SESELEH WANGUN INTRINSIK LAN GUNA SARAT SOSIAL RING PUPULAN SATUA BAWAK MEKEL PARIS PIKARDIN I.B.W. WIDIASA KENITEN

Ukuran: px
Mulai penontonan dengan halaman:

Download "SESELEH WANGUN INTRINSIK LAN GUNA SARAT SOSIAL RING PUPULAN SATUA BAWAK MEKEL PARIS PIKARDIN I.B.W. WIDIASA KENITEN"

Transkripsi

1 SESELEH WANGUN INTRINSIK LAN GUNA SARAT SOSIAL RING PUPULAN SATUA BAWAK MEKEL PARIS PIKARDIN I.B.W. WIDIASA KENITEN I Km. Endi Saputra 1, I N. Martha 1, I.A.Pt.Purnami 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja, Indonesia {komangendisaputra@gmail.com, nengahmartha@yahoo.com, dayupurnamiku@yahoo.com}@undiksha.ac.id Kuub Tetilik puniki matetujon anggen nlatarang (1) wangun intrinsik, lan (2) guna sarat sosial ring pupulan satua bawak Mekel Paris. Tetilikan puniki pinaka tetilikan kapustakaan sane madue sifat deskriptif kualitatif Jejering ring tetilik puniki inggih punika pupulan satua bawak Mekel Paris. Panandang tetilikannyane inggih punika wangun intrinsik lan guna sarat sosial sane wenten ring pupulan satua bawak Mekel Paris. Ring tetilik puniki nganggen tetilik deskriptif kualitatif lan nganggen metode dokumentasi. Data tureksa sane kaanggen inggih punika analisis kualitatif, pah-pahannyane (1) identifikasi data, (2) klasifikasi data, (3) deskriftif data, (4) pamicutet. Kawentenan wangun intrinsik punika wenten pepitu inggih punika (1) unteng, (2) pragina miwah pawatekannyane, (3) lelintihan, (4) rerawatan, (5)sudut pandang, (6) paribasa lan (7) piteket. Samian wangun intrinsik puniki prasida kepanggihin ring pupulan satua bawak Mekel Paris. Guna sarat Sosial sane prasida kepanggihin ring pupulan satua bawak Mekel Paris wantah solas inggih punika ring satua bawak Mekel Paris kesetiaan wenten kakalih, kekeluargaan, lan kepedulian. Ring satua bawak Jackris wenten kesetiaan, toleransi, lan keadilan. Ring satua bawak Jro Jepun wenten pengabdian, disiplin, demokratis. Ring satua bawak Made Smith wenten kepedulian, tolong menolong, rasa memiliki, kesetiaan. Ring satua bawak Takamura wenten pengabdian, kesetiaan, rasa memiliki. Ring satua bawak Van Boch wenten tolong menolong, demokratis, kerjasama, lan kesetiaan. Cutetnyane pupulan satua bawak Mekel Paris puniki sampun kawangun olih wangun sane jangkep tur guna sarat sosial sane pinih akeh kapanggihin inggih punika guna sarat sosial kesetiaan. Dumogi pikolih tetilikan puniki prasida mawiguna majeng ring pembina basa Bali pamekasnyane ring sajroning satua bawak. Kruna jejaton: satua bawak, intrinsik, gunasarat sosial

2 Abstrak Penelitian ini bertujuan untuk mendeskripsikan (1) struktur intrinsik dan (2) nilai sosial yang ada dalam kumpulan cerpen Mekel Paris. Penelitian ini merupakan penelitian kepustakaan yang bersifat deskriftif kualitatif. Subjek penelitian ini adalah kumpulan cerpen Mekel Paris. Objek penelitian ini adalah struktur intrinsik dan nilai sosial yang ada dalam kumpulan cerpen Mekel Paris. Penelitian ini dirancang sebagai penelitian deskriptif kualitatif dan pengumpulan data dilakukan dengan menggunakan metode dokumentasi. Metode analisis data yang digunakan adalah analisis kualitatif dengan tahapan (1) identifikasi data, (2) klasifikasi data, (3) deskriftif data, dan (4) penyimpulan. Struktur intrinsik ini ada tujuh yaitu, (1) tema, (2) tokoh dan penokohannya, (3), alur (4) latar, (5) sudut pandang (6) gaya bahasa, dan (7) amanat. Ketujuh struktur intrinsik itu sudah dapat dijumpai dalam kumpulan cerpen Mekel Paris ini. Dalam kumpulan cerpen Mekel Paris ini hanya terdapat 11 nilai sosial yang dijumpai yakni dalam cerpen Mekel Paris terdapat kesetiaan, kekeluargaan, dan kepedulian. Dalam cerpen Jackris terdapat kesetiaan, toleransi, dan keadilan. Cerpen Jro Jepun terdapan pengabdian, disiplin, demokratis. Dalam cerpen Made Smith terdapat kepedulian, tolong menolong, rasa memiliki, kesetiaan. Dalam cerpen Takamura terdapat pengabdian, kesetiaan, rasa memiliki. Dan di dalam cerpen Van Boch terdapat tolong menolong, demokratis, kerjasama, dan kesetiaan. Dapat disimpulkan kumpulan Cerpen Mekel Paris ini sudah terdapat unsur cerpen yang sesuai dengan unsur-unsur pembangun cerpen dan nalai sosial yang paling banyak ditemukan yaitu nilai sosial kesetiaan. Semoga hasil penelitian ini dapat bermanfaat bagi pembinaan bahasa Bali khususnya dalam cerpen. Kata Kunci: cerpen, struktur intrinsik, nilai sosial Abstract The present study aimed at describing (1) intrinsic elements and (2) social values exisying in a short story entitled Mekel Paris. This research is a descriptive qualitative literatura nature. The subject of this studu was a collection of short stories entitled Mekel Paris. The object of this study was intrinsic elements and social values which exist in the ahort stories. This study was designed as descriptive qualitative and the data were collected by usong dokumentation method. The data were analyzed in four stages (1) data identification, (2) data classification, (3) data description, and (4) conclusion. There are seven intrinsic elements including (1)theme, (2) character and characterization, (3) plot, (4) setting, (5) point of view, (6) Pabguage style, and (7) moral value. Those seven elements were found in the short stories. In the short stories, there were found 11 social values, in Mekel Paris there were loyalty, kinship, and care. I Jackris there were loyalty, tolerance, and justice. In Jro Jepun there were. Dedication, discipline, democracy. In Made smith there were care, helping each other, sense of owning, and loyalty. In Takamura there were dedication, loyalty, sense of owning, in Van Boch there were helping each other, Democracy, cooperation, and loyalty. It could be concluded that there have been intrinsic elements in these short stories and the most frequent social value was loyalty. Hopefully this study can be beneficial in Balinese language teaching and learning, specifically in terma of ahort stories. Keywords: short story, intrinsic elements, social value PURWAKA Kasusastraan inggih punika makasamian kaweruhan sane madasar antuk pikenoh tur prasida kasinahang antuk tulisan sane becik tur ngulangunin (Gautama, 2007: 2). Siosan ring punika, Antara (2006: 1) nlatarang kasusastraan Bali inggih punika makasamian kria sastra sane nganggen basa Bali tur madaging unggahan manah utawi kaweruhan sane medal sangkaning budi herdaya para jana. Cutetnyane kasusastraan inggih punika makesamian kria sastra sane madasar antuk pikayun sang sane ngaryanin lan prasida ngarya sang sane tiosan ngarasayang bagia tur seneng ri kala ngwacen. Kasusastraan Bali kaepah dados

3 papat inggih punika manut wentuk, tata cara maosang, aab, lan manut basanyane (Antara, 2011: 2). Manut aabnyane kasusastraan Bali kaepah dados kalih inggih punika kasusastraan Bali purwa lan kasusastraan Bali anyar. Kasusastraan Bali anyar punika wenten petang pahan minakadi puisi, satua bawak, drama miwal novel (Antara, 2006: 4). Satua bawak inggih punika silih sinunggil kria sastra sane madaging kirang langkung kruna. Satua bawak kawangun antuk kalih unsur minakadi wangun intrinsik lan ekstrinsik. Wangun intrinsik kaanggen natasang, mengkaji, lan nlatarang kawigunan ring sajeroning paiketan unsur fiksi sane nguningayang indik daging ring kria sastra. Wangun intrinsik inggih punika unsur-unsur sane ngawangun kria sastra minakadi (unteng, lelintihan carita, pragina, rerawatan, piteket, sudut pandang lan gaya bahasa ) punika taler wangun ekstrinsik inggih punika samian unsur sane wenten ring sisi kria sastra minakadi para pangwacen, embasnyane sang pangawi, pengalaman idup pangawi, kulit buku, tebel buku, nanging prasida ngiusin kria sastranyane. Kria sastra akeh sane nyihnayang indik guna sarat lan piteket-piteket sane prasida kaanggen sesuluh maparilaksana becik ring jagate. Manut Revan (ring Zubaedi, 2004: 12) guna sarat sosial inggih punika silih sinunggil parilaksana sane patut kaanggen sesuluh ri kala masimakrama mangda prasida ngamolihang kauripan sane demokratis lan harmonis. Guna sarat sosial sumangdane prasida kauningin olih alit-alit sakadi mangkin krana guna sarat sosial pinaka sesuluh maparisolah ri kala masimakrama. Manut Zubaedi (2004: 13) Guna sarat sosial wenten makudangkudang pahannyane minakadi kasih sayang sane kawangun antuk (pengabdian, tolong menolong, kekeluargaan, kesetiaan, kepedulian), tanggung jawab sane kawangun antuk (rasa memiliki, disiplin, empati), keserasian idup sane kawangun antuk (keadilan, toleransi, kerjasama, demokrasi). Pupulan satua bawak Mekel Paris puniki silih sinunggil kria sastra sane kakaryanin olih Ida Bagus Wayan Widiasa Keniten. Ring pupulan satua bawak Mekel Paris puniki wenten 12 murda satua bawak, nanging panilik wantah ngambil 6 murda minakadi; Mekel Paris, Jackris, Takamura, Made Smith, Jro Jepun, lan Van Boch Santukan saking 6 murda puniki akeh sane madaging indik guna sarat sosial. Daging satua bawak puniki becik pisan, krana nenten madaging indik hiburan manten nanging guna sarat sosial sane wenten ring satua bawak punika kadasarin antuk kawentenan sane suyakti ring para jana, pamekasnyane ring krama Bali. Ring kria sastra Mekel Paris puniki silih sinunggilnyane nyihnayang indik pawiwahan, pamekasnyane jadma sane makasta brahmana nglaksanayang pawiwahan sareng jadma saking dura negara sane sampun sinah madue budaya sane matiosan. Saking irika prasida kacingak guna sarat sosial pamekasnyne ring kesetian inggih punika ri kala Ida Bagus Rai nglaksanayang pawiwahan sareng Christina, yadiastun Christina dados jadma dura negara sane sampun sinah madue kabudayaan sane masiosan, nanging sangkaning tresna sane sujati ipun misadya magentos agama lan mlajahin indik tata titi adat ring wewidangan jagat Bali. Punika taler ring guna sarat kepedulian ri kala Ida Bagus Rai sampun marabian sareng Christina prasida kacingak guna sarat kepedulain Pranda Gde ngajahin Christina makidung, mawirama, wargasari, miwah nyurat aksara Bali mangda sayan teleb ring budaya miwah kesenian Bali. Tetilik puniki nenten ja tetilikan sane kapertama ngeninin indik wangun miwah guna sarat sane wenten ring kria sastra. Tetilik sane masaih sampun naenin kamargiang, minakadi (1) Analisis Struktur Dan Nilai Sosio Religius Dalam Teks Satua Pan Balang Tamak olih Kadek Sri Mutasiani Astu ring warsa Tetilikan saking Kadek Sri Mutasiani Astu puniki nyelehin indik struktur lan guna sarat sosio religius ring satua Pan Balang Tamak. (2) Analisis Nilai Sosial Dalam Novel Edensor Karya Andre Hirata olih Januar Efendi ring warsa Tetilikan saking Januar Efendi puniki wantah nyelehin indik guna sarat sosial sane wenten ring novel Edensor. Malarapan antuk napi sane katlatarang ring ajeng, ring guna sarat

