SOSIOKULTURAL KRAMA BALI RING SATUA BALI LAN PAIKETANNYANE RING PANGAJAHAN SASTRA BALI
|
|
- Benny Chandra
- 6 tahun lalu
- Tontonan:
Transkripsi
1 SOSIOKULTURAL KRAMA BALI RING SATUA BALI LAN PAIKETANNYANE RING PANGAJAHAN SASTRA BALI N. K. Erawati 1, 1 N. Yasa, 2 S.A.P. Sriasih Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja, Indonesia {Shantinyanirmala@yahoo.com,keswa.kayana@yahoo.com, sap.sriasih@yahoo.com}@undiksha.ac.id KUUB Tetilikan puniki nguningayang indik: (1)rerawatan sosiokultural sane marupa dresta lan tattwa taler, (2) paiketan pangajahan sastra Bali ring buku pupulan satua Khasanah Cerita Rakyat Bali olih I Made Subandia sane katilikin olih panilik. Tetilikan puniki nganggen palihan tetilik deskriptif kualitatif. Subjek ring tetilikan puniki pupulan Satua Bali sane kapupulang olih I Made Subandia. Objek tetilikan inggih punika rerawatan sosiokultural krama Bali lan paiketannyane sareng pangajahan sastra Bali ring satua Bali sane kapupulang olih I Made Subandia. Pamupulan data nganggen kramaning studi dokumen inggih punika marupa kartu data. Pikolih tetilikan puniki nyantenang (1) dresta lan tattwa sane wenten ring buku pupulan satua Khasanah Cerita Rakya Bali olih I Made Subandia sane ngunggahang kawentenan krama Bali ring serahina-rahina dahat mapaiketan ring daging 12 satua sane katilikin. Satua sane katilikin ngranjing ring pahan dongeng sane akehnyane 12 satua. Sane ngawinang pahan dongeng sane katilikin tan lian wantah, kawentenan krama Bali ring satua dahat mapaiketan sareng kawentenan krama Bali ring wawidangan parikraman. (2) Paiketan sareng pangajahan sastra Bali inggih punika sakancan daging satua ngicenin sasuluhan ring pangwacen, sumangdene uning maparilaksana sane anut ring kahuripan puniki. Malarapan antuk punika dahat mawiguna pisan majeng ring para pangwacen ritatkala keanggen sasulu maparilaksanah, majalaran malajahin daging-daging satua Bali sekancan dresta lan tattwanyane. Krunajejaton: Dresta, tattwa, sosiokultural, satua bawak ABSTRAK Penelitian ini mengemukakan tentang: (1) Gambaran sosiokultural berupa budaya dan pilsafat serta (2) hubungan dengan pengajaran sastra Bali, dalam buku kumpulan cerita Bali Khasanah Cerita Rakyat Bali oleh I Made Subandia. Penelitian ini menggunakan rancangan deskriptif kualitatif. Subjek dalam penelitian ini adalah kumpulan Satua Bali olih I Made Subandia. Objek penelitian adalah gambaran sosiokultural masyarakat Bali dan hubungannya dengan pengajaran sastra Bali pada satua Bali yang dikumpulkan oleh I Made Subandia. Pengumpulan data menggunakan teknik studi dokumentasi berupa kartu data. Hasil yang diperoleh dari penelitan tersebut adalah (1) kajian budaya dan filsapat yang terdapat dalam buku Khasanah Cerita Rakyat Bali oleh I Made Subandia, mengemukakan tentang gambaran masyarakat Bali dalam kesehariannya. memiliki kaitan dengan 12 satua yang diteliti. (2) Hubungan dengan pengajaran sastra Bali yaitu, semua isi satua memberikan toladan bagi pembaca bagaiman seharusnya kita dalam berprilaku dalam kehidupan sehari-hari. Dengan demikian sangat berguna bagi para pembaca sebagai cermin dalam berbuat berdasarkan membaca dan mengamati satua Bali yang dijadikan refleksi dalam bertingkah sesuai dengan pilsafat dan budaya. Kata kunci: Budaya, filsapat, sosiokultural, satua Bali
2 ABSTRACT This study was aimed at describing about (1) the socio-cultural description in the form of culture and philosophy, and also (2) the relationship with Balinese Language Teaching from the collection of Bali story entitled Khasanah Cerita Rakyat Bali by I Made Subandia. The research design of this study was descriptive qualitative. The subject for this study was collection of Balinese Stories by I Made Subandia. Meanwhile, the object for this study was the socio-cultural description in the form of culture and philosophy, and also the relationship with Bali Language Teaching from the collection of Bali story entitled Khasanah Cerita Rakyat Bali by I Made Subandia. Documentation study technique with Data Card was used to collect the data. The result reveals that (1) the culture and philosophy within the book story entitled Kasanah Cerita Rakyat Bali by I Made Subandia described about Balinese people daily activities which was found from 12 stories in the book, (2) the relationship with Bali Language Teaching was all the stories give good model for the readers about how the readers behave in their daily life. In conclusion, this study is very beneficial for the readers as the reflection for their behavior and attitude in their daily life through the description of culture and philosophy in Balinese stories. Keywords : culture, pilsafat, sociocultural, storis Bali PURWAKA Basa punika satmaka piranti mabebaosan sane marupa sistem pralambang suara. Basa kawangun olih kruna-kruna utawi pupulan kruna. Ring soang-soang kruna punika sampun madue teges. Basa madue kawigunan sane akeh pisan. Basa kaanggen sajeroning ngawedarang napi sane wenten ring pikayunan. Mawit saking basa punika kaanggen ngawedarang daging pikayun, punika sane ngawinang basa Bali ring parajana Bali sane mangkin kantun ajeg. Kaajegan punika sida kacingak ring kawentenan krama Bali. Krama Bali lumrahnyane nganggen basa Bali pinaka piranti masimakrama rikala wenten upacara yadnya. Lian ring kawentenan upacara, basa Bali kaanggen sajeroning paplajahan ring sekolah, basa Bali punika kaanggen ring materi paplajahan basa Bali (mata pelajaran), sakadi ngwacen aksara Bali, nyurat aksara Bali, miwah ngwacen lan nyurat satua Bali. Ring paplajahan kesusastraan Bali wenten materi paplajahan nyurat cerpen, novel, satua, sane makasamian nganggen basa Bali. Punika nyihnayang basa Bali kantun nglimbak ring wawidangan sekolah. Cerpen, novel, satua, puisi, sane mabasa Bali kasengguh karya sastra. Ring kahuripan pastika naenin mirengang istilah sastra sakemaon nenten makasami para janane uning napi nika sujatine sastra. Punika wantah pitaken sane aluh nanging ngamedalang pisaur malianan saking para janane. Semi (ring Sutresna, 2006: 4) nelatarang sastra punika marupa wentuk pakaryan seni kreatif sane objek ipune manusa lan kahuripannyane sajrroning nganggen basa. Kauningayang, pangawi sajeroning nguratiang kawentenan manusa sane kaanggen sarana baku sasuratanne nenten ja aluh. Dane ngaryanang sumangdaning kreatif, taler majalaran antuk kreatif punika kasurat ring karya sastra, taler basa sane dados saranane. Sastra inggih punika kakawian sane metu saking hredaya sang pengawi, kametuang antuk basa. Sastra kabaos wangun pakaryan lengut, indik kahuripan i manusa, sane marupa praciri saking silih sinunggil aab. Sastra tan lian wantah silih sinunggil caciren dresta ring sajeroning wewidangan. Sastra kasurat antuk makudang-kudang basa manut sakadi sane kamanahang olih pangawi. Sastra kasurat antuk makudang-kudang wangun aksara miwah sasuratan ngenenin indik hukum, tata negara, agama, miwah sane lianan (Antara, 2009: 1). Kruna sastra kaanggen maosang indik sane prasida kacingak ring krama minakadi ring kahuripan masimakrama, ekonomi, miwah keagamaan, sane kawentenannyane tan marupa kapatutan. Endraswara (2013: 8) nelatarang kawentenan sastra mawit saking kawentenan i manusa. Majalaran makudang-kudang penampen ngenenin indik sastra punika, sinah sida kebaosang sastra nenten lian wantah kakawian sane mawit saking hredaya pengawi sane lengut, kasurat nganggen makudang-kudang basa tatujonnyane kaanggen maosang kawentenan sane wenten ring krama sane kadruenang olih i manusa. Karya sastra madaging kawentenan parisolah i manusa ritatkala ngamargiang kahuripan ipun ring masimakrama. Malarapan antuk sastra para janane prasida nguratiang
3 kawentenan sastra sane wenten ring sarahina, samaliha malarapan karya sastra pangwacen sida uning indik parisolahan, minakadi solah sane kirang taler solah sane anut. Punika sane nadosang karya sastra sida kaanggen sasuluh ritatkala maparilaksana. Pateh sakadi karya sastra sane lianan, wangun sastra Bali ngenenin indik tingkah polah parilaksana para jana Baline ritatkala ngamargiang kahuripan masimakrama, sane pinaka sasuluh rarawatan sapunapi sapatutne kahuripan masimakrama ring krama Bali. Majalaran makudang-kudang penampen ngenenin indik sastra punika, sinah sida kebaosang sastra nenten lian wantah kakawian sane mawit saking hredaya pengawi sane lengut, kasurat nganggen makudang-kudang basa, tatujonnyane kaanggen maosang kawentenan sane wenten ring krama tur kadruenang olih i manusa. Semaliha karya sastra madaging kawentenan parisolah i manusa ritatkala ngamargiang kahuripan ipun ring masimakrama. Malarapan antuk sastra para janane prasida nguratiang kawentenan sastra sane wenten ring sarahina-rahina, samaliha malarapan karya sastra pangwacen sida uning indik parisolahan, minakadi solah sane kirang taler solah sane anut. Maka silih sinunggil wentuk sastra Bali tradisional, satua punika madue kawigunan sane becik sajeroning kahuripan krama Bali. Sane ngawinang kadi sapunika nenten lian wantah piteket-piteket sane wenten ring daging satua-satua Bali. Daging satua Bali sinah mapaiketan pesan sareng kawentenan pakraman Bali. Ring pakraman sane wenten ring Bali wenten dresta sane dumun ngantos mangkin kantun kalestariang. Minekadi dresta masimakrama, upakara, miwah dresta sane lianan. Pakraman ring Bali ketah kasengguh sesai ngalaksanayang gotongroyong mangda pakaryan sane sukil dados gelis kalaksanayang. Manut Yasa (2012: 109), cerita rakyat Bali (crb) dados karya sastra sida kasengguh praciri (simbol) ring kahuripan. Yening kauratiang kadi punika pakaryan sane wenten ring krama Bali, lan dresta sane kantun wenten akeh ngicenin rarawatan ring panyuratan karya sastra utaminyane sajeroning nyurat satua mabasa Bali. Sane nguningayang indik kawentenan karya sastra marupa satua punika tan lempas saking napi sane sampun naanin kalaksanayang olih pengawi utawi sida kauratiang ring wewidangan pakraman. Kawentenan karya sastra punika wantah metu saking parilaksana ring sakancan wawidangan krama Bali sane marupa asil imajinasi pengawi, nyatuayang kawentenan sosial sane wenten ring wawidangan krama Bali. Nanging karya sastra nenten ja metu saking dresta puyung samaliha metu saking dresta sane sampun wenten. Majalaran antuk punika sekadi mangkine kawentenan pangajahan sastra Tan kauratiang malih napi sujatine teges, daging, lan