak Azasi Manusia

Bule Belajar Budaya Bali: Kritik Identitas dalam Antologi Cerpen Mekel Paris. I Wayan Eka Septiawan

KEMAMPUAN MENGGUNAKAN BAHASA BALI DALAM SIKAP BAHASA SISWA KELAS XI BAHASA 1 SMA NEGERI 2 GEROKGAK

Vidya Samhita Jurnal Penelitian Agama

Transkripsi:

BASITA PARIBASA RING ALBUM NASI GORENG SPESIAL KEKAWIAN WIDI WIDIANA I Pt. Budiantara Putra 1, I Kt. Paramarta 1, I Md. Sutama 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja, Indonesia e-mail: {budiantara_putra22@yahoo.com, ketutgembel@yahoo.co.id, imadesutamaubd@gmail.com, }@undiksha.ac.id Kuub Tetilikan puniki matetujon (1) nelataranag pahan basita paribasa Bali ring album Nasi Goreng Spesial kekawian Widi Widiana, (2) nelatarang teges imba basita paribasa Bali sane wenten ring album Nasi Goreng Spesial kekawian Widi Widiana, Palihan tetilikan sane kaanggen ring tetilikan puniki deskriptif-kualitatif, Jejering tetilikan puniki inggih punika Album Nasi Goreng Spesial kekawian Widi Widiana. Penandang tetilikan puniki inggih punika basita paribasa Bali sane wenten ring album Nasi Goreng Spesial. Pamupulang data kalaksanayang antuk kramaning dokumentasi miwah sadu wicara. Piranti sane kaanggen sajeroning dokumentasi inggih punika DVD Nasi Goreng Spesial. Piranti sane kaanggen ring kramaning sadu wicara wantah daftar pitaken. Data-data sane kapolihang kaselehin antuk pidabdab identifikasi data, klasifikasi data, deskripsi data, lan pamicutet. Pikolih tetilikan puniki, luiripun; (1) pahan basita paribasa Bali sane kapolihang ring album Nasi Goreng Spesial kekawian Widi Widiana wantah nemnem inggih punika (a) sasemon, (b) cecangkitan, (c) sesawangan, (d) wewangsalan, (e) peparikan, lan (f) pepindan. (2) teges basita paribasa Bali sane wenten ring album Nasi Goreng Spesial kekawian Widi Widiana wenten tetiga minakadi (a) tresna, (b) parisolah i manusa lan (c) pakraman (sosial) sane nganutin panglimbak aab sekadi mangkin. Kruna pangalihan : basita paribasa, tembang pop Bali

BASITA PARIBASA DI ALBUM NASI GORENG SPESIAL KARYA WIDI WIDIANA I Pt. Budiantara Putra 1, I Kt. Paramarta 1, I Md. Sutama 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja, Indonesia e-mail: {budiantara_putra22@yahoo.com, ketutgembel@yahoo.co.id, imadesutamaubd@gmail.com, }@undiksha.ac.id Abstrak Penelitian ini bertujuan mendeskripsikan (1) bagian basita paribasa Bali yang ada dalam almbun Nasi Goreng Spesial karya Widi Widiana, (2) arti basita paribasa Bali yang ada dalam almbun Nasi Goreng Spesial karya Widi Widiana. Penelitian ini menggunakan rancangan deskriptif-kualitatif. Subjek penelitian ini adalah almbun Nasi Goreng Spesial karya Widi Widiana. Objek penelitian ini adalah basita paribasa Bali yang ada dalam almbun Nasi Goreng Spesial. Metode yang dipakai dalam penelitian ini yaitu metode dokumentasi dan wawancara. Instrumen yang dipakai dalam metode observasi yaitu pedoman observasi. Data-data yang diperoleh dianalisis melalui tahapan identifikasi data, klasifikasi data, deskripsi data, interpretasi data, dan penyimpulan. Hasil penelitian ini yaitu (1) bagian basita paribasa Bali yang terdapat dalam almbun Nasi Goreng Spesial karya Widi Widiana ada enam bagian yaitu (a) sasemon, (b) cecangkitan, (c) sesawangan, (d) wewangsalan, (e) peparikan, lan (f) pepindan, (2) arti basita paribasa Bali yang terdapat dalam almbun Nasi Goreng Spesial karya Widi Widiana ada tiga yaitu mengenai tentang (a) cinta, (b) perilaku manusia dan (c) sosial yang mengikuti perkembangan jaman seperti sekarang. Kata kunci: basita paribasa, lagu pop Bali