4 sosial wenten makudang-kudang guna sarat sane prasida kaanggen sesuluh ri kala maurip ring para jana. Guna sarat sosial sane wenten ring pupulan satua bawak Mekel Paris puniki akeh sane prasida kapanggihin. Malarapan antuk punika panilik pacang ngalaksanayang tetilik sane mamurda Seseleh Wangun Intrinsik Lan Guna Sarat Sosial Ring Pupulan Satua Bawak Mekel Paris Pikardin I.B.W Widiasa Keniten. Kaaptiang pikolih saking tetilik puniki prasida kaanggen sesuluh utawi pedoman olih sang sane ngawacen ri kala masimakrama ring para jana. Bantang pikobet sajeroning tetilikan puniki inggih punika (1) Sapunapi wangun intrinsik sane wenten ring pupulan satua bawak Mekel Paris pikardin I.B.W. Widiasa Keniten? Miwah (2) Sapunapi guna sarat sosial sane wenten ring pupulan satua bawak Mekel Paris pikardin I.B.W. Widiasa Keniten? Tetujon ring tetilikan puniki inggih punika (1) Mangda uning wangun intrinsik ring pupulan satua bawak Mekel Paris pikardin I.B.W. Widiasa Keniten miwah (2) Mangda uning guna sarat sosial ring pupulan satua bawak Mekel Paris pikardin I.B.W. Widiasa Keniten. Ri tatkala nglaksayang tetilik kabuatan makudang-kudang sepat sikusiku sane mapaiketan sareng bantang pikobet sane pacang kapaparang. Tetilik sane klaksanayang pastika nganutin ugeruger sane sampun kacumpuin. Sepat sikusiku sane kaanggen dasar panuntun sajroning ngamargiang tatilikan puniki inggih punika: (1) Teges Kasusastraan, (3) Teges Satua Bawak (4) Wangun (Struktur) Kria Sastra, (5) Teges Guna Sarat, (6) Kasukseman Guna Sarat Sosial. Badudu (1975: 5) nlatarang kasusastraan mawit saking kruna lingga susastra sane polih wewehan ka-an. Kruna lingga susastra kawiaktiannyane kruna lingga kaping kalih (secunderaistam) duaning prasida malih kaperangang antuk su miwah sastra. Manut Karmini (2011: 102) satua bawak inggih punika silih sinunggil carita sane nyihnayang indik kahanan, peristiwa kejiwaan, lan kauripan. Tiosang ring punika manut Putera (2006: 6) watesan satua bawak inggih punika, akeh kruna 500 kantos kruna utawi 2 kantos 25 kaca ring kertas kuarto antuk spasi kalih. Kria sastra minakadi satua bawak nyaritayang paridabdab ring para jana sane kasinahang nganggen kruna sane kaulat mangda dados sikian lengkara sane becik tur ngulangunin. Manut Wellek & Warren (ring Karmini, 2011: 14) akeh sane kabaosang indik kritikus ri kala nilikin indik kria sastra, minakadi wangun intrinsik lan ekstrinsik. Wangun intrinsik inggih punika unsur-unsur sane ngawangun kria sastra minakadi (unteng, lelintihan carita, pragina, rerawatan, piteket, sudut pandang lan gaya bahasa). Ring kria sastra akeh sane nyihnayang indik guna sarat lan piteketpiteket sane prasida kaanggen sesuluh maurip ring jagate. Manut Supriyandi (2006: 18) guna sarat inggih punika pari solah sane karasayang becik, patut, ngawi bagia, mawiguna, sane patut kauningin. Punika taler manut Koentjaraningrat (1976: 677) guna sarat inggih punika silih sinunggil parilaksana sane madaging ida lan gagasan turmaning mawiguna ri kala masimakrama ring para jana. Manut Zubaedi (2004: 13) Guna sarat sosial wenten makudang-kudang pahannyane minakadi kasih sayang sane kawangun antuk (pengabdian, tolong menolong, kekeluargaan, kesetiaan, kepedulian), tanggung jawab sane kawangun antuk (rasa memiliki, disiplin, empati), keserasian idup sane kawangun antuk (keadilan, toleransi, kerjasama, demokrasi). Guna sarat sosial ngicen kaweruhan majeng ring para jana mangda maurip antuk saling tresnain, satia ring semeton miwah madue kahanan sane demokratis. KRAMANING TETILIK Ring sajeroning tetilikan kaaptiang tetilik puniki karencanayang antuk kramaning tetilik sane manut sareng pikobet lan tetujon tetilik sane mawiguna tur prasida ngawantu panilik ri kala nuntun tetilik sane pacang kamargiang. Tetilik kalaksanayang nganutin tata cara sana manut ring daya, mangda prasida kawiweke olih manusa. Kramaning sane kaanggen ring tetilik puniki inggih punika (1) palihan tetilik, (2) jejering lan panandang tetilik, (3) mupulang data, (4) piranti tetilik, (5) data tureksa.saking makudang-kudang rancangan tetilikan ring ajeng, tetilikan

5 puniki pinaka tetilikan kapustakaan sane madue sifat deskriptif kualitatif. Tetilikan kapustakaan sane madue sifat deskriptif kualitatif inggih punika sumber datanyane saking kapustakaan sane marupa satua bawak tur data sane kapolihang kawedar antuk kruna-kruna ngeninin indik wangun intriksik lan guna sarat sosial ring pupulan satua bawak Mekel Paris.Jejering madue kawigunan sane mabuat pisan ring sajeroning tetilik lan dados pikobet ring tetilik. Ring tetilik puniki sane dados jejering nyane inggih punika pupulan satua bawak Mekel Paris. Penandang tetilik inggih punika kahanan indik piranti, jadma utawi kawentenan marupa parisolah sane dados uratian ring tetilik. Sane dados penandang ring tetilik puniki inggih punika kawentenan wangun intrinsik lan guna sarat sosial ring pupulan satua bawak Mekel Paris. Kramaning mupulang data sane kaanggen ring tetilik puniki inggih punika kramaning dokumentasi. Ring tetilik puniki data sane jagi karereh ngaggen kramaning dokumentasi inggih punika daging cakepan pupulan satua bawak Mekel Paris pikardin I.B.W. Widiasa Keniten sane pinaka sarana ri kala ngamargiang tetilikan. Manut kramaning tetilik sane kaanggen mupulang data inggih punika kramaning dokumentasi. Malarapan antuk punika piranti sane kaanggen ngwantu ngarereh data punika kasengguh kartu data. Kartu data puniki kaanggen nyurat kawentenan guna sarat sosial sane wenten ring pupulan satua bawak Mekel Paris. Sausan Mupulang data, mangkin kalanturang antuk nureksain data. Data sane sampun kapupulang punika katureksain antuk analisis data deskriptif kualitatif. Tata cara sane kaanggen ri kala nureksain data inggih punika tata cara deskriptif utawi teknik data sane kapolihang punika kaubah miwah katlatarang antuk lengkara utawi kadadosang uraian. Madasar antuk teori data tureksa, tetilikan puniki nganggen tata cara minakadi : (1) identifikasi data, (2) klasifikasi data, (3) menyajikan data, (4) lan pamicutet (penyimpulan). PIKOLIH lan TETEPASAN Data sane kapolihang saking papolih tetilik inggih punika data indik wangun intrinsik lan guna sarat sosial sane wenten ring pupulan satua bawak Mekel Paris. Ring pupulan satua bawak Mekel Paris puniki kawentenan wangun intrinsik sane wenten papitu punika samian kepangihin ring pupulan satua bawak Mekel Paris puniki, minakadi: unteng, pragina utawi pawatekannyane, lelintihan, rerawatan, bebaosan utawi basa basita, sudut pandang lan piteket. Satua bawak Mekel Paris puniki sane dados untengnyane inggih punika hukum karmaphala. Minakadi ring ketusan puniki Bli, yen ade anak melegan-legan dikalane ade anak kasakitan. Patuh teken ngelegaang kesakitan anak. Mani puan bli lakar taen ngerasayang sakit. (Keniten, 2012:4). Karmaphala inggih punika hasil saking parisolah sane sampun kamargiang ring kauripan. Napi sane iraga laksanayang ring kahuripane puniki, pastika jagi mikolihang hasil sane setimpal sareng parilaksana sane kamargiang. Lelintihan sane kaanggen ring satua bawak Mekel Paris puniki inggih punika lelitihan maju. Latar galah sane kasinahang ring satua bawak Mekel Paris inggih punika ring rahina saniscara, 3 warsa sesampune ngamargiang pawiwahan. Latar Genah (tempat) carita puniki inggih punika Ring pantai Kuta lan ring gria. Latar sosial sane kapanggihin nyihnayang indik paubahan parilaksana (prilaku sosial) Ida Bagus Rai sane ngecat rabut Ida mangda mawarna kuning, Punika taler wenten tradisi majejaitan sane klaksanayang olih Mekel Paris krana sampun dados jatma Hindu Bali. Pragina-pragina sane wenten ring satua bawak Mekel Paris inggih punika Ida Bagus Rai, Mekel Paris (Christina), Dayu Sastra, Pranda Gde lan Pranda Istri, Dayu Raka, Balian. Pragina Mekel Paris Ipun nyinhang indik karakter sane tresna ring budaya Bali, jemet makarya, madue tekad utawi utsaha ri kala ngarereh napi sane kaaptiang. Pragina Ida Bagus Rai dados pragina sane maubah-ubah krana kaiusin antuk budaya, madue kahanan sane matrealistis, nenten rungu ring nyama braya, neten satya ring wacana sane prasida kabaosa pragina adharma

6 (antagonis Pragina Pranda Gde lan Pranda Istri dados pragina dharma (protagonis) sane nenten seneng mamaksa. Pragina Dayu Sastra nyihnayang indik karakter sane satia, lan uning ring raga. Pragina Dayu Raka nyihnayang karakter sane pasrah ring nasib. Sudut pandang sane kaanggen ring satua bawak Mekel Paris inggih punika sudut pandang orang ketiga tur paribasa sane kaanggen ring satua bawak Mekel Paris puniki inggih punika care beruke silemamng. Pabesen sane prasida kapolihang saking satua bawak Mekel Paris puniki inggih punika napi sane kakaryanin iraga pastika pacang mikolihang walesan sane setimpal. Satua bawak Jeckris puniki sane dados unteng utama nyane inggih punika Tresna minakadi ketusan puniki. Dumun Dayu Riris nenten pati rungu ring anak lanang. Kocap ajine nenten ngicenin marabian. Wantah sareng semeton tunggal wangsa wau kadadosang. Satunggil wenten jagi ngrereh sami nenten cumpuina. Sapunapi nawi macepol pikayunane sareng Jack. Jatma saking Amerika (Keniten, 2012: 7). Carita sane wenten ring Jackris punika nyihnayang indik tresna sane malianan Budaya. Ngantos aji saking Dayu Riris palas masumbahan sangkaning Dayu Riris cumpu mawiwaha sareng Jackris sane sampun sinah madue budaya sane matiosan. Lelintihan sane kaanggen ring satua bawak Jackris punika inggih punika lelitihan Campuran. Ring satua bawak Jackris latar sane kaanggen inggih punika latar genah lan sosial. Pragina-pragina sane wenten ring satua bawak Jackris inggih punika Jackris, Dayu Riris, Ida Bagus Wibawa, Ida Bagus Murdha, Dayu Mirah, I Made Jack Rara Permana, I Gede Jack Rangga Purnama. Pragina Jack pinaka, pragina dharma (protagonist). Ipun nyihnayang indik karakter sane seneng ring budaya Bali. Pragina Dayu Riris dados pragina sane tresna ring rerama lan wanen (pemberani). Ida Bagus Wibawa madue karakter sane matrealistis tur gelis gedeg (temperamen) ngantos megatang pasemetonan sangkaning ulap ring tetamian semetonnyane. Pragina Ida Bagus Murdha nyihnayang indik karakter sane pemaaf, nenten pendirian. Pragina Dayu Mirah puniki wantah dados pragina sane jemet malajahang dewek. Sudut pandang sane kaanggen ring satua bawak Jackris inggih punika sudut pandang orang ketiga. Paribasa (Gaya Bahasa). Paribasa sane kaanggen inggih punika sesenggakan sakadi nenten nue mua sane artosnyane sakadi jadma sane nenten nawang lek. Pabesen sane prasida kapolihang saking satua bawak Jackris inggih punika iraga dados jadma mangda prasida ngampurayang indik kaiwangan semeton sane sampun kalaksanayang, lan mangda nenten nuladin parilaksana Ida Bagus Wibawa sane palas masumbahan sangkaning dot ring tetamian semetonnyane. Satua bawak Jro Jepun punika sane dados unteng utama nyane inggih punika Tresna (paileh idup) sakadi ketusan puniki Ane sanget kenehang tiang. Dadi malenan gati Ida Bagus Wija jani. Suud cara ipidan. Dadi alus pesan pangandikan idane jani? Komang Dauh Ngrengkeng (Keniten, 2012: 121). Carita sane wenten ring satua bawak Jro Jepun punika nyihnayang indik jadma sane muat mait nanging sangkaning matemu sareng anak istri tur marabian parisolahnyane nungkalik pesan. Punika kaiusin olih para jana sane wenten ring wewidangannyane. Punika prasida kacingak ri kala Ida Bagus Wija sane dumun muat mait sangkaning matemu sareng Kurihara tur majodo dados alaki rabi ngantos sang alaki rabi madiksa dados Pranda. Yadiastun dumun Ida Bagus Wija muat mait nanging sangkaning paileh idup sane nyangkepang Ida Bagus Wija sareng Kurihara, ipun dados jadma sane becik. Lelitihan carita sane kaanggen ring satua bawak Jro Jepun inggih punika lelintihan Maju santuka nyeritayang carita saking arep ngantos ungkur, sane nenten malih mabalik kuri nyeritayang indik napi sane sampun mamargi. Latar sane kasinahang ring carita Jro Jepun inggih punika latar galah, lan genah. Pragina-pragina sane wenten ring satua bawak Jro Jepun inggih punika Ida Bagus Wija, Kurihara (Jro Jepun), Ida Ayu Ngurah, Ida Bagus Brata, Ida Bagus Arka, Komang Dauh, Made Kari, Pranda Sebali, Made Merta. Pragina Ida Bagus Wija pawatakan ipun maubah-ubah krana kaiusin olih pragina sane tiosan, ipun dados pragina sane seneng masajengan, jemet malajah. Pragina Kurihara pawatakan ipun seneng ring budaya Bali, rela berkorban. Ida Bagus Arka pawatakan ipun nenten demokratis krana ida nenten ngicenin okan idane madiksha. Ida Bagus Brata pawatakan ipun prustasi santukan sangkaning ipun polih tangkep ansip ipun seneng masajengan. Pranda Sebali pawatakan Ida demokratis. Sudut pandang