kautamaan satua punika. Majalaran antuk tetilikan sane sampun wenten panilik nglaksanayang tetilikan sane malianan. Manut sakadi punika panilik ngalaksanayang tetilikan sane mamurda Rerawatan Sosiokultural Krama Bali ring Satua Bali Sane Kapupulang Olih I Made Subandia lan Paiketannyane ring Pangajahan Sastra Bali. Sepat siku-siku sane jagi kacutetang sumangdaning dados panuntun rikala ngmargiang tetilikan puniki. Makudang-kudang sepat siku-siku sane kebaosang minekadi, (1) Kasusastraan Bali, (2) Tatujon Kasusastraan Bali, (3) Pepalihan Kasusastraan Bali, (4) Sastra Lisan, (5) Satua Bali, (6) Cacirin Satua Bali, (7) Pah-Pahan Pawatekan ring Satua Bali, (8) Pah- Pahan Satua Bawak, (9) Pikenoh Satua Bawak, (10) Sosiologi Sastra, (11) Pendekatan Sosiologi, (12) Sosiokultural, (13) Dresta, (14) Kawentenan Drestaan, (15) Wangun-Wangun Drestaan, (16) Tatwa, (17) Pengajahan Sastra, (18) Pikenoh Pengajahan Sastra. (1) Sane kawastanin kasusastraan Bali rauh mangkin durung wenten watesannyane. Yening selehin daging artos parinama kasusastraan wantah mawit saking kruna sastra polih pangater su- raris polih konfiks ka-an dados kruna tiron kasusastraan. Kruna sastra sane mateges ajah-ajah, kawruhan polih pangater su- sane mateges luih, becik miwah konfiks ka-an sane nyihnayang artos kawentenan. Dados kruna kasusastraan mateges kawentenan ajah-ajahan utawi kawruhan sane luih utawi becik tur mabuat. Kasusastraan Bali manut parinama ring ajeng dados saluir kawruhan sane becik sane metu saking budi jenyane para wagmi ring Bali kasurat ngangen basa Bali miwah aksara Bali lan latin. Wenten taler sane maosang kasusastraan Bali punika nenten ja wantah sane madasar antuk aksara Bali sane kaanggen nyurat. Manut ring pikayunan punika watesan sastra punika dadosne makasami tetamian pangweruh sane marupa ajah-ajaha, tatwa, susila, muah sane tiosan sane nganggen aksara Bali sane katami rauh mangkin (Dinas Dresta Provinsi Bali, 2005:4). (2) Tatujon Kasusastraan Bali Nyelehin kawigunan kasusastraan Bali pacang prasida numbuhang kayun jagra saha nguningin kautaman dagingnyane. Tatujon malajahin saha nyelehin daging miwah suksman kasusastraan Bali sakadi ring sor puniki (Dinas Dresta
4 Provinsi Bali, 2005:5). (3) Pepalihan Kesusastraan Bali. Manut Antara (2006: 3), kasusastraan Bali prasida kakepah dados makudang-kudang soroh manut saking tata cara ritatkala nyelehin minakadi (1) manut kadi tata cara nuturang, (2) manut saking wangun, (3) manut saking aab, (4) manut kadi basa sane kaanggen olih pengawi. (4) Sastra lisan inggih punika karya sastra sane kawentenannyane wantah sajeroning nguningayang sastra punika saking dumun ngantos mangkin (turuntemurun) taler akeh bebaosan sane sida kawedar manut kadi sang sane nguningayang. (5) Satua Bali. Manut Yasa (2014: 107), sajeroning kawentenan media masa, inggih punika sakadi tv durung wenten ring wewidangan pekraman Bali, masatua marupa srana sane utama kaanggen hiburan sane ketah. (6) Caciren Satua Bali. Makasamian karya sastra sane wenten sinah madue caciren miwah pragina sane khas. Punika sane ngawinang karya sastra sakadi satua sida kabinayang sareng karya sastra sane lianan. (7) Pah-Pahan Pawatekan ring Satua Bali. Wenten pragina buron teken buron, manusa teken buron, manusa teken manusa, manusa, buron, lan raksasa, manusa sareng bhatara, bhatara, manusa, lan buron. (8) Pah-Pahan Satua Bawak. Satua baud nanging polos, Satua baud sane kaanggen nayanin. (9) Pikenoh Satua Bali. Satua punika lumrahnyane nyaritayang indik kaluihan i manusa ring kahuripan, madue parilaksana sane becik taler satya semaya, lan satya wacana. (10) Sosiologi sastra. Damono (1978: 2) nelatarang sosiologi punika kaweruhan sane melajahin indik struktur sosial lan proses sosial rumasuk ring paubahan - paubahan sosial. Struktur sosial sane kamaksud paiketan unsurunsur sosial sane mabuat pisan antuk awigawig sosial, lembaga-lembaga sosial, kelompokkelompok sosial, miwah lapisan-lapisan sosial. (11) Pendekatan sosiologi punika wantah nguningayang indik karya sastra punika nenten ja lian wantah marupa media dokumentasi ring kahuripan sosial lan dresta ring krama. (12) Sosiokultural, Endraswara, (2011: 94) nelatarang karya sastra punika polih panglimbak saking kahanan sosiodresta parajanane, sakadi ras, galah, lan palemahan. (13) Dresta Manut Koentjaraningrat (ring Ririn, 2013: 13), dresta inggih punika pikolih karya manusa ring sajeroning usahannye nandangin urip, nglimbakang katurunan lan nincapng palet kerta raharja manut sekancan kawatesan kajangkepan jasmani lan wit-wit loka sane wenten ring wewidangan nyane. (14) Manut Koentjaraningrat (1985: 22), kawentenan dresta prasida kaselehin antuk tigang pahan inggih punika: Sistem Dresta, Sistem Sosial, Artefak. (15) Wangun-wangun dresta, Koentjaraningrat, (1985: 23) kacihnayang wenten pitung unsur utawi wangun dresta sane kadadosang dresta universal. (16) Tatwa inggih punika sane kaanggen tatuladan ritatkala maparilaksana ring kawentenan i manusa sajeroning kauripannyane (Sutardjo, 2009: 14). (17) Pengajahan inggih punika parilaksana ngajahin lan melajah. Pangajahan kalaksanayang satmaka proses saking sisia ke guru miwah saking guru ke sisia, antuk punika dahat mapaiketan. Pangajahan punika marupa pola sane untengnyane madaging indik sakancan materi sane sampun karencanaang (Ampera, 2010: 6). (18) Pikenoh Pengajahan Sastra, Sastra mawetu saking pikayunan olih manusa. Sastra kasurat olih pengawi malarapan antuk manah sane becik lan kreatif KRAMANING TETILIK Tetilik puniki wantah kalaksanyang mangda uning sapunapi rerawatan sosiokultural krama Bali lan paiketan sareng pangajahan sastra Bali ring kawentenan 12 satua sane kapupulang olih I Made Subandia ring buku Khasanah Cerita Rakyat Bali. Tetilikan puniki nganggen palihan tetilik deskriptif kualitatif. Tetilikan deskriptif pinaka tetilikan sane mautsaha nelatarang lan nyobyahang panandang sane manut kasujatiannyane. Tetilikan kualitatif inggih punika tetilikan sane maosang data sane sampun kapolihang nganggen kruna-kruna. Metode deskriptif kualitatif kaanggen sumangdane ngamolihang data sane patut, becik lan manut kadi kasujatian saking data sane katilikin. Sane dados jejering ring tetilik puniki Satua Bali Sane kapupulang olih I Made Subandia. Sane dados penandang tetilik ring tetilikan puniki inggih punika rerawatan sosiokultural krama bali lan paiketannyane ring pangajahan sastra Bali. Kramaning mupulang data inggih punika tata cara sane kaanggen penilik antuk mupulang data. Manut ring tetilik punika, kramaning mupulang data sane kaanggen inggih punika kramaning studi dokumen. Lianan ring kramaning tetitik puniki, wenten taler soroh tetilik data inggih punika data primer lan data skunder. Data primer inggih punika data sane kapikolih penilik langsung saking penandang nyane (piranti tetilik), yening data skunder nyane nenten langsung saking penandang nyane nanging manut sumber linan antuk pitutur utawi sesuratan.
5 Piranti tetilik punika piranti sane kaanggen mupulang data lan pengukuran nyane. Tetujon kawentenan piranti ring tetilik inggih punika mangda prasida ngadanganin pakaryanan penilik lan pikolihnyane becik, jangkep, miwah sistematis, mawinan prasida dangan kaolah. Piranti sane kaanggen ring tetilik puniki inggih punika piranti kartu data. Kartu data puniki kaanggen nyatet seseleh dresta lan tattwa sane wenten ring satua Bali kapupulang olih I Made Subandia ring buku Khasanah Cerita Rakyat Bali. Data sane sampun kapolihang mawit saking kramaning studi dokumen inggih punika saking kartu data sane pacang kaolah antuk deskriptif kualitatif. PIKOLIH LAN TETEPASAN TETILIK Manut sakadi kartu data sane kaanggen risajeroning tetilikan, Tetilikan sane kapolihang niki kacihnayang ring sor. Data sane kapolihang ring tetilikane puniki, inggih punika (1) kawentenan dresta lan tatwa ring pupulan satua khasanah cerita rakyat Bali, (2) Paiketan sareng pangajahan sastra Bali. Satua-satuanyane sane keanalisis kapupulang olih I Made Subandia ring bukunyane sane mamurda Khasanah Cerita Rakyat Bali. Ring buku punika wenten 23 satua, nanging sane jagi katilikin wantah 12 indik satua-satua sane ngranjing ring pahan dongeng. Satua-satua sane ngranjing ring pahan dongeng inggih punika: (a) Satua Pan Brengkak, (b) Satua I Belog, (c) Satua Nang Bangsing teken I Belog, (d) Satua Pan Belog, (e) Satua I Nyoman Jater, (f) Satua Men Muntig, (g) Satua I Celempung, (h) Satua Pan Balang Tamak, (i) Satua I Belog Mantu, (j) Satua Pan Angklung Gadang, (k) Satua I Tuung Kuning, (l) Satua Pan Tuung Kuning teken Men Tuung Kuning. (1) Satua Pan Brengkak (a) Dresta sane wenten inggih punika, matuakan, matangi selidan yening wenten upakara, lan madagang ring tenten. (b) Tattwa sane wenten inggih punika tan dados maparilaksana corah, lan kawentenan rwa bineda. (2) Satua I belog (a) Dresta sane wenten ring satua IBelog inggih punika mablanja ka peken. (b) Tattwa sane wenten ring satua I Belog inggih punika sumangdaning seleg malajah. (3) Satua Nang Bangsing teken I Belog (a) Dresta sane wenten ring satua Nang Bangsing teken I Belog inggih punika makena bubu, mamarek, lan kawentenan peken. (b) Tattwa sane wenten ring satua Nang Bangsing Teken I Belog inggih punika tan dados melaksana corah, tan dados iri ati, lan kawentenan phala krama. (4) Satua Pan Belog (a) Dresta sane wenten ring satua Pan Belog inggih punika makarya banten, matumbasan lan matetawahan. (b) Tattwa sane wenten ring satua Pan Belog inggih punika sumangdaning jemet malajah. (5) Satua I Nyoman Jater (a) Dresta sane wenten ring satua sane mamurda I Nyoman Jater inggih punika makarya ka uma, matetulung, dados saya, lan kawentenan klian banjar. (b) Tattwa sane wenten ring satua I Nyoman Jater inggih punika awak belog sampunang mapi-mapi dueg, lan malajah darma. (6) Satua Men Muntig (a) Dresta sane wenten ring satua Men Muntig inggih punika nyentana, madagang, lan kawentenan paon. (b) Tattwa sane wenten ring satua Men Muntig inggih punika tan dados nguluk-nguluk, mapaitungan, lan tan dados bas kaliwat nyumbungang raga. (7) Satua I Celempung (a) Dresta sane wenten ring satua sane mamurda I Celempung inggih punika nuduk patus lan mebat. (b) Tattwa sane wenten ring satua I Celempung inggih punika tan dados nguluknguluk anak lian. (8) Pan Balang Tamak (a) Dresta sane wenten ring satua sane mamurda Pan Balang Tamak inggih punika denda, paum, maboros, lan cetik. (b) Tattwa sane wenten ring satua Pan Balang Tamak inggih punika nyembah bakti. (9) Satua I Belog Mantu (a) Dresta sane wenten ring satua sane mamurda I Belog Mantu inggih punika makarya di carik, najuk, matekap, ngrereh duk anggen raab sanggah. (b) Tattwa sane wenten ring satua I Belog Mantu inggih punika satmaka dados anak istri sumangdaning dueg ngaba raga, tan dados melog-melog anak lian, mayadnya, lan tan dados maseselan. (10) Satua Pan Angklung Gadang (a) Dresta sane wenten ring satua sane mamurda Pan Angklung Gadang inggih punikamamarek, masangkepan, mapangarah, lan kawentenan klian desa. (b) Tattwa sane wenten ring satua sane mamurda Pan Angklung Gadang inggih punika malajahang dewek pang tan keni kebogbog. (11) Satua I Tuung Kuning (a) Dresta sane wenten ring satua sane mamurda I Tuung kuning inggih punika matajen, nenun, lan nelubulanin. (b) Tattwa sane wenten ring satua sane mamurda I Tuung Kuning inggih punika sampunang mabina-bina tekening sentana, parilaksana melah mabuat melah, sumangdaning mapineh sadurung maparilaksana, lan parisolah becik mabuat becik. (12) Satua Pan Tuung Kuning teken Men Tuung Kuning (a) Dresta sane wenten ring satua sane mamurda Pan Tuung Kuning lan Men Tuung Kuning inggih punika makena jeet
