SESELEH WANGUN INTRINSIK LAN SOSIOLOGI KRIYA SASTRA RING PUPULAN SATUA BAWAK LAWAR GOAK PAKARDIN I KETUT RIDA
|
|
- Veronika Tanuwidjaja
- 7 tahun lalu
- Tontonan:
Transkripsi
1 SESELEH WANGUN INTRINSIK LAN SOSIOLOGI KRIYA SASTRA RING PUPULAN SATUA BAWAK LAWAR GOAK PAKARDIN I KETUT RIDA I Km. Astu Purnadhita 1, I Nengah Martha 1, I. A. Putu Purnami 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja, Indonesia {astu_mank@yahoo.co.id, nengahmartha@yahoo.com, dayupurnamiku@yahoo.com}@undiksha.ac.id Kuub Tetilik puniki matetujon nlatarang (1) wangun intrinsik, lan (2) sosiologi kriya sastra ring pupulan satua bawak Lawar Goak. Jejering tetilikan puniki inggih punika pupulan satua bawak Lawar Goak. Panandang tetilikannyane inggih punika wangun intrinsik lan sosiologi kriya sastra. Ring tetilik puniki nganggen tetilik deskriptif kualitatif lan nganggen metode dokumentasi. Data tureksa sane kaanggen inggih punika analisis kualitatif, pahpahannyane (1) reduksi data, (2) penyajian data, lan (3) verifikasi. Kawentenan wangun intrinsik punika wenten nemnem inggih punika unteng, rerawatan, lelintihan, pragina lan wewatekan, pagenahan sang pengawi, lan piteket. Samian wangun intrinsik puniki prasida kepanggihin ring pupulan satua bawak Lawar Goak. Sosiologi kriya sastra pamekas pikobet sosial sane kepanggihin ring pupulan satua bawak Lawar Goak wantah pepitu inggih punika ring satua bawak Kandik Tikul wenten kemiskinan. Satua bawak Es Rujak wenten kemiskinan lan disorganisasi keluarga. Satua bawak Sekar Jepun wenten disorganisasi keluarga. Satua bawak Katuminan wenten disorganisasi keluarga, delinkuensi anak-anak, lan kejahatan. Satua bawak Punyah wenten alkoholisme, kejahatan, pelanggaran ring norma-norma para jana. Satua bawak Lawar Goak wenten kemiskinan. Satua bawak Ambengan Puun wenten pikobet lingkungan hidup. Satua bawak Matemu Ring Kutampi wenten disorganisasi keluarga lan pelanggaran ring normanorma para jana. Cutetnyane pupulan satua bawak Lawar Goak puniki sampun kawangun olih wangun sane jangkep tur sosiologi kriya sastra pamekas pikobet sosial sane pinih akeh kapanggihin inggih punika pikobet disorganisasi keluarga. Dumogi pikolih tetilikan puniki prasida mawiguna majeng ring Pembina basa Bali pamekasnyane ring satua bawak. Kruna Jejaton: Satua bawak, intrinsik, sosiologi sastra
2 Abstrak Penelitian ini bertujuan untuk mendeskripsikan (1) struktur intrinsik dan (2) sosiologi karya sastra yang ada dalam kumpulan cerpen Lawar Goak. Subjek penelitian ini adalah kumpulan cerpen Lawar Goak. Objek penelitian ini adalah struktur intrinsik dan sosiologi karya sastra. Penelitian ini dirancang sebagai penelitian deskriptif kualitatif dan pengumpulan data dilakukan dengan menggunakan metode dokumentasi. Metode analisis data yang digunakan adalah analisis kualitatif dengan tahapan (1) reduksi data, (2) penyajian data, dan (3) verifikasi. Struktur intrinsik ada enam yaitu, tema, latar, alur, tokoh dan penokohan, sudut pandang, dan amanat. Keenam struktur intrinsik itu sudah dapat dijumpai dalam kumpulan cerpen Lawar Goak. Dalam kumpulan cerpen Lawar Goak ini terdapat sosiologi karya sastra khususnya 7 masalah sosial yang dijumpai, yakni dalam cerpen Kandik Tikul terdapat kemiskinan. Dalam cerpen Es Rujak terdapat kemiskinan dan disorganisasi keluarga. Cerpen Sekar Jepun terdapat disorganisasi keluarga. Dalam cerpen Katuminan terdapat disorganisasi keluarga, delinkuensi anakanak, dan kejahatan. Dalam cerpen Punyah terdapat alkoholisme, kejahatan, pelanggaran terhadap norma-norma di masyarakat. Dalam cerpen Lawar Goak terdapat kemiskinan. Dalam cerpen Ambengan Puun terdapat masalah lingkungan hidup. Dan di dalam cerpem Matemu Ring Kutampi terdapat disorganisasi keluarga dan pelanggaran terhadap norma-norma di masyarakat. Dapat disimpulkan kumpulan cerpen Lawar Goak ini sudah mengandung unsur cerpen yang sesuai dengan unsur-unsur pembangun cerpen dan sosiologi karya sastra khususnya masalah sosial yang paling banyak ditemukan adalah masalah disorganisasi keluarga. Semoga hasil penelitian ini dapat bermanfaat bagi pembinaan bahasa Bali khususnya dalam cerpen. Kata kunci: Cerpen, intrinsik, sosiologi sastra Abstract This research aimed to describe (1) intrinsic structure and (2) sociology of literature in the collection of Lawar Goak short story. This research subject was a collection of Lawar Goak short story. Object of this research was intrinsic structure and sociology of literature in the collection of Lawar Goak short story. It was designed as a qualitative descriptive research and data collection done by using the documentation method. Methods of data analysis were qualitative analysis with stages (1) data reduction, (2) presentation of data, and (3) verification. There are six kinds of intrinsic structure, namely, theme, background, plot, character and characterization, the angle of view, and advice. In collection of Lawar Goak short story, 7 social problems encountered in Kandik Tikul short stories containing poverty. In the Es Rujak short story contained poverty and family disorganization. Sekar Jepun short stories contained family disorganization. In Katuminan short story contained family disorganization, children's violation, and crime. In Punyah short story contained alcoholism, crime, and violation of norms in society. In Lawar Goak short story contained poverty. In Ambengan Puun short story contained environmental problems. And in Matemu Ring Kutampi short story contained family disorganization and violation of norms in society. We can conclude this collection of Lawar Goak short story containing elements of short story corresponding to structure of short stories and sociology of literature in particular social problem of family disorganization. The results of this study can be useful for language development Bali, especially in the short story. Keywords: Short Story, intrinsic, sociology literature PURWAKA Kriya sastra inggih punika parindikan sane mawit saking kahanan pamekas sane maurip ring para jana taler wyakti kawentenannyane. Sakewanten kriya sastra nenten ngawedarang kahanan objektif kemanten, nanging nlatarang indik guna sarat. Kriya sastra nyinahyang pikobet-pikobet sosial para jana, indik kasujatian urip. Malarapan antuk kriya sastra, pangawi mautsaha nlatarang kahanan kauripan sane kacingakin, sane kapireng, miwah kahanan sane karasayang. Kriya sastra taler pinaka piranti anggen ngawedarang guna sarat sane mautama turmaning gumanti prasida
3 kaanggen artos indik teges kauripan. (Karmini, 2011: 2). Kawentenan kriya sastra punika mawit saking sangkaning pikobet sane wenten ring kauripan. Punika mawinan kriya sastra kabaos prasida nyinahang gegambaran parisolah para jana nginutin aab. Indike punika pinaka cihna ring sakantune maurip nenten prasida lempas sareng kriya sastra duaning wantah sastra sane prasida ngawedarang mawali pikobetpikobet lan kahanan kauripan ring jagate pamekasnyane taler sastra prasida ngicen tetimbangan lan papineh wirasa majeng ring para jana sajeroning mababaosan mapakayun lan maparisolah. Kawentenan sastra wantah metu sangkaning budi, rasa, lan karsa sang sane sida madrebe katilingan pikayun jagi ngamargiang makasami sane wenten ring kauripan. Manut kadi parakan krunanyane saking kruna sas sane mateges ngicen pangajah-ajah, panuntun, lan kruna tra sane mateges pinaka piranti. Sastra inggih punika sane nganggen basa madrebe imajinasi lan estetika ri kala kawedarang (Heru Kurniawan, 2012: 2). Prasida kacutetang sastra punika pinaka piranti sane patut anggen ngicen piteket, pangajah-ajah, lan panuntun malarapan antuk lelintihan basa sane lengut tur ngulangunin. Sekadi cecirennyane yening sastra punika wantah pinaka reriptayan sane ngaturang daging kauripan ring jagate sampun sinah nenten lempas sareng kahanan para jana sane dados bantang sane kasatuayang risajeroning sastra. Duaning sampun kaigumin olih sang sujana pamekasnyane sane mapesengan Teew (Ring Kurniawan 2012: 3) yening sastra punika nenten ja prasida metu yening nenten wenten pikobet lan parindikan. Malarapan antuk punika kawentenan parindikan-parindikan pikobet ring para jana pamekas para jana Bali sampun sinah mabuat lan mautama pisan kawentenannyane sane dados jalaran kriya sastra punika prasida kariptayang marupa kasusastraan Bali pamekas kasustraan Bali anyar olih para pengawi. Wenten taler sane maosang kasustraan Bali punika nenten ja wantah sane madasar antuk ngangge basa Bali kemanten, sakewanten taler madasar antuk aksara Bali sane kaanggen nyurat. Manut ring pakayunan puniki wewatesan sastra Bali punika dadosne makasami tetamian pangweruh sane marupa ajahajah, tatwa, susila miwah sane siosan sane kasurat ngangge aksara Bali sane katami rauh mangkin. Kasustraan manut aabnyane kakepah dados kalih inggih punika kasusastraan Bali purwa lan kasusastraan Bali anyar. Kasustraan Bali purwa inggih punika sastra sane sampun wenten saking dumun taler dagingnyane madaging piteket. Kasustraan Bali anyar nenten nganggen uger-uger ring sesuratannyane utawi nenten kaiket olih uger-uger. Kasustraan Bali anyar puniki kaiusin olih paiketan kasustraan barat utawi sastra Indonesia. Kasustraan Bali anyar wenten petang pahan minakadi puisi, satua bawak, novel miwah drama (Antara, 2006: 4). Satua bawak inggih punika soroh sastra Bali marupa gancaran sane susunan panyuratane nganutin srana (wangun) satua bawak Indonesia, tur ngundukang tetuek reraosan wantah akidik (Antara, 2006: 11). Satua bawak kawangun antuk kalih wangun inggih punika wangun intrinsik lan ekstrinsik. Wangun intrinsik inggih punika wangun sane ngwangun karya punika taler pahannyane minakadi unteng, rawatan (setting), lelintihan, pragina lan wewatekan,, pagenahan sang pangawi (sudut pandang), miwah piteket (Suroto, 1989:89). Wangun ekstrinsik inggih punika wangun-wangun sane wenten ring dura kriya sastra (Suroto, 1989:138). Sakewanten ring wangun ektrinsik punika madaging guna sarat silih sinunggilnyane ngenenin indik pikobet sosial masyarakat. Pikobet sosial puniki metu duaning akeh kapiambeng sane kapolihang ri sajeroring kauripan para janane. Taler pikobet sosial puniki kasinahang ring kriya sastra silih sinunggilnyane satua bawak. Pikobet sosial mateges nenten manutnyane ring sajeroning wangunwangun budaya utawi sane nyengkalanin kauripan kelompok sosial utawi mialangin pangaptin pokok warga sosial punika sane ngawinang kepincangan sosial (Soerjono Soekanto, 1990: 40). Pikobet sosial metu sangkaning wenten pabinaan ring guna sarat para jana sareng realita. Pikobet sosial wenten makudang-kudang