BASITA PARIBASA IN THE ALBUM NASI GORENG SPESIAL BY WIDI WIDIANA I Pt. Budiantara Putra 1, I Kt. Paramarta 1, I Md. Sutama 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja, Indonesia e-mail: {budiantara_putra22@yahoo.com, ketutgembel@yahoo.co.id, imadesutamaubd@gmail.com, }@undiksha.ac.id This study aimed at 1) describing types of basita paribasa Bali in the album Nasi Goreng Spesial by Widi Widiana and 2) describing the meanings contain in the album Nasi Goreng Spesial by Widi Widiana. This study employed descriptive qualitative in which the subject used was the album Nasi Goreng Spesial by Widi Widiana. The object of this study was basita paribasa Bali covered in the album Nasi Goreng Spesial. Moreover, the data were collected through documentation and interview. There were two instruments used in this study, namely DVD Nasi Goreng Spesial and interview guide. Meanwhile, the data was analyzed following five steps, namely, 1) Data identification, 2) Data classification, 3) Data Description, 4) Data Interpretation, and 5) Drawing conclusion. The results showed that there were six types of basita paribasa bali covered in the album, which are (a) sasemon, (b) cecangkitan, (c) sesawangan, (d) wewangsalan, (e) peparikan, lan (f) pepindan. Besides, the meanings contained in basita paribasa Bali in the album Nasi Goreng Spesial by Widi Widiana clearly talking about a) love, b) attitudes/behavior, and c) social, which following globalization era. Key words: basita paribsa, Balinese pop song PURWAKA Basa Bali silih sinunggil kebudayaan sane wenten ring Bali. Basa lan kasusastraan Bali nenten prasida kapalasang. Semi (1989:59) maosang sastra inggih punika rerawatan ring sajeroning kahuripan sane kasurat ring media tulis. Punika taler sastra madue paiketan sareng kahuripan, duaning fungsi sosial punika nyihnayang kahuripannyane ring tengahin kahuripan kramane. Basa lan sastra punika sane ngawinang kawentenan karya sastra. Kasusastran wit ipun saking basa Sansekerta. Kruna linggan ipun satra. Kruna sastra wit ipune saking "sas" miwah "tra". "Sas" maarti kaweruhan, "tra" maarti piranti utawi ukuran. Sastra maarti piranti utawi ukuran kaweruhan (asil karangan, peplajahan sane utama). Manut Antara (2005:1), kasusastraan Bali inggih punika samian pikolih reriptayan sastra sane nganggen basa Bali pinaka sarananyane lan madaging indik kauripan krama Baline. Ketahnyane, kasusastraan Bali sampun kasobyahang nganggen aksara Bali lan aksara Latin. Dadosne kasusastran teges ipun asil pakaryan i manusa sane marupa tulisan utawi karangan sane kawentennyane luih, becik, tur lengut. Ring karya sastra akehan ngutamayang indik pikobet urip miwah saluiring kahuripan ring pakraman, utamannyane pikobet-pikobet indik sosial budaya, ekonomi miwah politik. Karya sastra sane nyihnayang indik kahuripan sane marupa realitas sane dasarnyane marupa campuhan saking pangalaman sekala miwah niskala pangawi. Ring karya sastra, pantaraning pengalaman urip pangawi sane kasobyahang majalaran antuk sesuratan punika taler patut kadagingin imajinasi saking pangawi. Pengalaman urip wenten sane marupa