7 sane kaanggen ring satua bawak Jro Jepun puniki inggih punika sudut pandang orang ketiga. Paribasa sane kaanggen ring satua bawak Jro Jepun puniki minakadi sesenggakan inggih punika kadi nglablab batune. Pabesen sane kasinahang ring satua bawak Jro Jepun inggih punika iraga dados jadma mangda seleg nuntut kaweruhan. Indik unteng sane kaanggen ring satua bawak Made Smith inggih punika Tresna punika prasida kacingak saking ketusan puniki. Made Smith sakadi kategul manah ipune ring Dayu Sasih. Ipun taler pateh palas masomahan. Kocap somah ipune nyantenang med santukan Made Smit arang pisan rungu ring somah. (Keniten, 2012: 26). Santukan sangkaning patemon tresna Made Smith lan Dayu Sasih ngantos ipun marabian sane prasida ngamedalang konflik ring satua bawak Made Smith punika. Lelintihan sane kaanggen ring satua bawak Made Smith inggih punika lelintihan campuran. Rarawatan (Latar) sane kasinahang ring carita Made Smith inggih punika latar galah, genah lan sosial. Praginapragina sane wenten ring carita Made Smith inggih punika Made Smit, Dayu Sasih, Nyoman Darma, Nyoman Sucita, Pranda Gde. Pragina Made Smit pawatakan ipun dados pragina sane dharma, seneng malajah tur wanen. Pragina Dayu Sasih pawatakan ipun gelis kajatu tresna. Pranda Gde pawatakan ipun Dharma, pengampura (pemaaf). Nyoman Darma lan Nyoman Sucita ipun dados pragina sane dharma. Pragina puniki medal sangkaning ngawantu pragina tiosan. Sudut pandang sane kaanggen inggih punika sudut pandang orang ketiga. Paribasa sane kaanggen ring satua bawak Made Smith inggih punika sasimbing, Jeleme ubuhin ngentungin tai teges ipun sakadi jadma sane nenten uning ring walesan. Pabesen sane prasida kapolihang saking satua bawak Made Smith inggih punika iraga dados jadma mangda seleg malajahin indik Basa pamekasnyane basa Bali Satua bawak Takamura puniki, sane dados unteng utama nyane inggih punika ngeninin indik kepahlawanan lan sane dados unteng wewehan ring carita Takamura puniki inggih punika karma phala punika prasida kacingak saking ketusan puniki. Ida Bagus Sunia nyarengin para pejuange. Ida wikan nambanin. Wikan ngusaden, samaliha prebela ring pretiwi. Ida erang dados pajejekan anak lian. Manusa nyekjek manusa. (Keniten, 2012: 30). Saking pamastika bebaosan ring ajeng nyihnayang Ida Bagus Sunia sane sampun ngetohang anggan ipune sangkaning prabela ring pretiwine. Yadiastun nenten wenten sane bani sareng Takamura nanging Ida Bagus Sunia wanen pisan. Ipun nenten mresidayang pules. Obat tidur ultala busan-busan. Benjang semengan room boy-ne makesiaab manggihin Takamura sampun kekeh (Keniten, 2012: 34) Tuan Takamura sane keni karmapala indik napi sane sampun polih kalaksanayang ring jagat Baline pamekasnyane ring Dayu Praba sane polih kaparikosa nanging nenten kaantenin. Ri sampune ipun ring Jepang wau maselselan, irika raris Takamura dot ngrereh Dayu praba nanging nenten katemu, tur pamuputnyane Takamura keni alih Pati inggih punika ri sedek nguntal obat tidur ipun padem. Saking samian ketusan ring duur prasida kacutetang indik unteng sane kaanggen ring satua bawak Takamura inggih punika kepahlawanan tur sane dados unteng wewehan inggih punika indik karmaphala. Lelintihan sane kaanggen ring satua bawak sane mamurda Takamura inggih punika lelintihan ka arep (alur maju). Punika prasida kacingak ring satua bawak punika sane nenten mabalik kuri utawi nenten malih nyritanyang indik sane sampun lintang. Latar sane kasinahang ring satua bawak Takamura inggih punika latar Galah lan Genah (tempat). Pragina-pragina sane wenten ring carita Takamura inggih punika Takamura, Ida Bagus Sunia, Dayu Praba, Bapa Dangin, Supir. Pragina Takamura pawatakan ipun dados pragina sane adharma, inggih punika seneng nyakitin jadma utawi marikosa. Pragina Ida Bagus Sunia pawatakan ipun Dharma inggih punika demen matetulung (suka menolong) lan mabela ring pretiwi. Dayu Praba pawatakan ipun, demen malajah, pantang menyerah. Bapa Dangin pawatakan ipun, ulap ring kasugihan. Supir ipun dados pragina sane nyangkepin carita. Pragina puniki medal sangkaning ngawantu pragina tiosan. Sudut pandang sane kaanggen ring satua bawak Takamura puniki inggih punika sudut pandang orang ketiga ketiga mawinan pangawi macerita nganggen kruna ipun lan nganggen wastan saking soang-soang pragina. Paribasa sane kaanggen ring satua bawak Takamura inggih punika sesenggakan minakadi: mangsegang buron bengil. Pabesen sane prasida kapolihang saking satua bawak Takamura inggih punika iraga dados jadma nenten dados nyakitin jadma sane nenten iwang. Satua bawak Van Boch puniki sane dados unteng utamanyane inggih punika sosial punika prasida kacingak saking ketusan puniki. Katah sane sampun katulungin. Ipun nulungin anak sane kalara. Ngumpulang anak sane kantun demen ngidih-ngidih. Ngawantu desa sane meweh molihang toya. Punapi malih

8 wantah wenten anak sane cadangga. (Keniten, 2012: 53). Saking ketusan ring duur nyeritayang indik jadma sane demen mapitulung utawi jadma sane madue kahanan sosial, punika sane gawinang unteng ring satua bawak Van Boch puniki inggih punika sosial. Lelintihan sane kaanggen ring carita Van Boch punika inggih punika lelitihan campuran. Latar sane kasinahang ring satua bawak Van Boch inggih punika latar galah lan genah. Pragina-pragina sane wenten ring satua Van Boch inggih punika Van Boch, Luh Surti, Meme Surti, Dayu Kartika. Pragina Van Boch dados pragina sane dharma (protagonist), ipun nyihnayang indik karakter sane demen matetulung. Pragina Luh Surti dados pragina sane jemet malajah, pantang menyerah, jemet makarya. Pragina Meme Surti dados pragina sane mudah menyerah, dados jadma sane sabar. Pragina Dayu Kartika nyihnayang indik karakter sane seneng mapitulung. Sudut pandang sane kaanggen ring satua bawak Van Boch puniki inggih punika sudut pandang orang ketiga Mawinan ring satua bawak puniki pangawi lan pangwacen nenten sereng ring cerita nanging pangawi nyaritayang indik pidabdab ring silih sinunggil pragina inggih punika Van Boch lan nganggen kruna pangentos Ipun. Pabesen sane prasida kapolihang saking satua bawak Van Boch puniki inggih punika iraga dados dados jadma maurip ring jagate mangda prasida saling matetulung, tur mangda prasida ngrereh kaweruhan sane prasida anggen bekel ngamargiang kauripan. Ring satua bawak Van Boch puniki ngicen pabesen majeng ring sang sane madue kakirangan minakadi cacad mangda ngamolihang kauripan sane pateh sekadi jadma sane normal. Guna sarat sosial inggih punika silih sinunggil parilaksana sane patut kaanggen sesuluh ri kala masimakrama mangda prasida ngamolihang kauripan sane demokratis lan harmonis. Guna sarat sosial sumangdane prasida kauningin olih alit-alit sakadi mangkin krana guna sarat sosial pinaka sesuluh maparisolah ri kala masimakrama. Guna sarat sosial wenten makudang-kudang pahannyane minakadi kasih sayang sane kawangun antuk (pengabdian, tolong menolong, kekeluargaan, kesetiaan, kepedulian), tanggung jawab sane kawangun antuk (rasa memiliki, disiplin, empati), keserasian idup sane kawangun antuk (keadilan, toleransi, kerjasama, demokrasi). Guna sarat sosial ring pupulan satua bawak Mekel Paris puniki wenten 11. Kajatian guna sarat sosial punika minakadi: ring satua bawak Mekel Paris kesetiaan wenten kakalih, kekeluargaan, lan kepedulian. Ring satua bawak Jackris wenten kesetiaan, toleransi, lan keadilan. Ring satua bawak Jro Jepun wenten pengabdian, disiplin, demokratis. Ring satua bawak Made Smith wenten kepedulian, tolong menolong, rasa memiliki, kesetiaan. Ring satua bawak Takamura wenten pengabdian, kesetiaan, rasa memiliki. Lan ring satua bawak Van Boch wenten tolong menolong, demokratis, kerjasama, lan kesetiaan. Manut sakadi pikolih saking tetilikan ring ajeng sane mangkin pacang katlatarang tetepasan indik wangun intrinsik lan guna sarat sosial sane wenten ring pupulan satua bawak Mekel Paris. Sajeroning tetepasan punika wenten kalih pahan sane pacang katlatarang, inggih punika (1) wangun intrinsik sane wenten ring sesuratan pupulan satua bawak Mekel Paris, miwah (2) guna sarat sosial sane wenten ring sesuratan pupulan satua bawak Mekel Paris. Wenten makudangkudang murda satua bawak sane kaambil minakadi satua bawak Mekel Paris, satua bawak Jackris, satua bawak Jro Jepun, satua bawak Made Smith, satua bawak Takamura, lan satua bawak Van Boch. Karmini (2012: 14) maosang wangun ring sajeroning sesuratan satua bawak madue pah-pahan, minakadi unteng, pragina lan abah-abahan pragina, lelintihan, rerawatan, sudut pandang, paribasa, lan piteket. Samian pah-pahan punika saling mapaiketan sane prasida nyihnayang sesuratan satua bawak punika luwih. Manut sakadi wangun satua bawak sane sampun katelatarang ring ajeng, sesuratan pupulan satua bawak Mekel Paris punika sampun nyihnayang madue pah-pahan wangun sane sampun manut santukan samian pahpahan sane ngwangun sesuratan satua bawak, sampun kapanggihin ring daging Soang-soang satua bawak minakadi satua bawak Mekel Paris, satua bawak Jackris, satua bawak Jro Jepun, satua bawak Made Smith, satua bawak Takamura, lan satua bawak Van Boch. Yadiastun wenten silih sinunggil satua bawak sane nenten madaging paribasa, lan latar sosial nanging nenten ngirangin indik daging satua sane kasinahang. Sesuratan satua bawak pinaka pahan sane becik sane patut ajegang miwah lestariang ring wewidangan para krama Baline. Sesuratan satua bawak punika pastika madaging guna sarat sosial.

9 Guna sarat sosial taler kapanggihin ring sesuratan pupulan satua bawak Mekel Paris. Data ngenenin indik guna sarat sosial ring sajeroning sesuratan pupulan satua bawak Mekel Paris kapupulang tur kapolihang antuk kramaning dokumentasi sane kawantu antuk piranti sane mawasta kartu data. Saking tetilik sane sampun kalaksanayang wenten makudang-kudang pikolih sane mabuat pisan mapaiketan ring guna sarat sosial sane wenten ring sesuratan pupulan satua bawak Mekel Paris. Guna sarat sosial sane prasida Mekel Paris puniki wenten 11 guna sarat sosial punika ring satua bawak Mekel Paris kesetiaan wenten kakalih, kekeluargaan, lan kepedulian. Ring satua bawak Jackris wenten kesetiaan, toleransi, lan keadilan. Ring satua bawak Jro Jepun wenten pengabdian, disiplin, demokratis. Ring satua bawak Made Smith wenten kepedulian, tolong menolong, rasa memiliki, kesetiaan. Ring satua bawak Takamura wenten pengabdian, kesetiaan, rasa memiliki. Lan ring satua bawak Van Boch wenten tolong menolong, demokratis, kerjasama, lan kesetiaan. Saking makudang-kudang guna sarat sosial sane sampun kapolihang ring ajeng, guna sarat sosial sane paling akeh kapanggihin ring sesuratan pupulan satua bawak Mekel Paris inggih punika guna sarat sosial kesetiaan inggian satya ring wacana, parilaksana miwah sane tiosan. Akehnyane guna sarat sosial kesetiaan sane kapinggihin ring sesuratan pupulan satua bawak Mekel Paris kaaptiang sausan ngwacen sesuratan satua bawak punika, sang sane ngwacen utamanyane krama Baline mangda setata prasida satya ring napi sane sampun kaucapang utawi napi sane dados janji ri kala ngamargiang kauripan. Mawinan yening sampun maurip sane kadasarin antuk rasa satya inggian ring semeton, rerama, gegelan pastika pacang ngamolihang kauripan sane demokratis. Yening cingakin ring kawentenane mangkin kesetiaan punika meweh jagi kapanggihin, mawinan ring wewidangan jagate sakadi mangkin akeh jadma sane nenten satya ring wacana, parilaksana miwah smaya, minakadi sane prasida kacingak ring wewidangan para pejabat sane kantun akeh nenten satya ring janji, punika taler ring sajroning tresna, punika prasida kacingak kantun akeh kapanggihin jadma sane seneng selingkuh. Punika mawinan asapunapi antuk mangda maurip ring antuk saling satya, inggian ring janji, parilaksana miwah sane lianan. Guna sarat sosial kerjasama sane Mekel Paris mangda prasida ngicen sesuluh majeng ring para jana ri kala maurip ring jagate mangda nenten wenten sane kabaos saling saingin, nanging mangda prasida berkerjasama ring soangsoang jadma, mawinan kerjasama punika pacang ngawetuang hasil sane becik. Yening cingak ring wewidangan jagate sakadi mangkin guna sarat sosial pamekasnyane ring sajroning kerjasama kantun meweh jagi kapanggihin. Punika taler ring guna sarat sosial kekeluargaan sane Mekel Paris kaaptiang mangda prasida ngicen sesuluh maurip ring jagate. Yadiastun wenten ring wewidangan para jana nanging asapunapi antuk mangda prasida maurip sakadi ring kaluarga padidi, punika sane prasida ngaryanin para jana akur tur akrab ri kala masimakrama. Punika taler guna sarat sosial kepedulian sane kapanggihin ring pupulan satua bawak Mekel Paris sumangdane prasida nuntun para pangwacen pamekasnyane para jana sane wenten ring jagat Bali mangda peduli sareng napi sane wenten ring wewidanganyane. Guna sarat sosial rasa memiliki sane kapanggihin ring pupulan satua bawak Mekel Paris mangda prasida nuntun para jana ri kala ngamargian kauripan mangda uning ring tata krama, mangda sampunang nyampahang jadma sane durung kenal, krana napi sane kadruwenang iraga durung janten luihan sareng jadma tiosan. Guna sarat sosial keadilan sane Mekel Paris mangda prasida ngicen sesuluh majeng ring para jana maurip ring jagate mangda adil. Napi punika adil ring sajeroning jabatan, linggih miwah kemauan. Guna sarat sosial disiplin sane kapanggihin ring pupulan satua bawak Mekel Paris