4 pahannyane minakadi kemiskinan, kejahatan, disorganisasi keluarga, pikobet para yowana ring para jana modern, payudan, pikobet kependudukan, pikobet lingkungan hidup, lan birokrasi. Sios saking punika mangda prasida ngamolihang pikobet-pikobet sosial patut ngaresepin daging sastranyane. Sastra sane kasinahang punika silih sinunggil satua bawak. Pikobet sosial punika nguningayang sastra pamekas satua bawak sane kakardi madaging pikobet-pikobet ring para jana sane wenten ring kauripan. Silih sinunggil Satua bawak sane madaging pikobet sosial inggih punika pupulan satua bawak sane mamurda Lawar Goak. Ring satua bawak puniki akeh madaging makudang-kudang pikobet sosial sane pinaka gegambaran kauripan para jana Bali. Pikobet sosial punika bervariasi satmaka napi sane wenten ring satua bawak puniki pikobetnyane nenten surud-surud utawi nenten prasida ical saking kauripan. Pinaka jadma iraga pastika ngamanggihin kapiambeng-kapiambeng taler sapunapi para jana punika prasida muputang utawi ngarereh solusi saking pikobet sosial punika. Pupulan satua bawak Lawar Goak sane kakardi olih I Ketut Rida puniki madue kaluihan duaning satua puniki akeh ngicenin indik gegambaran kauripan para jana sane maurip saking nguni nyantos mangkin pamekas ring para jana Bali. Ring satua bawak puniki kasinahang silih sinunggil pikobet sosial, Sakewanten nenten samian satua bawak puniki madaging indik pikobet-pikobet sosial. Ring pupulan satua bawak sane mamurda Lawar Goak wenten 16 murda, nanging ring pantaraning satua bawak puniki nilikin 8 murda satua bawak inggih punika: Kandik Tikul, Es Rujak, Sekar Jepun, Katuminan, Punyah, Lawar Goak, Ambengan Puun, Matemu ring Kutampi. Santukan ring murda-murda satua bawak puniki akeh madaging pikobet sosial minakadi: Kemiskinan, Kejahatan, Pelanggaran ring Norma-norma Para Jana (Alkoholisme), Disorganisasi Keluarga, lan Pikobet Lingkungan Hidup. Punika taler pikobet sosial ring kajian sastra punika kabaos kajian sosiologi sastra. Sosiologi sastra kasinahannyane dados pidabdab sane nyinahang kapatutan wewidangan kauripan sane kawedarang ring sajeroning sastra punika. Kapatutan lan wewidangan sane wedar ring kriya sastra punika sampun sinah malarapan antuk kapatutan utawi wewidangan kauripan sane kaaptiang olih pangawi. Indike puniki taler kabaos realitas imajinatif. Sosiologi sastra inggih punika paiketan dwiarah (dialetik) ri sajeroning sastra sareng para jana (Ratna, 2003: 3). Sosiologi sastra pinaka pemapen majeng ring teks sastra mangda prasida kauningin struktur lan kahanan sosial sane wenten ring sastra. Sosiologi sastra pinaka sinalih tunggil pendekatan ring kriya sastra sane madue pepineh (paradigma) taler nganggen asumsi lan implikasi sane masiosan saking sane sampun kasobyahang olih teori sastra manut prinsip otonomi sastra. Sosiologi sastra prasida kakepah antuk tiga, inggih punika: 1. Sosiologi pengarang, 2. Sosiologi karya sastra utawi kriya sastra, 3. Sosiologi pembaca utawi pangwacen. Sosiologi pengarang sane ngabligbagan indik status sosial, idiologi, sosiologi miwah sane lianan taler mapiketan sareng pangawi pinaka sane ngametuang karya sastra. Sosiologi karya sastra (kriya sastra) sane ngabligbagan pah-pahan (wangun-wangun) sane ngwangun sinalih tunggil kriya sastra punika. Paindikan punika ngabligbagan indik unteng pikobet taler madaging indik eksistensi karya punika, sane madaging daging kriya sastra, tetujon, miwah sane lianan sane wenten ring kriya sastra punika, turmaning paindikan sane mapaiketan sareng pikobet-pikobet sosial. Sosiologi pembaca sastra sane ngabligbagan pangwacen sareng ius sosial kriya sastra. Daging sosiologi prasida maobah risajeroning kriya sastra manut saking pikayunan, pangaptin pangawi (Wellek dan Warren 1994: 11). Tetilikan puniki boya ja tetilikan sane kapertama maosang indik sosiologi sastra, panilik sampun ngamanggihin tetilik indik sosiologi sastra sane kamargiang olih Desak Putu (2011) mamurda Kajian Struktur dan Sosiologi Sastra Novel Suara Saking Batukaru Karya I Nyoman Manda. Tetilik puniki wantah nyelehin struktur novel
5 SSB lan aspek sosiologi pamekas aspek sosiologi pengarang lan kriya sastranyane sane mapaiketan sareng budaya para jana Bali. Punika taler ring tetilikan sane kalaksanayang olih Handayani (2009) sane mamurda Novel Pudarnya Pesona Cleopatra Karya Habiburrahman El Shirazy (Tinjauan Sosiologi Sastra). Tetilikan puniki nyelehin indik wangun-wangun intrinsik, pikobet sosial minakadi kemiskinan, kejahatan, disorganisasi keluarga, pelanggaran ring norma-norma masyarakat taler dadalan pikobet penciptaan novel Pudarnya Pesona Cleopatra Karya Habiburahman El Shirazy inggih punika indik tata cara para yowana mangkin ngarereh jatu karma madasar antuk angga sarira sane becik, punika ngranjing ring kajian sosiologi kriya sastra. Sane minayang, tetilikan puniki nyelehin indik kajian sosiologi sastra (sosiologi kriya sastra) pamekas kawentenan pikobet sosial ring pupulan satua bawak Lawar Goak, ring punika majanten sampun makueh sesorohan pikobet-pikobet sosial sane kapolihang, sakewanten tetilikan sane kamargiang olih Desak Putu lan Handayani wantah nganggen kriya sastra pamekas novel. Malarapan tetilikan sane sampun kalaksanayang, panilik meled ngambil tetilikan sane mamurda Seseleh Sosiologi Kriya sastra ring Pupulan Satua Bawak Lawar Goak Pakardin I Ketut Rida. Santukan kajian puniki akeh madaging pikobet-pikobet sosial masyarakat sane ngulangunin yening kaselehin, ring punapi pikobet-pikobet sosial punika prasida kaanggen gegambaran pamekas sesuluh ri sajeroning ngamargiang kauripan ring marcapada. Sios saking punika tetilikan puniki taler mabinayan saking tetilikan sadurungnyane. Ring tetilikan puniki panilik mengkaji saking segi sosiologi kriya sastra. Tetilikan puniki kaaptiang prasida ngicenin kaweruhan lan kaanggen sesuluh majeng ring sang sane ngwacen. Bantang pikobet sajeroning tetilikan puniki inggih punika (1) Sapunapi wangun intrinsik sane wenten ring pupulan satua bawak Lawar Goak pakardin I Ketut Rida? (2) Sapunapi sosiologi kriya sastra sane wenten ring pupulan satua bawak Lawar Goak pakardin I Ketut Rida?. Tetujon ring tetilikan puniki inggih punika (1) Mangda prasida uning wangun intrinsik ring pupulan satua bawak Lawar Goak pakardin I Ketut Rida. (2) Mangda prasida uning sosiologi kriya sastra sane wenten ring pupulan satua bawak Lawar Goak pakardin I Ketut Rida. Sepat siku-siku sane kaanggen ring tetilikan puniki inggih punika (1) Kasusastraan Bali, (2) Satua bawak minakadi teges satua bawak, wangunwangunnyane, ceciren satua bawak, lan sesorohan satua bawak. (3) Sosiologi Sastra. Sane kawastanin kasusastraan Bali miwah rauh mangkin nenten wenten watesannyane sane pastika ngenenin indik wewidangannyane. kruna kasusastraan mateges kawentenan ajah-ajah utawi kaweruhan sane luih utawi becik tur mabuat (Medera, 2005:4). Kasustraan Bali manut parinama ring ajeng dadosnyane saluir kaweruhan sane becik sane metu saking budi para wagmi ring Bali sane kasurat ngangge basa Bali miwah aksara Bali lan latin. satua bawak inggih punika karangan prosa sane madaging carita indik kahanan kauripan para jana utawi pragina sane wenten ring carita punika. (Suroto, 1989: 18). Ring satua bawak kawangun antuk wangun intrinsik lan ektrinsik. Wangun intrinsik inggih punika unsur sane ngwangun karya sastra punika (Suroto, 1989:89). Wangun-wangun intrinsik satua bawak wewidangannyane: unteng, rerawatan, lelintihan, pragina lan wewatekan, pagenahan sang pengawi, miwah piteket. Sosiologi sastra inggih punika sinalih tunggil pahan kaweruhan sastra sane nampek ring sastra saking paiketannyane antuk kenyataan sosial. (Damono,1984:129). Nguratiang indik pangawinyane, proses panyuratan wiadin sang sane ngwacen (sosiologi komunikasi teks) taler teks. Prasida kacutetang sosiologi sastra inggih punika pendekatan ri kala nyelehin kriya sastra sane ngamiletin segi-segi kemasyarakatan kaanggen nguningan teges totalitas. Pendekatan puniki kawastanin pendekatan sosiologi sastra. Pendekatan sosiologi sastra madasar antuk indik sastra inggih punika wedaran pikayunan para jana, sane mateges sastra punika ngicenin
6 gegambaran lan mengekspresikan kauripan (Wellek dan Werren, 1990: 110). Punika taler Wellek lan Austin ( Ring Kurniawan, 2012: 11) nlatarang wenten paradigma pendekatan ring sosiologi sastra kakepah dados tiga inggih punika 1.Sosiologi Pengawi (Pengarang), 2.Sosiologi Kriya Sastra (Karya Sastra), 3. Sosiologi Pengwacen (Pembaca). Sosiologi kriya sastra inggih punika kajian sosiologi sastra sane nilikin kriya sastra ring paiketannyane sareng pikobet-pikobet sosial sane wenten ring ring para jana. Pikobet sosial inggih punika nenten manutnyane ring sajeroning wangunwangun budaya utawi para jana, sane nyengkalanin kauripan kelompok sosial (Soerjono Soekanto, 1990: 40). Manut Soerjono Soekanto yening wenten payudan ring wangun-wangun sane wenten pamekas sane prasida ngawedarang kaon ring paiketan sosial minakadi kegoyahan ring kauripan kelompok utawi para jana. Pikobet sosial metu saking pabinayan risajeroning pikenoh ring para jana sareng kahanan sane wenten. Sesorohan Pikobet sosial inggih punika kemiskinan, kejahatan, disorganisasi keluarga, pikobet para yowana ring para jana modern, payudan, pikobet kependudukan, pelanggaran ring norma-norma para jana, pikobet lingkungan hidup, lan birokrasi. KRAMANING TETILIK Ring sajeroning tetilikan kaaptiang tetilik puniki karencanayang antuk kramaning tetilik sane manut sareng pikobet lan tetujon tetilik sane mawiguna tur prasida ngawantu panilik ri kala nuntun tetilik sane pacang kamargiang. Tetilik kalaksanayang nganutin tata cara sana manut ring daya, mangda prasida kawiweke olih manusa. Kramaning sane kaanggen ring tetilik puniki inggih punika (1) rerincikan tetilik, (2) jejering lan panandang tetilik, (3) mupulang data, (4) piranti tetilik, (5) data tureksa. Saking makudang-kudang rancangan