pengalaman langsung lan nenten langsung. Manut Wicaksana (2012:1), pengalaman langsung inggih punika pengalaman sane karasayang langsung olih pengawi. Pengalaman nenten langsung inggih punika sekadi pengalaman sane kapolihang saking ngwacen utawi satua saking anak lian sane sampun kacampuhin malih antuk imajinasi pengawi. Manut Antara (2009:3), saking aabnyane kasusastraan Bali prasida kaepah dados kalih soroh inggih punika kasusastraan Bali Purwa (tradisional) miwah kasusastraan Bali Anyar (modern). Sastra Bali Purwa inggih punika karya sastra Bali klasik antuk wangunnyane sane kari alami lan murni tur durung keni iusan wangun-wangun karya sastra asing. Kasusastraan Bali purwa imbanyane, minakadi: satua, babad, parwa, tembang (Sekar alit, sekar rare, sekar madia miwah sekar agung) miwah sane lianan. Sakewanten sastra Bali anyar inggih punika karya sastra Bali sane sampun polih iusan saking karya asing sane ngawinang karya sastra puniki lebih variatif. Imba kasusastraan Bali anyar minakadi : novel, cerpen, puisi, tembang modern miwah sane lianan. Silih sinunggil kasusastraan Bali modern inggih punika tembang Bali modern. Silih sinunggil imba kasusastraan Bali modern inggih punika tembang Bali modern. Tembang Bali pinaka sarana jadma nguningayang daging pikayunnyane, minakadi pikayun seneng, sedih, kasmaran lan sane tiosan nganutin penglimbak aab. Ring Bali akeh pisan wenten jadma sane seneng makarya tembang Bali lan akeh jadma sane geginannyane dados panembang Bali. Akeh soroh tembang Bali sane kawentenannyane matetujon ngajegang basa Bali sane sampun sayan rered. Basa Bali sane becik prasida kacingak saking basa sane kaanggen ring tembang Bali punika. Wenten makudang-kudang tembang sane dagingnyane akeh ngangge basa Indonesia. Tembang ngranjing ring sinalih tunggil piranti bebaosan (komunikasi audio). Tembang pinaka sinalih tunggil tata cara sane kaanggen nglaksanayang bebaosan suara sane kaaptiang prasida ngicenin pabesen antuk tata cara sane matiosan. Ring tembang madue paiketan sareng basa, tegesnyane mapaiketan sareng basa santukan daging lan wangun taler cihnanyane olih paiketan suara lan kruna-kruna. Napi sane luih saking komponis ring purwakanti (sajak) pateh sareng sane kapanggihin saking sang sane nembangang tembang lan pangwacen sane musikal ring purwakanti punika : inggih punika musikalitas saking purwakanti (sajak) (Soekarno, 2006;176). Tembang pinaka piranti sane mautama pisan anggen ngicenin pabesen. Manut Parker (Djohan, 2003:4) tembang inggih punika mawit saking pikayunan, reng suara (elemen vibrasi) antuk gelombang (frekuensi), rupa suara, amplitudo, lan galah (durasi) sane durung dados tembang majeng ring manusa ngantos makasami punika katransformasi manut neurologis lan kaerasang ring untek/manah (otak). Tembang inggih punika wangun saking kria seni, lan widya. Pinaka wangun saking kria seni, tembang prasida kaanggen piranti bebaosan olih jadma sareng jadma sane tiosan. Silih sinalih tunggil tetujon saking tembang punika anggen piranti bebaosan. Manut kawentenan tembang Bali modern sekadi mangkin, akeh tembang Bali modern sane kawentenan basannyane nganutin penglimbak aab sakadi mangkin. Sakadi tembang Bali sane katembangan olih Widi Widiana, sane kawentenan basannyane nganutin panglimbak aab sakadi mangkin, lan tembangnyane akehan nyaritayang parindikan kauripan jadma sekadi mangkin. Nika sane mawinan tembang puniki akeh kasenengin olih para yowanane. Tembang Bali iriki kaaptiang nenten wantah dados pangelimur manah sane prasida kapirengang kemanten, nanging saking tembang Bali, para yowana utamannyane para sisia prasida malajahin basa Bali, utamannyane basita paribasa Bali sane wenten ring tembang