10 mangda prasida ngicen sesuluh majeng ring para jana maurip ring jagate mangda anut sareng awig-awig sane sampu mamargi, punika taler mangda disiplin ring sajeroning nganggen galah, mawinan akeh sane nganikayang galah punika jinah. Guna sarat sosial demokratis sane Mekel Paris mangda prasida ngicen sesuluh majeng ring para jana maurip ring jagate mangda nenten nguningin indik pakaryanan, utawi linggihnyane, napi ke ipun petani, meneger, miwah mahasisya. Mawinan samian punika prasida ngawetuang rasa asah ring samian jadma sareng sami. Antuk kawentenan punika sinah metu rasa asah, asih, lan asuh. Guna sarat sosial pengabdian sane kapanggihin mangda prasida ngicen sesuluh majeng ring para jana ri kala maurip ring jagate mangda maparilaksana antuk rasa tresna sane nenten ngaptian indik pamberih. Guna sarat sosial toleransi sane kapanggihin ring sajroning pupulan satua bawak Mekel Paris mangda prasida ngicen sesuluh majeng ring para jana ri kala masimakrama. Toleransi puniki pinaka parilaksana sane prasida menghormati indik napi sane sampun kamargiang. Guna sarat sosial tolong menolong sane Mekel Paris mangda prasida ngicen sesuluh majeng ring para jana, maurip ring jagate mangda saling tulungin. Napi malih yening wenten jadma sane ngaptiang wantuan mangda prasida mapitulung napi ke punika akeh wiadin akidik. Nanging yening cingak ring sajroning kauripan sakadi mangkin minab akidik pisan sane kapanggihin asapunika, akeh sane ngamargiang kauripan punika newek tur ngrereh kesenengan ring sosang-soang jadma. Saking pupulan satua bawak Mekel Paris sane kakaryanin olih Ida Bagus Wayan Widiasa Keniten akeh kapanggihin guna sarat sosial manut saking Zubaedi. Malarapan antuk guna sarat sane Mekel Paris pamekasnyane sane mamurda Mekel Paris, Jackris, Jro Jepun, Made Smith, Takamura, lan Van Boch prasida kadadosang sesuluh majeng ring alit-alit pamekasnyane sane wenten ring wewidangan jagat Bali mangda maurip antuk saling satya, saling mapitulung, Demokratis miwah sane lianan. Pamuput Manut ring pikolih tetilik sane sampun kalaksanayang, prasida kacutetang sakadi ring sor. (1) wangun intrinsik wantah tata wangun sane ngawangun carita punika saking tegah. Wangun intriksik wantah tata wangun sane ngawangun carita punika saking tengah. wangun intrinsik sane wenten ring pupulan satua bawak Mekel Paris wenten pepitu. Wangun intrinsik punika minakadi: unteng, pragina miwah wateknayane, lelintihan, basa basita, sudut pandang, latar lan piteket. Ring pupulan satua bawak Mekel Paris puniki wenten nem-nem carita sane katilikin minakadi: Mekel Paris, Jackris, Takamura, Made Smith, Jro Jepun, lan Van Boch. Kajatian guna sarat sosial ring pupulan satua bawak Mekel Paris puniki wenten 11. Kajatian guna sarat sosial punika minakadi: ring satua bawak Mekel Paris kesetiaan wenten kakalih, kekeluargaan, lan kepedulian. Ring satua bawak Jackris wenten kesetiaan, toleransi, lan keadilan. Ring satua bawak Jro Jepun wenten pengabdian, disiplin, demokratis. Ring satua bawak Made Smith wenten kepedulian, tolong menolong, rasa memiliki, kesetiaan. Ring satua bawak Takamura wenten pengabdian, kesetiaan, rasa memiliki. Lan ring satua bawak Van Boch wenten tolong menolong, demokratis, kerjasama, lan kesetiaan. Mapaiketan ring pikolih tetilik sane sampun kalaksanayang, wenten makudang-kudang piteket sane meled kauningayang. Piteket puniki mapaiketan ring kawigunan tetilik inggih punika piteket pamucuk miwah piteket panglimbak inggih punika pikolih tetilik sane sampun kalaksanayang prasida ngicen kaweruhan anggen sesuluh makarya tetilik karya sastra satua bawak mabasa Bali mangda sayan becik lan jangkep. Malarapan antuk punika kawentenan basa Bali prasida ajeng lan lestari ngantos riwekas santukan basa Bali pinaka tetamian saking dumun. Punika taler majeng ring Jurusan Pendidikan Basa Bali. Para dosen miwah mahasisya mangda prasida nyelehin malih indik karya sastra satua bawak tur maning satua bawak sane kakaryanin mangda mawiguna miwah madaging piteket sane prasida nuntun iraga maparilaksana sane manut ring uger-uger. Majeng ring sang pangwacen. Sang pangwacen mangda sayan urati lan nglestariang kekawian ring Bali mangda

11 nenten sayan rered. Majalaran antuk ngwacen selanturnyane ngresepin daging carita utamanyane ngresepin indik daging kajatian guna sarat sosial anggen geguat ngwangun tata susila sane becik. Majeng ring Penilik Lianan. Penilik lianan mangda nglimbakang malih indik daging tetilikan sane mapaiketan ring basa Bali, mangda basa Bali prasida ajeg lan lestari. Utamannyane ngeninin indik makarya tetilik kekawian marupa satua bawak mabasa Bali mangda daging tetilikannyane sayan jangkep lan becik. Kapustakaan Antara, I Putu Gusti Teori-Apresiasi Sastra Bali Anyar. Singaraja: Yayasan Saba Sastra Bali (Denpasar). Gautama. Wayan Budha Kasusastraan Bali. Cakepan Panuntun Malajahin Kasusatraan Bali. Gianyar: Paramita Surabaya. Karmini, Ni Nyoman Teori Pengkajian Prosa Fiksi dan Drama. Tabanan: Saraswati Insitusi Press. Koentjaraningrat Metoda Penelitian Masyarakat. Jakarta: Angkasa Baru. Nurgiantoro, Burhan Teori Pengkajian Fiksi. Yogyakarta: Gadjah Mada University Press. Putera, Zulfaisal Penulisan Cerpen. Saatnya Menjadi Dewa. diakses 28 Juli Zubaedi Pendidikan Berbasis Masyarakat. Yogyakarta: Pustaka Pelajar.

METODE COPY THE MASTER KAANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT CERPEN SISIA RING KELAS XI MIA3 SMA NEGERI 2 SINGARAJA

METODE COPY THE MASTER KAANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT CERPEN SISIA RING KELAS XI MIA3 SMA NEGERI 2 SINGARAJA METODE COPY THE MASTER KAANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT CERPEN SISIA RING KELAS XI MIA3 SMA NEGERI 2 SINGARAJA Ni Kd Ayu Yasinta D 1, I B Putra Manik A 1, Drs Gd Gunatama 2 Jurusan Pendidikan Bahasa

Lebih terperinci

I Putu Widhi Astika 1 I Wayan Wendra 1, Sang Ayu Putu Sriasih 2. Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja, Indonesia

I Putu Widhi Astika 1 I Wayan Wendra 1, Sang Ayu Putu Sriasih 2. Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja, Indonesia SESELEH TES OBJEKTIF AKHIR SEMESTER GANJIL BASA BALI KELAS XII SMA NEGERI 2 SINGARAJA 2015/2016 SAKING PARINDIKAN SEBARAN KOGNITIF, VALIDITAS LAN RELIABILITAS, MIWAH KONSTRUKSI OPTION I Putu Widhi Astika

Lebih terperinci

SESELEH WANGUN INTRINSIK LAN SOSIOLOGI KRIYA SASTRA RING PUPULAN SATUA BAWAK LAWAR GOAK PAKARDIN I KETUT RIDA

SESELEH WANGUN INTRINSIK LAN SOSIOLOGI KRIYA SASTRA RING PUPULAN SATUA BAWAK LAWAR GOAK PAKARDIN I KETUT RIDA SESELEH WANGUN INTRINSIK LAN SOSIOLOGI KRIYA SASTRA RING PUPULAN SATUA BAWAK LAWAR GOAK PAKARDIN I KETUT RIDA I Km. Astu Purnadhita 1, I Nengah Martha 1, I. A. Putu Purnami 2 Jurusan Pendidikan Bahasa

Lebih terperinci

SARANA TEMBANG MELAYANGAN OLIH EMONI KAANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT PUISI BALI ANYAR SISIA KELAS VIII 6 SMP NEGERI 3 BANJAR

SARANA TEMBANG MELAYANGAN OLIH EMONI KAANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT PUISI BALI ANYAR SISIA KELAS VIII 6 SMP NEGERI 3 BANJAR SARANA TEMBANG MELAYANGAN OLIH EMONI KAANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT PUISI BALI ANYAR SISIA KELAS VIII 6 SMP NEGERI 3 BANJAR Ni Kadek Erni Yuni Andani 1,Gede Gunatama 1,Ida Bagus Rai 2 Jurusan Pendidikan

Lebih terperinci

SESELEH INDIK WANGUN INTRINSIK LAN KAJATIAN GUNA SARAT PAGURON-GURON SANE WENTEN RING NOVEL BUUNG KAKAWIAN NYOMAN MANDA

SESELEH INDIK WANGUN INTRINSIK LAN KAJATIAN GUNA SARAT PAGURON-GURON SANE WENTEN RING NOVEL BUUNG KAKAWIAN NYOMAN MANDA SESELEH INDIK WANGUN INTRINSIK LAN KAJATIAN GUNA SARAT PAGURON-GURON SANE WENTEN RING NOVEL BUUNG KAKAWIAN NYOMAN MANDA 1 Nengah Widiantika, 1 I.Gede Gunatama, 2 I. A. Pt. Purnami Jurusan Pendidikan Bahasa

Lebih terperinci

FILM DOKUMENTER PINAKA SERANA NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT PUISI BALI ANYAR RING KELAS X7 SMA NEGERI 2 BANJAR

FILM DOKUMENTER PINAKA SERANA NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT PUISI BALI ANYAR RING KELAS X7 SMA NEGERI 2 BANJAR FILM DOKUMENTER PINAKA SERANA NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT PUISI BALI ANYAR RING KELAS X7 SMA NEGERI 2 BANJAR I K. Aryana prayoga 1 I.N. Suandi 1, I. K. Paramarta 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas

Lebih terperinci

Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja, Indonesia

Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja, Indonesia NUREKSAIN KAINGGILAN SOANG-SOANG PITAKEN RISAJERONING PITAKEN ULANGAN AKHIR SEMESTER GENAP PELAJAHAN BASA BALI KELAS VII RING SMP N 1 SINGARAJA WARSA PELAJAHAN 2013/2014 1 Made Suryadana, 1 I Nengah Martha,

Lebih terperinci

NUREKSAIN WANGUN LAN GUNA SARAT PAGURON- GURON GEGURITAN DHARMA STHITI KEKAWIAN I MADE MENAKA

NUREKSAIN WANGUN LAN GUNA SARAT PAGURON- GURON GEGURITAN DHARMA STHITI KEKAWIAN I MADE MENAKA NUREKSAIN WANGUN LAN GUNA SARAT PAGURON- GURON GEGURITAN DHARMA STHITI KEKAWIAN I MADE MENAKA Ni Wyn Ari Suryanti 1, IB Rai 1, Kt. Paramarta 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Fakultas Bahasa dan Seni Universitas

Lebih terperinci

NUREKSAIN SESURATAN PASANG AKSARA BALI RING SAJERONING PAPAN WASTA SANE WENTEN RING SD SE- KECAMATAN JEMBRANA

NUREKSAIN SESURATAN PASANG AKSARA BALI RING SAJERONING PAPAN WASTA SANE WENTEN RING SD SE- KECAMATAN JEMBRANA NUREKSAIN SESURATAN PASANG AKSARA BALI RING SAJERONING PAPAN WASTA SANE WENTEN RING SD SE- KECAMATAN JEMBRANA Ni Luh Putu Mei Aryantini, M. Sri Indriani, I. B. Md. Ludy P. Jurusan Pendidikan Bahasa Bali