tetilikan ring ajeng, tetilikan puniki pinaka tetilikan kapustakaan sane madue sifat deskriptif kualitatif. Tetilikan kapustakaan sane madue sifat deskriptif kualitatif inggih punika sumber datanyane saking kapustakaan sane marupa satua bawak tur data sane kapolihang kawedar antuk kruna-kruna ngeninin indik wangun intriksik lan sosiologi kriya sastra ring pupulan satua bawak Lawar Goak. Jejering madue kawigunan sane mabuat pisan ring sajeroning tetilik lan dados pikobet ring tetilik. Ring tetilik puniki sane dados jejering nyane inggih punika pupulan satua bawak Lawar Goak. Penandang tetilik inggih punika kahanan indik piranti, jadma utawi kawentenan marupa parisolah sane dados uratian ring tetilik. Sane dados penandang ring tetilik puniki inggih punika kawentenan wangun intrinsik lan sosiologi kriya sastra ring pupulan satua bawak Lawar Goak. Wendra (2011: 57) maosang, mupulang data inggih punika piranti sane kaanggen mupulang data olih panilik mangda ngamolihang tetilikan sane jangkep. Ring tetilikan puniki, data sane pacang kaselehin pastika pacang kapupulang dumun. Kapatutan data kapolihang saking kawagedan sajeroning mupulang data. Indike punika taler kalaksanayang ring tetilik puniki. Teknik mupulang data ring tetilikan puniki inggihang ipun kramaning dokumentasi. Ring tetilik puniki data sane jagi karereh ngaggen kramaning dokumentasi inggih punika daging cakepan pupulan satua bawak Lawar Goak pakardin I Ketut Rida sane pinaka sarana ri kala ngamargiang tetilikan. Manut kramaning tetilik sane kaanggen mupulang data inggih punika kramaning dokumentasi. Malarapan antuk punika piranti sane kaanggen ngwantu ngarereh data punika kasengguh kartu data. Kartu data puniki kaanggen nyurat kawentenan sosiologi kriya sastra pamekas pikobet sosial sane wenten ring pupulan satua bawak Mekel Paris. Sausan Mupulang data, mangkin kalanturang antuk nureksain data. Data sane sampun kapupulang punika katureksain antuk analisis data deskriptif kualitatif. Tata cara sane kaanggen ri kala nureksain data inggih punika tata cara deskriptif utawi teknik data sane kapolihang punika kaubah miwah katlatarang antuk lengkara utawi kadadosang uraian. Madasar antuk teori data tureksa, tetilikan puniki nganggen tata cara minakadi : (1)
7 reduksi data, (2) penyajian data, lan (3) verifikasi. PIKOLIH lan TETEPASAN Data sane kapolihang saking papolih tetilik inggih punika data indik wangun intrinsik lan sosiologi kriya sastra pamekasi indik pikobet sosial sane wenten ring pupulan satua bawak Lawar Goak. Ring pupulan satua bawak Lawar Goak puniki kawentenan wangun intrinsik sane wenten nemnem punika samian kepangihin ring pupulan satua bawak Lawar Goak puniki, minakadi: unteng, rerawatan, lelintihan, pragina lan wewatekan, pagenahan sang pengawi, lan piteket. Satua bawak Kandik Tikul puniki sane dados untengnyane inggih punika pendidikan. Lelintihan sane kaanggen ring satua bawak Kandik Tikul puniki inggih punika lelitihan maju. Latar galah sane kasinahang ring satua bawak Kandik Tikul inggih punika ring siang, sore, lan wengi. Latar Genah (tempat) carita puniki inggih punika ring uma lan banjar. Latar situasil sane kapanggihin nyihnayang indik santai lan ngicen piteket. Pragina ring satua bawak mamurda Kandik Tikul wenten 6 minakadi wenten sane dados pragina utama protagonis, pragina panunjang antagonis, pragina panunjang protagonis. Pragina utama protagonis inggih punika Nyoman Songkrog, ipun ring sajeroning carita madue papineh sane becik duaning stata cumpu ring padewekannyanne. Pragina penunjang antagonis inggih punika Ketut Deblog, ipun nenten marasa cumpu ring bebaosan kurenane. Taler pragina penunjang protagonis inggih punika Guru Made Budiana, Made Patra, Wayan Yasa, lan Ketut Wera. Pagenahan sang pengawi sane kaanggen ring satua bawak Kandik Tikul inggih punika pagenahan sang pengawi dados jadma ketiga. Pabesen sane prasida kapolihang saking satua bawak Kandik Tikul puniki inggih punika mangda cumpu ring kaweruhan mangda prasida anggen ngaruruh pangupajiwa. Satua bawak Es Rujak puniki sane dados unteng utama nyane inggih punika Perekonomian Carita sane wenten ring Es Rujak punika nyihnayang indik perekonomian. Sapunapi I Pagon puniki wusan masekolah mangda prasida ngarereh sekaya ring kaluarga. Lelintihan sane kaanggen ring satua bawak Es Rujak punika inggih punika lelitihan Campuhan. Ring satua bawak Es Rujak latar sane kaanggen inggih punika latar genah ring jumah Pagon lan penambangan galiran, latar galah ring semeng lan sore, latar situasi inggih punika memprihatinkan lan sedih. Pragina ring satua bawak mamurda Es Rujak wenten 7 minakadi wenten sane dados pragina utama protagonis lan pragina penunjang protagonis. Pragina utama protagonis inggih punika I Pagon, ipun madue papineh lan parilaksana sane becik prasida ngwantu ngupapira kaluarganyane. Taler pragina penunjang protagonis inggih punika Tamiu, memene I Pagon, Buruh Suun, Kurenan Tamiu, Dagang Koran, Nengah Puguh. Pagenahan sang pengawi sane kaanggen ring satua bawak Es Rujak inggih punika sudut pandang orang ketiga. Pabesen sane prasida kapolihang saking satua bawak Es Rujak inggih punika iraga dados jadma mangda stata ngastiti Widhi duaning kauripan iraga pinaka druen Sang Hyang Widhi. Satua bawak Sekar Jepun punika sane dados unteng utama nyane inggih punika Tresna asih. Carita sane wenten ring satua bawak Sekar Jepun punika nyihnayang indik jadma sane mawasta Wayan Yasa kacunduk malih sareng memene ri kala ipun nitipang dagangane ring kios Men Jepune. Lelitihan carita sane kaanggen ring satua bawak Jro Jepun inggih punika lelintihan Maju Latar sane kasinahang ring carita Jro Jepun inggih punika latar galah, genah, lan situasi. Pragina ring satua bawak mamurda Sekar Jepun wenten 4 minakadi wenten sane dados pragina utama protagonis lan pragina penunjang protagonis. Pragina utama protagonis inggih punika Wayan Yasa, ipun madue parilaksana sane becik stata olas asih kapining meme yadiastun sampun katilarin makurenan malih. Pragina penunjang protagonis inggih punika Luh Jepun, Men Jepun, Wayan Gupuh.. Sudut pandang sane kaanggen ring satua bawak Sekar Jepun puniki inggih punika sudut pandang orang ketiga. Pabesen sane kasinahang ring satua bawak Jro Jepun
8 inggih punika iraga dados rerama mangda nenten obah ring kayun pamekas prasida nglaksanayang swadharma ngicen pitresna ring pianak. Indik unteng sane kaanggen ring satua bawak Katuminan inggih punika Tresna asih ring satua puniki kacritayang dadongne I Lacur ngicen piteket ring bapane I Lacur mangda I Lacur karunguang malih. Lelintihan sane kaanggen ring satua bawak Made Smith inggih punika lelintihan maju. Rarawatan (Latar) sane kasinahang ring carita Made Smith inggih punika latar galah, genah lan situasi. Pragina ring satua bawak mamurda Katuminan wenten 7 minakadi wenten sane dados pragina utama protagonis, pragina panunjang protagonis, lan pragina penunjag antagonis. Pragina utama protagonis inggih punika I Lacur, ipun stata mituutin pituduh reramane yadiastun ipun iwang mamaling sakewanten sangkaning kahanan sane ngawinang. Pragina penunjang protagonis inggih punika dadongne I Lacur lan Wayan Degur. Taler Pragina penunjang antagonis inggih punika Ni Ketut Klenting, Luh Camplung, I Runtik, lan I Paglur. Sudut pandang sane kaanggen inggih punika sudut pandang orang ketiga. Pabesen sane prasida kapolihang saking satua bawak Katuminan inggih punika iraga dados rerama nenten dados ngitungang arta brana kemanten, sakewanten kadulurin taler antuk tresna kapining pianak. Satua bawak Punyah puniki, sane dados unteng utama nyane inggih punika ngeninin indik pakraman ring masyarakat (kauripan sosial) irika nyaritayang kauripan Gede Murka sane seneng malegan-legan lan maminum-minuman alkohol sareng timpal-timpalne sane ngawinang kabiutan taler sengkala ring anak sios. Lelintihan sane kaanggen ring satua bawak sane mamurda Punyah inggih punika lelintihan ka arep (alur maju). Latar sane kasinahang ring satua bawak Punyahinggih punika latar Galah, Genah lan situasi. Pragina-pragina sane wenten ring carita Punyah inggih punika Pragina ring satua bawak mamurda Punyah wenten 12 minakadi wenten sane dados pragina utama antagonis, pragina penunjang antagonis, lan pragina penunjang protagonis. Pragina utama antagonis inggih punika Gede Murka, ipun stata maparilaksana sane kaon, mamunyah lan ngawinang biuta. Pragina penunjang antagonis inggih punika I Bacol, I Locong, I Lecir, Komang Gobler, I Nodos. Taler Pragina penunjang protagonis inggih punika Gede Kerana, I Lemon, I Ketog, reraman Gede Murka, Bapak Kepala Desa, lan Bapak Kapolsek. Pagenahan sang pengawi sane kaanggen ring satua bawak Punyah puniki inggih punika sudut pandang orang ketiga mawinan pangawi macerita nganggen kruna ipun lan nganggen wastan saking soang-soang pragina. Pabesen sane prasida kapolihang saking satua bawak Punyah inggih punika iraga dados jadma nenten patut stata mamunyah, maleganlegan taler minum sane maalkohol prasida ngawinang kabiutan. Satua bawak Lawar Goak puniki sane dados unteng utamanyane inggih punika filsafat budaya, punika nyeritayang wenten jadma mawasta Pan Ngodet ngalaksanayang sapulah-palih upacara lawar goak ring margine sane kapiragi saking Guru Made. Lelintihan sane kaanggen ring carita Lawar Goak punika inggih punika lelitihan campuran. Latar sane kasinahang ring satua bawak Lawar Goak inggih punika latar galah, genah, lan situasi. Pragina ring satua bawak mamurda Lawar Goak wenten 11 minakadi wenten sane dados pragina utama protagonis lan pragina penunjang protagonis. Pragina utama protagonis inggih punika Pan Ngodet, ipun cumpu ring pitutur anak siosan taler stata ulet ring pakaryan. Pragina puniki pastika becik yening katuladin. Taler pragina penunjang protagonis inggih punika Guru Made Budiana, Pan Lansia, Men Ngodet, Wayan Ngodet, Nengah Ngedet, Ni Ngidit, Ni Ngidut, Pan Bagia, Wayan Benjul, lan Men Sekar. Pagenahan sang pengawi sane kaanggen ring satua bawak Lawar Goak puniki inggih punika Pagenahan sang pengawi ketiga. Pabesen sane prasida kapolihang saking satua bawak Lawar Goak puniki inggih punika iraga mangda sumeken lan stata mautsaha yening meled ngamolihang napi sane kaaptiang, taler iraga stata ngastiti bakti ring Hyang Widhi.