punika. Nika mawinan basa sane kaanggen ring tembang Bali patut kauratiang, utamannyane kawentenan basita paribasa Bali sane kaanggen ring tembang Bali. Yening selehin kawentenan basita paribasa Bali akeh wenten ring tembang Bali, utamannyane tembang sane katembangang olih Widi Widiana. Manut Simpen (2004:5), Basita paribasa berasal dari bahasa Kawi dan Jawa Kuna, yang artinya bicara atau katakata, celaan, herdikan, cambukan, dan hukuman. Basita paribasa mawit saking basa Kawi lan Jawa Kuna, sane tegesnyane ngraos utawi kruna-kruna, nyacad, nguelang, mecutin, lan hukuman. Matiosan ring punika wenten sane maosang basita paribasa Paribasa Bali merupakan salah satu aspek daru wujud kebudayaan Bali, yang mengandung nilainilai luhur serta berpengaruh bagi pandangan hidup masyarakat penuturnya (Tinggen, 1994:1). Paribasa Bali pinaka sinalih tunggil wentuk kebudayaan Bali, sane madaging nilai-nilai luhur, taler madue paiketan sareng kauripan jadma. Basita paribasa Bali pinaka basa sane marupa kruna-kruna sane madue nilai luhur sane mapaiketan sareng kauripan jadma lan pinaka rerasmen basa, panglengut bebaosan ritatkalaning magegonjakan, tur kaanggen piranti ritatkalaning ngamedalang daging pikayun sane prasida ngawetuang pikayun seneng utawi kaon. Kawentenan basita paribasa Bali ring tembang Bali akeh kaanggen nyaritayang parindikan suka lan duka, lan nyaritayang indik parilaksana jadma sajeroning kauripan sadina-dina. Nika mawinan tembang Bali kasenengin olih krama Bali lan becik kaanggen piranti paplajahan ring sekolah olih para sisiane rikala melajahin basita paribasa Bali. Sekadi sane wenten ring tembang Bali kekawian Widi Widiana sane mamurda Formalin Sik Luh ring tembang puniki wenten basita paribasa Bali nganggen imba-imba sane anyar nganutin panglimbak aab sakadi mangkin. Lengkaranyane, Formalin sik Luh, Pang awet cinta iraga. Punika sane mawinan penilik meled nilikin indik kawentenan basita paribasa Bali ring tembang Widi Widiana sane nganggen imba-imba anyar. Tembang Bali puniki becik kaangge piranti paplajahan ring sajeroning malajahin indik basita paribasa Bali. Antuk pamahbah punika, penilik nglaksanayang tetilik indik Basita Paribasa Bali ring Album Nasi Goreng Spesial Kekawian Widi Widiana. Tetilik puniki matetujon mangda prasida kauningin kawentenan basita paribasa Bali sane wenten ring tembang Bali lan uning imba basita paribasa Bali sane anyar. Ring tetilikan puniki madaging makudang-kudang sepat siku-siku sane nelatarang indik tembang Bali, teges basita paribasa Bali, pahan basita paribasa Bali, metafora, teges (makna). Manut Ramiani (2015: 6) gegendingan inggih punika pupulan lengkara bebas sane katembangang. Kabaos bebas, santukan ring lengkara punika nenten wenten uger-ugernyane. Wenten tigang soroh gegendingan, inggih punika : 1. Gegendingan rare, Gegendingan rare ngranjing ring tembang alit-alit, sane ngangge basa Bali lan nenten kaiket antuk uger-uger padalingsa utawi guru lagu. Sane ngranjing ring gegendingan rare inggih punika : tembang Meong-meong, Juru Pencar, Galang Bulan, miwah sane lianan, 2. Gegendingan jejangerang. Gending jejangeran pateh sekadi Gending rare, nanging kasuwen suwen gending jejangeran taler katembangang olih jadma sane sampun kelih, kaanggen hiburan lan kedagingin lelampahan (video clip). Dumun sane ngranjing ring gegendingan jejangeran inggih punika : Putri Ayu, Siap Sangkur, Majangeran. Nanging sane mangkin gegendingan jejangeran taler ngranjing ring tembang Bali lan 3. Gegendingan sanghyang. Gegendingan sanghyang katembangang rikalaning pacang nedunang Sanghyang-Sanghyang rikalaning wenten piodalan ring kebudayaan Hindu, taler gegendingan puniki kasarengin antuk sasolahan Sanghyang Dedari, Sanghyang Deling,