Lebih terperinci

SESELEH TATA WANGUN JRONING KRIYA SASTRA LAN SOSIOLOGI PANGAWI RING NOVEL SING JODOH RERIPTAN I MADE SUGIANTO

SESELEH TATA WANGUN JRONING KRIYA SASTRA LAN SOSIOLOGI PANGAWI RING NOVEL SING JODOH RERIPTAN I MADE SUGIANTO SESELEH TATA WANGUN JRONING KRIYA SASTRA LAN SOSIOLOGI PANGAWI RING NOVEL SING JODOH RERIPTAN I MADE SUGIANTO N. L. P. Ekayanti Savitri 1, IB. Putrayasa 1, I. A. Sukma Wirani 2 Jurusan Pendidikan Bahasa

Lebih terperinci

Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Fakultas Bahasa dan Seni Universitas Pendidikan Ganesha

Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Fakultas Bahasa dan Seni Universitas Pendidikan Ganesha NGAWIGUNAYANG PIRANTI WAYANG CENKBLONK PINAKA UTSAHA NINCAPANG KAWAGEDAN NYURATLENGKARA SANE MADAGING BASITA PARIBASA SISIA KELAS VII H SMP NEGERI 1 SUKASADA 1 I Gede Suputra, 1 I Gede Gunatama, 2 Ida

Lebih terperinci

METODE KOOPERATIF TIPE THINK, PAIR, SHARE (TPS) ANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT SINOPSIS CERPEN MABASA BALI SISIA KELAS XI-3 IPA SMA NEGERI 1 BANJAR

METODE KOOPERATIF TIPE THINK, PAIR, SHARE (TPS) ANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT SINOPSIS CERPEN MABASA BALI SISIA KELAS XI-3 IPA SMA NEGERI 1 BANJAR METODE KOOPERATIF TIPE THINK, PAIR, SHARE (TPS) ANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT SINOPSIS CERPEN MABASA BALI SISIA KELAS XI-3 IPA SMA NEGERI 1 BANJAR Kadek Dwi Payani 1, 1 I B Putra Manik A, 2 Wayan Gede

Lebih terperinci

NUREKSAIN SESURATAN AKSARA BALI MANUT PASANG AKSARA PURWADRESTA LONTAR SATUA JRO MATUA TEKEN I CAI MANTU DRUEN GEDONG KIRTYA

NUREKSAIN SESURATAN AKSARA BALI MANUT PASANG AKSARA PURWADRESTA LONTAR SATUA JRO MATUA TEKEN I CAI MANTU DRUEN GEDONG KIRTYA NUREKSAIN SESURATAN AKSARA BALI MANUT PASANG AKSARA PURWADRESTA LONTAR SATUA JRO MATUA TEKEN I CAI MANTU DRUEN GEDONG KIRTYA Kadek Jara Merani 1, Made Sri Indriani 1, IB. Md Ludy Paryatna 2. Jurusan Pendidikan

Lebih terperinci

IUSAN PANGAWIGUNAAN PIRANTI GAMBAR (MONOPOLI) MABASA BALI RING PAPLAJAHAN NGWACEN AKSARA BALI RING SISIA KELAS V SDK MARSUDIRINI

IUSAN PANGAWIGUNAAN PIRANTI GAMBAR (MONOPOLI) MABASA BALI RING PAPLAJAHAN NGWACEN AKSARA BALI RING SISIA KELAS V SDK MARSUDIRINI IUSAN PANGAWIGUNAAN PIRANTI GAMBAR (MONOPOLI) MABASA BALI RING PAPLAJAHAN NGWACEN AKSARA BALI RING SISIA KELAS V SDK MARSUDIRINI 1 I. M. D. Adipraya 1 I. B. Rai, 2 I. W. Wendra Jurusan Pendidikan Bahasa

Lebih terperinci

KAWENTENAN CAMPUR KODE RING ALBUM TEMBANG POP BALI RAMBO OLO-OLO OLIH GRUP BAND BINTANG

KAWENTENAN CAMPUR KODE RING ALBUM TEMBANG POP BALI RAMBO OLO-OLO OLIH GRUP BAND BINTANG KAWENTENAN CAMPUR KODE RING ALBUM TEMBANG POP BALI RAMBO OLO-OLO OLIH GRUP BAND BINTANG I Gst. Ngr. Pt Darsana 1, I A. Sukma Wirani 1, I A. Pt Purnami 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan

Lebih terperinci

TATA KRUNA SAJERONING WIDYA KAWI SASTRA DRUEN MAHASISIA JURUSAN PENDIDIKAN BAHASA BALI UNDIKSHA EDISI JUNI 2012

TATA KRUNA SAJERONING WIDYA KAWI SASTRA DRUEN MAHASISIA JURUSAN PENDIDIKAN BAHASA BALI UNDIKSHA EDISI JUNI 2012 TATA KRUNA SAJERONING WIDYA KAWI SASTRA DRUEN MAHASISIA JURUSAN PENDIDIKAN BAHASA BALI UNDIKSHA EDISI JUNI 2012 I. A. P. Asti Pratiwi 1, I W. G. Wisnu 1, S. A. P. Sriasih 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali

Lebih terperinci

BASITA PARIBASA RING ALBUM NASI GORENG SPESIAL KEKAWIAN WIDI WIDIANA

BASITA PARIBASA RING ALBUM NASI GORENG SPESIAL KEKAWIAN WIDI WIDIANA BASITA PARIBASA RING ALBUM NASI GORENG SPESIAL KEKAWIAN WIDI WIDIANA I Pt. Budiantara Putra 1, I Kt. Paramarta 1, I Md. Sutama 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja,

Lebih terperinci

SESELEH MATERI TES ULANGAN UMUM SEMESTER GENAP WARSA 2013/2014 PEPLAJAHAN BASA BALI KELAS X RING SMK NEGERI 3 SINGARAJA

SESELEH MATERI TES ULANGAN UMUM SEMESTER GENAP WARSA 2013/2014 PEPLAJAHAN BASA BALI KELAS X RING SMK NEGERI 3 SINGARAJA SESELEH MATERI TES ULANGAN UMUM SEMESTER GENAP WARSA 2013/2014 PEPLAJAHAN BASA BALI KELAS X RING SMK NEGERI 3 SINGARAJA W Sriani, I W G Wisnu, IG Artawan Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan

Lebih terperinci

SESELEH WANGUN INTRINSIK LAN KAJATIAN GUNA SARAT PAGURON-GURON RING SATUA PAN BALANG TAMAK

SESELEH WANGUN INTRINSIK LAN KAJATIAN GUNA SARAT PAGURON-GURON RING SATUA PAN BALANG TAMAK SESELEH WANGUN INTRINSIK LAN KAJATIAN GUNA SARAT PAGURON-GURON RING SATUA PAN BALANG TAMAK K. Devi Antariyani 1 I. N. Suandi 1 I. K. Paramarta 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha

Lebih terperinci

SESELEH WANGUN INSTRINSIK LAN KAJATIAN GUNA SARAT PAGURON-GURON RING PUPULAN CERPEN DA NAKONANG ADAN TIANGE PAKARDIN AGUNG WIYAT S.

SESELEH WANGUN INSTRINSIK LAN KAJATIAN GUNA SARAT PAGURON-GURON RING PUPULAN CERPEN DA NAKONANG ADAN TIANGE PAKARDIN AGUNG WIYAT S. SESELEH WANGUN INSTRINSIK LAN KAJATIAN GUNA SARAT PAGURON-GURON RING PUPULAN CERPEN DA NAKONANG ADAN TIANGE PAKARDIN AGUNG WIYAT S. ARDHI I Kdk. Berry. hermana 1, I. A. Pt. Purnami 1, I. B. Putrayasa 2

Lebih terperinci

SESELEH WANGUN CARITA MIWAH PIKENOH PENDIDIKAN KARAKTER RING PUPULAN SATUA KEMBANG RAMPE KASUSASTRAAN BALI PURWA I

SESELEH WANGUN CARITA MIWAH PIKENOH PENDIDIKAN KARAKTER RING PUPULAN SATUA KEMBANG RAMPE KASUSASTRAAN BALI PURWA I SESELEH WANGUN CARITA MIWAH PIKENOH PENDIDIKAN KARAKTER RING PUPULAN SATUA KEMBANG RAMPE KASUSASTRAAN BALI PURWA I N.K. Suwitriyani 1, I.W.G. Wisnu 1, M. Sri Indriani 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas

Lebih terperinci

KATA PENGANTAR. Puji syukur dipanjatkan ke hadapan Ida Sang Hyang Widhi Wasa, Tuhan Yang Mahaesa

KATA PENGANTAR. Puji syukur dipanjatkan ke hadapan Ida Sang Hyang Widhi Wasa, Tuhan Yang Mahaesa SKRIPSI INI TELAH DISETUJUI DAN DINILAI OLEH PANITIA PENGUJI PADA PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS ILMU BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA PADA TANGGAL: 1 JULI 2016 Berdasarkan SK Dekan Fakultas Ilmu Budaya,

Lebih terperinci

NUREKSAIN WANGUN LAN PAIKETAN SOSIOLOGI SASTRA RING CAKEPAN NASKAH DRAMA JUKUT BE BANO PIKARDIN I MADE WISNAWA

NUREKSAIN WANGUN LAN PAIKETAN SOSIOLOGI SASTRA RING CAKEPAN NASKAH DRAMA JUKUT BE BANO PIKARDIN I MADE WISNAWA NUREKSAIN WANGUN LAN PAIKETAN SOSIOLOGI SASTRA RING CAKEPAN NASKAH DRAMA JUKUT BE BANO PIKARDIN I MADE WISNAWA Ni Komang Indah, IB Made Ludy Paryatna, Made Sri Indriani Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas

Lebih terperinci

CAMPUH KODE (CAMPUR KODE) RING WAYANG KULIT INOVATIF CENK BLONK SANE MAMURDA LATA MAHOSADHI

CAMPUH KODE (CAMPUR KODE) RING WAYANG KULIT INOVATIF CENK BLONK SANE MAMURDA LATA MAHOSADHI CAMPUH KODE (CAMPUR KODE) RING WAYANG KULIT INOVATIF CENK BLONK SANE MAMURDA LATA MAHOSADHI I Gusti Agung Indriyani 1 Ida Bagus Rai 1, Sang Ayu Putu Sriasih 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas

Lebih terperinci

SESELEH CAMPUR KODE RING NOVEL SENTANA CUCU MAREP PAKARDIN I MADE SUGIANTO

SESELEH CAMPUR KODE RING NOVEL SENTANA CUCU MAREP PAKARDIN I MADE SUGIANTO SESELEH CAMPUR KODE RING NOVEL SENTANA CUCU MAREP PAKARDIN I MADE SUGIANTO 1 I W Kuntara, 1 S. A. P. Sriasih, 2 I. A. Sukma Wirani Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja,

Lebih terperinci

KAWENTENAN DIALEK BALI AGA RING DESA DAUSA KECAMATAN KINTAMANI KABUPATEN BANGLI

KAWENTENAN DIALEK BALI AGA RING DESA DAUSA KECAMATAN KINTAMANI KABUPATEN BANGLI KAWENTENAN DIALEK BALI AGA RING DESA DAUSA KECAMATAN KINTAMANI KABUPATEN BANGLI I Ketut Agus Adi Putra 1 Ida Ayu Sukma Wirani 1, Ida Ayu Pt. Purnami, S.S, M.Pd 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas

Lebih terperinci

BABAD PASEK KAYU SELEM : ANALISIS STRUKTUR OLEH : I PUTU YUDHI SANTIKA PUTRA NIM:

BABAD PASEK KAYU SELEM : ANALISIS STRUKTUR OLEH : I PUTU YUDHI SANTIKA PUTRA NIM: BABAD PASEK KAYU SELEM : ANALISIS STRUKTUR OLEH : I PUTU YUDHI SANTIKA PUTRA NIM: 1101215005 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS ILMU BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2015 i BABAD PASEK KAYU SELEM: ANALISIS

Lebih terperinci

WANGUN INTRINSIK LAN AJI PANGAJAH-AJAHAN TATA LAKSANA RING SATUA BAWAK MABASA BALI WARSA 1975

WANGUN INTRINSIK LAN AJI PANGAJAH-AJAHAN TATA LAKSANA RING SATUA BAWAK MABASA BALI WARSA 1975 WANGUN INTRINSIK LAN AJI PANGAJAH-AJAHAN TATA LAKSANA RING SATUA BAWAK MABASA BALI WARSA 1975 N. M. Ari Puja Astiti 1, I. B. M. Ludy Paryatna 1, I. G. Nurjaya 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas

Lebih terperinci

NUREKSAIN ANGGAH-UNGGUHING BASA BALI RITATKALA PAPARUMAN ADAT RING DESA ADAT SAMPALAN TENGAH, KABUPATEN KLUNGKUNG

NUREKSAIN ANGGAH-UNGGUHING BASA BALI RITATKALA PAPARUMAN ADAT RING DESA ADAT SAMPALAN TENGAH, KABUPATEN KLUNGKUNG NUREKSAIN ANGGAH-UNGGUHING BASA BALI RITATKALA PAPARUMAN ADAT RING DESA ADAT SAMPALAN TENGAH, KABUPATEN KLUNGKUNG Luh Komang Sri Pramawati [1] Ida Bagus Rai [1] Ida Bagus Putra Manik Aryana [2] Jurusan