6 lan upakara palebon. (b) Tattwa sane wenten ring satua sane mamurda Pan Tuung Kuning teken Men Tuung Kuning inggih punika sampunang ugig. Dresta sane wenten ring satua sane mamurda Pan Brengkak inggih punika metuakan, metuakan punika kalaksanayang lumrahnyane ring rahina-rahina ritatkala wenten krama-krama lanang sane mapupul tur wusan ngalaksanayang pakaryan utawi wenten upakara sane kapuputang. Semaliha matuakan keanggen ngrereh pasemetonan malarapan ritatkala wusan pakaryan mapupul lan mabebaosan sareng sawitra-sawitrannyane. Manut Webber (2012: 13), Sajeroning agama iraga pacang kacunduk ring pauwahan manut kadi kawentenan ring parikraman. indike punika dresta ring kawentenan parikraman sinah mabuat pisan. karsa (2013: 2). Manut tetilikan sane kalaksanayang olih Wirnaya lan Dedy dahat mapaiketan pesan sareng tatilikan ngenenin indik dresta santukan panilik nalatarang indik pendidikan karakter lan aspek sosiokultural ring tetilikannyane. Semaliha wenten tattwa sane lianan, tatwa inggih punika ngerasayang ring sekancan pikobet sane kadruenang ngantos pangrasa sane pinih teleb (Djadja, 2009: 1). Tattwa sane wenten ring satua Pan Brengkak inggih punika, kawentenang rwa bineda ring kahuripan sinah medampingan pesan, jele kalawan melah tan nyandang palasang, nanging sapatutne kauratiang malajah ngeret indria. Parilaksana melah durusang tuutang sane jele durusang ejohin sumangdaning gumine setata rahayu. Tatwa sane wenten ring pahan satua punika tan lian wantah kawentenan parilaksana sane anteng lan lengit, sepatutnyane ring maparilaksana patut nuutin parilaksana anteng lan jemet magarapan. Santukan tatwa inggih punika sane kaanggen tatuladan ritatkala maparilaksana ring kahuripannyane (Sutardjo, 2009: 14). Manut tatilikan sane kalaksanayang olih I Kadek Wirnaya sane nilikin indik Kemampuan Menganalisis Nilai Pendidikan Karakter dalam Satua Bali Sebagai Dasar Pembentukan Karakter Bangsa pada Siswa Kelas XI MM SMK TI Bali Global Singaraja. Tetilikan punika nilikin indik pendidikan karakter sane dahat mapaiketan ring tetilikan ngenenin tattwa puniki, santukan kawentenan karakter mapaiketan pesan sareng tattwa. Dresta sane wenten ring satua sane mamurda I Belog inggih punika mablanja ka peken. Manut Webber (2012: 13), sajeroning agama iraga pacang kacunduk ring pauwahan manut kadi kawentenan ring parikraman. Krama Bali lumbrahan yening matetumbasan pastika ka peken. Daweg dumun sadurung wenten jinah, ritatkala meled mikolihang barang pastika nyilurin (barter). Akeh krama Bali sane ngadol pala bungkah, pala gantung wiwah sane lian-lianan ka peken. Ring satua i belog punika sane ngicenin caciren kawentenan dresta inggih punika ritatkala matetumbasan ring peken. Santukan peken marupa genah krama Bali madolan lan matatumbasan sabilang rahina. Santukan dresta punika marupa daya saking budhi sane mawit saking pangwetuan, rasa, lan karsa, punika taler dresta (kedrestaan) marupa asil pangwetuan, rasa,lan karsa punika (Ririn, 2013: 2). Manut tetilikan sane kalaksanayang olih Wirnaya lan Dedy dahat mapaiketan pesan sareng tatilikan ngenenin indik dresta santukan panilik nalatarang indik pendidikan karakter lan aspek sosiokultural ring tetilikannyane. Lian tekening dresta ring satua I Belog Tatwa inggih punika ngerasayang ring sekancan ring pikobet sane kadruenang ngantos pangrasa sane pinih teleb (Djadja, 2009: 1). Tattwa sane wenten ring satua sane mamurda I Belog inggih punika ngajahin para janane sumangdaning seleg malajah mangda sida dueg tan kadi i belog sane maparilaksana tan patut ulian awakne belog. Maka cihna pariilaksana sane nenten patut lan tan madue papineh inggih punika ritatkala ngentungang memene ke semere. Sepatutne sadurung maparilaksana patut mapineh dumun mangda panadosnyane becik. Santukan tatwa inggih punika sane kaanggen tatuladan ritatkala maparilaksana ring kahuripannyane (Sutardjo, 2009: 14). Dresta sane wenten ring satua sane mamurda Nang Bangsing teken I Belog inggih punika makena bubu. Manut Webber (2012: 13), Sajeroning agama iraga pacang kacunduk ring pauwahan manut kadi kawentenan ring parikraman. Krama Bali ring kahuripannyane serahina-rahina lianan tekening magarapan di carik minekade matekap, nenggala, manyi miwah sane lianan, akeh malih krama Baline sane ngambil pakaryan makena bubu di tukade. Yening makena bubu punika kalaksanayang nuju sampun sandikala, bubune kapasang ring tukade kadagining baren, buin mani semengane krama Baline sane seneng masang bubu ngangkid bubun ipun. Bubu sane kepasang akehan madaging be, udang, miwah yuyu. Yen sampun akeh molihang be utawi udang raris kaadol ka peken. Buka satuane I
7 Nang bangsing teken I Belog lakar makena bubu, nanging ring satuane punika I Belog wantah nayanin I Nang bangsing. Wantah parilaksanan I Belog sane nayanin I Nang Bangsing punika ritatkala makena bubu nyihnayang kawentenan dresta krama Bali, inggih punika makena bubu. Santukan dresta punika marupa daya saking budhi sane mawit saking pangwetuan, rasa, lan karsa (Ririn, 2013: 2). Tatwa inggih punika ngerasayang ring 2009: 1). Tattwa sane wenten ring satua sane mamurda i belog teken nang bangsing inggih punika melaksana corah. Buka bikasne nang bangsing sane setata medayanin I Belog. Ngulah aluh apang makatang asil. Parilaksana kadi punika tan nyandang tulad ring kahuripan mangkin santukan pacang nemu sangsara, buka slokane nguningayang ala ulah ala tinemu, ayu kinardi ayu ke panggih santukan tatwa inggih punika sane kaanggen tatuladan ritatkala maparilaksana ring kawentenan i manusa sajeroning kahuripannyane (Sutardjo, 2009: 14). Dresta sane wenten ring satua Pan Belog inggih punika, makarya banten. Manut Webber (2012: 13), Sajeroning agama iraga pacang kacunduk ring pauwahan manut kadi kawentenan ring parikraman. Krama Bali ring kawntenan-kawentenan upakara makarya banten sane marupa simbuk ngastiti bhakti majeng ring Hyang Widhi. Makasamian upakara kacihnain ring kawentenan bebantenan. Makudang-kudang undagan upakara sane wenten ring Bali, inggih punika panca yadnya, dewa yadnya, resi yadnya, pitra yadnya, butha yadnya, lan manusa yadnya. Sakadi satuane I Belog yening kasaihang ring kahuripane mangkin ngranjing ring pitra yadnya santukan jagi ngaryanin banten nutugang abulan pitung dina matuane. karsa. (Ririn, 2013: 2). Manut tetilikan sane kalaksanayang olih Wirnaya lan Dedy dahat mapaiketan pesan sareng tatilikan ngenenin indik dresta santukan panilik nalatarang indik pendidikan karakter lan aspek sosiokultural ring tetilikannyane. Tatwa inggih punika ngerasayang ring sekancan ring pikobet sane kadruenang ngantos pangrasa sane pinih teleb (Djadja, 2009: 1). Tatwa sane wenten ring satua sane mamurda I Belog inggih punika, yening marasa dewek belog patut jemet malajahang padewekan. Ring kawentenan serahina sinah wenten parilaksana-parilaksana sane durung keuningin, yening sampun kadi asapunika patut pisan iraga seleg malajah, melajahin sastra miwah agama. Sekadi I belog, sampun marasa baan dewekne belog tusing pesan ia nyak malajahang dewek, sepatutne yening sampun kadi asapunika ngiring jemetang malajah sumangdaning prasida madue kaweruhan. Santukan buka sesenggake puntul-puntulan tiuk yening sangih sinah bakal mangan sane teges ipun amoncen ja belog jadmane yening suba seleg malajah sinah bakal dadi dueg. Indike punika patut pesan melajahin tatwa lan kawentenannyane Santukan tatwa inggih punika sane kaanggen tatuladan ritatkala maparilaksana ring kawentenan i manusa sajeroning kahuripannyane (Sutardjo, 2009: 14). Dresta sane wenten ring satua I Nyoman Jater inggih punika makarya ka uma. Manut Webber (2012: 13), sajeroning agama iraga pacang kacunduk ring pauwahan manut kadi kawentenan ring parikraman. krama Bali lumrahnyane ring wawidangan pakaryan akeh makarya ka uma, wenten sane nenggala, matekap, nglampit miwah sane lianan. Pulo Bali ngranjing ring pulo agraris ingggih punika warganyane akehan makarya dados petani. Buka satuane I Nyoman Jater. Sabilang semengan I Nyoman Jater luas ka uma tur kurenane I Blenjo sabilang semengan ngabaang nasi. Ring satua punika makarya di carik ngranjing ring kawentenan dresta. karsa, punika taler dresta (kedrestaan) marupa asil pangwetuan, rasa,lan karsa punika (Ririn, 2013: 2). Tatwa inggih punika ngerasayang ring 2009: 1).Tattwa sane wenteen ring satua sane mamurda I Nyoman Jater inggih punika, belog mapi dueg. Sakadi mangkin yening iraga belog mapimapi dueg tan sida katulad, wantah pacang ngawe sengsara kemanten. Minekadi ring sekolah, yening durung ngerti ring paplajahan gelisin nikain gurune sumangdaning malih katelatarang sampunang mapi-mapi uning. Yening kadi kenten sinah pacang nemu pikobet. Sekadi I Blenjo ring satua I Nyoman jater, mapimapi bisa nglebengin be bano, nanging pamuputne tusing bisa ngae apa. Ring kawentenan kadi punika daging tattwa sane sida kaunggahang ring tatuek pahan satua punika indike I dewek patut pisan malajahin angga sumangdaning dados wikan. Santukan tatwa inggih punika sane kaanggen tatuladan ritatkala maparilaksana ring kahuripannyane (Sutardjo, 2009: 14).