9 Satua bawak Ambengan Puun sane dados untengnyane inggih punika pengajahan/pendidikan, punika kacritayang ri kala Ibu Guru Warniti ngamargiang paplajahan lan mitaken indik ambengane puun taler napi sane ngawinang. Lelintihan sane kaanggen ring carita Ambengan Puun inggih punika lelintihan maju. Latar sane kasinahang ring satua bawak Ambengan Puun inggih punika latar galah, genah, lan situasi. Pragina ring satua bawak mamurda Ambengan Puun wenten 12 minakadi wenten sane dados pragina utama protagonis lan pragina penunjang protagonis. Pragina utama protagonis inggih punika Ibu Guru Warniti, ipun stata ngicenin piteket-piteket ring murid-muride. Pragina penunjang protagonis inggih punika Made Gejor, Dagang rujak, I Darta, Nengah Gati, Ketut Diksa, I Wayan Turun Ketut Gobiah, I Karta, I Patra, Ni Sari, lan Luh Wati. Pagenahan sang pengawi sane kaanggen ring satua bawak Ambengan Puun inggih punika pagenahan sang pengawi ketiga. Pabesen sane prasida kapolihang saking satua bawak Ambengan Puun inggih punika mangda iraga dados jadma nenten ngawag-awag matunjelan sane ngawinang alase rusak pastika bencana pacang nibenin para janane ring kauripan. Satua bawak Matemu Ring Kutampi sane dados untengnyane inggih punika indik tresna asih, punika nyaritayang ri kala Men Ngales nuturang separindikannyane majeng ring A. A. Mayun yening kawyaktiannyane ipun pinaka memene. Lelintihan sane kaanggen ring satua bawak Matemu Ring Kutampi inggih lelintihan campuhan. Latar sane kasinahang ring satua bawak puniki inggih punika galah, genah, lan situasi. Pragina ring satua bawak mamurda Matemu Ring Kutampi wenten 7 minakadi pragina utama protagonis lan pragina penunjang protagonis. Pragina utama protagonis inggih punika Anak Agung Mayun, ipun madue parilaksana sane becik duaning prasida ngaksamayang kaiwangan memene lan stata tresna ring reramane. Pragina penunjang protagonis inggih punika I Wayan Lagas, I Made Punduh, I Nengah Ngales, Men Ngales, kurenan Made Punduh, lan kurenan I Nengah Ngales. Pagenahan Sang Pengawi sane kaanggen ring satua bawak puniki inggih punika pagenahan sang pengawi ketiga. Pabesen sane prasida kapolihang ring satua bawak puniki inggih punika iraga yening sampun masomahan utawi makurenan nenten dados naenin mamitra napi malih sampun madue pianak, sinah malaksana sane nenten manut sekadi mamitra prasida ngawinang kabiutan ring kaluarga pamekas iraga prasida palas. Silih sinunggil kajian sosiologi sastra pamekas sosiologi kriya sastra inggih punika indik pikobet-pikobet sosial sane wenten ri sajeroning kauripan para janane. Punika taler ring kriya sastra satua bawak Lawar Goak puniki akeh madaging pikobet sosial sane jagi kabahbahang ring sor. Pikobet sosial sane prasida kapanggihin ring pupulan satua bawak Lawar Goak puniki wenten 7. Pikobet sosial punika minakadi ring satua bawak Kandik Tikul inggih punika indik kemiskinan, Ring satua bawak Es Rujak wenten kalih inggih punika kemiskinan lan disorganisasi keluarga. Ring satua bawak Sekar Jepun inggih punika disorganisasi keluarga. Ring satua bawak Katuminan wenten tiga inggih punika disorganisasi keluarga, delinkuensi anak-anak, lan kejahatan. Ring satua bawak Punyah wenten tiga inggih punika alkoholisme, kejahatan, lan pelanggaran ring normanorma para jana. Ring satua bawak Lawar Goak inggih punika kemiskinan. Ring satua bawak Ambengan Puun inggih punika pikobet lingkungan hidup. Ring satua bawak Matemu Ring Kutampi wenten kalih inggih punika disorganisasi keluarga lan pelanggaran ring norma-norma para jana. Manut sekadi pikolih saking tetilikan ring ajeng sane mangkin pacang katelatarang tetepasan indik wangun lan pikobet sosial sane mangguh ring pupulan satua bawak Lawar Goak. Ring pantaraning tetepasan punika wenten kalih pahan sane pacang katlatarang, inggih punika (1) wangun intrinsik sane wenten ring sesuratan pupulan satua bawak Lawar Goak, taler (2) sosiologi kriya sastra pamekas ring kajian pikobet sosial sane wenten ring sesuratan satua bawak Lawar
10 Goak pakardin I Ketut Rida. Wenten makudang-kudang pupulan sesuratan satua bawak minakadi sesuratan satua bawak sane mamurda Kandik Tikul, Es Rujak, Sekar Jepun, Katuminan, Punyah, Lawar Goak, Ambengan Puun, lan Matemu ring Kutampi. Ring sor puniki pacang katlatarang soang-soang pahan punika. Wangun ring sajeroning satua bawak punika minakadi unteng, rerawatan, lelintihan, pragina lan wewatekan, pagenahan sang pengawi, piteket. (Suroto, 1989:89). Makasami pah-pahan punika saling mapaiketan sane ngwangun tur ngawinang satua punika becik tur luwih. Manut sekadi wangun satua-satua bawak sane sampun katlatarang ring ajeng, pupulan satua bawak Lawar Goak puniki sampun nyinahyang madue pah-pahan wangun sane sampun manut. Santukan makasami pah-pahan sane ngwangun karya satua bawak prasida kapanggihin pamekas ring daging satua bawak sane mamurda Kandik Tikul, Es Rujak, Sekar Jepun, Katuminan, Punyah, Lawar Goak, Ambengan Puun, lan Matemu ring Kutampi. Makasami pahpahan pupulan satua bawak Lawar Goak sane akehnyane 8 punika saling mapaiketan, sane ngawinang satua-satua bawak puniki prasida becik ri kawacen. Ring pupulan satua bawak Lawar Goak, Unteng sane akeh kapanggihin indik pitresna. Rerawatannyane indik rerawatan galah, genah, situasi. Lelintihannyane akehan nganggen lelintihan ka arep. Pragina sane akeh kapanggih indik pragina protagonis lan penunjang protagonis. Pagenahan sang pengawi jadma ketiga. Piteket akeh ngenenin indik maparilaksana manut norma-norma. Ring sesuratan satua bawak majanten pastika madaging guna sarat silih sinunggilnyane ngenenin indik pikobet sosial. Pikobet sosial puniki pinaka gegambaran kauripan para jana sane kaunggahang ring kriya sastra pamekas satua bawak. Ring kajian sastra pikobet sosial puniki kakaji antuk sosiologi sastra pamekas sosiologi kriya sastra. Data ngenenin indik pikobet sosial ring sajeroning sesuratan pupulan satua bawak Lawar Goak kapupulang tur kapolihang antuk kramaning dokumentasi kawantu antuk piranti sane mawasta kartu data. Saking tetilik sane sampun kalasanayang wenten makudang-kudang pikolih sane mabuat pisan mapaiketan ring pikobet sosial sane wenten ring sesuratan pupulan satua bawak Lawar Goak. Pikobet sosial sane prasida kapanggihin ring pupulan satua bawak Lawar Goak puniki wenten 7. Pikobet sosial punika minakadi ring satua bawak Kandik Tikul inggih punika indik kemiskinan, Ring satua bawak Es Rujak wenten kalih inggih punika kemiskinan lan disorganisasi keluarga. Ring satua bawak Sekar Jepun inggih punika disorganisasi keluarga. Ring satua bawak Katuminan wenten tiga inggih punika disorganisasi keluarga, delinkuensi anak-anak, lan kejahatan. Ring satua bawak Punyah wenten tiga inggih punika alkoholisme, kejahatan, lan pelanggaran ring norma-norma para jana. Ring satua bawak Lawar Goak inggih punika kemiskinan. Ring satua bawak Ambengan Puun inggih punika pikobet lingkungan hidup. Ring satua bawak Matemu Ring Kutampi wenten kalih inggih punika disorganisasi keluarga lan pelanggaran ring norma-norma para jana. Akehnyane pikobet sosial kemiskinan sane kapanggihin ring sesuratan pupulan satua bawak Lawar Goak kaaptiang sausan ngwacen sesuratan satua bawak punika, sang sane ngwacen pamekas krama Baline mangda stata eling ring kawentenan para krama sane kauripannyane kirang indik arta brana. Yening cingakin fenomena pikobet kemiskinan ring aab sekadi mangkin, makueh taler kapanggih ring para jana bali sane wenten ring garis kemiskinan punika ngawinang akeh jadma ring bali nenten prasida hidup layak. Punika taler angka pengangguran sane tinggi ngawinang kemiskinan ring Bali sayan nincap yadiastun aab mangkin sampun globalisasi. Punika taler pikobet sosial disorganisasi keluarga sane kapanggihin ring pupulan satua bawak Lawar Goak, prasida nuntun para pangwacen pamekasnyane para jana sane wenten ring jagat Bali mangda nenten biuta ring sajeroning kaluarga. Yening cingak fenomena pikobet disorganisasi keluarga ring aab mangkin punika metu
11 sangkaning akehnyane kasus perselingkuhan duaning perselingkuhan punika sinalih tunggil faktor sane prasida ngawinang kabiutan utawi perpecahan ring kaluarga, sapunapi kaluarga sane kawangun antuk sang alaki rabi prasida palas utawi puput ring meja perceraian. Pikobet sosial delinkuensi anakanak sane kepanggihin ring pupulan cerpen Lawar Goak prasida nuntun para pangwacen nenten lempas saking sesana pamekas dados rerama mangda stata urati ring kawentenan pianak. Yening prasida urati ring pianak sinah pianak punika dados anak sane suputra. Delinkuensi anak-anak puniki metu sangkaning rerama nenten prasida ngicenin piteket-piteket, aguronguron, kalih perhatian majeng ring pianaknyane. Yening cingakin pikobet delinkuensi anak-anak ring aab sekadi mangkin puniki makeh, sinalih tunggil ring kasus pencurian sane akeh kalaksanayang olih anak dibawah umur punika taler kasus pornografi sane wenten duaning teknologi sayan nincap ngawinang kasus parisolah asusila punika makeh kapanggih. Pikobet sosial kejahatan sane kapanggihin ring pupulan satua bawak Lawar Goak ngicenin piteket mangda sang sane ngwacen pamekas krama Bali nenten ngalaksanayang parisolah sane nenten manut ring ajaran agama. Sekadi sane sampun uningin pikobet kejahatan puniki metu sangkaning pikayunan mangda prasida ngamiletin kama sane nenten becik. Yening maosang indik pikobet kejahatan, ring aab sekadi mangkin pastika akeh kepanggih kasuskasus kejahatan punika. Kasus sane ketah kapanggih minakadi penganiayaan, pemerkosaan, perampokan, pembunuhan miwah sane lianan. Pamekas ring kasus pencurian utawi perampokan metu duaning para jana punika nenten madue papineh lan utsaha sane patut anggen ngupapira kebutuhan kauripannyane. Sinalih tunggilnyane kasus sane akeh inggih punika kasus begal motor, kasus puniki sekadi sampun uningin pinaka kasus sane akeh kapanggih ring makudang-kudang wewidangan daerah Indonesia. Pikobet sosial alkoholisme sane kepanggihin ring pupulan satua bawak Lawar Goak ngicenin piteket sang sane ngwacen pamekas para jana Bali mangda nenten maminum-minuman sane madaging kandungan alkohol. Sekadi sane sampun uningin minuman sane maalkohol punika nenten becik ring kesehatan angga sarira iraga. Yening cingakin pikobet alkohol puniki ring aab mangkin makeh kepanggih, mamunyah wiadin malegan-legan nganggen alkohol puniki pinaka trend utawi tradisi ring para janane pamekas ring para yowana. Pikobet sosial pelanggaran ring norma-norma para jana sane kepanggihin ring pupulan satua bawak Lawar Goak ngicen piteket mangda sang sane ngwacen pamekas para jana Bali nenten malaksana utawi maparisolah sane nenten manut ring awig-awig sane kacumpuin. Pelanggaran ring norma-norma puniki pastika ngawinang para janane prasida kasepekang ring krama utawi masyarakat. Yening kacingakin pikobet sosial puniki ring aab sekadi mangkin akeh kapanggihin minakadi ring kasus sane lumrah inggih punika kasus perselingkuhan, kasus puniki prasida ngawetuang kasus sane siosan minakadi kasus praktek prostisusi. Pikobet sosial indik pikobet lingkungan hidup sane kepanggihin ring pupulan satua bawak Lawar Goak ngicen piteket mangda sang sane ngwacen pamekas para jana Bali stata urati ring kawentenan lingkungan genah sarwa prani/tumbuh-tumbuhan punika maurip. Duaning yening lingkungan hidup prasida kawerdiang sinah kauripan iraga dados jadma sayan becik utawi luih, sakewanten yening lingkungan hidup genah iraga maurip nenten becik utawi rusak pastika bencana lan kasengkalen pacang nibenin. Yening kacingakin pikobet lingkungan hidup puniki ring aab sekadi mangkin akeh kepanggihin minakadi ring kasus penebangan liar, pembabatan hutan, lan pencurian kayu ring alase, pikobet punika sayan sue sayan nincap yadiastun pemerintah sampun ngawedarang awigawig sane nenten nadosang para janane ngarereh kayu wiadin sarwa prani ring hutan yening nenten nunas ijin sadurungnyane.