Lebih terperinci

PEPLAJAHAN MABEBAOSAN BASA BALI SANE NGANGGEN MODEL PEPLAJAHAN INOVATIF RING KELAS XI IIS 3 SMA NEGERI 4 SINGARAJA

PEPLAJAHAN MABEBAOSAN BASA BALI SANE NGANGGEN MODEL PEPLAJAHAN INOVATIF RING KELAS XI IIS 3 SMA NEGERI 4 SINGARAJA PEPLAJAHAN MABEBAOSAN BASA BALI SANE NGANGGEN MODEL PEPLAJAHAN INOVATIF RING KELAS XI IIS 3 SMA NEGERI 4 SINGARAJA K. T. Wahyuni, I. W. G. Wisnu, I. N. Suandi Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas

Lebih terperinci

NYAIHANG SESURATAN GEGURITAN CUPAK GERANTANG LAN SATUA CUPAK GERANTANG MADASAR ANTUK WANGUN CARITA SANE KASELEHIN ANTUK TEORI SASTRA BANDINGAN

NYAIHANG SESURATAN GEGURITAN CUPAK GERANTANG LAN SATUA CUPAK GERANTANG MADASAR ANTUK WANGUN CARITA SANE KASELEHIN ANTUK TEORI SASTRA BANDINGAN NYAIHANG SESURATAN GEGURITAN CUPAK GERANTANG LAN SATUA CUPAK GERANTANG MADASAR ANTUK WANGUN CARITA SANE KASELEHIN ANTUK TEORI SASTRA BANDINGAN Ni Gst. Ayu Kt. Sari Wahini1, I B. Putra Manik Aryana1, I

Lebih terperinci

TUTUR LEBUR GANGSA; ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH: I MADE OKA PARIATNA

TUTUR LEBUR GANGSA; ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH: I MADE OKA PARIATNA TUTUR LEBUR GANGSA; ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH: I MADE OKA PARIATNA 1001215034 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2016 i TUTURLEBUR GANGSA; ANALISIS

Lebih terperinci

KEWAGEDAN NGRESEPANG WANGUN DASAR LAN ARTOS KRUNA DWILINGGA SISIA KELAS X SMA NEGERI 2 BANJAR SINGARAJA

KEWAGEDAN NGRESEPANG WANGUN DASAR LAN ARTOS KRUNA DWILINGGA SISIA KELAS X SMA NEGERI 2 BANJAR SINGARAJA KEWAGEDAN NGRESEPANG WANGUN DASAR LAN ARTOS KRUNA DWILINGGA SISIA KELAS X SMA NEGERI 2 BANJAR SINGARAJA Ni Made Yuniharsih I.N. Suandi 1, I. K. Paramarta 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan

Lebih terperinci

KAWENTENAN ANGGAH-UNGGUHING BASA BALI RING NASKAH DRAMA I GODOGAN JURUSAN PENDIDIKAN BASA BALI WARSA 2015/2016

KAWENTENAN ANGGAH-UNGGUHING BASA BALI RING NASKAH DRAMA I GODOGAN JURUSAN PENDIDIKAN BASA BALI WARSA 2015/2016 KAWENTENAN ANGGAH-UNGGUHING BASA BALI RING NASKAH DRAMA I GODOGAN JURUSAN PENDIDIKAN BASA BALI WARSA 2015/2016 Olih: Kadek Moni Ratningsih, NIM 1212051016 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Fakultas Bahasa

Lebih terperinci

BASA BALI KEPARA DIALEK NUSA PENIDA SANE KAANGGEN SAJERONING MABEBAOSAN RING WEWIDANGAN DESA PAKRAMAN NUSASARI, KECAMATAN MELAYA, KABUPATEN JEMBRANA

BASA BALI KEPARA DIALEK NUSA PENIDA SANE KAANGGEN SAJERONING MABEBAOSAN RING WEWIDANGAN DESA PAKRAMAN NUSASARI, KECAMATAN MELAYA, KABUPATEN JEMBRANA BASA BALI KEPARA DIALEK NUSA PENIDA SANE KAANGGEN SAJERONING MABEBAOSAN RING WEWIDANGAN DESA PAKRAMAN NUSASARI, KECAMATAN MELAYA, KABUPATEN JEMBRANA N. M. Novalia Pramita Sari 1, I W. G. Wisnu 1, I M.

Lebih terperinci

Pesaih Kawagedan Sisia Kelas VIIIC SMP Negeri 3 Singaraja Sajeroning Nyelehin Wangun Intrinsik Puisi Bali Purwa (Pupuh Sinom) lan Puisi Bali Anyar

Pesaih Kawagedan Sisia Kelas VIIIC SMP Negeri 3 Singaraja Sajeroning Nyelehin Wangun Intrinsik Puisi Bali Purwa (Pupuh Sinom) lan Puisi Bali Anyar Pesaih Kawagedan Sisia Kelas VIIIC SMP Negeri 3 Singaraja Sajeroning Nyelehin Wangun Intrinsik Puisi Bali Purwa (Pupuh Sinom) lan Puisi Bali Anyar K. Karmini 1,I. B. Putrayasa 1, I. A. Sukma Wirani 2 Jurusan

Lebih terperinci

CAMPUHAN WARNA BASA (CAMPUR KODE) SANE WENTEN RING PABLIGBAGAN SUBAK ANYAR DESA PADANGKELING, KECAMATAN BULELENG, KABUPATEN BULELENG, WARSA 2016

CAMPUHAN WARNA BASA (CAMPUR KODE) SANE WENTEN RING PABLIGBAGAN SUBAK ANYAR DESA PADANGKELING, KECAMATAN BULELENG, KABUPATEN BULELENG, WARSA 2016 CAMPUHAN WARNA BASA (CAMPUR KODE) SANE WENTEN RING PABLIGBAGAN SUBAK ANYAR DESA PADANGKELING, KECAMATAN BULELENG, KABUPATEN BULELENG, WARSA 2016 Komang Rina Dewi, I Nyoman Sudiana, I Nengah Martha Jurusan

Lebih terperinci

Jurusan Pendidikan Bahasa Bali, FBS. Universitas Pendidikan Ganesha. Singaraja, Indonesia

Jurusan Pendidikan Bahasa Bali, FBS. Universitas Pendidikan Ganesha. Singaraja, Indonesia NGAWIGUNAYANG MODEL PEMBELAJARAN KOOPERATIF TIPE MAKE A MATCH ANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT WACANA BAWAK ANTUK AKSARA ANCENG SISIA KELAS XII IPS 2 SMA NEGERI 4 SINGARAJA WARSA PALAJAHAN 2015/2016 Kadek

Lebih terperinci

KATA PENGANTAR. atas berkat rahmat-nya skripsi yang berjudul Novel Sing Jodoh Analisis

KATA PENGANTAR. atas berkat rahmat-nya skripsi yang berjudul Novel Sing Jodoh Analisis KATA PENGANTAR Om Swastiastu, Puji syukur dipanjatkan kehadapan Ida Sang Hyang Widhi Wasa karena atas berkat rahmat-nya skripsi yang berjudul Novel Sing Jodoh Analisis Psikologi Sastra ini dapat disusun

Lebih terperinci

TUTUR ANGKUS PRANA: KAJIAN STRUKTUR DAN SEMIOTIKA. Oleh: NI KADEK DEWI SANTHIASTINI

TUTUR ANGKUS PRANA: KAJIAN STRUKTUR DAN SEMIOTIKA. Oleh: NI KADEK DEWI SANTHIASTINI TUTUR ANGKUS PRANA: KAJIAN STRUKTUR DAN SEMIOTIKA Oleh: NI KADEK DEWI SANTHIASTINI 1101215002 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA 2015 i TUTUR ANGKUS PRANA: KAJIAN

Lebih terperinci

TEKS GEGURITAN DARMAKAYA: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH: KADEK RIKA ARIPAWAN NIM:

TEKS GEGURITAN DARMAKAYA: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH: KADEK RIKA ARIPAWAN NIM: TEKS GEGURITAN DARMAKAYA: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH: KADEK RIKA ARIPAWAN NIM: 1101215023 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA 2015 TEKS GEGURITAN DARMAKAYA:

Lebih terperinci

SOR SINGGIH BASA BALI RING PARUMAN SUBAK ABIAN DESA ADAT ASAHDUREN, KECAMATAN PEKUTATAN, JEMBRANA

SOR SINGGIH BASA BALI RING PARUMAN SUBAK ABIAN DESA ADAT ASAHDUREN, KECAMATAN PEKUTATAN, JEMBRANA e-journal JJPBB Universitas Pendidikan Ganesha Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Vol: 2 No:1(2015) SOR SINGGIH BASA BALI RING PARUMAN SUBAK ABIAN DESA ADAT ASAHDUREN, KECAMATAN PEKUTATAN, JEMBRANA N. K. Lady

Lebih terperinci

TEKS GEGURITAN PADEM WARAK ANALISIS BENTUK, FUNGSI, DAN MAKNA

TEKS GEGURITAN PADEM WARAK ANALISIS BENTUK, FUNGSI, DAN MAKNA TEKS GEGURITAN PADEM WARAK ANALISIS BENTUK, FUNGSI, DAN MAKNA OLEH: I PUTU BAYU MUTRA WIBAWA NIM 1101215024 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2015 i 1 TEKS

Lebih terperinci

NGAWIGUNAYANG METODE AUDIOLINGUAL ANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NEMBANGANG PUPUH MASKUMAMBANG SISIA KELAS X MIPA 2 SMA NEGERI 1 SINGARAJA

NGAWIGUNAYANG METODE AUDIOLINGUAL ANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NEMBANGANG PUPUH MASKUMAMBANG SISIA KELAS X MIPA 2 SMA NEGERI 1 SINGARAJA NGAWIGUNAYANG METODE AUDIOLINGUAL ANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NEMBANGANG PUPUH MASKUMAMBANG SISIA KELAS X MIPA 2 SMA NEGERI 1 SINGARAJA I Made Wisnawa 1 I Wayan Wendra 1, Sang Ayu Putu Sriasih 2 Jurusan

Lebih terperinci

WARNA (VARIASI) BASA BALI RING SESURATAN KWACA (BAJU KAOS)

WARNA (VARIASI) BASA BALI RING SESURATAN KWACA (BAJU KAOS) WARNA (VARIASI) BASA BALI RING SESURATAN KWACA (BAJU KAOS) N. P. Febri Yuliani 1, I. K. Paramarta 1, G. Artawan 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja, Indonesia e-mail:

Lebih terperinci

SESELEH PANGAWIGUNAAN BASA BLACKBERRY MESSAGE (BBM) YOWANA RING BR. DUSUN SALA, DESA ABUAN, KECAMATAN SUSUT, KAB. BANGLI

SESELEH PANGAWIGUNAAN BASA BLACKBERRY MESSAGE (BBM) YOWANA RING BR. DUSUN SALA, DESA ABUAN, KECAMATAN SUSUT, KAB. BANGLI SESELEH PANGAWIGUNAAN BASA BLACKBERRY MESSAGE (BBM) YOWANA RING BR. DUSUN SALA, DESA ABUAN, KECAMATAN SUSUT, KAB. BANGLI 1 I Ni luh Umi Astary, 1 I Ida Bagus Rai, 2 I I Gede Nurjaya Jurusan Pendidikan

Lebih terperinci

NUREKSAIN ANGGAH-UNGGUHING BASA RING CERPEN MABASA BALI RUBRIK ORTI BALI, KORAN BALI POST 2016

NUREKSAIN ANGGAH-UNGGUHING BASA RING CERPEN MABASA BALI RUBRIK ORTI BALI, KORAN BALI POST 2016 e-journal JPBB Universitas Pendidikan Ganesha Jurusan Pendidikan Bahasa Bali NUREKSAIN ANGGAH-UNGGUHING BASA RING CERPEN MABASA BALI RUBRIK ORTI BALI, KORAN BALI POST 2016 ayusastrinidewi@yahoo.co.id,

Lebih terperinci

GENDING-GENDING REGGAE BALI JONI AGUNG SESELEH SEMIOTIKA TETUJON IDUP MANUSA PAIKETANNYANE SARENG AJAH-AJAHAN PAWATEKAN

GENDING-GENDING REGGAE BALI JONI AGUNG SESELEH SEMIOTIKA TETUJON IDUP MANUSA PAIKETANNYANE SARENG AJAH-AJAHAN PAWATEKAN GENDING-GENDING REGGAE BALI JONI AGUNG SESELEH SEMIOTIKA TETUJON IDUP MANUSA PAIKETANNYANE SARENG AJAH-AJAHAN PAWATEKAN I.B. Pidada Adi Putra 1, I.B. Putra Manik Aryana 1, I.B. Ludy Paryatna 2 Jurusan

Lebih terperinci

ARTI LEKSEM SUKATING (UKURAN) NGANGGEN LIMA LAN BATIS RING ASTA KOSALA-KOSALI

ARTI LEKSEM SUKATING (UKURAN) NGANGGEN LIMA LAN BATIS RING ASTA KOSALA-KOSALI ARTI LEKSEM SUKATING (UKURAN) NGANGGEN LIMA LAN BATIS RING ASTA KOSALA-KOSALI I Md Werdiatmaja 1, I Kt Paramarta 1, I Gd Artawan, 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja,