8 Dresta sane wenten ring satua Men Muntig inggih punika kawentenan nyentana. Manut Webber (2012: 13), Sajeroning agama iraga pacang kacunduk ring pauwahan manut kadi kawentenan ring parikraman. Anak istri ring Bali wenten sane ngrereh sentanaan. Sane ngawinang ngrereh sentanaan inggih punika tan madue nyama lanang. Dadosne sane mawasta sentanaan ring Bali inggih punika anake ane marabian sane lanangan meneng ring umah sane istri. Sakadi satuane Men Muntig katunden ngrereh sentanaan teken memene santukan tan madue penyamaan apang ade kone ngurusin kaluargane malih benjang pungkur. Ring punggelan satua punika unduk nyentana ngranjing ke kawentenan dresta. karsa, punika taler dresta (kedrestaan) marupa asil pangwetuan, rasa,lan karsa punika (Ririn, 2013: 2). Tatwa inggih punika ngerasayang ring 2009: 1). Tattwa sane wenten ring satua Men Muntig inggih punika tan dados maraos nguluknguluk utawi bog-bog. Yening iraga seneng mreraosan bog-bog sinah nemu kasengsaran, sekadi sane kalaksanayang olih I dokok mapimapi tan demen ngajak buah kacubang nanging disubane matuane luas makejang daara. Disampune makejang daara pamuputne ia nyakitang basang. Daging tatwa ring satua punika tan lian wantah ngajahin iraga sareng sami mangda mareraosan sane patut, nenten seneng nguluknguluk. Santukan tatwa inggih punika sane kaanggen tatuladan ritatkala maparilaksana ring kahuripannyane (Sutardjo, 2009: 14). Dresta sane wenten ring satua I Celempung inggih punika nuduk patus rikala jagi ngaben. Manut Webber (2012: 13), Sajeroning agama iraga pacang kacunduk ring pauwahan manut kadi kawentenan ring parikraman. Umat hindu ring Bali ngawentenang upakara pangabenan satmaka upakara pitra yadnya yening rerehang ring panca yadnyannyane. Upakara ngaben puniki kalaksanayang olih kaluarga, jadma sane sampun seda karerehang dewasa tur kalaksanayang pangabenan. Pangabenan tan lian satmaka penyucian ring atma sang sane sampun seda. Ring pengabenan puniki wenten dudonan upakaranyane. Sekadi satua I Celempung, wenten sane kadudukin patus, patus tan lian marupa kakenan ring kawentenan upakara. Ring satua I celempung punika sane ngranjing ring kawentenan dresta inggih punika nuduk patus ring upakara pangabenan. Santukan dresta punika marupa daya saking budhi sane mawit saking pangwetuan, rasa, lan karsa, punika taler dresta (kedrestaan) marupa asil pangwetuan, rasa,lan karsa punika (Ririn, 2013: 2). Tatwa inggih punika ngerasayang ring 2009: 1). Tattwa sane wenten ring satua sane mamurda I Celempung inggih punika tan dados nguluk-nguluk anak lian. Parilaksana nguluknguluk lan mogbogin anak lian punika mabuat tan becik, punika taler dados jadma sepatutne seleg malajah sumangdaning keni kauluk-uluk olih jadma lian. Ring kahuripan mangkin akeh pisan kawentenan jadma sane seneng mogbog utawi sering kasengguh penipuan. Ring satua I Celempung punika sane ngranjing ring daging tattwa inggih punika parilaksana I Celempung sane seneng mogbog, indike punika tan dados tulad. Semaliha iraga patut jemet malajah mangda mabuat becik nenten kadi I klian banjar sane keni uluk-uluk oloh I Celempung. Santukan tatwa inggih punika sane kaanggen tatuladan ritatkala maparilaksana ring kawentenan i manusa sajeroning kahuripannyane (Sutardjo, 2009: 14). Dresta sane wenten ring satua Pan Balang Tamak inggih punika kena denda. Manut Webber (2012: 13), Sajeroning agama iraga pacang kacunduk ring pauwahan manut kadi kawentenan ring parikraman. Ring kawentenan paruman yening tan sareng sinah kena denda punika marupa awig-awig ring pakraman Bali, boya ja paruman manten nanging pakaryan sane kalaksanayang sareng-sareng sane marupa pakaryan adat. Ring wewidangan Bali kawentenan awig-awig sampun lumrah. Awikawig sane wenten silih sinunggil denda sane kasatuayang ring satua Pan Balang Tamak punika. Denda sane wenten ring satua punika tan lian wantah kaekadayaang mangda Pan Balang Tamak sane dueg makruna punika sida kekeniin denda, santukan dayannyane bas kaliwat. Ring satua punika sane ngranjing ring kawentenan dresta inggih punika kawentenan denda. Santukan dresta punika marupa daya saking budhi sane mawit saking pangwetuan, rasa, lan karsa (Ririn, 2013: 2). Tatwa inggih punika ngerasayang ring sakancan ring pikobet sane kadruenang ngantos pangrasa sane pinih teleb (Djadja, 2009: 1). Tattwa sane wenten ring satua Pan Balang Tamak inggih punika nyembah bakti ring Bhatara. Krama Bali sane maagama Hindu, patut ngalaksanayang sembah bakti majeng ring Ida Hyang Parama Wisesa miwah betara. Ring sakancan upakara dewa yadnya kalaksanayang penyembahan ring
9 ida Bhatara. Penyembahan punika malarapan antuk yadnya. Sakadi ring satuan Pan Balang Tamak, kawentenan jero mangku ring pura lan nyembah marupa daging tatwa sane manut, nanging patut kauratiang napi sane sembah punika mangda patut sekadi linggih ida batara-betari, boya ja peti sane nyedodog. Santukan tatwa inggih punika sane kaanggen tatuladan ritatkala maparilaksana ring kawentenan i manusa sajeroning kahuripannyane (Sutardjo, 2009: 14). Dresta sane wenten ring satua I Belog Mantu inggih punika makarya ring carik. Manut Webber (2012: 13), sajeroning agama iraga pacang kacunduk ring pauwahan manut kadi kawentenan ring parikraman. Krama Bali lumrahnyane ring wawidangan pakaryan akeh makarya ring carik, wenten matekap, ngelampit, nenggala, miwah sane lianan. Lian teken punika akeh masi medagang di peken, maboros, dados undagi, miwah dados sangging. Sane ngranjing ring kawentenan dresta ring satua I Belog Mantu inggih punika makarya di carik. Santukan dresta punika marupa daya saking budhi sane mawit saking pangwetuan, rasa, lan karsa (Ririn, 2013: 2). Tatwa inggih punika ngerasayang ring 2009: 1). Tattwa sane wenten ring satua I Belog Mantu inggih punika tan dados nyeselin unduke sane sampun liwat. Ring kahuripan puniki sebet kalawan linage setata magandengan. Tan nyandang suba nyeselin unduk sane suba liwat, buka satua I Belog Mantu punika, sampunang nyeselin unduk ane suba liwat unduk I Belog sane sai ngeka daya, yening ento bakat seselang sinah tusing ja lakar masalin. Indike punika tattwa sane prasida kaketus wantah sumangdaning iraga prasida nerima unduke I pidan tur tusing nyandang baan nyeselin. Santukan tatwa inggih punika sane kaanggen tatuladan ritatkala maparilaksana ring kahuripannyane (Sutardjo, 2009: 14). Dresta sane wenten ring satua Pan Angklung Gadang inggih punika mamarek kapining ida anake agung. Manut Webber (2012: 13), Sajeroning agama iraga pacang kacunduk ring pauwahan manut kadi kawentenan ring parikraman. Daweg dumun ring kerajaan wenten parekan, parekan marupa gaginan ngayah ring puri. Sekadi mangkine kawentenan mamarek patuh kadi staf ring lembaga. Dresta sane wenten ring satua Pan Angklung Gadang inggih punika kawentenan pan angklung gadang sane mamarek ring puri. karsa (Ririn, 2013: 2). Tatwa inggih punika ngerasayang ring sekancan ring pikobet sane kadruenang ngantos pangrasa sane pinih teleb (Djadja, 2009: 1). Tattwa sane wenten ring satua Pan Angklung Gadang inggih puunika patut malajahang dewek mangda tan keni kabelog-belog olih anak. Iraga sareng sami patut pisan malajah, santukan awinan malajah punika sida mabuat becik maka sasuluh riwekasan. Buka satuane Pan Angklung Gadang unteng tattwa sane prasida kaketus inggih punika sumangdaning prasida uning napi sane patut lan napi sane iwang sumangdaning tan keni kabog-bogin buka I Giur, sane mangkin I giur maseselan pianak mati miwah nanggung lek kapining undangan. Santukan tatwa inggih punika sane kaanggen tatuladan ritatkala maparilaksana ring kawentenan i manusa sajeroning kahuripannyane (Sutardjo, 2009: 14). Dresta sane wenten ring satua I Tuung Kuning inggih punika matajen. Manut Webber (2012: 13), Sajeroning agama iraga pacang kacunduk ring pauwahan manut kadi kawentenan ring parikraman. krama Bali lumrahnyane krama lanang akehan seneng nglaksanayang tajen. tajen punika wenten sane kaanggen ring dudonan upakara, minekadi upakara dewa yadnya. ring kawentenan dresta ring satua I Tuung Kuning inggih punika kawentenan matajen, daweg dumun matajen kari wenten ring wawidangan Bali ngantos mangkin. karsa (Ririn, 2013: 2). Tatwa inggih punika ngerasayang ring 2009: 1). Tattwa sane wenten ring satua I Tuung Kuning inggih punika sampunang mabina-binaan teken pianak yadiastun pianak luh utawi pianak muani nak patuh marupa sentanaan. ring kahuripan kadi mangkine akeh jadma sane ngabinayang kawentenan putrannyane yening luh sinah kabinayang sareng putra sane lanang, parilaksana punika dahat nenten manut. sakadi satuane I Tuung Kuning, daging tattwa sane sida kaketus ring pahan satua punika tan lian wantah tan dados minayang pratisentana druene santukan diapin lanang utawi istri malih benjang pungkur pastika sida mawiguna. Santukan tatwa inggih punika sane kaanggen tatuladan ritatkala maparilaksana ring kahuripannyane (Sutardjo, 2009: 14). Dresta sane wenten ring satua Pan Tuung Kuning teken Men Tuung Kuning inggih punika makena jaat. Manut Webber (2012: 13), Sajeroning
10 agama iraga pacang kacunduk ring pauwahan manut kadi kawentenan ring parikraman. krama Bali sane madue tegal, tur pamula-mulannyane karusuin olih baburon pastika makena jaat. jaat punika tan lian wantah ngenain baburon sane misuhin tur ngawe rugi. sekadi satuane Pan Tuung Kuning teken Men Tuung Kuning. Pan Tuung Kuning sane makena jaat ring tegale, kawentenan parilaksana sakadi asapunika ngranjing ring dresta. Santukan dresta punika marupa daya saking budhi sane mawit saking pangwetuan, rasa, lan karsa, punika taler dresta (kedrestaan) marupa asil pangwetuan, rasa,lan karsa punika (ririn, 2013: 2). Tatwa inggih punika ngerasayang ring sakancan ring pikobet sane kadruenang KAPUSTAKAAN Antara, I Gusti Putu Sastra Bali Purwa Teori Apresiasi Paribahasa Bali Gending- Kidung Karya Sastra Cermin Sosial Budaya. Singaraja. Damono, Sapardi Djoko Sosiologi Sastra Sebuah Pengantar Ringkas. Jakarta: Pusat Pembinaan dan Pengembangan Bahasa, Depdikbud Darini, Ririn Sejarah Kebudayaan Indonesia Masa Hindu-Budha. Yogyakarta: OMBAK Endraswara, Swardi Metodologi Penelitian Sastra, Epitemologi, Model, Teori, dan Aplikasi. Yogyakarta: Cempaka Putih. Honiatri Bahasa dan Sstra Indonesia (SMK Tingkat 1). Bandung: Armico Ratna, I Nyoman Kutha Paradigma Sosiologi Sastra. Yogyakarta: Pustaka Pelajar Ratna, Nyoman Kutha. 2009, Stalistika Kajian Puitika Bahasa Sastra dan Budaya. Yogyakarta: Pustaka Belajar. Saeffulah, Djadja Pengantar Filsafat. Bandung: Refika ADITAMA. Saraswati, Ekarini Sosiologi Sastra, Sebuah Pemahaman Awal. Malang: Bayu Media dan UMM. Semi, Atar Anatomi Sastra. Padang: Angkasa Raya. Subandia, I Nyoman Khasanah Cerita Rakyat Bali. Denpasar: Cakra Press. Suroto Apresiasi Sastra. Jakarta: Erlangga Sutardjo dan wiramihardja Pengantar Filsafat. Bandung: Refika ADITAMA. Sutejo, Ashadi Sosiologi Sastra Indonesia, Suatu Sketsa Kecendrungan Umum. Yogyakarta: Pulsit Kebudayaan FS UGM. 2009: 1). Tattwa sane wenten ring satua Pan Tuung Kuning teken Men Tuung Kuning inggih punika sampunang ugig. ring kahuripan mangkin irag patut maparilaksana becik, yening madue keririhang sumangdaning kaanggen ring parisolah sane anut tur tan ugig kapining anak lian. sekadi rabin mantra koripan, punika dahat maparilaksana tan anut, ugig sinah nemu sengsara. daging tattwa sane sida kaketus ring pahan satua punika tan lian wantah asapunapi patutnyane iraga matingkah yening marasa baan dewek madue karirihan. Santukan tatwa inggih punika sane kaanggen tatuladan ritatkala maparilaksana ring kawentenan i manusa sajeroning kauripannyane (Sutardjo, 2009: 14). Sutresna, Ida Bagus Prosa Fiksi. Singaraja: UNDIKSHA Tarigan, Henry Guntur Prinsip-Prinsip Dasar Sastra. Bandung: Angkasa. Tinggen, I Nengah Kesusastraan Bali. Singaraja: Rhika Dewata Webber, Max Teori Dasar Analisis Kebudayaan. Jogjakarta: IRCiSoD Wellek, Rene Teori Kesusastraan. Terjemahan Melani Budianto. Jakarta: Gramedia. Wendra, I Wayan Penulisan Karya Ilmian. Singaraja: Undiksha Wisnu, I Gede Kritik Sastra (Buku Ajar) Yasa, I Nyoman Teori Sastra dan Penerapannya. Bandung: Karya Putra Darwati rtian-tatwa-dan-7-unsur.html (tanggal 24 mei 2015).
Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja, Indonesia
NUREKSAIN KAINGGILAN SOANG-SOANG PITAKEN RISAJERONING PITAKEN ULANGAN AKHIR SEMESTER GENAP PELAJAHAN BASA BALI KELAS VII RING SMP N 1 SINGARAJA WARSA PELAJAHAN 2013/2014 1 Made Suryadana, 1 I Nengah Martha,
Lebih terperinciIUSAN PANGAWIGUNAAN PIRANTI GAMBAR (MONOPOLI) MABASA BALI RING PAPLAJAHAN NGWACEN AKSARA BALI RING SISIA KELAS V SDK MARSUDIRINI
IUSAN PANGAWIGUNAAN PIRANTI GAMBAR (MONOPOLI) MABASA BALI RING PAPLAJAHAN NGWACEN AKSARA BALI RING SISIA KELAS V SDK MARSUDIRINI 1 I. M. D. Adipraya 1 I. B. Rai, 2 I. W. Wendra Jurusan Pendidikan Bahasa
Lebih terperinciMETODE COPY THE MASTER KAANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT CERPEN SISIA RING KELAS XI MIA3 SMA NEGERI 2 SINGARAJA
METODE COPY THE MASTER KAANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT CERPEN SISIA RING KELAS XI MIA3 SMA NEGERI 2 SINGARAJA Ni Kd Ayu Yasinta D 1, I B Putra Manik A 1, Drs Gd Gunatama 2 Jurusan Pendidikan Bahasa
Lebih terperinciJurusan Pendidikan Bahasa Bali Fakultas Bahasa dan Seni Universitas Pendidikan Ganesha
NGAWIGUNAYANG PIRANTI WAYANG CENKBLONK PINAKA UTSAHA NINCAPANG KAWAGEDAN NYURATLENGKARA SANE MADAGING BASITA PARIBASA SISIA KELAS VII H SMP NEGERI 1 SUKASADA 1 I Gede Suputra, 1 I Gede Gunatama, 2 Ida
Lebih terperinciMETODE KOOPERATIF TIPE THINK, PAIR, SHARE (TPS) ANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT SINOPSIS CERPEN MABASA BALI SISIA KELAS XI-3 IPA SMA NEGERI 1 BANJAR
METODE KOOPERATIF TIPE THINK, PAIR, SHARE (TPS) ANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT SINOPSIS CERPEN MABASA BALI SISIA KELAS XI-3 IPA SMA NEGERI 1 BANJAR Kadek Dwi Payani 1, 1 I B Putra Manik A, 2 Wayan Gede
Lebih terperinciKAWENTENAN CAMPUR KODE RING ALBUM TEMBANG POP BALI RAMBO OLO-OLO OLIH GRUP BAND BINTANG
KAWENTENAN CAMPUR KODE RING ALBUM TEMBANG POP BALI RAMBO OLO-OLO OLIH GRUP BAND BINTANG I Gst. Ngr. Pt Darsana 1, I A. Sukma Wirani 1, I A. Pt Purnami 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan
Lebih terperinciFILM DOKUMENTER PINAKA SERANA NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT PUISI BALI ANYAR RING KELAS X7 SMA NEGERI 2 BANJAR
FILM DOKUMENTER PINAKA SERANA NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT PUISI BALI ANYAR RING KELAS X7 SMA NEGERI 2 BANJAR I K. Aryana prayoga 1 I.N. Suandi 1, I. K. Paramarta 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas
Lebih terperinciI Putu Widhi Astika 1 I Wayan Wendra 1, Sang Ayu Putu Sriasih 2. Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja, Indonesia
SESELEH TES OBJEKTIF AKHIR SEMESTER GANJIL BASA BALI KELAS XII SMA NEGERI 2 SINGARAJA 2015/2016 SAKING PARINDIKAN SEBARAN KOGNITIF, VALIDITAS LAN RELIABILITAS, MIWAH KONSTRUKSI OPTION I Putu Widhi Astika
Lebih terperinciSARANA TEMBANG MELAYANGAN OLIH EMONI KAANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT PUISI BALI ANYAR SISIA KELAS VIII 6 SMP NEGERI 3 BANJAR
SARANA TEMBANG MELAYANGAN OLIH EMONI KAANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT PUISI BALI ANYAR SISIA KELAS VIII 6 SMP NEGERI 3 BANJAR Ni Kadek Erni Yuni Andani 1,Gede Gunatama 1,Ida Bagus Rai 2 Jurusan Pendidikan
Lebih terperinciNUREKSAIN SESURATAN AKSARA BALI MANUT PASANG AKSARA PURWADRESTA LONTAR SATUA JRO MATUA TEKEN I CAI MANTU DRUEN GEDONG KIRTYA
NUREKSAIN SESURATAN AKSARA BALI MANUT PASANG AKSARA PURWADRESTA LONTAR SATUA JRO MATUA TEKEN I CAI MANTU DRUEN GEDONG KIRTYA Kadek Jara Merani 1, Made Sri Indriani 1, IB. Md Ludy Paryatna 2. Jurusan Pendidikan
Lebih terperinciNUREKSAIN SESURATAN PASANG AKSARA BALI RING SAJERONING PAPAN WASTA SANE WENTEN RING SD SE- KECAMATAN JEMBRANA
NUREKSAIN SESURATAN PASANG AKSARA BALI RING SAJERONING PAPAN WASTA SANE WENTEN RING SD SE- KECAMATAN JEMBRANA Ni Luh Putu Mei Aryantini, M. Sri Indriani, I. B. Md. Ludy P. Jurusan Pendidikan Bahasa Bali
Lebih terperinciSESELEH INDIK WANGUN INTRINSIK LAN KAJATIAN GUNA SARAT PAGURON-GURON SANE WENTEN RING NOVEL BUUNG KAKAWIAN NYOMAN MANDA
SESELEH INDIK WANGUN INTRINSIK LAN KAJATIAN GUNA SARAT PAGURON-GURON SANE WENTEN RING NOVEL BUUNG KAKAWIAN NYOMAN MANDA 1 Nengah Widiantika, 1 I.Gede Gunatama, 2 I. A. Pt. Purnami Jurusan Pendidikan Bahasa
Lebih terperinciKEWAGEDAN NGRESEPANG WANGUN DASAR LAN ARTOS KRUNA DWILINGGA SISIA KELAS X SMA NEGERI 2 BANJAR SINGARAJA
KEWAGEDAN NGRESEPANG WANGUN DASAR LAN ARTOS KRUNA DWILINGGA SISIA KELAS X SMA NEGERI 2 BANJAR SINGARAJA Ni Made Yuniharsih I.N. Suandi 1, I. K. Paramarta 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan
Lebih terperinciBASA BALI KEPARA DIALEK NUSA PENIDA SANE KAANGGEN SAJERONING MABEBAOSAN RING WEWIDANGAN DESA PAKRAMAN NUSASARI, KECAMATAN MELAYA, KABUPATEN JEMBRANA
BASA BALI KEPARA DIALEK NUSA PENIDA SANE KAANGGEN SAJERONING MABEBAOSAN RING WEWIDANGAN DESA PAKRAMAN NUSASARI, KECAMATAN MELAYA, KABUPATEN JEMBRANA N. M. Novalia Pramita Sari 1, I W. G. Wisnu 1, I M.