Sanghyang Jaran, miwah sane tiosan. Sane ngranjing ring gegendingan sanghyang inggih punika : Puspa panganjali, Kukus Arum, Suaran Kumbang. Basita paribasa berasal dari bahasa Kawi dan Jawa Kuna, yang artinya bicara atau kata-kata, celaan, herdikan, cambukan, dan hukuman (Simpen, 2004:5). Basita paribasa mawit saking basa Kawi lan Jawa Kuna, sane tegesnyane ngraos utawi kruna-kruna, nyacad, nguelang, mecutin, lan hukuman. Simpen (2010:5) maosang, Basita paribasa teges ipun basa rinengga, punika dados rerasmen wiadin panglengut basa, rikala mabebaosan kalih magegonjakan anggen pasimakrama. Matiosan ring punika wenten sane maosang Paribasa Bali merupakan salah satu aspek daru wujud kebudayaan Bali, yang mengandung nilai-nilai luhur serta berpengaruh bagi pandangan hidup masyarakat penuturnya (Tinggen, 1994:1). Paribasa Bali pinaka sinalih tunggil wentuk kebudayaan Bali, sane madaging nilai-nilai luhur, taler madue paiketan sareng kauripan jadma. Manut saking penelataran punika, basita paribasa Bali mawit saking basa Kawi lan basa Jawa Kuno pinaka wentuk kebudayaan Bali sane madaging nilai-nilai luhur, sane marupa basa kias sane dados rerasmen (basa kias) wiadin panglengut basa rikalaning mabebaosan lan magegonjakan. Simpen (1980: 6) basita paribasa mawit saking basa Kawi lan Jawa Kuna, sane tegesnyane ngraos utawi krunakruna, nyacad, nguelang, mecutin, lan hukuman. Wenten limolas pahan basita paribasa inggih punika: sesonggan, sesawangan, wewangsalan, sloka, bladbadan, pepindan, cecimpedan, cecangkriman, sesimbing, cecangkitan, raos ngempelin, sipta, peparikan, lan sasemon. Makna utawi teges punika pinaka sane ngawentuk wentennyane kebudayaan. Kruna teges prasida ngalintangin sang sane nganggen basa punika ring konteks budaya (Paursen. 1990:2. Dalam Gara.2006: 80). Lianan punika, Cassier (1987: 63-68) maosang yening teges punika madue paiketan sareng kebudayaan sane daging nyane indik muatan mental lan kognitif marupa panarka, kaweruhan, pandangan, kepercaan, norma, lan nilai-nilai. Ring kauripan sadina-dina basa nenten ja wantah kaanggen mabebaosan kemanten, nanging basa taler prasida kaanggen jalaran ngametuang seni ritatkala pacang ngametuang teges saking basa punika. Widya sane madaging saparipolah seni basa punika inggih punika Metafora. Gorys Keraf ring bukunyane sane mamurda Diksi dan Gaya Bahasa (1984: 139), maosang metafora inggih punika marupa analogi sane nyandingan kalih kahanan, nanging marupa wentuk sane cupit. Ring sajeroning tetilikan pastika wenten tetilikan lianan sane mapaiketan sareng tetilikan sane pacang kamargiang, pinaka tetimbang olih penilik sane pacang ngalaksanayang tetilikan. Ring tetilikan puniki wenten tetilikan sane sampun katilikin, sane mapaiketan ngenenin indik basita paribasa Bali minakadi : 1) Tetilikan olih Ni Nengah Ramiani (2015), ring tetilikannyane sane mamurda Seseleh Basita Paribasa Bali ring Album Tembang Bali Pada-Pada Ngalih Makan lan Song Brerong Olih A.A Raka Sidan. Sane ngamedayang tetilikan puniki inggih punika penandang tetilikannyane (obyek). Punika mawinan tetilikan puniki mesaih sareng tetilikan sane kakaryanang olih penilik sane mamurda Basita Paribasa Bali ring Album Nasi Goreng Spesial Kekawian Widi Widiana. 