12 PAMUPUT Manut ring papolih tetilik sane sampun kalaksanayang, prasida kacutetang sekadi ring sor. (1) Wangun intrinsik wantah tata wangun sane ngwangun carita punika saking tengah. Wangun intrinsik sane wenten ring pupulan satua bawak Lawar Goak wenten nemnem, minakadi: unteng, rawatan, lelintihan, pragina lan wewatekan, tilikan sang pengawi, miwah piteket. Unteng punika akehan ngenenin indik tresna asih. Rerawatannyane minakadi rerawatan genah, galah, lan situasi. Lelintihan sane akeh kaanggen inggih punika lelintihan ka arep. Pragina sane kapanggih akehan pragina utama protagonis lan pragina penunjang protagonis. Pagenahan sang pengawinyane inggih punika pagenahan jadma ketiga. Taler piteket sane kaunggahang akeh ngenenin indik mangda maparilaksana sane luih, manut ring awigawig utawi norma-norma. (2) Sosiologi kriya sastra pamekasnyane indik pikobet sosial ring pupulan satua bawak Lawar Goak puniki wenten 7. Pikobet sosial punika minakadi: kemiskinan, disorganisasi keluarga, delinkuensi anak-anak, kejahatan, alkoholisme, pelanggaran ring normanorma para jana, lan pikobet lingkungan hidup. Mapaiketan ring papolih tetilik sane sampun kalaksanayang, wenten makudang-kudang piteket sane meled kauningayang. Piteket puniki mapaiketan ring kawigunan tetilik inggih punika piteket pamucuk miwah piteket panglimbak. Piteket punika pacang katlatarang sajangkepnyane sakadi ring sor. (1) Piteket Pamucuk. Papolih tetilik sane sampun kalaksanayang prasida ngicen kaweruhan anggen sesuluh makarya tetilik karya sastra satua bawak mabasa Bali mangda sayan becik lan jangkep. Malarapan antuk punika kawentenan basa Bali prasida ajeng lan lestari ngantos riwekas santukan basa Bali pinaka tetamian saking dumun. (2) Piteket Panglimbak. Majeng ring Jurusan Pendidikan Basa Bali. Para dosen miwah mahasisya mangda prasida nyelehin malih indik karya sastra satua bawak tur maning satua bawak sane kakaryanin mangda mawiguna miwah madaging piteket sane prasida nuntun iraga maparilaksana sane manut ring uger-uger. Majeng ring sang pangwacen. Sang pangwacen mangda sayan urati lan ngalestariang kekawian ring Bali mangda nenten rered. Malarapan antuk ngwacen salanturnyane ngresepin daging carita utamanyane ngresepin indik daging sosiologi kriya sastra pamekas indik pikobet sosial sane wenten ring pupulan satua bawak, duaning pikobet sosial punika madaging indik guna sarat ring kauripan para jana pinaka anggen geguat ngwangun tata susila sane becik ri kalaning maparisolah. Majeng ring Penilik Lianan. Penilik lianan mangda nglimbakang malih indik daging tetilikan sane mapaiketan ring basa Bali, mangda basa Bali prasida ajeg lan lestari. Utamannyane ngenenin indik makarya tetilik kekawian marupa satua bawak Bali duaning tetilikan sane kawedarang puniki pastika nenten jangkep minakadi ring sajeroning teori, metode, lan pikolih tetilikan taler sangkaning keterbatasan kaweruhan panilik, kaaptiang penilik sane lianan prasida nincapang malih ri kala makarya tetilikan sane siosan mangda prasida paripurna. KAPUSTAKAAN Antara, I Gusti Putu Teori Apresiasi Sastra Bali Anyar. Singaraja: Universitas Pendidikan Ganesha Damono, Sapardi Djoko Sosiologi Sastra Sebuah Pengantar Ringkas. Jakarta: Pusat Pembinaan dan Pengembangan Bahasa Kurniawan, Heru Teori, Metode, dan Aplikasi Sosiologi Sastra. Yogyakarta: Graha Ilmu Medera, I Nengah Kasusastraan Bali. Denpasara: Dinas Kebudayaan Provinsi Bali Putu, Desak Kajian Struktur dan Sosiologi Sastra Novel Suara Saking Batukaru Karya I Nyoman Manda. Skripsi (tidak diterbitkan). Jurusan Pendidikan Bahasa dan Sastra Agama, Fakultas Dharma Acarya, IHDN Denpasar.
13 Ratna, Nyoman Kutha Paradigma Sosiologi Sastra. Yogyakarta: Pustaka Pelajar Offset Soekanto, Soerjono Sosiologi Suatu Pengantar. Jakarta : PT Raja Grafindo Suroto Teori dan Bimbingan. Apresiasi Sastra Indonesia. Jakarta: Erlangga Wellek Rene dan Austin Warren Teori Kesusastraan. Jakarta: Gramedia Wendra, I Wayan Buku Ajar Penulisan Karya Ilmiah. Singaraja: Universitas Pendidikan Ganesha
I Putu Widhi Astika 1 I Wayan Wendra 1, Sang Ayu Putu Sriasih 2. Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja, Indonesia
SESELEH TES OBJEKTIF AKHIR SEMESTER GANJIL BASA BALI KELAS XII SMA NEGERI 2 SINGARAJA 2015/2016 SAKING PARINDIKAN SEBARAN KOGNITIF, VALIDITAS LAN RELIABILITAS, MIWAH KONSTRUKSI OPTION I Putu Widhi Astika
Lebih terperinciMETODE COPY THE MASTER KAANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT CERPEN SISIA RING KELAS XI MIA3 SMA NEGERI 2 SINGARAJA
METODE COPY THE MASTER KAANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT CERPEN SISIA RING KELAS XI MIA3 SMA NEGERI 2 SINGARAJA Ni Kd Ayu Yasinta D 1, I B Putra Manik A 1, Drs Gd Gunatama 2 Jurusan Pendidikan Bahasa
Lebih terperinciFILM DOKUMENTER PINAKA SERANA NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT PUISI BALI ANYAR RING KELAS X7 SMA NEGERI 2 BANJAR
FILM DOKUMENTER PINAKA SERANA NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT PUISI BALI ANYAR RING KELAS X7 SMA NEGERI 2 BANJAR I K. Aryana prayoga 1 I.N. Suandi 1, I. K. Paramarta 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas
Lebih terperinciSESELEH WANGUN INTRINSIK LAN GUNA SARAT SOSIAL RING PUPULAN SATUA BAWAK MEKEL PARIS PIKARDIN I.B.W. WIDIASA KENITEN
SESELEH WANGUN INTRINSIK LAN GUNA SARAT SOSIAL RING PUPULAN SATUA BAWAK MEKEL PARIS PIKARDIN I.B.W. WIDIASA KENITEN I Km. Endi Saputra 1, I N. Martha 1, I.A.Pt.Purnami 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali
Lebih terperinciMETODE KOOPERATIF TIPE THINK, PAIR, SHARE (TPS) ANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT SINOPSIS CERPEN MABASA BALI SISIA KELAS XI-3 IPA SMA NEGERI 1 BANJAR
METODE KOOPERATIF TIPE THINK, PAIR, SHARE (TPS) ANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT SINOPSIS CERPEN MABASA BALI SISIA KELAS XI-3 IPA SMA NEGERI 1 BANJAR Kadek Dwi Payani 1, 1 I B Putra Manik A, 2 Wayan Gede
Lebih terperinciKAWENTENAN CAMPUR KODE RING ALBUM TEMBANG POP BALI RAMBO OLO-OLO OLIH GRUP BAND BINTANG
KAWENTENAN CAMPUR KODE RING ALBUM TEMBANG POP BALI RAMBO OLO-OLO OLIH GRUP BAND BINTANG I Gst. Ngr. Pt Darsana 1, I A. Sukma Wirani 1, I A. Pt Purnami 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan
Lebih terperinciSARANA TEMBANG MELAYANGAN OLIH EMONI KAANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT PUISI BALI ANYAR SISIA KELAS VIII 6 SMP NEGERI 3 BANJAR
SARANA TEMBANG MELAYANGAN OLIH EMONI KAANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT PUISI BALI ANYAR SISIA KELAS VIII 6 SMP NEGERI 3 BANJAR Ni Kadek Erni Yuni Andani 1,Gede Gunatama 1,Ida Bagus Rai 2 Jurusan Pendidikan
Lebih terperinciCAMPUH KODE (CAMPUR KODE) RING WAYANG KULIT INOVATIF CENK BLONK SANE MAMURDA LATA MAHOSADHI
CAMPUH KODE (CAMPUR KODE) RING WAYANG KULIT INOVATIF CENK BLONK SANE MAMURDA LATA MAHOSADHI I Gusti Agung Indriyani 1 Ida Bagus Rai 1, Sang Ayu Putu Sriasih 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas
Lebih terperinciJurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja, Indonesia
NUREKSAIN KAINGGILAN SOANG-SOANG PITAKEN RISAJERONING PITAKEN ULANGAN AKHIR SEMESTER GENAP PELAJAHAN BASA BALI KELAS VII RING SMP N 1 SINGARAJA WARSA PELAJAHAN 2013/2014 1 Made Suryadana, 1 I Nengah Martha,
Lebih terperinciNUREKSAIN SESURATAN PASANG AKSARA BALI RING SAJERONING PAPAN WASTA SANE WENTEN RING SD SE- KECAMATAN JEMBRANA
NUREKSAIN SESURATAN PASANG AKSARA BALI RING SAJERONING PAPAN WASTA SANE WENTEN RING SD SE- KECAMATAN JEMBRANA Ni Luh Putu Mei Aryantini, M. Sri Indriani, I. B. Md. Ludy P. Jurusan Pendidikan Bahasa Bali
Lebih terperinciSESELEH INDIK WANGUN INTRINSIK LAN KAJATIAN GUNA SARAT PAGURON-GURON SANE WENTEN RING NOVEL BUUNG KAKAWIAN NYOMAN MANDA
SESELEH INDIK WANGUN INTRINSIK LAN KAJATIAN GUNA SARAT PAGURON-GURON SANE WENTEN RING NOVEL BUUNG KAKAWIAN NYOMAN MANDA 1 Nengah Widiantika, 1 I.Gede Gunatama, 2 I. A. Pt. Purnami Jurusan Pendidikan Bahasa
Lebih terperinciSESELEH CAMPUR KODE RING NOVEL SENTANA CUCU MAREP PAKARDIN I MADE SUGIANTO
SESELEH CAMPUR KODE RING NOVEL SENTANA CUCU MAREP PAKARDIN I MADE SUGIANTO 1 I W Kuntara, 1 S. A. P. Sriasih, 2 I. A. Sukma Wirani Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja,
Lebih terperinciSESELEH TATA WANGUN JRONING KRIYA SASTRA LAN SOSIOLOGI PANGAWI RING NOVEL SING JODOH RERIPTAN I MADE SUGIANTO
SESELEH TATA WANGUN JRONING KRIYA SASTRA LAN SOSIOLOGI PANGAWI RING NOVEL SING JODOH RERIPTAN I MADE SUGIANTO N. L. P. Ekayanti Savitri 1, IB. Putrayasa 1, I. A. Sukma Wirani 2 Jurusan Pendidikan Bahasa
Lebih terperinciNUREKSAIN SESURATAN AKSARA BALI MANUT PASANG AKSARA PURWADRESTA LONTAR SATUA JRO MATUA TEKEN I CAI MANTU DRUEN GEDONG KIRTYA
NUREKSAIN SESURATAN AKSARA BALI MANUT PASANG AKSARA PURWADRESTA LONTAR SATUA JRO MATUA TEKEN I CAI MANTU DRUEN GEDONG KIRTYA Kadek Jara Merani 1, Made Sri Indriani 1, IB. Md Ludy Paryatna 2. Jurusan Pendidikan
Lebih terperinciTATA KRUNA SAJERONING WIDYA KAWI SASTRA DRUEN MAHASISIA JURUSAN PENDIDIKAN BAHASA BALI UNDIKSHA EDISI JUNI 2012
TATA KRUNA SAJERONING WIDYA KAWI SASTRA DRUEN MAHASISIA JURUSAN PENDIDIKAN BAHASA BALI UNDIKSHA EDISI JUNI 2012 I. A. P. Asti Pratiwi 1, I W. G. Wisnu 1, S. A. P. Sriasih 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali
Lebih terperinciIUSAN PANGAWIGUNAAN PIRANTI GAMBAR (MONOPOLI) MABASA BALI RING PAPLAJAHAN NGWACEN AKSARA BALI RING SISIA KELAS V SDK MARSUDIRINI
IUSAN PANGAWIGUNAAN PIRANTI GAMBAR (MONOPOLI) MABASA BALI RING PAPLAJAHAN NGWACEN AKSARA BALI RING SISIA KELAS V SDK MARSUDIRINI 1 I. M. D. Adipraya 1 I. B. Rai, 2 I. W. Wendra Jurusan Pendidikan Bahasa
Lebih terperinciNUREKSAIN WANGUN LAN GUNA SARAT PAGURON- GURON GEGURITAN DHARMA STHITI KEKAWIAN I MADE MENAKA
NUREKSAIN WANGUN LAN GUNA SARAT PAGURON- GURON GEGURITAN DHARMA STHITI KEKAWIAN I MADE MENAKA Ni Wyn Ari Suryanti 1, IB Rai 1, Kt. Paramarta 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Fakultas Bahasa dan Seni Universitas
Lebih terperinciBASITA PARIBASA RING ALBUM NASI GORENG SPESIAL KEKAWIAN WIDI WIDIANA
BASITA PARIBASA RING ALBUM NASI GORENG SPESIAL KEKAWIAN WIDI WIDIANA I Pt. Budiantara Putra 1, I Kt. Paramarta 1, I Md. Sutama 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja,
Lebih terperinciKATA PENGANTAR. Puji syukur dipanjatkan ke hadapan Ida Sang Hyang Widhi Wasa, Tuhan Yang Mahaesa
SKRIPSI INI TELAH DISETUJUI DAN DINILAI OLEH PANITIA PENGUJI PADA PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS ILMU BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA PADA TANGGAL: 1 JULI 2016 Berdasarkan SK Dekan Fakultas Ilmu Budaya,
Lebih terperinciNYAIHANG SESURATAN GEGURITAN CUPAK GERANTANG LAN SATUA CUPAK GERANTANG MADASAR ANTUK WANGUN CARITA SANE KASELEHIN ANTUK TEORI SASTRA BANDINGAN
NYAIHANG SESURATAN GEGURITAN CUPAK GERANTANG LAN SATUA CUPAK GERANTANG MADASAR ANTUK WANGUN CARITA SANE KASELEHIN ANTUK TEORI SASTRA BANDINGAN Ni Gst. Ayu Kt. Sari Wahini1, I B. Putra Manik Aryana1, I
Lebih terperinciBASA BALI KEPARA DIALEK NUSA PENIDA SANE KAANGGEN SAJERONING MABEBAOSAN RING WEWIDANGAN DESA PAKRAMAN NUSASARI, KECAMATAN MELAYA, KABUPATEN JEMBRANA
BASA BALI KEPARA DIALEK NUSA PENIDA SANE KAANGGEN SAJERONING MABEBAOSAN RING WEWIDANGAN DESA PAKRAMAN NUSASARI, KECAMATAN MELAYA, KABUPATEN JEMBRANA N. M. Novalia Pramita Sari 1, I W. G. Wisnu 1, I M.