Lebih terperinciPesaih Kawagedan Sisia Kelas VIIIC SMP Negeri 3 Singaraja Sajeroning Nyelehin Wangun Intrinsik Puisi Bali Purwa (Pupuh Sinom) lan Puisi Bali Anyar
Pesaih Kawagedan Sisia Kelas VIIIC SMP Negeri 3 Singaraja Sajeroning Nyelehin Wangun Intrinsik Puisi Bali Purwa (Pupuh Sinom) lan Puisi Bali Anyar K. Karmini 1,I. B. Putrayasa 1, I. A. Sukma Wirani 2 Jurusan
Lebih terperinciCAMPUH KODE (CAMPUR KODE) RING WAYANG KULIT INOVATIF CENK BLONK SANE MAMURDA LATA MAHOSADHI
CAMPUH KODE (CAMPUR KODE) RING WAYANG KULIT INOVATIF CENK BLONK SANE MAMURDA LATA MAHOSADHI I Gusti Agung Indriyani 1 Ida Bagus Rai 1, Sang Ayu Putu Sriasih 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas
Lebih terperinciPEPLAJAHAN MABEBAOSAN BASA BALI SANE NGANGGEN MODEL PEPLAJAHAN INOVATIF RING KELAS XI IIS 3 SMA NEGERI 4 SINGARAJA
PEPLAJAHAN MABEBAOSAN BASA BALI SANE NGANGGEN MODEL PEPLAJAHAN INOVATIF RING KELAS XI IIS 3 SMA NEGERI 4 SINGARAJA K. T. Wahyuni, I. W. G. Wisnu, I. N. Suandi Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas
Lebih terperinciSESELEH WANGUN INTRINSIK LAN KAJATIAN GUNA SARAT PAGURON-GURON RING SATUA PAN BALANG TAMAK
SESELEH WANGUN INTRINSIK LAN KAJATIAN GUNA SARAT PAGURON-GURON RING SATUA PAN BALANG TAMAK K. Devi Antariyani 1 I. N. Suandi 1 I. K. Paramarta 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha
Lebih terperinciNUREKSAIN WANGUN LAN GUNA SARAT PAGURON- GURON GEGURITAN DHARMA STHITI KEKAWIAN I MADE MENAKA
NUREKSAIN WANGUN LAN GUNA SARAT PAGURON- GURON GEGURITAN DHARMA STHITI KEKAWIAN I MADE MENAKA Ni Wyn Ari Suryanti 1, IB Rai 1, Kt. Paramarta 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Fakultas Bahasa dan Seni Universitas
Lebih terperinciKAWENTENAN DIALEK BALI AGA RING DESA DAUSA KECAMATAN KINTAMANI KABUPATEN BANGLI
KAWENTENAN DIALEK BALI AGA RING DESA DAUSA KECAMATAN KINTAMANI KABUPATEN BANGLI I Ketut Agus Adi Putra 1 Ida Ayu Sukma Wirani 1, Ida Ayu Pt. Purnami, S.S, M.Pd 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas
Lebih terperinciNUREKSAIN ANGGAH-UNGGUHING BASA BALI RITATKALA PAPARUMAN ADAT RING DESA ADAT SAMPALAN TENGAH, KABUPATEN KLUNGKUNG
NUREKSAIN ANGGAH-UNGGUHING BASA BALI RITATKALA PAPARUMAN ADAT RING DESA ADAT SAMPALAN TENGAH, KABUPATEN KLUNGKUNG Luh Komang Sri Pramawati [1] Ida Bagus Rai [1] Ida Bagus Putra Manik Aryana [2] Jurusan
Lebih terperinciBASITA PARIBASA RING ALBUM NASI GORENG SPESIAL KEKAWIAN WIDI WIDIANA
BASITA PARIBASA RING ALBUM NASI GORENG SPESIAL KEKAWIAN WIDI WIDIANA I Pt. Budiantara Putra 1, I Kt. Paramarta 1, I Md. Sutama 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja,
Lebih terperinciTATA KRUNA SAJERONING WIDYA KAWI SASTRA DRUEN MAHASISIA JURUSAN PENDIDIKAN BAHASA BALI UNDIKSHA EDISI JUNI 2012
TATA KRUNA SAJERONING WIDYA KAWI SASTRA DRUEN MAHASISIA JURUSAN PENDIDIKAN BAHASA BALI UNDIKSHA EDISI JUNI 2012 I. A. P. Asti Pratiwi 1, I W. G. Wisnu 1, S. A. P. Sriasih 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali
Lebih terperinciNYAIHANG SESURATAN GEGURITAN CUPAK GERANTANG LAN SATUA CUPAK GERANTANG MADASAR ANTUK WANGUN CARITA SANE KASELEHIN ANTUK TEORI SASTRA BANDINGAN
NYAIHANG SESURATAN GEGURITAN CUPAK GERANTANG LAN SATUA CUPAK GERANTANG MADASAR ANTUK WANGUN CARITA SANE KASELEHIN ANTUK TEORI SASTRA BANDINGAN Ni Gst. Ayu Kt. Sari Wahini1, I B. Putra Manik Aryana1, I
Lebih terperinciSESELEH MATERI TES ULANGAN UMUM SEMESTER GENAP WARSA 2013/2014 PEPLAJAHAN BASA BALI KELAS X RING SMK NEGERI 3 SINGARAJA
SESELEH MATERI TES ULANGAN UMUM SEMESTER GENAP WARSA 2013/2014 PEPLAJAHAN BASA BALI KELAS X RING SMK NEGERI 3 SINGARAJA W Sriani, I W G Wisnu, IG Artawan Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan
Lebih terperinciSESELEH PANGAWIGUNAAN BASA BLACKBERRY MESSAGE (BBM) YOWANA RING BR. DUSUN SALA, DESA ABUAN, KECAMATAN SUSUT, KAB. BANGLI
SESELEH PANGAWIGUNAAN BASA BLACKBERRY MESSAGE (BBM) YOWANA RING BR. DUSUN SALA, DESA ABUAN, KECAMATAN SUSUT, KAB. BANGLI 1 I Ni luh Umi Astary, 1 I Ida Bagus Rai, 2 I I Gede Nurjaya Jurusan Pendidikan
Lebih terperinciGENDING-GENDING REGGAE BALI JONI AGUNG SESELEH SEMIOTIKA TETUJON IDUP MANUSA PAIKETANNYANE SARENG AJAH-AJAHAN PAWATEKAN
GENDING-GENDING REGGAE BALI JONI AGUNG SESELEH SEMIOTIKA TETUJON IDUP MANUSA PAIKETANNYANE SARENG AJAH-AJAHAN PAWATEKAN I.B. Pidada Adi Putra 1, I.B. Putra Manik Aryana 1, I.B. Ludy Paryatna 2 Jurusan
Lebih terperinciSESELEH WANGUN CARITA MIWAH PIKENOH PENDIDIKAN KARAKTER RING PUPULAN SATUA KEMBANG RAMPE KASUSASTRAAN BALI PURWA I
SESELEH WANGUN CARITA MIWAH PIKENOH PENDIDIKAN KARAKTER RING PUPULAN SATUA KEMBANG RAMPE KASUSASTRAAN BALI PURWA I N.K. Suwitriyani 1, I.W.G. Wisnu 1, M. Sri Indriani 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas
Lebih terperinciSESELEH CAMPUR KODE RING NOVEL SENTANA CUCU MAREP PAKARDIN I MADE SUGIANTO
SESELEH CAMPUR KODE RING NOVEL SENTANA CUCU MAREP PAKARDIN I MADE SUGIANTO 1 I W Kuntara, 1 S. A. P. Sriasih, 2 I. A. Sukma Wirani Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja,
Lebih terperinciCAMPUR KODE BASA INDONESIA RING PANGAJAHAN BASA BALI KELAS V SD LAB UNDIKSHA
CAMPUR KODE BASA INDONESIA RING PANGAJAHAN BASA BALI KELAS V SD LAB UNDIKSHA N. K. Wulan Adnyasari 1, I. B. Ludy Paryatna 1, I.B. Sutresna 2. Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha
Lebih terperinciJurusan Pendidikan Bahasa Bali, FBS. Universitas Pendidikan Ganesha. Singaraja, Indonesia
NGAWIGUNAYANG MODEL PEMBELAJARAN KOOPERATIF TIPE MAKE A MATCH ANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT WACANA BAWAK ANTUK AKSARA ANCENG SISIA KELAS XII IPS 2 SMA NEGERI 4 SINGARAJA WARSA PALAJAHAN 2015/2016 Kadek
Lebih terperinciKATA PENGANTAR. Puji syukur dipanjatkan ke hadapan Ida Sang Hyang Widhi Wasa, Tuhan Yang Mahaesa
SKRIPSI INI TELAH DISETUJUI DAN DINILAI OLEH PANITIA PENGUJI PADA PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS ILMU BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA PADA TANGGAL: 1 JULI 2016 Berdasarkan SK Dekan Fakultas Ilmu Budaya,
Lebih terperinciSESELEH WANGUN INTRINSIK LAN SOSIOLOGI KRIYA SASTRA RING PUPULAN SATUA BAWAK LAWAR GOAK PAKARDIN I KETUT RIDA
SESELEH WANGUN INTRINSIK LAN SOSIOLOGI KRIYA SASTRA RING PUPULAN SATUA BAWAK LAWAR GOAK PAKARDIN I KETUT RIDA I Km. Astu Purnadhita 1, I Nengah Martha 1, I. A. Putu Purnami 2 Jurusan Pendidikan Bahasa
Lebih terperinciSESELEH WANGUN INTRINSIK LAN GUNA SARAT SOSIAL RING PUPULAN SATUA BAWAK MEKEL PARIS PIKARDIN I.B.W. WIDIASA KENITEN
SESELEH WANGUN INTRINSIK LAN GUNA SARAT SOSIAL RING PUPULAN SATUA BAWAK MEKEL PARIS PIKARDIN I.B.W. WIDIASA KENITEN I Km. Endi Saputra 1, I N. Martha 1, I.A.Pt.Purnami 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali
Lebih terperinciARTI LEKSEM SUKATING (UKURAN) NGANGGEN LIMA LAN BATIS RING ASTA KOSALA-KOSALI
ARTI LEKSEM SUKATING (UKURAN) NGANGGEN LIMA LAN BATIS RING ASTA KOSALA-KOSALI I Md Werdiatmaja 1, I Kt Paramarta 1, I Gd Artawan, 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja,
Lebih terperinciSESELEH TATA WANGUN JRONING KRIYA SASTRA LAN SOSIOLOGI PANGAWI RING NOVEL SING JODOH RERIPTAN I MADE SUGIANTO
SESELEH TATA WANGUN JRONING KRIYA SASTRA LAN SOSIOLOGI PANGAWI RING NOVEL SING JODOH RERIPTAN I MADE SUGIANTO N. L. P. Ekayanti Savitri 1, IB. Putrayasa 1, I. A. Sukma Wirani 2 Jurusan Pendidikan Bahasa
Lebih terperinciNUREKSAIN WANGUN LAN PAIKETAN SOSIOLOGI SASTRA RING CAKEPAN NASKAH DRAMA JUKUT BE BANO PIKARDIN I MADE WISNAWA
NUREKSAIN WANGUN LAN PAIKETAN SOSIOLOGI SASTRA RING CAKEPAN NASKAH DRAMA JUKUT BE BANO PIKARDIN I MADE WISNAWA Ni Komang Indah, IB Made Ludy Paryatna, Made Sri Indriani Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas
Lebih terperinciSOR SINGGIH BASA BALI RING PARUMAN SUBAK ABIAN DESA ADAT ASAHDUREN, KECAMATAN PEKUTATAN, JEMBRANA
e-journal JJPBB Universitas Pendidikan Ganesha Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Vol: 2 No:1(2015) SOR SINGGIH BASA BALI RING PARUMAN SUBAK ABIAN DESA ADAT ASAHDUREN, KECAMATAN PEKUTATAN, JEMBRANA N. K. Lady
Lebih terperinciWARNA (VARIASI) BASA BALI RING SESURATAN KWACA (BAJU KAOS)
WARNA (VARIASI) BASA BALI RING SESURATAN KWACA (BAJU KAOS) N. P. Febri Yuliani 1, I. K. Paramarta 1, G. Artawan 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja, Indonesia e-mail:
Lebih terperinciNUREKSAIN ANGGAH-UNGGUHING BASA RING CERPEN MABASA BALI RUBRIK ORTI BALI, KORAN BALI POST 2016
e-journal JPBB Universitas Pendidikan Ganesha Jurusan Pendidikan Bahasa Bali NUREKSAIN ANGGAH-UNGGUHING BASA RING CERPEN MABASA BALI RUBRIK ORTI BALI, KORAN BALI POST 2016 ayusastrinidewi@yahoo.co.id,
Lebih terperinciKAWENTENAN ANGGAH-UNGGUHING BASA BALI RING NASKAH DRAMA I GODOGAN JURUSAN PENDIDIKAN BASA BALI WARSA 2015/2016
KAWENTENAN ANGGAH-UNGGUHING BASA BALI RING NASKAH DRAMA I GODOGAN JURUSAN PENDIDIKAN BASA BALI WARSA 2015/2016 Olih: Kadek Moni Ratningsih, NIM 1212051016 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Fakultas Bahasa
Lebih terperinciCAMPUHAN WARNA BASA (CAMPUR KODE) SANE WENTEN RING PABLIGBAGAN SUBAK ANYAR DESA PADANGKELING, KECAMATAN BULELENG, KABUPATEN BULELENG, WARSA 2016
CAMPUHAN WARNA BASA (CAMPUR KODE) SANE WENTEN RING PABLIGBAGAN SUBAK ANYAR DESA PADANGKELING, KECAMATAN BULELENG, KABUPATEN BULELENG, WARSA 2016 Komang Rina Dewi, I Nyoman Sudiana, I Nengah Martha Jurusan