2) Tetilikan olih I Putu Adi Darmadi (2015), ring tetilikannyane sane mamurda Seseleh Basita Paribasa Miwah Guna Sarat Paajah-Ajah Karakter sane Wenten Sajeroning Dolanan ring Gong Kebyar Alit- Alit Duta Kabupaten Gianyar Warsa 2014. Sane ngamedayang tetilikan puniki inggih punika tetilikan olih I Putu Adi Darmadi nyelehin basita paribasa miwah guna sarat

sane wenten ring gong kebyar alit-alit duta kabupaten Gianyar warsa 2014, yening tetilikan sane kakaryanang olih penilik wantah nyelehin basita paribasa sane wenten ring album Nasi goreng spesial kekawian Widi Widiana. KRAMANING TETILIK Redana (2004:88) maosang kramaning tetilik inggih punika kramaning sane kaanggen ri sejeroning mupulang miwah nyelehin data sane kabuatang, anggen ngamolihang panyawis pikobet sane wenten. Ring tetilikan puniki kaanggen kramaning tetilik sane sampun anut sareng pikobet miwah tetujon tetilik. Pahan kramaning tetilik puniki inggih punika (1) palihan tetilik, (2) jejering tetilik, (3) kramaning mupulang data, (4) piranti tetilik, miwah (5) data tureksa. Manut Wendra (2013:32), palihan tetilik inggih punika tata cara sane kaanggen ngrencanayang gebah tetilikan sumangdane panilik ngamolihang data sane patut. Tetilikan puniki nganggen teknik deskriptif-kualitatif. Jejering tetilik inggih punika piranti utawi jadma sajeroning variabel lan pinaka bantang pikobet tetilik (Wendra, 2013:32). Ring tetilikan puniki sane dados jejering inggih punika Album Nasi Goreng Spesial kekawian Widi Widiana. Penandang tetilik inggih punika pikobet sane jagi kabligbagang lan katilikin ring sajeroning tetilikan (Arikunto, 2009: 45). Ring tetilikan puniki sane dados penandang tetilikan inggih punika Basita paribasa Bali ring Album tembang Bali Widi Widiana. Moleong (1990: 103) maosang, data tureksa pinaka proses ngiket dudonan data, kaepah ring pola, kategori, lan uraian dasa. Majalaran antuk data tureksa, panilik nganggen tata cara minakadi: (1) Identifikasi data, (2) Klasifikasi data, (3) Deskripsi data,(4) Interpretasi, lan (5) pamicutet. PIKOLIH LAN TETEPASAN Pikolih tetilikan puniki jagi nelatarang pahan basita paribasa Bali miwah artos basita paribasa Bali sane wenting ring album Nasi Goreng Spesial manut ring kramaning dokumentasi lan kramaning sadu wicara. Saking kramaning dokumentasi kapolihang pahan basita paribasa Bali sane wenten ring album Nasi Goreng Spesial kekawian WidiWidiana minakadi raos ngempelin, sasemon, cecangkitan, sesawangan, wewangsalan, peparikan, lan pepindan lan saking kramaning sadu wicara sane sampun kalaksayanayang, teges imba basita paribasa Bali sane wenten ring album Nasi Goreng Spesial kekawian WidiWidiana akehan ngenenin indik tresna, parisolah i manusa lan panglimbak aab sekadi mangkin. Saking dasa tembang sane wenten ring album Nasi Goreng Spesial, kapolihang selikur imba basita paribasa Bali sane ngranjing ring soang-soang pahan nyane minakadi sasemon, cecangkitan, sesawangan, wewangsalan, peparikan, lan pepindan. Kriya sastra sane kaaturang olih soang-soang pengawi pastika ngicen gegambaran ngenenin indik kauripan kramane ring aab sekadi mangkin. Tembang sane wenten ring album Nasi Goreng Spesial madaging kasusastraan sane prasida ngicen tutur ayu sane nganutin panglimbak aab sekadi mangkin, sinalih tunggil