Lebih terperinciNUREKSAIN WANGUN LAN PAIKETAN SOSIOLOGI SASTRA RING CAKEPAN NASKAH DRAMA JUKUT BE BANO PIKARDIN I MADE WISNAWA
NUREKSAIN WANGUN LAN PAIKETAN SOSIOLOGI SASTRA RING CAKEPAN NASKAH DRAMA JUKUT BE BANO PIKARDIN I MADE WISNAWA Ni Komang Indah, IB Made Ludy Paryatna, Made Sri Indriani Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas
Lebih terperinciPesaih Kawagedan Sisia Kelas VIIIC SMP Negeri 3 Singaraja Sajeroning Nyelehin Wangun Intrinsik Puisi Bali Purwa (Pupuh Sinom) lan Puisi Bali Anyar
Pesaih Kawagedan Sisia Kelas VIIIC SMP Negeri 3 Singaraja Sajeroning Nyelehin Wangun Intrinsik Puisi Bali Purwa (Pupuh Sinom) lan Puisi Bali Anyar K. Karmini 1,I. B. Putrayasa 1, I. A. Sukma Wirani 2 Jurusan
Lebih terperinciBABAD PASEK KAYU SELEM : ANALISIS STRUKTUR OLEH : I PUTU YUDHI SANTIKA PUTRA NIM:
BABAD PASEK KAYU SELEM : ANALISIS STRUKTUR OLEH : I PUTU YUDHI SANTIKA PUTRA NIM: 1101215005 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS ILMU BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2015 i BABAD PASEK KAYU SELEM: ANALISIS
Lebih terperinciPEPLAJAHAN MABEBAOSAN BASA BALI SANE NGANGGEN MODEL PEPLAJAHAN INOVATIF RING KELAS XI IIS 3 SMA NEGERI 4 SINGARAJA
PEPLAJAHAN MABEBAOSAN BASA BALI SANE NGANGGEN MODEL PEPLAJAHAN INOVATIF RING KELAS XI IIS 3 SMA NEGERI 4 SINGARAJA K. T. Wahyuni, I. W. G. Wisnu, I. N. Suandi Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas
Lebih terperinciSESELEH MATERI TES ULANGAN UMUM SEMESTER GENAP WARSA 2013/2014 PEPLAJAHAN BASA BALI KELAS X RING SMK NEGERI 3 SINGARAJA
SESELEH MATERI TES ULANGAN UMUM SEMESTER GENAP WARSA 2013/2014 PEPLAJAHAN BASA BALI KELAS X RING SMK NEGERI 3 SINGARAJA W Sriani, I W G Wisnu, IG Artawan Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan
Lebih terperinciNUREKSAIN ANGGAH-UNGGUHING BASA BALI RITATKALA PAPARUMAN ADAT RING DESA ADAT SAMPALAN TENGAH, KABUPATEN KLUNGKUNG
NUREKSAIN ANGGAH-UNGGUHING BASA BALI RITATKALA PAPARUMAN ADAT RING DESA ADAT SAMPALAN TENGAH, KABUPATEN KLUNGKUNG Luh Komang Sri Pramawati [1] Ida Bagus Rai [1] Ida Bagus Putra Manik Aryana [2] Jurusan
Lebih terperinciSESELEH WANGUN INSTRINSIK LAN KAJATIAN GUNA SARAT PAGURON-GURON RING PUPULAN CERPEN DA NAKONANG ADAN TIANGE PAKARDIN AGUNG WIYAT S.
SESELEH WANGUN INSTRINSIK LAN KAJATIAN GUNA SARAT PAGURON-GURON RING PUPULAN CERPEN DA NAKONANG ADAN TIANGE PAKARDIN AGUNG WIYAT S. ARDHI I Kdk. Berry. hermana 1, I. A. Pt. Purnami 1, I. B. Putrayasa 2
Lebih terperinciJurusan Pendidikan Bahasa Bali Fakultas Bahasa dan Seni Universitas Pendidikan Ganesha
NGAWIGUNAYANG PIRANTI WAYANG CENKBLONK PINAKA UTSAHA NINCAPANG KAWAGEDAN NYURATLENGKARA SANE MADAGING BASITA PARIBASA SISIA KELAS VII H SMP NEGERI 1 SUKASADA 1 I Gede Suputra, 1 I Gede Gunatama, 2 Ida
Lebih terperinciKEWAGEDAN NGRESEPANG WANGUN DASAR LAN ARTOS KRUNA DWILINGGA SISIA KELAS X SMA NEGERI 2 BANJAR SINGARAJA
KEWAGEDAN NGRESEPANG WANGUN DASAR LAN ARTOS KRUNA DWILINGGA SISIA KELAS X SMA NEGERI 2 BANJAR SINGARAJA Ni Made Yuniharsih I.N. Suandi 1, I. K. Paramarta 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan
Lebih terperinciKAWENTENAN ANGGAH-UNGGUHING BASA BALI RING NASKAH DRAMA I GODOGAN JURUSAN PENDIDIKAN BASA BALI WARSA 2015/2016
KAWENTENAN ANGGAH-UNGGUHING BASA BALI RING NASKAH DRAMA I GODOGAN JURUSAN PENDIDIKAN BASA BALI WARSA 2015/2016 Olih: Kadek Moni Ratningsih, NIM 1212051016 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Fakultas Bahasa
Lebih terperinciNGAWIGUNAYANG METODE AUDIOLINGUAL ANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NEMBANGANG PUPUH MASKUMAMBANG SISIA KELAS X MIPA 2 SMA NEGERI 1 SINGARAJA
NGAWIGUNAYANG METODE AUDIOLINGUAL ANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NEMBANGANG PUPUH MASKUMAMBANG SISIA KELAS X MIPA 2 SMA NEGERI 1 SINGARAJA I Made Wisnawa 1 I Wayan Wendra 1, Sang Ayu Putu Sriasih 2 Jurusan
Lebih terperinciSESELEH WANGUN INTRINSIK LAN KAJATIAN GUNA SARAT PAGURON-GURON RING SATUA PAN BALANG TAMAK
SESELEH WANGUN INTRINSIK LAN KAJATIAN GUNA SARAT PAGURON-GURON RING SATUA PAN BALANG TAMAK K. Devi Antariyani 1 I. N. Suandi 1 I. K. Paramarta 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha
Lebih terperinciWANGUN INTRINSIK LAN AJI PANGAJAH-AJAHAN TATA LAKSANA RING SATUA BAWAK MABASA BALI WARSA 1975
WANGUN INTRINSIK LAN AJI PANGAJAH-AJAHAN TATA LAKSANA RING SATUA BAWAK MABASA BALI WARSA 1975 N. M. Ari Puja Astiti 1, I. B. M. Ludy Paryatna 1, I. G. Nurjaya 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas
Lebih terperinciKAWENTENAN DIALEK BALI AGA RING DESA DAUSA KECAMATAN KINTAMANI KABUPATEN BANGLI
KAWENTENAN DIALEK BALI AGA RING DESA DAUSA KECAMATAN KINTAMANI KABUPATEN BANGLI I Ketut Agus Adi Putra 1 Ida Ayu Sukma Wirani 1, Ida Ayu Pt. Purnami, S.S, M.Pd 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas
Lebih terperinciTEKS GEGURITAN DARMAKAYA: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH: KADEK RIKA ARIPAWAN NIM:
TEKS GEGURITAN DARMAKAYA: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH: KADEK RIKA ARIPAWAN NIM: 1101215023 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA 2015 TEKS GEGURITAN DARMAKAYA:
Lebih terperinciTEKS TUTUR CANDRABHERAWA: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI
TEKS TUTUR CANDRABHERAWA: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH : NI NYOMAN AYU PUSPITA DEWI NIM: 1101215012 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2015 i TEKS TUTUR
Lebih terperinciSKRIPSI ANALISIS STRUKTUR DAN SOSIOLOGIS DRAMA MULIH KARYA I NYOMAN MANDA OLEH : NI PUTU HARUM KARTIKA DEWI NIM
SKRIPSI ANALISIS STRUKTUR DAN SOSIOLOGIS DRAMA MULIH KARYA I NYOMAN MANDA OLEH : NI PUTU HARUM KARTIKA DEWI NIM 1101215006 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR
Lebih terperinciSESELEH WANGUN CARITA MIWAH PIKENOH PENDIDIKAN KARAKTER RING PUPULAN SATUA KEMBANG RAMPE KASUSASTRAAN BALI PURWA I
SESELEH WANGUN CARITA MIWAH PIKENOH PENDIDIKAN KARAKTER RING PUPULAN SATUA KEMBANG RAMPE KASUSASTRAAN BALI PURWA I N.K. Suwitriyani 1, I.W.G. Wisnu 1, M. Sri Indriani 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas
Lebih terperinciTUTUR ANGKUS PRANA: KAJIAN STRUKTUR DAN SEMIOTIKA. Oleh: NI KADEK DEWI SANTHIASTINI
TUTUR ANGKUS PRANA: KAJIAN STRUKTUR DAN SEMIOTIKA Oleh: NI KADEK DEWI SANTHIASTINI 1101215002 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA 2015 i TUTUR ANGKUS PRANA: KAJIAN
Lebih terperinciTEKS GEGURITAN PADEM WARAK ANALISIS BENTUK, FUNGSI, DAN MAKNA
TEKS GEGURITAN PADEM WARAK ANALISIS BENTUK, FUNGSI, DAN MAKNA OLEH: I PUTU BAYU MUTRA WIBAWA NIM 1101215024 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2015 i 1 TEKS
Lebih terperinciNUREKSAIN ANGGAH-UNGGUHING BASA RING CERPEN MABASA BALI RUBRIK ORTI BALI, KORAN BALI POST 2016
e-journal JPBB Universitas Pendidikan Ganesha Jurusan Pendidikan Bahasa Bali NUREKSAIN ANGGAH-UNGGUHING BASA RING CERPEN MABASA BALI RUBRIK ORTI BALI, KORAN BALI POST 2016 ayusastrinidewi@yahoo.co.id,
Lebih terperinciSESELEH GUNA SARAT WATEK PAAJAH-AJAH RING SAJERONING GEGURITAN RAJAPALA
SESELEH GUNA SARAT WATEK PAAJAH-AJAH RING SAJERONING GEGURITAN RAJAPALA Gd Yuli Sutrawan 1, I. A. Sukma Wirani 1, I W. Artika 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja,
Lebih terperinciGENDING-GENDING REGGAE BALI JONI AGUNG SESELEH SEMIOTIKA TETUJON IDUP MANUSA PAIKETANNYANE SARENG AJAH-AJAHAN PAWATEKAN
GENDING-GENDING REGGAE BALI JONI AGUNG SESELEH SEMIOTIKA TETUJON IDUP MANUSA PAIKETANNYANE SARENG AJAH-AJAHAN PAWATEKAN I.B. Pidada Adi Putra 1, I.B. Putra Manik Aryana 1, I.B. Ludy Paryatna 2 Jurusan
Lebih terperinciWARNA (VARIASI) BASA BALI RING SESURATAN KWACA (BAJU KAOS)
WARNA (VARIASI) BASA BALI RING SESURATAN KWACA (BAJU KAOS) N. P. Febri Yuliani 1, I. K. Paramarta 1, G. Artawan 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja, Indonesia e-mail:
Lebih terperinciPELESTARIAN BAHASA BALI DALAM MEDIA CETAK BERBAHASA BALI: KAJIAN SOSIOLINGUISTIK OLEH ANAK AGUNG ISTRI ITA RYANDEWI NIM:
PELESTARIAN BAHASA BALI DALAM MEDIA CETAK BERBAHASA BALI: KAJIAN SOSIOLINGUISTIK OLEH ANAK AGUNG ISTRI ITA RYANDEWI NIM: 1101215033 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA
Lebih terperinciTUTUR LEBUR GANGSA; ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH: I MADE OKA PARIATNA
TUTUR LEBUR GANGSA; ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH: I MADE OKA PARIATNA 1001215034 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2016 i TUTURLEBUR GANGSA; ANALISIS