Lebih terperinciWANGUN INTRINSIK LAN AJI PANGAJAH-AJAHAN TATA LAKSANA RING SATUA BAWAK MABASA BALI WARSA 1975
WANGUN INTRINSIK LAN AJI PANGAJAH-AJAHAN TATA LAKSANA RING SATUA BAWAK MABASA BALI WARSA 1975 N. M. Ari Puja Astiti 1, I. B. M. Ludy Paryatna 1, I. G. Nurjaya 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas
Lebih terperinciSESELEH GUNA SARAT WATEK PAAJAH-AJAH RING SAJERONING GEGURITAN RAJAPALA
SESELEH GUNA SARAT WATEK PAAJAH-AJAH RING SAJERONING GEGURITAN RAJAPALA Gd Yuli Sutrawan 1, I. A. Sukma Wirani 1, I W. Artika 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja,
Lebih terperinciBahan Ajar BAHASA BALI SMA/SMK
Bahan Ajar BAHASA BALI SMA/SMK PEMBELAJARAN BERPUSAT PADA SISWA Permendiknas No. 41 Tahun 2007 (Standar Proses) Kelas XII Semester 1 UNIT 1. MENDENGARKAN SK- 1 KD - 1.1 : : Memahami serta menanggapi berbagai
Lebih terperinciESTETIKA POSMODERN MIWAH GUNA SARAT PAGURON-GURON DOLANAN 'MATIGTIG PAPAH BIU' DUTA KABUPATEN KARANGASEM RING PKB 2015
ESTETIKA POSMODERN MIWAH GUNA SARAT PAGURON-GURON DOLANAN 'MATIGTIG PAPAH BIU' DUTA KABUPATEN KARANGASEM RING PKB 2015 I W. Pasek Eka Yasa 1 I. A. Sukma Wirani 1, M. Sri Indriani 2 Jurusan Pendidikan Bahasa
Lebih terperinciTEKS GEGURITAN DARMAKAYA: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH: KADEK RIKA ARIPAWAN NIM:
TEKS GEGURITAN DARMAKAYA: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH: KADEK RIKA ARIPAWAN NIM: 1101215023 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA 2015 TEKS GEGURITAN DARMAKAYA:
Lebih terperinciUCAPAN TERIMA KASIH. Puji syukur dipanjatkan ke hadapan Ida Sang Hyang Widhi Wasa/Tuhan Yang
UCAPAN TERIMA KASIH Om Swastyastu, Puji syukur dipanjatkan ke hadapan Ida Sang Hyang Widhi Wasa/Tuhan Yang Maha Esa, karena berkat rahmat-nya, skripsi ini dapat diselesaikan tepat waktu. Skripsi yang berjudul
Lebih terperinciNGAWIGUNAYANG METODE AUDIOLINGUAL ANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NEMBANGANG PUPUH MASKUMAMBANG SISIA KELAS X MIPA 2 SMA NEGERI 1 SINGARAJA
NGAWIGUNAYANG METODE AUDIOLINGUAL ANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NEMBANGANG PUPUH MASKUMAMBANG SISIA KELAS X MIPA 2 SMA NEGERI 1 SINGARAJA I Made Wisnawa 1 I Wayan Wendra 1, Sang Ayu Putu Sriasih 2 Jurusan
Lebih terperinciCAMPUH KODE SAJERONING PRASASTI MABASA BALI KUNO SAKING WARSA MASEHI
CAMPUH KODE SAJERONING PRASASTI MABASA BALI KUNO SAKING WARSA 989-1011 MASEHI Gd. Edi Subawa 1, I Kt. Paramarta 1, I. B. Rai 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja, Indonesia
Lebih terperinciTUTUR LEBUR GANGSA; ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH: I MADE OKA PARIATNA
TUTUR LEBUR GANGSA; ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH: I MADE OKA PARIATNA 1001215034 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2016 i TUTURLEBUR GANGSA; ANALISIS
Lebih terperinciTETILIK SOR SINGGIH BASA BALI RING PASANGKEPAN KRAMA DESA PAKRAMAN AYUNAN, KECAMATAN ABIANSEMAL, KABUPATEN BADUNG
TETILIK SOR SINGGIH BASA BALI RING PASANGKEPAN KRAMA DESA PAKRAMAN AYUNAN, KECAMATAN ABIANSEMAL, KABUPATEN BADUNG 1 I W. Adhi Mahardika, 1 I.B. Putra Manik Aryana, 2 I G. Gunatama. Jurusan Pendidikan Bahasa
Lebih terperinciJurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja, Indonesia
RERAWATAN DIALEK BASA BALI RING TEMBANG POP BALI: STUDI KASUS SAJERONING TEMBANG POP BALI MAMURDA CIRI-CIRI KEKAWIAN YONG SAGITA MIWAH BALI UNITED KEKAWIAN KRISNA SURYA PURPA KASOBYAHANG ANTUK DI UBUD
Lebih terperinciTEKS TUTUR JONG MANTEN: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH: DESAK PUTU ELVIANA DEWI NIM:
TEKS TUTUR JONG MANTEN: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH: DESAK PUTU ELVIANA DEWI NIM: 1101215008 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2015 i TEKS TUTUR JONG
Lebih terperinciTEKS GEGURITAN PADEM WARAK ANALISIS BENTUK, FUNGSI, DAN MAKNA
TEKS GEGURITAN PADEM WARAK ANALISIS BENTUK, FUNGSI, DAN MAKNA OLEH: I PUTU BAYU MUTRA WIBAWA NIM 1101215024 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2015 i 1 TEKS
Lebih terperinciSKRIPSI ANALISIS STRUKTUR DAN SOSIOLOGIS DRAMA MULIH KARYA I NYOMAN MANDA OLEH : NI PUTU HARUM KARTIKA DEWI NIM
SKRIPSI ANALISIS STRUKTUR DAN SOSIOLOGIS DRAMA MULIH KARYA I NYOMAN MANDA OLEH : NI PUTU HARUM KARTIKA DEWI NIM 1101215006 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR
Lebih terperinciTEKS TUTUR CANDRABHERAWA: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI
TEKS TUTUR CANDRABHERAWA: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH : NI NYOMAN AYU PUSPITA DEWI NIM: 1101215012 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2015 i TEKS TUTUR
Lebih terperinciBABAD PASEK KAYU SELEM : ANALISIS STRUKTUR OLEH : I PUTU YUDHI SANTIKA PUTRA NIM:
BABAD PASEK KAYU SELEM : ANALISIS STRUKTUR OLEH : I PUTU YUDHI SANTIKA PUTRA NIM: 1101215005 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS ILMU BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2015 i BABAD PASEK KAYU SELEM: ANALISIS
Lebih terperinciSESELEH WANGUN INSTRINSIK LAN KAJATIAN GUNA SARAT PAGURON-GURON RING PUPULAN CERPEN DA NAKONANG ADAN TIANGE PAKARDIN AGUNG WIYAT S.
SESELEH WANGUN INSTRINSIK LAN KAJATIAN GUNA SARAT PAGURON-GURON RING PUPULAN CERPEN DA NAKONANG ADAN TIANGE PAKARDIN AGUNG WIYAT S. ARDHI I Kdk. Berry. hermana 1, I. A. Pt. Purnami 1, I. B. Putrayasa 2
Lebih terperinciDIALEK BALI AGA SANE KEAANGGEN RI SAJERONING MABASA BALI RING DESA SIDATAPA, KECAMATAN BANJAR, KABUPATEN BULELENG
e-journal JJPBB Universitas Pendidikan Ganesha Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Vol: 2 No:1(2015) DIALEK BALI AGA SANE KEAANGGEN RI SAJERONING MABASA BALI RING DESA SIDATAPA, KECAMATAN BANJAR, KABUPATEN
Lebih terperinciGEGURITAN AJI RAMA RENA ANALISIS STRUKTUR DAN MAKNA
SKRIPSI GEGURITAN AJI RAMA RENA ANALISIS STRUKTUR DAN MAKNA IDA BAGUS DWIJA NANDANA PERSADA NIM 1201215035 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS ILMU BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2017 i SKRIPSI GEGURITAN
Lebih terperinciSESELEH BASA SANE KAANGGEN MIWAH GUNASARAT SANE WENTEN RING GEGURITAN PURWAJATI, PAKARDIN I GEDE NGEMBAK, DRUWEN GEDONG KIRTYA, SINGARAJA
SESELEH BASA SANE KAANGGEN MIWAH GUNASARAT SANE WENTEN RING GEGURITAN PURWAJATI, PAKARDIN I GEDE NGEMBAK, DRUWEN GEDONG KIRTYA, SINGARAJA 1 P. Suarsana, 1 S. A. P. Sriasih, 2 I. B. Rai. Jurusan Pendidikan
Lebih terperinciGEGURITAN KONTABOJA: ANALISIS STRUKTUR DAN MAKNA OLEH: IDA AYU EKA PURNAMA WULANDARI NIM
GEGURITAN KONTABOJA: ANALISIS STRUKTUR DAN MAKNA OLEH: IDA AYU EKA PURNAMA WULANDARI NIM 1101215022 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2015 1 i GEGURITAN
Lebih terperinciKATA PENGANTAR. atas berkat rahmat-nya skripsi yang berjudul Novel Sing Jodoh Analisis
KATA PENGANTAR Om Swastiastu, Puji syukur dipanjatkan kehadapan Ida Sang Hyang Widhi Wasa karena atas berkat rahmat-nya skripsi yang berjudul Novel Sing Jodoh Analisis Psikologi Sastra ini dapat disusun
Lebih terperinciTUTUR ANGKUS PRANA: KAJIAN STRUKTUR DAN SEMIOTIKA. Oleh: NI KADEK DEWI SANTHIASTINI
TUTUR ANGKUS PRANA: KAJIAN STRUKTUR DAN SEMIOTIKA Oleh: NI KADEK DEWI SANTHIASTINI 1101215002 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA 2015 i TUTUR ANGKUS PRANA: KAJIAN
Lebih terperinciTureksa Anggah-ungguhing Basa Ring Novel Ratna Tribanowati, Leak Soleh Solah Leak Pikardin I Made Sugianto
Tureksa Anggah-ungguhing Basa Ring Novel Ratna Tribanowati, Sugianto I M Wira Wartana¹, I. Md. Ludy Paryatna¹, S.A.P Sriasih². Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja, Indonesia
Lebih terperinciSKRIPSI KAMUS BALI INDONESIA BIDANG ISTILAH UPAKARA MANUSA YADNYA DI KABUPATEN BADUNG
SKRIPSI KAMUS BALI INDONESIA BIDANG ISTILAH UPAKARA MANUSA YADNYA DI KABUPATEN BADUNG PUTU KRISNA APRIANTI NIM 1201215021 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS ILMU BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2016
Lebih terperinciPELESTARIAN BAHASA BALI DALAM MEDIA CETAK BERBAHASA BALI: KAJIAN SOSIOLINGUISTIK OLEH ANAK AGUNG ISTRI ITA RYANDEWI NIM:
PELESTARIAN BAHASA BALI DALAM MEDIA CETAK BERBAHASA BALI: KAJIAN SOSIOLINGUISTIK OLEH ANAK AGUNG ISTRI ITA RYANDEWI NIM: 1101215033 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA
Lebih terperincie-journal JPBB Universitas Pendidikan Ganesha Jurusan Pendidikan Bahasa Bali (Volume 2 Tahun 2015)
ANALISIS BAHASA BALI YANG DISEMPURNAKAN DALAM BUKU AWIG-AWIG SUBAK KACANGBUBUAN, DESA ADAT MAS Ni Kd. A. Andriani, Ida A. Pt. Purnami, I Ngh. Martha Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan
Lebih terperinciTEKS GEGURITAN MANTRI SANAK LIMA ANALISIS STRUKTUR DAN NILAI
SKRIPSI TEKS GEGURITAN MANTRI SANAK LIMA ANALISIS STRUKTUR DAN NILAI OLEH NI PUTU NOVIYANTI WARDANI NIM 1201215007 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS ILMU BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2016 i TEKS
Lebih terperinciSOR SINGGIH BASA BALI SAJERONING PARUMAN BANJAR ADAT GUNUNG BIAU, DESA MUNCAN, KABUPATEN KARANGASEM
SOR SINGGIH BASA BALI SAJERONING PARUMAN BANJAR ADAT GUNUNG BIAU, DESA MUNCAN, KABUPATEN KARANGASEM Ni Luh Pt. Ratna Dewi 1, Md. Sri Indriani 1, I Kt. Paramartha 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas
Lebih terperinciGEGURITAN ANGGASTYA: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI
SKRIPSI GEGURITAN ANGGASTYA: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI NI MADE OKTA ERA YATI NIM :1201215029 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS ILMU BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2016 i GEGURITAN ANGGASTYA: ANALISIS
Lebih terperinciSESELEH VARIASI BASA RING DIALEK BALI AGA DESA SERAYA, KECAMATAN KARANGASEM, KABUPATEN KARANGASEM
SESELEH VARIASI BASA RING DIALEK BALI AGA DESA SERAYA, KECAMATAN KARANGASEM, KABUPATEN KARANGASEM N. L. Degeng Ratna Dewi 1, I. B. Rai 1, N. Sudiana 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan
Lebih terperinciTEKS MITOS TAPAKAN BARONG BHATARA SAKTI NAWA SANGA DI KAHYANGAN JAGAT LUHUR NATAR SARI: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI
SKRIPSI TEKS MITOS TAPAKAN BARONG BHATARA SAKTI NAWA SANGA DI KAHYANGAN JAGAT LUHUR NATAR SARI: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI NI PUTU GEK ANNA DELVIA NIM 1201215040 FAKULTAS ILMU BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA
Lebih terperinciI Gst A Kd Yulandari, I B Md Ludy Paryatna, Md. Sri Indriani
NUREKSAIN KAWENTENAN ANGGAH-UNGGUHING BASA BALI SAJERONING PAWIWAHAN RING BANJAR SUMBUL, DESA YEHEMBANG KANGIN, KECAMATAN MENDOYO, KABUPATEN JEMBRANA RING WARSA 2016 I Gst A Kd Yulandari, I B Md Ludy Paryatna,
Lebih terperinciMITOS DI NUSA PENIDA ANALISIS STRUKTUR, FUNGSI, DAN MAKNA
SKRIPSI MITOS DI NUSA PENIDA ANALISIS STRUKTUR, FUNGSI, DAN MAKNA Oleh : NI PUTU SUDIASIH NIM : 1101215035 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA 2015 i MITOS DI NUSA
Lebih terperinciPantang menyerah sebelum. mencapai hasil yang maksimal
USULAN SKRIPSI INI TELAH DISETUJUI DANDINILAI OLEH PANITIA PENGUJI PADA PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS ILMU BUDAYA, UNIVERSITAS UDAYANA PADA TANGGAL, 23 PEBRUARI 2017 Berdasarkan SK Ketua Program Studi
Lebih terperinciCITRA WANITA PENYIHIR DALAM NOVEL RATNA TRIBANOWATI KARYA I MADE SUGIANTO: SUATU KAJIAN KRITIK SASTRA FEMINIS
CITRA WANITA PENYIHIR DALAM NOVEL RATNA TRIBANOWATI KARYA I MADE SUGIANTO: SUATU KAJIAN KRITIK SASTRA FEMINIS OLEH: NI LUH KADEK RICHA DWITASARI NIM: 1101215025 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA
Lebih terperinciBABAD DANGHYANG BANG MANIK ANGKERAN: KAJIAN STRUKTUR DAN FUNGSI
BABAD DANGHYANG BANG MANIK ANGKERAN: KAJIAN STRUKTUR DAN FUNGSI Skripsi untuk Memperoleh Gelar Sarjana Pada Program Studi Sastra Bali Universitas Udayana I KETUT MANIKA JAYA NIM 1201215020 FAKULTAS ILMU
Lebih terperinciKATA PENGANTAR. Puji syukur dipanjatkan ke hadapan Tuhan Yang Mahaesa/Ida Sang Hyang
KATA PENGANTAR Om Swastyastu, Puji syukur dipanjatkan ke hadapan Tuhan Yang Mahaesa/Ida Sang Hyang Widhi Wasa karena atas berkat dan rahmat-nya skripsi yang berjudul Variasi Fonologis dan Leksikal Bahasa
Lebih terperinciPEMERTAHANAN BAHASA BALI MELALUI GENDING RARE PADA ANAK-ANAK DI SANGGAR KUKURUYUK: KAJIAN SOSIOLINGUISTIK
PEMERTAHANAN BAHASA BALI MELALUI GENDING RARE PADA ANAK-ANAK DI SANGGAR KUKURUYUK: KAJIAN SOSIOLINGUISTIK OLEH: I PUTU PERMANA MAHARDIKA NIM 1101215032 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA
Lebih terperinciGEGURITAN PURA TANAH LOT ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH IDA BAGUS PUTU WIASTIKA NIM
GEGURITAN PURA TANAH LOT ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH IDA BAGUS PUTU WIASTIKA NIM 0901215024 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2014 GEGURITAN PURA TANAH
Lebih terperinciSESELEH WANGUN LAN KASUKSMAN AJAH-AJAHAN PAWATEKAN RING LELAMPAHAN GATOTKACA DUTA WAYANG CENK BLONK
SESELEH WANGUN LAN KASUKSMAN AJAH-AJAHAN PAWATEKAN RING LELAMPAHAN GATOTKACA DUTA WAYANG CENK BLONK 1 Luh Ekarini, 1 I.B. Putra Manik Aryana, 2 I Gede Nurjaya. Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas
Lebih terperinciBAB VI FAKTOR PENUNJANG DAN FAKTOR PENGHAMBAT PEMERTAHANAN BAHASA BALI DALAM MASYARAKAT MULTIKULTURAL DI KOTA DENPASAR
86 BAB VI FAKTOR PENUNJANG DAN FAKTOR PENGHAMBAT PEMERTAHANAN BAHASA BALI DALAM MASYARAKAT MULTIKULTURAL DI KOTA DENPASAR Kusumoharidjoyo (2000: 34) menyebutkan faktor penunjang serta faktor penghambat
Lebih terperinciPENYUSUNAN KAMUS SERAPAN DALAM BAHASA BALI
PENYUSUNAN KAMUS SERAPAN DALAM BAHASA BALI 1 I Nengah Suandi, 2 Ida Bagus Putrayasa, 3 I Wayan Wisnu Jurusan Pendidikan Bahasa dan Sastra Indonesia Universitas Pendidikan Ganesha E-mail: nengah_suandi@yahoo.co.id
Lebih terperinciRENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN ( RPP ) 2
RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN ( RPP ) 2 Sekolah : SMA Negeri 8 Denpasar Mata Pelajaran : Bahasa Daerah Bali Satuan Pendidikan : SMA Kelas / Semester : XI / I Aspek : Menyimak I. Standar Kompetensi :
Lebih terperinciKata Kunci : Kidung, Struktur, Semiotik, Smaratantra.
ABSTRAK ANALISIS SEMIOTIKA KIDUNG TUNJUNG BIRU Kidung Tunjung Biru dipilih sebagai objek dalam penelitian ini, karena beberapa alasan. Pertama, gagasan-gagasan yang terkandung di dalamnya, merepresentasikan
Lebih terperinciBAB II KAJIAN PUSTAKA. umum. Menurut Sutarno NS ( 2003 : 32 ) Perpustakaan umum sering diibaratkan
6 BAB II KAJIAN PUSTAKA 2.1 Perpustakaan Umum Perpustakaan merupakan perpustakaan yang ada di lingkungan masyarakat umum. Menurut Sutarno NS ( 2003 : 32 ) Perpustakaan umum sering diibaratkan sebagai Universitas
Lebih terperinciABSTRAK GEGURITAN MASAN RODI ANALISIS STRUKTUR DAN NILAI
ABSTRAK GEGURITAN MASAN RODI ANALISIS STRUKTUR DAN NILAI Penelitian terhadap Geguritan Masan Rodi ini membahas tentang analisis struktur dan fungsi. Analisis ini mempunyai tujuan untuk mengungkapkan struktur
Lebih terperinciKONJUNGSI ANTARKALIMAT DALAM BAHASA BALI. GUSTI NYOMAN MASTINI Institut Hindu Dharma Negeri Denpasar
PROSIDING SEMINAR NASIONAL BAHASA DAN BUDAYA 2017 ISBN: 978-602-50777-0-8 JURUSAN PENDIDIKAN BAHASA DAN SASTRA AGAMA FAKULTAS DHARMA ACARYA INSTITUT HINDU DHARMA NEGERI DENPASAR KONJUNGSI ANTARKALIMAT
Lebih terperinciTEKS DRAMA GONG I MADE SUBANDAR HASTA KOMALA ANALISIS BENTUK, FUNGSI, DAN MAKNA
TEKS DRAMA GONG I MADE SUBANDAR HASTA KOMALA ANALISIS BENTUK, FUNGSI, DAN MAKNA OLEH IDA AYU PUTRI PERTIWI NIM 1001215010 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR
Lebih terperinciABSTRAK. Kata Kunci: kamus, bahasa, sastra, istilah, kategori.
ABSTRAK Penelitian Kamus Bali-Indonesia Istilah Bahasa dan Sastra Bali bertujuan untuk mengetahui bentuk dan khazanah istilah yang terdapat dalam bahasa dan sastra Bali. Adapun teori yang digunakan dalam
Lebih terperinciTEKS GEGURITAN DALEM TARUKAN : ANALISIS STRUKTUR DAN NILAI. Cokorda Istri Agung Suprabi. Sastra Bali Fakultas Sastra dan Budaya Universitas Udayana
1 TEKS GEGURITAN DALEM TARUKAN : ANALISIS STRUKTUR DAN NILAI Cokorda Istri Agung Suprabi Sastra Bali Fakultas Sastra dan Budaya Universitas Udayana Abstrak One of the most inspairing classic literature
Lebih terperinciBule Belajar Budaya Bali: Kritik Identitas dalam Antologi Cerpen Mekel Paris. I Wayan Eka Septiawan
Bule Belajar Budaya Bali: Kritik Identitas dalam Antologi Cerpen Mekel Paris I Wayan Eka Septiawan Mahasiswa S-2 Prodi Linguistik Konsentrasi Wacana Sastra Email: iwayaneka_septiawan@yahoo.com Judul Buku
Lebih terperinciTEKS GEGURITAN DHARMA STHITI ANALISIS AMANAT. I Wayan Sudarsana. Sastra Bali Fakultas Sastra Universitas Udayana. Abstrak
1 TEKS GEGURITAN DHARMA STHITI ANALISIS AMANAT I Wayan Sudarsana Sastra Bali Fakultas Sastra Universitas Udayana Abstrak This study discusses the traditional Balinese literature shaped geguritan entitled
Lebih terperinciI. PURWAKA. Manut swadarma Krama Desa Pakraman Tonja rikala mikukuhang kasukertan jagat malarapan antuk minakadi :
I. PURWAKA. Sangkaning paswecan Ida Hyang Widhi Wasa, sane ngardi Buwana Agung lan Buwana Alit. turmaning ngawisesa kahuripan sarwa prani miwah sarwa tiumuwu, mewastu I Manusa rikala ngupadi kerahajengan
Lebih terperinciTeks Mitos Dewa Nini di Desa Pakraman Rianggede Tabanan: Analisis Struktur dan Fungsi
Teks Mitos Dewa Nini di Desa Pakraman Rianggede Tabanan: Analisis Struktur dan Fungsi Putu Anggitha Pradnya Wulandari 1*, I Ketut Ngurah Sulibra 2, I Nyoman Duana Sutika 3 [123] Prodi Sastra Bali, Fakultas
Lebih terperinciULANGAN AKHIR SEMESTER GANJIL TAHUN PELAJARAN 2017/2018. Kompetensi Keahlian : Semua Jurusan Kelas : X/1 Hari / Tanggal :
PEMERINTAH PROVINSI BALI DINAS PENDIDIKAN PEMUDA DAN OLAH RAGA SEKOLAH MENENGAH KEJURUAN NEGERI 1 TAMPAKSIRING Alamat : Jl. Ir Soekarno desa sanding Tampaksiring, Gianyar, Bali 80561 Telp. : (0361) 981165
Lebih terperinciASPEK-ASPEK SOSIAL DALAM NOVEL KUKUL BULUS KARYA NYOMAN MANDA I
1 ASPEK-ASPEK SOSIAL DALAM NOVEL KUKUL BULUS KARYA NYOMAN MANDA I Wayan Agus Gunawan Program Studi Sastra Bali Fakultas Sastra dan Budaya Universitas Udayana Abstrak This study reviews the literature of
Lebih terperinciBAB I PENDAHULUAN. (tradisional) yang banyak ditemukan dalam masyarakat Bali. Satua atau dongeng
BAB I PENDAHULUAN 1.1 Latar Belakang Satua merupakan salah satu karya sastra dari kesusastraan Bali purwa (tradisional) yang banyak ditemukan dalam masyarakat Bali. Satua atau dongeng (bahasa Indonesia)
Lebih terperinci