nyane basita paribasa Bali. Kawentenan basita paribasa Bali sane wenten ring soang-soang tembang Bali punika kaanggen panglengut basa mangda sang sane mirengang prasida luluh ring kayun. Pahan basita paribasa sane kaanggen ring album Nasi Goreng Spesial akehan pateh sareng tembang Bali sane siosan. Pahan basita paribasa Bali sane kapolihang ring album Nasi Goreng Spesial kekawian WidiWidiana punika kanggen ring tembang rikalaning ngicenin tutur ayu miwah sindiran majeng sang sane mirengang krana saking pahan punika sang sane mirengang nenten meweh rikalaning ngrereh teges tembang punika. Pahan basita paribasa Bali sane

kabaosang olih Simpen (2010:6) wenten limolas pahan basita paribasa inggih punika: sesonggan, sesawangan, wewangsalan, sloka, bladbadan, pepindan, cecimpedan, cecangkriman, sesimbing, cecangkitan, raos ngempelin, sipta, peparikan, lan gegendingan. Nanging ring tetilikan puniki wantah kapolihang nemnem pahan basita paribasa Bali minakadi minakadi sasemon, cecangkitan, sesawangan, wewangsalan, peparikan, lan pepindan. Punika mawinan ring pahan punika dangan pisan yening ngrereh imba basita paribasa Bali sane nyihnayang panglimbak aab sekadi mangkin. Saking kramaning sadu wicara sane sampun kalaksayanayang, teges imba basita paribasa Bali sane wenten ring album Nasi Goreng Spesial kekawian WidiWidiana akehan ngenenin indik tresna, parisolah i manusa lan panglimbak aab sekadi mangkin. Punika mawinan tembang-tembang sane kekawi olih WidiWidiana dangan pisan ngranjing ring krama Bali. Para krama Bali akehan seneng mirengang tembang Bali sane nyihnayang tresna lan panglimbak aab sekadi mangkin. Sekadi tembang-tembang sane wenten ring album Nasi Goreng Spesial kekawian WidiWidiana lan akeh tembang Bali sane lianan nyihnayang parisolah i manusa silih sinunggil nyane sane seneng memitra nganggen imba basita paribasa Bali, Pateh sekadi tembang Pada-Pada Ngelah Hobi sane wenten ring album Nasi goreng Spesial nyihnayang parisolah i manusa sane hobi nyane mabinayan, wenten seneng meceki, megending, ngelua, miwah sane lianan. Tembang-tembang sekadi punika sane seneng kapirengang krama Bali napi malih ring tembang punika wenten basita paribasa nyane. Teges manut Palmer (1976: 22) nenten manten ngenenin indik kawentenan ring jagate, sakewanten dahat ngutamayang lan nyinahang minat utawi perhatian saking sang sane nganggen. Lianan punika Halliday (1978:112,123-124) nguningayang yening basa pinaka proses sosial sane nenten lempas saking seperangkat teges utawi makna lan tes. Makna utawi teges kapolihang lan kakaryanang nganutin kawentenan sosial lan nyarengang jejering lan penandangsane wenten ring dagingnyane. Teges imba basita paribasa Bali sane wenten ring album Nasi goreng Spesial sampun manut sereng teori sane sampun kabahbahang krana sampun nganutin kawentenan sosial sane wenten ring krama Bali lan sang sane ngawi tembang punika sampun nyingakin kawentenan sosial ring aab sekadi mangkin. PAMICUTET Maduluran antuk pikolih lan pabligbagan saking tetilikan sane sampun kabahbahang indik pahan basita paribasa Bali lan teges basita paribasa Bali ring album Nasi Goreng Spesial kekawian WidiWidiana prasida kapolihang kalih tetingkesan, 1. Saking dasa tembang sane wenten ring album Nasi Goreng Spesial, kapolihang selikur imba basita paribasa Bali sane ngranjing ring soang-soang pahan nyane minakadi sasemon, cecangkitan, sesawangan, wewangsalan, peparikan, lan pepindan. 