Lebih terperinciJurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja, Indonesia
RERAWATAN DIALEK BASA BALI RING TEMBANG POP BALI: STUDI KASUS SAJERONING TEMBANG POP BALI MAMURDA CIRI-CIRI KEKAWIAN YONG SAGITA MIWAH BALI UNITED KEKAWIAN KRISNA SURYA PURPA KASOBYAHANG ANTUK DI UBUD
Lebih terperinciCAMPUR KODE BASA INDONESIA RING PANGAJAHAN BASA BALI KELAS V SD LAB UNDIKSHA
CAMPUR KODE BASA INDONESIA RING PANGAJAHAN BASA BALI KELAS V SD LAB UNDIKSHA N. K. Wulan Adnyasari 1, I. B. Ludy Paryatna 1, I.B. Sutresna 2. Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha
Lebih terperinciUCAPAN TERIMA KASIH. Puji syukur dipanjatkan ke hadapan Ida Sang Hyang Widhi Wasa/Tuhan Yang
UCAPAN TERIMA KASIH Om Swastyastu, Puji syukur dipanjatkan ke hadapan Ida Sang Hyang Widhi Wasa/Tuhan Yang Maha Esa, karena berkat rahmat-nya, skripsi ini dapat diselesaikan tepat waktu. Skripsi yang berjudul
Lebih terperinciSESELEH PANGAWIGUNAAN BASA BLACKBERRY MESSAGE (BBM) YOWANA RING BR. DUSUN SALA, DESA ABUAN, KECAMATAN SUSUT, KAB. BANGLI
SESELEH PANGAWIGUNAAN BASA BLACKBERRY MESSAGE (BBM) YOWANA RING BR. DUSUN SALA, DESA ABUAN, KECAMATAN SUSUT, KAB. BANGLI 1 I Ni luh Umi Astary, 1 I Ida Bagus Rai, 2 I I Gede Nurjaya Jurusan Pendidikan
Lebih terperinciARTI LEKSEM SUKATING (UKURAN) NGANGGEN LIMA LAN BATIS RING ASTA KOSALA-KOSALI
ARTI LEKSEM SUKATING (UKURAN) NGANGGEN LIMA LAN BATIS RING ASTA KOSALA-KOSALI I Md Werdiatmaja 1, I Kt Paramarta 1, I Gd Artawan, 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja,
Lebih terperinciSOR SINGGIH BASA BALI RING PARUMAN SUBAK ABIAN DESA ADAT ASAHDUREN, KECAMATAN PEKUTATAN, JEMBRANA
e-journal JJPBB Universitas Pendidikan Ganesha Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Vol: 2 No:1(2015) SOR SINGGIH BASA BALI RING PARUMAN SUBAK ABIAN DESA ADAT ASAHDUREN, KECAMATAN PEKUTATAN, JEMBRANA N. K. Lady
Lebih terperinciTEKS TUTUR JONG MANTEN: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH: DESAK PUTU ELVIANA DEWI NIM:
TEKS TUTUR JONG MANTEN: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH: DESAK PUTU ELVIANA DEWI NIM: 1101215008 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2015 i TEKS TUTUR JONG
Lebih terperinciTEKS GEGURITAN MANTRI SANAK LIMA ANALISIS STRUKTUR DAN NILAI
SKRIPSI TEKS GEGURITAN MANTRI SANAK LIMA ANALISIS STRUKTUR DAN NILAI OLEH NI PUTU NOVIYANTI WARDANI NIM 1201215007 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS ILMU BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2016 i TEKS
Lebih terperinciCAMPUHAN WARNA BASA (CAMPUR KODE) SANE WENTEN RING PABLIGBAGAN SUBAK ANYAR DESA PADANGKELING, KECAMATAN BULELENG, KABUPATEN BULELENG, WARSA 2016
CAMPUHAN WARNA BASA (CAMPUR KODE) SANE WENTEN RING PABLIGBAGAN SUBAK ANYAR DESA PADANGKELING, KECAMATAN BULELENG, KABUPATEN BULELENG, WARSA 2016 Komang Rina Dewi, I Nyoman Sudiana, I Nengah Martha Jurusan
Lebih terperinciKATA PENGANTAR. atas berkat rahmat-nya skripsi yang berjudul Novel Sing Jodoh Analisis
KATA PENGANTAR Om Swastiastu, Puji syukur dipanjatkan kehadapan Ida Sang Hyang Widhi Wasa karena atas berkat rahmat-nya skripsi yang berjudul Novel Sing Jodoh Analisis Psikologi Sastra ini dapat disusun
Lebih terperinciJurusan Pendidikan Bahasa Bali, FBS. Universitas Pendidikan Ganesha. Singaraja, Indonesia
NGAWIGUNAYANG MODEL PEMBELAJARAN KOOPERATIF TIPE MAKE A MATCH ANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT WACANA BAWAK ANTUK AKSARA ANCENG SISIA KELAS XII IPS 2 SMA NEGERI 4 SINGARAJA WARSA PALAJAHAN 2015/2016 Kadek
Lebih terperinciCAMPUH KODE SAJERONING PRASASTI MABASA BALI KUNO SAKING WARSA MASEHI
CAMPUH KODE SAJERONING PRASASTI MABASA BALI KUNO SAKING WARSA 989-1011 MASEHI Gd. Edi Subawa 1, I Kt. Paramarta 1, I. B. Rai 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja, Indonesia
Lebih terperinciMITOS DI NUSA PENIDA ANALISIS STRUKTUR, FUNGSI, DAN MAKNA
SKRIPSI MITOS DI NUSA PENIDA ANALISIS STRUKTUR, FUNGSI, DAN MAKNA Oleh : NI PUTU SUDIASIH NIM : 1101215035 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA 2015 i MITOS DI NUSA
Lebih terperinciGEGURITAN KONTABOJA: ANALISIS STRUKTUR DAN MAKNA OLEH: IDA AYU EKA PURNAMA WULANDARI NIM
GEGURITAN KONTABOJA: ANALISIS STRUKTUR DAN MAKNA OLEH: IDA AYU EKA PURNAMA WULANDARI NIM 1101215022 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2015 1 i GEGURITAN
Lebih terperinciSOR SINGGIH BASA BALI SAJERONING PARUMAN BANJAR ADAT GUNUNG BIAU, DESA MUNCAN, KABUPATEN KARANGASEM
SOR SINGGIH BASA BALI SAJERONING PARUMAN BANJAR ADAT GUNUNG BIAU, DESA MUNCAN, KABUPATEN KARANGASEM Ni Luh Pt. Ratna Dewi 1, Md. Sri Indriani 1, I Kt. Paramartha 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas
Lebih terperinciTETILIK SOR SINGGIH BASA BALI RING PASANGKEPAN KRAMA DESA PAKRAMAN AYUNAN, KECAMATAN ABIANSEMAL, KABUPATEN BADUNG
TETILIK SOR SINGGIH BASA BALI RING PASANGKEPAN KRAMA DESA PAKRAMAN AYUNAN, KECAMATAN ABIANSEMAL, KABUPATEN BADUNG 1 I W. Adhi Mahardika, 1 I.B. Putra Manik Aryana, 2 I G. Gunatama. Jurusan Pendidikan Bahasa
Lebih terperinciGEGURITAN ANGGASTYA: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI
SKRIPSI GEGURITAN ANGGASTYA: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI NI MADE OKTA ERA YATI NIM :1201215029 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS ILMU BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2016 i GEGURITAN ANGGASTYA: ANALISIS
Lebih terperincie-journal JPBB Universitas Pendidikan Ganesha Jurusan Pendidikan Bahasa Bali (Volume 2 Tahun 2015)
ANALISIS BAHASA BALI YANG DISEMPURNAKAN DALAM BUKU AWIG-AWIG SUBAK KACANGBUBUAN, DESA ADAT MAS Ni Kd. A. Andriani, Ida A. Pt. Purnami, I Ngh. Martha Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan
Lebih terperinciESTETIKA POSMODERN MIWAH GUNA SARAT PAGURON-GURON DOLANAN 'MATIGTIG PAPAH BIU' DUTA KABUPATEN KARANGASEM RING PKB 2015
ESTETIKA POSMODERN MIWAH GUNA SARAT PAGURON-GURON DOLANAN 'MATIGTIG PAPAH BIU' DUTA KABUPATEN KARANGASEM RING PKB 2015 I W. Pasek Eka Yasa 1 I. A. Sukma Wirani 1, M. Sri Indriani 2 Jurusan Pendidikan Bahasa
Lebih terperinciSKRIPSI KAMUS BALI INDONESIA BIDANG ISTILAH UPAKARA MANUSA YADNYA DI KABUPATEN BADUNG
SKRIPSI KAMUS BALI INDONESIA BIDANG ISTILAH UPAKARA MANUSA YADNYA DI KABUPATEN BADUNG PUTU KRISNA APRIANTI NIM 1201215021 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS ILMU BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2016
Lebih terperinciSESELEH BASA SANE KAANGGEN MIWAH GUNASARAT SANE WENTEN RING GEGURITAN PURWAJATI, PAKARDIN I GEDE NGEMBAK, DRUWEN GEDONG KIRTYA, SINGARAJA
SESELEH BASA SANE KAANGGEN MIWAH GUNASARAT SANE WENTEN RING GEGURITAN PURWAJATI, PAKARDIN I GEDE NGEMBAK, DRUWEN GEDONG KIRTYA, SINGARAJA 1 P. Suarsana, 1 S. A. P. Sriasih, 2 I. B. Rai. Jurusan Pendidikan
Lebih terperinciDIALEK BALI AGA SANE KEAANGGEN RI SAJERONING MABASA BALI RING DESA SIDATAPA, KECAMATAN BANJAR, KABUPATEN BULELENG
e-journal JJPBB Universitas Pendidikan Ganesha Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Vol: 2 No:1(2015) DIALEK BALI AGA SANE KEAANGGEN RI SAJERONING MABASA BALI RING DESA SIDATAPA, KECAMATAN BANJAR, KABUPATEN
Lebih terperinciBahan Ajar BAHASA BALI SMA/SMK
Bahan Ajar BAHASA BALI SMA/SMK PEMBELAJARAN BERPUSAT PADA SISWA Permendiknas No. 41 Tahun 2007 (Standar Proses) Kelas XII Semester 1 UNIT 1. MENDENGARKAN SK- 1 KD - 1.1 : : Memahami serta menanggapi berbagai
Lebih terperinciPEMERTAHANAN BAHASA BALI MELALUI GENDING RARE PADA ANAK-ANAK DI SANGGAR KUKURUYUK: KAJIAN SOSIOLINGUISTIK
PEMERTAHANAN BAHASA BALI MELALUI GENDING RARE PADA ANAK-ANAK DI SANGGAR KUKURUYUK: KAJIAN SOSIOLINGUISTIK OLEH: I PUTU PERMANA MAHARDIKA NIM 1101215032 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA
Lebih terperinciSOSIOKULTURAL KRAMA BALI RING SATUA BALI LAN PAIKETANNYANE RING PANGAJAHAN SASTRA BALI
SOSIOKULTURAL KRAMA BALI RING SATUA BALI LAN PAIKETANNYANE RING PANGAJAHAN SASTRA BALI N. K. Erawati 1, 1 N. Yasa, 2 S.A.P. Sriasih Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja,
Lebih terperinciGEGURITAN AJI RAMA RENA ANALISIS STRUKTUR DAN MAKNA
SKRIPSI GEGURITAN AJI RAMA RENA ANALISIS STRUKTUR DAN MAKNA IDA BAGUS DWIJA NANDANA PERSADA NIM 1201215035 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS ILMU BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2017 i SKRIPSI GEGURITAN
Lebih terperinciI Gst A Kd Yulandari, I B Md Ludy Paryatna, Md. Sri Indriani