Lebih terperinci

SKRIPSI ANALISIS STRUKTUR DAN SOSIOLOGIS DRAMA MULIH KARYA I NYOMAN MANDA OLEH : NI PUTU HARUM KARTIKA DEWI NIM

SKRIPSI ANALISIS STRUKTUR DAN SOSIOLOGIS DRAMA MULIH KARYA I NYOMAN MANDA OLEH : NI PUTU HARUM KARTIKA DEWI NIM SKRIPSI ANALISIS STRUKTUR DAN SOSIOLOGIS DRAMA MULIH KARYA I NYOMAN MANDA OLEH : NI PUTU HARUM KARTIKA DEWI NIM 1101215006 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR

Lebih terperinci

Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja, Indonesia

Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja, Indonesia RERAWATAN DIALEK BASA BALI RING TEMBANG POP BALI: STUDI KASUS SAJERONING TEMBANG POP BALI MAMURDA CIRI-CIRI KEKAWIAN YONG SAGITA MIWAH BALI UNITED KEKAWIAN KRISNA SURYA PURPA KASOBYAHANG ANTUK DI UBUD

Lebih terperinci

DIALEK BALI AGA SANE KEAANGGEN RI SAJERONING MABASA BALI RING DESA SIDATAPA, KECAMATAN BANJAR, KABUPATEN BULELENG

DIALEK BALI AGA SANE KEAANGGEN RI SAJERONING MABASA BALI RING DESA SIDATAPA, KECAMATAN BANJAR, KABUPATEN BULELENG e-journal JJPBB Universitas Pendidikan Ganesha Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Vol: 2 No:1(2015) DIALEK BALI AGA SANE KEAANGGEN RI SAJERONING MABASA BALI RING DESA SIDATAPA, KECAMATAN BANJAR, KABUPATEN

Lebih terperinci

UCAPAN TERIMA KASIH. Puji syukur dipanjatkan ke hadapan Ida Sang Hyang Widhi Wasa/Tuhan Yang

UCAPAN TERIMA KASIH. Puji syukur dipanjatkan ke hadapan Ida Sang Hyang Widhi Wasa/Tuhan Yang UCAPAN TERIMA KASIH Om Swastyastu, Puji syukur dipanjatkan ke hadapan Ida Sang Hyang Widhi Wasa/Tuhan Yang Maha Esa, karena berkat rahmat-nya, skripsi ini dapat diselesaikan tepat waktu. Skripsi yang berjudul

Lebih terperinci

CAMPUH KODE SAJERONING PRASASTI MABASA BALI KUNO SAKING WARSA MASEHI

CAMPUH KODE SAJERONING PRASASTI MABASA BALI KUNO SAKING WARSA MASEHI CAMPUH KODE SAJERONING PRASASTI MABASA BALI KUNO SAKING WARSA 989-1011 MASEHI Gd. Edi Subawa 1, I Kt. Paramarta 1, I. B. Rai 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja, Indonesia

Lebih terperinci

MITOS DI NUSA PENIDA ANALISIS STRUKTUR, FUNGSI, DAN MAKNA

MITOS DI NUSA PENIDA ANALISIS STRUKTUR, FUNGSI, DAN MAKNA SKRIPSI MITOS DI NUSA PENIDA ANALISIS STRUKTUR, FUNGSI, DAN MAKNA Oleh : NI PUTU SUDIASIH NIM : 1101215035 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA 2015 i MITOS DI NUSA

Lebih terperinci

TEKS TUTUR JONG MANTEN: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH: DESAK PUTU ELVIANA DEWI NIM:

TEKS TUTUR JONG MANTEN: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH: DESAK PUTU ELVIANA DEWI NIM: TEKS TUTUR JONG MANTEN: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH: DESAK PUTU ELVIANA DEWI NIM: 1101215008 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2015 i TEKS TUTUR JONG

Lebih terperinci

I Gst A Kd Yulandari, I B Md Ludy Paryatna, Md. Sri Indriani

I Gst A Kd Yulandari, I B Md Ludy Paryatna, Md. Sri Indriani NUREKSAIN KAWENTENAN ANGGAH-UNGGUHING BASA BALI SAJERONING PAWIWAHAN RING BANJAR SUMBUL, DESA YEHEMBANG KANGIN, KECAMATAN MENDOYO, KABUPATEN JEMBRANA RING WARSA 2016 I Gst A Kd Yulandari, I B Md Ludy Paryatna,

Lebih terperinci

GEGURITAN KONTABOJA: ANALISIS STRUKTUR DAN MAKNA OLEH: IDA AYU EKA PURNAMA WULANDARI NIM

GEGURITAN KONTABOJA: ANALISIS STRUKTUR DAN MAKNA OLEH: IDA AYU EKA PURNAMA WULANDARI NIM GEGURITAN KONTABOJA: ANALISIS STRUKTUR DAN MAKNA OLEH: IDA AYU EKA PURNAMA WULANDARI NIM 1101215022 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2015 1 i GEGURITAN

Lebih terperinci

SESELEH GUNA SARAT WATEK PAAJAH-AJAH RING SAJERONING GEGURITAN RAJAPALA

SESELEH GUNA SARAT WATEK PAAJAH-AJAH RING SAJERONING GEGURITAN RAJAPALA SESELEH GUNA SARAT WATEK PAAJAH-AJAH RING SAJERONING GEGURITAN RAJAPALA Gd Yuli Sutrawan 1, I. A. Sukma Wirani 1, I W. Artika 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja,

Lebih terperinci

e-journal JPBB Universitas Pendidikan Ganesha Jurusan Pendidikan Bahasa Bali (Volume 2 Tahun 2015)

e-journal JPBB Universitas Pendidikan Ganesha Jurusan Pendidikan Bahasa Bali (Volume 2 Tahun 2015) ANALISIS BAHASA BALI YANG DISEMPURNAKAN DALAM BUKU AWIG-AWIG SUBAK KACANGBUBUAN, DESA ADAT MAS Ni Kd. A. Andriani, Ida A. Pt. Purnami, I Ngh. Martha Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan

Lebih terperinci

TEKS TUTUR CANDRABHERAWA: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI

TEKS TUTUR CANDRABHERAWA: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI TEKS TUTUR CANDRABHERAWA: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH : NI NYOMAN AYU PUSPITA DEWI NIM: 1101215012 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2015 i TEKS TUTUR

Lebih terperinci

SOR SINGGIH BASA BALI SAJERONING PARUMAN BANJAR ADAT GUNUNG BIAU, DESA MUNCAN, KABUPATEN KARANGASEM

SOR SINGGIH BASA BALI SAJERONING PARUMAN BANJAR ADAT GUNUNG BIAU, DESA MUNCAN, KABUPATEN KARANGASEM SOR SINGGIH BASA BALI SAJERONING PARUMAN BANJAR ADAT GUNUNG BIAU, DESA MUNCAN, KABUPATEN KARANGASEM Ni Luh Pt. Ratna Dewi 1, Md. Sri Indriani 1, I Kt. Paramartha 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas

Lebih terperinci

CAMPUR KODE BASA INDONESIA RING PANGAJAHAN BASA BALI KELAS V SD LAB UNDIKSHA

CAMPUR KODE BASA INDONESIA RING PANGAJAHAN BASA BALI KELAS V SD LAB UNDIKSHA CAMPUR KODE BASA INDONESIA RING PANGAJAHAN BASA BALI KELAS V SD LAB UNDIKSHA N. K. Wulan Adnyasari 1, I. B. Ludy Paryatna 1, I.B. Sutresna 2. Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha

Lebih terperinci

TETILIK SOR SINGGIH BASA BALI RING PASANGKEPAN KRAMA DESA PAKRAMAN AYUNAN, KECAMATAN ABIANSEMAL, KABUPATEN BADUNG

TETILIK SOR SINGGIH BASA BALI RING PASANGKEPAN KRAMA DESA PAKRAMAN AYUNAN, KECAMATAN ABIANSEMAL, KABUPATEN BADUNG TETILIK SOR SINGGIH BASA BALI RING PASANGKEPAN KRAMA DESA PAKRAMAN AYUNAN, KECAMATAN ABIANSEMAL, KABUPATEN BADUNG 1 I W. Adhi Mahardika, 1 I.B. Putra Manik Aryana, 2 I G. Gunatama. Jurusan Pendidikan Bahasa

Lebih terperinci

PELESTARIAN BAHASA BALI DALAM MEDIA CETAK BERBAHASA BALI: KAJIAN SOSIOLINGUISTIK OLEH ANAK AGUNG ISTRI ITA RYANDEWI NIM:

PELESTARIAN BAHASA BALI DALAM MEDIA CETAK BERBAHASA BALI: KAJIAN SOSIOLINGUISTIK OLEH ANAK AGUNG ISTRI ITA RYANDEWI NIM: PELESTARIAN BAHASA BALI DALAM MEDIA CETAK BERBAHASA BALI: KAJIAN SOSIOLINGUISTIK OLEH ANAK AGUNG ISTRI ITA RYANDEWI NIM: 1101215033 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA

Lebih terperinci

TEKS GEGURITAN MANTRI SANAK LIMA ANALISIS STRUKTUR DAN NILAI

TEKS GEGURITAN MANTRI SANAK LIMA ANALISIS STRUKTUR DAN NILAI SKRIPSI TEKS GEGURITAN MANTRI SANAK LIMA ANALISIS STRUKTUR DAN NILAI OLEH NI PUTU NOVIYANTI WARDANI NIM 1201215007 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS ILMU BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2016 i TEKS

Lebih terperinci

GEGURITAN ANGGASTYA: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI

GEGURITAN ANGGASTYA: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI SKRIPSI GEGURITAN ANGGASTYA: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI NI MADE OKTA ERA YATI NIM :1201215029 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS ILMU BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2016 i GEGURITAN ANGGASTYA: ANALISIS

Lebih terperinci

TEKS MITOS TAPAKAN BARONG BHATARA SAKTI NAWA SANGA DI KAHYANGAN JAGAT LUHUR NATAR SARI: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI

TEKS MITOS TAPAKAN BARONG BHATARA SAKTI NAWA SANGA DI KAHYANGAN JAGAT LUHUR NATAR SARI: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI SKRIPSI TEKS MITOS TAPAKAN BARONG BHATARA SAKTI NAWA SANGA DI KAHYANGAN JAGAT LUHUR NATAR SARI: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI NI PUTU GEK ANNA DELVIA NIM 1201215040 FAKULTAS ILMU BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA

Lebih terperinci

SOSIOKULTURAL KRAMA BALI RING SATUA BALI LAN PAIKETANNYANE RING PANGAJAHAN SASTRA BALI

SOSIOKULTURAL KRAMA BALI RING SATUA BALI LAN PAIKETANNYANE RING PANGAJAHAN SASTRA BALI SOSIOKULTURAL KRAMA BALI RING SATUA BALI LAN PAIKETANNYANE RING PANGAJAHAN SASTRA BALI N. K. Erawati 1, 1 N. Yasa, 2 S.A.P. Sriasih Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja,

Lebih terperinci

ESTETIKA POSMODERN MIWAH GUNA SARAT PAGURON-GURON DOLANAN 'MATIGTIG PAPAH BIU' DUTA KABUPATEN KARANGASEM RING PKB 2015

ESTETIKA POSMODERN MIWAH GUNA SARAT PAGURON-GURON DOLANAN 'MATIGTIG PAPAH BIU' DUTA KABUPATEN KARANGASEM RING PKB 2015 ESTETIKA POSMODERN MIWAH GUNA SARAT PAGURON-GURON DOLANAN 'MATIGTIG PAPAH BIU' DUTA KABUPATEN KARANGASEM RING PKB 2015 I W. Pasek Eka Yasa 1 I. A. Sukma Wirani 1, M. Sri Indriani 2 Jurusan Pendidikan Bahasa

Lebih terperinci

SESELEH BASA SANE KAANGGEN MIWAH GUNASARAT SANE WENTEN RING GEGURITAN PURWAJATI, PAKARDIN I GEDE NGEMBAK, DRUWEN GEDONG KIRTYA, SINGARAJA

SESELEH BASA SANE KAANGGEN MIWAH GUNASARAT SANE WENTEN RING GEGURITAN PURWAJATI, PAKARDIN I GEDE NGEMBAK, DRUWEN GEDONG KIRTYA, SINGARAJA SESELEH BASA SANE KAANGGEN MIWAH GUNASARAT SANE WENTEN RING GEGURITAN PURWAJATI, PAKARDIN I GEDE NGEMBAK, DRUWEN GEDONG KIRTYA, SINGARAJA 1 P. Suarsana, 1 S. A. P. Sriasih, 2 I. B. Rai. Jurusan Pendidikan

Lebih terperinci

GEGURITAN AJI RAMA RENA ANALISIS STRUKTUR DAN MAKNA

GEGURITAN AJI RAMA RENA ANALISIS STRUKTUR DAN MAKNA SKRIPSI GEGURITAN AJI RAMA RENA ANALISIS STRUKTUR DAN MAKNA IDA BAGUS DWIJA NANDANA PERSADA NIM 1201215035 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS ILMU BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2017 i SKRIPSI GEGURITAN

Lebih terperinci

SKRIPSI KAMUS BALI INDONESIA BIDANG ISTILAH UPAKARA MANUSA YADNYA DI KABUPATEN BADUNG

SKRIPSI KAMUS BALI INDONESIA BIDANG ISTILAH UPAKARA MANUSA YADNYA DI KABUPATEN BADUNG SKRIPSI KAMUS BALI INDONESIA BIDANG ISTILAH UPAKARA MANUSA YADNYA DI KABUPATEN BADUNG PUTU KRISNA APRIANTI NIM 1201215021 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS ILMU BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2016