2. Teges imba basita paribasa Bali sane wenten ring album Nasi Goreng Spesial kekawian WidiWidiana akehan ngenenin indik tresna, parisolah i manusa lan panglimbak aab sekadi mangkin. Piteket sane kawedarang ring tetilikan puniki inggih punika sekadi ring sor. 1. Majeng ring guru basa Bali. Mangda ngangge tembang-tembang pop Bali rikalaning ngrereh imba basita paribasa Bali rikala nglaksanayang paplajahan indik basita paribasa Bali. Sekadi ring album Nasi Goreng Spesial kekawian Widi Widiana sane akeh madue imba basita paribasa Bali sane anyar nganutin panglimbak aab sekadi mangkin. 2.Majeng ring sang pangwacen. Sang pangwacen mangda sayan urati lan nglestariang kekawian ring Bali mangda nenten sayan rered. Majalaran antuk ngwacen selanturnyane ngeresepin kasuksman tembang punika utamannyane ngenenin indik tutur ayu sane wenten ring

tembang punika anggen tatuladan saparipolah dados manusa. 3.Majeng ring panilik lianan. Tetilikan puniki taler kaaptiang mangda mawiguna majeng ring penilik sane lianan, kaanggen dasar ritatkalaning ngelaksanayang tetilikan sane manut sareng tetilikan puniki mangda prasida ngamedalang tetilikan sane tiosan. Mangda uning daging tetilikan nyane sayan jangkep lan becik. KAPUSTAKAN A. Alek, dan Achmad H.P. 2010. Bahasa Indonesia Untuk Perguruan Tinggi. Cetakan ke-1.jakarta : Kencana Prenada Media Group Djohan. 2003, Psikologi Kegelapan. Buku Baik: Yogyakarta Gautama, Wayan Budha. 2004. Pralambang Basa Bali. Denpasar : CV. Kayumas agung. Ginarsa, Putu. 1980. Paribasa Bali. Denpasar : CV. Kayumas agung. Iqbal, Hasan. 2002. Pokok-Pokok Materi Metodologi Penelitian dan Aplikasinya. Indonesia: Ghalia. Netra, Ida Bagus. 1974.Methodologi Penelitian. Singaraja: Biro Penerbitan FIP Unud Singaraja. Komara, Endang. 2012. Penelitian Tindakan Kelas dan Peningkatan Profesionalitas Guru. Bandung: PT Refika Aditama. Pramata Dewi, I Gusti Ayu Made. 2013. Kemampuan Mengidentifikasi Paribasa Bali dalam Wacana Memadu pada Siswa Kelas X 5 SMA N 1 Singaraja. Tugas Akhir (tidak diterbitkan). Jurusan Pendidikan Bahasa Bali. Undiksha Singaraja. Purbawani, Putu Dita. 2013. Penerapan Model Pembelajaran kooperatif Tipe Think Pair Shere (TPS) untuk Meningkatkan Hasil Belajar Basita Paribasa Siswa Kelas XI Multimedia 4 SMK Negeri 1 Sukasada. Skripsi (tidak diterbitkan). Jurusan Pendidikan Bahasa Bali. Undiksha Singaraja. Ramiani, Ni Nengah. 2015. Seseleh Basita Paribasa Bali ring Album Tembang Bali Pada-Pada Ngalih Makan lan Song Brerong Olih A.A Raka Sidan. Skripsi (tidak diterbitkan). Jurusan Pendidikan Bahasa Bali. Undiksha Singaraja. Simpen I Wayan. 1980. Basita paribasa. Denpasar : Upada sastra. Suasthawa I Made. 1995. Kebudayaan Bali. Denpasar : Kayumas agung. Suburna, I Komang. 2013. Kemampuan Siswa Kelas x Akuntansi C SMK N 1 Singaraja dalam Memahami Arti Basa Basita dengan Membaca Wacana Berbahasa Bali. Tugas Akhir (tidak diterbitkan). Jurusan Pendidikan Bahasa Bali. Undiksha Singaraja. Sukayasa, I Komang. 2013. Penerapan Model Pembelajaran Kooperatif Tipe NHT untuk Meningkatkan Proses dan Hasil Belajar Paribasa Bali Siswa Kelas VIII G SMP N 1 Kubu. Skripsi (tidak diterbitkan). Jurusan Pendidikan Bahasa Bali. Undiksha Singaraja. Tinggen I Nengah. 1994. Aneka rupa Pari basa Bali. Singaraja : Rhika Dewata. Wendra, I Wayan. 2013. Buku Ajar Penulisan Karya Ilmiah. Singaraja: Universitas Pendidikan Ganesha. Wojowasito Prof, Drs. S. 1956. Kawi Castra. Penerbit Djmbatan.