NUREKSAIN KAWENTENAN ANGGAH-UNGGUHING BASA BALI SAJERONING PAWIWAHAN RING BANJAR SUMBUL, DESA YEHEMBANG KANGIN, KECAMATAN MENDOYO, KABUPATEN JEMBRANA RING WARSA 2016 I Gst A Kd Yulandari, I B Md Ludy Paryatna,
Lebih terperinciTEKS MITOS TAPAKAN BARONG BHATARA SAKTI NAWA SANGA DI KAHYANGAN JAGAT LUHUR NATAR SARI: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI
SKRIPSI TEKS MITOS TAPAKAN BARONG BHATARA SAKTI NAWA SANGA DI KAHYANGAN JAGAT LUHUR NATAR SARI: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI NI PUTU GEK ANNA DELVIA NIM 1201215040 FAKULTAS ILMU BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA
Lebih terperinciBABAD DANGHYANG BANG MANIK ANGKERAN: KAJIAN STRUKTUR DAN FUNGSI
BABAD DANGHYANG BANG MANIK ANGKERAN: KAJIAN STRUKTUR DAN FUNGSI Skripsi untuk Memperoleh Gelar Sarjana Pada Program Studi Sastra Bali Universitas Udayana I KETUT MANIKA JAYA NIM 1201215020 FAKULTAS ILMU
Lebih terperinciTureksa Anggah-ungguhing Basa Ring Novel Ratna Tribanowati, Leak Soleh Solah Leak Pikardin I Made Sugianto
Tureksa Anggah-ungguhing Basa Ring Novel Ratna Tribanowati, Sugianto I M Wira Wartana¹, I. Md. Ludy Paryatna¹, S.A.P Sriasih². Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja, Indonesia
Lebih terperinciPantang menyerah sebelum. mencapai hasil yang maksimal
USULAN SKRIPSI INI TELAH DISETUJUI DANDINILAI OLEH PANITIA PENGUJI PADA PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS ILMU BUDAYA, UNIVERSITAS UDAYANA PADA TANGGAL, 23 PEBRUARI 2017 Berdasarkan SK Ketua Program Studi
Lebih terperinciKATA PENGANTAR. Puji syukur dipanjatkan ke hadapan Tuhan Yang Mahaesa/Ida Sang Hyang
KATA PENGANTAR Om Swastyastu, Puji syukur dipanjatkan ke hadapan Tuhan Yang Mahaesa/Ida Sang Hyang Widhi Wasa karena atas berkat dan rahmat-nya skripsi yang berjudul Variasi Fonologis dan Leksikal Bahasa
Lebih terperinciSESELEH WANGUN LAN KASUKSMAN AJAH-AJAHAN PAWATEKAN RING LELAMPAHAN GATOTKACA DUTA WAYANG CENK BLONK
SESELEH WANGUN LAN KASUKSMAN AJAH-AJAHAN PAWATEKAN RING LELAMPAHAN GATOTKACA DUTA WAYANG CENK BLONK 1 Luh Ekarini, 1 I.B. Putra Manik Aryana, 2 I Gede Nurjaya. Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas
Lebih terperinciSESELEH VARIASI BASA RING DIALEK BALI AGA DESA SERAYA, KECAMATAN KARANGASEM, KABUPATEN KARANGASEM
SESELEH VARIASI BASA RING DIALEK BALI AGA DESA SERAYA, KECAMATAN KARANGASEM, KABUPATEN KARANGASEM N. L. Degeng Ratna Dewi 1, I. B. Rai 1, N. Sudiana 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan
Lebih terperinciCITRA WANITA PENYIHIR DALAM NOVEL RATNA TRIBANOWATI KARYA I MADE SUGIANTO: SUATU KAJIAN KRITIK SASTRA FEMINIS
CITRA WANITA PENYIHIR DALAM NOVEL RATNA TRIBANOWATI KARYA I MADE SUGIANTO: SUATU KAJIAN KRITIK SASTRA FEMINIS OLEH: NI LUH KADEK RICHA DWITASARI NIM: 1101215025 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA
Lebih terperinciKata Kunci : Kidung, Struktur, Semiotik, Smaratantra.
ABSTRAK ANALISIS SEMIOTIKA KIDUNG TUNJUNG BIRU Kidung Tunjung Biru dipilih sebagai objek dalam penelitian ini, karena beberapa alasan. Pertama, gagasan-gagasan yang terkandung di dalamnya, merepresentasikan
Lebih terperinciBAB II KAJIAN PUSTAKA. umum. Menurut Sutarno NS ( 2003 : 32 ) Perpustakaan umum sering diibaratkan
6 BAB II KAJIAN PUSTAKA 2.1 Perpustakaan Umum Perpustakaan merupakan perpustakaan yang ada di lingkungan masyarakat umum. Menurut Sutarno NS ( 2003 : 32 ) Perpustakaan umum sering diibaratkan sebagai Universitas
Lebih terperinciBAB VI FAKTOR PENUNJANG DAN FAKTOR PENGHAMBAT PEMERTAHANAN BAHASA BALI DALAM MASYARAKAT MULTIKULTURAL DI KOTA DENPASAR
86 BAB VI FAKTOR PENUNJANG DAN FAKTOR PENGHAMBAT PEMERTAHANAN BAHASA BALI DALAM MASYARAKAT MULTIKULTURAL DI KOTA DENPASAR Kusumoharidjoyo (2000: 34) menyebutkan faktor penunjang serta faktor penghambat
Lebih terperinciTEKS DRAMA GONG I MADE SUBANDAR HASTA KOMALA ANALISIS BENTUK, FUNGSI, DAN MAKNA
TEKS DRAMA GONG I MADE SUBANDAR HASTA KOMALA ANALISIS BENTUK, FUNGSI, DAN MAKNA OLEH IDA AYU PUTRI PERTIWI NIM 1001215010 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR
Lebih terperinciGEGURITAN PURA TANAH LOT ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH IDA BAGUS PUTU WIASTIKA NIM
GEGURITAN PURA TANAH LOT ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH IDA BAGUS PUTU WIASTIKA NIM 0901215024 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2014 GEGURITAN PURA TANAH
Lebih terperinciABSTRAK GEGURITAN MASAN RODI ANALISIS STRUKTUR DAN NILAI
ABSTRAK GEGURITAN MASAN RODI ANALISIS STRUKTUR DAN NILAI Penelitian terhadap Geguritan Masan Rodi ini membahas tentang analisis struktur dan fungsi. Analisis ini mempunyai tujuan untuk mengungkapkan struktur
Lebih terperinciRENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN ( RPP ) 2
RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN ( RPP ) 2 Sekolah : SMA Negeri 8 Denpasar Mata Pelajaran : Bahasa Daerah Bali Satuan Pendidikan : SMA Kelas / Semester : XI / I Aspek : Menyimak I. Standar Kompetensi :
Lebih terperinciPENYUSUNAN KAMUS SERAPAN DALAM BAHASA BALI
PENYUSUNAN KAMUS SERAPAN DALAM BAHASA BALI 1 I Nengah Suandi, 2 Ida Bagus Putrayasa, 3 I Wayan Wisnu Jurusan Pendidikan Bahasa dan Sastra Indonesia Universitas Pendidikan Ganesha E-mail: nengah_suandi@yahoo.co.id
Lebih terperinciABSTRAK. Kata Kunci: kamus, bahasa, sastra, istilah, kategori.
ABSTRAK Penelitian Kamus Bali-Indonesia Istilah Bahasa dan Sastra Bali bertujuan untuk mengetahui bentuk dan khazanah istilah yang terdapat dalam bahasa dan sastra Bali. Adapun teori yang digunakan dalam
Lebih terperinciI. PURWAKA. Manut swadarma Krama Desa Pakraman Tonja rikala mikukuhang kasukertan jagat malarapan antuk minakadi :
I. PURWAKA. Sangkaning paswecan Ida Hyang Widhi Wasa, sane ngardi Buwana Agung lan Buwana Alit. turmaning ngawisesa kahuripan sarwa prani miwah sarwa tiumuwu, mewastu I Manusa rikala ngupadi kerahajengan
Lebih terperinciBule Belajar Budaya Bali: Kritik Identitas dalam Antologi Cerpen Mekel Paris. I Wayan Eka Septiawan
Bule Belajar Budaya Bali: Kritik Identitas dalam Antologi Cerpen Mekel Paris I Wayan Eka Septiawan Mahasiswa S-2 Prodi Linguistik Konsentrasi Wacana Sastra Email: iwayaneka_septiawan@yahoo.com Judul Buku
Lebih terperinciULANGAN AKHIR SEMESTER GANJIL TAHUN PELAJARAN 2017/2018. Kompetensi Keahlian : Semua Jurusan Kelas : X/1 Hari / Tanggal :
PEMERINTAH PROVINSI BALI DINAS PENDIDIKAN PEMUDA DAN OLAH RAGA SEKOLAH MENENGAH KEJURUAN NEGERI 1 TAMPAKSIRING Alamat : Jl. Ir Soekarno desa sanding Tampaksiring, Gianyar, Bali 80561 Telp. : (0361) 981165
Lebih terperinciPangawedar indik Hak-Hak Azasi Manusia
Pangawedar indik Hak-Hak Azasi Manusia Sami manusane mijil maduluran hak-hak sane pateh lan pastika tur malarapan kebebasan-kebebasan sane mabuat pisan. Perserikatan Bangsa-Bangsa maduwe tatuwek pacang
Lebih terperinciBAB I PENDAHULUAN. Kemunculan roman pendek Nemoe Karma karya I Wayan Gobiah yang
BAB I PENDAHULUAN 1.1 Latar Belakang Kemunculan roman pendek Nemoe Karma karya I Wayan Gobiah yang diterbitkan oleh Balai Poestaka tahun 1931 selalu disebut-sebut sebagai masa awal lahirnya sastra Bali
Lebih terperinciANALISIS MASALAH SOSIAL DALAM KUMPULAN CERPEN KERETA TIDUR KARYA AVIANTI ARMAND JURNAL ILMIAH
ANALISIS MASALAH SOSIAL DALAM KUMPULAN CERPEN KERETA TIDUR KARYA AVIANTI ARMAND JURNAL ILMIAH Diajukan Sebagai Salah Satu Syarat untuk Memperoleh Gelar Sarjana Pendidikan (Strata I) FRANKY ALVA CINO NPM
Lebih terperinciASPEK-ASPEK SOSIAL CERPEN MAGIBUNG, PARAS PAROS, DAN CERPEN SARWAGITA DALAM KUMPULAN CERPEN SAWELAS SATUA BAWAK BASA BALI KARYA I NENGAH SUDIPA
ASPEK-ASPEK SOSIAL CERPEN MAGIBUNG, PARAS PAROS, DAN CERPEN SARWAGITA DALAM KUMPULAN CERPEN SAWELAS SATUA BAWAK BASA BALI KARYA I NENGAH SUDIPA Ni Wayan Sukarini Sastra Bali Fakultas Sastra dan Budaya
Lebih terperinciBAB II KAJIAN PUSTAKA, KONSEP, DAN LANDASAN TEORI. bertumpu pada penelaahan kritis dan mendalam terhadap bahan-bahan pustaka yang
BAB II KAJIAN PUSTAKA, KONSEP, DAN LANDASAN TEORI 2.1 Kajian Pustaka Telaah yang dilakukan untuk memecahkan suatu masalah pada dasarnya bertumpu pada penelaahan kritis dan mendalam terhadap bahan-bahan
Lebih terperinciNureksain Anggah-Ungguhing Basa Kaanggen Ring Kawi Sastra Bali Anyar Sane Nganutin Basa Carita (Wacana Naratif) Lan Bebaosan (Interaktif)
SENIN, 10 AGUSTUS 2 RUANG 1 NO WAKTU NAMA PENELITI JUDUL PENELITIAN REVIEWER 1 09.00-09.20 I Wayan Sadyana, Gede Satya Hermawan Problematika Pengajaran Bahasa Jepang pada Program Pengalaman Lapangan (PPL
Lebih terperinci