Lebih terperinci

BABAD DANGHYANG BANG MANIK ANGKERAN: KAJIAN STRUKTUR DAN FUNGSI

BABAD DANGHYANG BANG MANIK ANGKERAN: KAJIAN STRUKTUR DAN FUNGSI BABAD DANGHYANG BANG MANIK ANGKERAN: KAJIAN STRUKTUR DAN FUNGSI Skripsi untuk Memperoleh Gelar Sarjana Pada Program Studi Sastra Bali Universitas Udayana I KETUT MANIKA JAYA NIM 1201215020 FAKULTAS ILMU

Lebih terperinci

KATA PENGANTAR. Puji syukur dipanjatkan ke hadapan Tuhan Yang Mahaesa/Ida Sang Hyang

KATA PENGANTAR. Puji syukur dipanjatkan ke hadapan Tuhan Yang Mahaesa/Ida Sang Hyang KATA PENGANTAR Om Swastyastu, Puji syukur dipanjatkan ke hadapan Tuhan Yang Mahaesa/Ida Sang Hyang Widhi Wasa karena atas berkat dan rahmat-nya skripsi yang berjudul Variasi Fonologis dan Leksikal Bahasa

Lebih terperinci

Bahan Ajar BAHASA BALI SMA/SMK

Bahan Ajar BAHASA BALI SMA/SMK Bahan Ajar BAHASA BALI SMA/SMK PEMBELAJARAN BERPUSAT PADA SISWA Permendiknas No. 41 Tahun 2007 (Standar Proses) Kelas XII Semester 1 UNIT 1. MENDENGARKAN SK- 1 KD - 1.1 : : Memahami serta menanggapi berbagai

Lebih terperinci

PEMERTAHANAN BAHASA BALI MELALUI GENDING RARE PADA ANAK-ANAK DI SANGGAR KUKURUYUK: KAJIAN SOSIOLINGUISTIK

PEMERTAHANAN BAHASA BALI MELALUI GENDING RARE PADA ANAK-ANAK DI SANGGAR KUKURUYUK: KAJIAN SOSIOLINGUISTIK PEMERTAHANAN BAHASA BALI MELALUI GENDING RARE PADA ANAK-ANAK DI SANGGAR KUKURUYUK: KAJIAN SOSIOLINGUISTIK OLEH: I PUTU PERMANA MAHARDIKA NIM 1101215032 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA

Lebih terperinci

SESELEH VARIASI BASA RING DIALEK BALI AGA DESA SERAYA, KECAMATAN KARANGASEM, KABUPATEN KARANGASEM

SESELEH VARIASI BASA RING DIALEK BALI AGA DESA SERAYA, KECAMATAN KARANGASEM, KABUPATEN KARANGASEM SESELEH VARIASI BASA RING DIALEK BALI AGA DESA SERAYA, KECAMATAN KARANGASEM, KABUPATEN KARANGASEM N. L. Degeng Ratna Dewi 1, I. B. Rai 1, N. Sudiana 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan

Lebih terperinci

CITRA WANITA PENYIHIR DALAM NOVEL RATNA TRIBANOWATI KARYA I MADE SUGIANTO: SUATU KAJIAN KRITIK SASTRA FEMINIS

CITRA WANITA PENYIHIR DALAM NOVEL RATNA TRIBANOWATI KARYA I MADE SUGIANTO: SUATU KAJIAN KRITIK SASTRA FEMINIS CITRA WANITA PENYIHIR DALAM NOVEL RATNA TRIBANOWATI KARYA I MADE SUGIANTO: SUATU KAJIAN KRITIK SASTRA FEMINIS OLEH: NI LUH KADEK RICHA DWITASARI NIM: 1101215025 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA

Lebih terperinci

Tureksa Anggah-ungguhing Basa Ring Novel Ratna Tribanowati, Leak Soleh Solah Leak Pikardin I Made Sugianto

Tureksa Anggah-ungguhing Basa Ring Novel Ratna Tribanowati, Leak Soleh Solah Leak Pikardin I Made Sugianto Tureksa Anggah-ungguhing Basa Ring Novel Ratna Tribanowati, Sugianto I M Wira Wartana¹, I. Md. Ludy Paryatna¹, S.A.P Sriasih². Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja, Indonesia

Lebih terperinci

SESELEH WANGUN LAN KASUKSMAN AJAH-AJAHAN PAWATEKAN RING LELAMPAHAN GATOTKACA DUTA WAYANG CENK BLONK

SESELEH WANGUN LAN KASUKSMAN AJAH-AJAHAN PAWATEKAN RING LELAMPAHAN GATOTKACA DUTA WAYANG CENK BLONK SESELEH WANGUN LAN KASUKSMAN AJAH-AJAHAN PAWATEKAN RING LELAMPAHAN GATOTKACA DUTA WAYANG CENK BLONK 1 Luh Ekarini, 1 I.B. Putra Manik Aryana, 2 I Gede Nurjaya. Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas

Lebih terperinci

Kata Kunci : Kidung, Struktur, Semiotik, Smaratantra.

Kata Kunci : Kidung, Struktur, Semiotik, Smaratantra. ABSTRAK ANALISIS SEMIOTIKA KIDUNG TUNJUNG BIRU Kidung Tunjung Biru dipilih sebagai objek dalam penelitian ini, karena beberapa alasan. Pertama, gagasan-gagasan yang terkandung di dalamnya, merepresentasikan

Lebih terperinci

Bule Belajar Budaya Bali: Kritik Identitas dalam Antologi Cerpen Mekel Paris. I Wayan Eka Septiawan

Bule Belajar Budaya Bali: Kritik Identitas dalam Antologi Cerpen Mekel Paris. I Wayan Eka Septiawan Bule Belajar Budaya Bali: Kritik Identitas dalam Antologi Cerpen Mekel Paris I Wayan Eka Septiawan Mahasiswa S-2 Prodi Linguistik Konsentrasi Wacana Sastra Email: iwayaneka_septiawan@yahoo.com Judul Buku

Lebih terperinci

Pantang menyerah sebelum. mencapai hasil yang maksimal

Pantang menyerah sebelum. mencapai hasil yang maksimal USULAN SKRIPSI INI TELAH DISETUJUI DANDINILAI OLEH PANITIA PENGUJI PADA PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS ILMU BUDAYA, UNIVERSITAS UDAYANA PADA TANGGAL, 23 PEBRUARI 2017 Berdasarkan SK Ketua Program Studi

Lebih terperinci

TEKS DRAMA GONG I MADE SUBANDAR HASTA KOMALA ANALISIS BENTUK, FUNGSI, DAN MAKNA

TEKS DRAMA GONG I MADE SUBANDAR HASTA KOMALA ANALISIS BENTUK, FUNGSI, DAN MAKNA TEKS DRAMA GONG I MADE SUBANDAR HASTA KOMALA ANALISIS BENTUK, FUNGSI, DAN MAKNA OLEH IDA AYU PUTRI PERTIWI NIM 1001215010 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR

Lebih terperinci

GEGURITAN PURA TANAH LOT ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH IDA BAGUS PUTU WIASTIKA NIM

GEGURITAN PURA TANAH LOT ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH IDA BAGUS PUTU WIASTIKA NIM GEGURITAN PURA TANAH LOT ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH IDA BAGUS PUTU WIASTIKA NIM 0901215024 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2014 GEGURITAN PURA TANAH

Lebih terperinci

BAB VI FAKTOR PENUNJANG DAN FAKTOR PENGHAMBAT PEMERTAHANAN BAHASA BALI DALAM MASYARAKAT MULTIKULTURAL DI KOTA DENPASAR

BAB VI FAKTOR PENUNJANG DAN FAKTOR PENGHAMBAT PEMERTAHANAN BAHASA BALI DALAM MASYARAKAT MULTIKULTURAL DI KOTA DENPASAR 86 BAB VI FAKTOR PENUNJANG DAN FAKTOR PENGHAMBAT PEMERTAHANAN BAHASA BALI DALAM MASYARAKAT MULTIKULTURAL DI KOTA DENPASAR Kusumoharidjoyo (2000: 34) menyebutkan faktor penunjang serta faktor penghambat

Lebih terperinci

PENYUSUNAN KAMUS SERAPAN DALAM BAHASA BALI

PENYUSUNAN KAMUS SERAPAN DALAM BAHASA BALI PENYUSUNAN KAMUS SERAPAN DALAM BAHASA BALI 1 I Nengah Suandi, 2 Ida Bagus Putrayasa, 3 I Wayan Wisnu Jurusan Pendidikan Bahasa dan Sastra Indonesia Universitas Pendidikan Ganesha E-mail: nengah_suandi@yahoo.co.id

Lebih terperinci

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN ( RPP ) 2

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN ( RPP ) 2 RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN ( RPP ) 2 Sekolah : SMA Negeri 8 Denpasar Mata Pelajaran : Bahasa Daerah Bali Satuan Pendidikan : SMA Kelas / Semester : XI / I Aspek : Menyimak I. Standar Kompetensi :

Lebih terperinci

ABSTRAK GEGURITAN MASAN RODI ANALISIS STRUKTUR DAN NILAI

ABSTRAK GEGURITAN MASAN RODI ANALISIS STRUKTUR DAN NILAI ABSTRAK GEGURITAN MASAN RODI ANALISIS STRUKTUR DAN NILAI Penelitian terhadap Geguritan Masan Rodi ini membahas tentang analisis struktur dan fungsi. Analisis ini mempunyai tujuan untuk mengungkapkan struktur

Lebih terperinci

BAB II KAJIAN PUSTAKA. umum. Menurut Sutarno NS ( 2003 : 32 ) Perpustakaan umum sering diibaratkan

BAB II KAJIAN PUSTAKA. umum. Menurut Sutarno NS ( 2003 : 32 ) Perpustakaan umum sering diibaratkan 6 BAB II KAJIAN PUSTAKA 2.1 Perpustakaan Umum Perpustakaan merupakan perpustakaan yang ada di lingkungan masyarakat umum. Menurut Sutarno NS ( 2003 : 32 ) Perpustakaan umum sering diibaratkan sebagai Universitas

Lebih terperinci

ABSTRAK. Kata Kunci: kamus, bahasa, sastra, istilah, kategori.

ABSTRAK. Kata Kunci: kamus, bahasa, sastra, istilah, kategori. ABSTRAK Penelitian Kamus Bali-Indonesia Istilah Bahasa dan Sastra Bali bertujuan untuk mengetahui bentuk dan khazanah istilah yang terdapat dalam bahasa dan sastra Bali. Adapun teori yang digunakan dalam

Lebih terperinci

I. PURWAKA. Manut swadarma Krama Desa Pakraman Tonja rikala mikukuhang kasukertan jagat malarapan antuk minakadi :

I. PURWAKA. Manut swadarma Krama Desa Pakraman Tonja rikala mikukuhang kasukertan jagat malarapan antuk minakadi : I. PURWAKA. Sangkaning paswecan Ida Hyang Widhi Wasa, sane ngardi Buwana Agung lan Buwana Alit. turmaning ngawisesa kahuripan sarwa prani miwah sarwa tiumuwu, mewastu I Manusa rikala ngupadi kerahajengan

Lebih terperinci

Nureksain Anggah-Ungguhing Basa Kaanggen Ring Kawi Sastra Bali Anyar Sane Nganutin Basa Carita (Wacana Naratif) Lan Bebaosan (Interaktif)

Nureksain Anggah-Ungguhing Basa Kaanggen Ring Kawi Sastra Bali Anyar Sane Nganutin Basa Carita (Wacana Naratif) Lan Bebaosan (Interaktif) SENIN, 10 AGUSTUS 2 RUANG 1 NO WAKTU NAMA PENELITI JUDUL PENELITIAN REVIEWER 1 09.00-09.20 I Wayan Sadyana, Gede Satya Hermawan Problematika Pengajaran Bahasa Jepang pada Program Pengalaman Lapangan (PPL

Lebih terperinci

TEKS GEGURITAN DHARMA STHITI ANALISIS AMANAT. I Wayan Sudarsana. Sastra Bali Fakultas Sastra Universitas Udayana. Abstrak

TEKS GEGURITAN DHARMA STHITI ANALISIS AMANAT. I Wayan Sudarsana. Sastra Bali Fakultas Sastra Universitas Udayana. Abstrak 1 TEKS GEGURITAN DHARMA STHITI ANALISIS AMANAT I Wayan Sudarsana Sastra Bali Fakultas Sastra Universitas Udayana Abstrak This study discusses the traditional Balinese literature shaped geguritan entitled

Lebih terperinci

ULANGAN AKHIR SEMESTER GANJIL TAHUN PELAJARAN 2017/2018. Kompetensi Keahlian : Semua Jurusan Kelas : X/1 Hari / Tanggal :

ULANGAN AKHIR SEMESTER GANJIL TAHUN PELAJARAN 2017/2018. Kompetensi Keahlian : Semua Jurusan Kelas : X/1 Hari / Tanggal : PEMERINTAH PROVINSI BALI DINAS PENDIDIKAN PEMUDA DAN OLAH RAGA SEKOLAH MENENGAH KEJURUAN NEGERI 1 TAMPAKSIRING Alamat : Jl. Ir Soekarno desa sanding Tampaksiring, Gianyar, Bali 80561 Telp. : (0361) 981165

Lebih terperinci

BAB I PENDAHULUAN. Karya sastra tidak dapat dipahami secara lengkap apabila dipisahkan

BAB I PENDAHULUAN. Karya sastra tidak dapat dipahami secara lengkap apabila dipisahkan BAB I PENDAHULUAN 1.1 Latar Belakang Karya sastra tidak dapat dipahami secara lengkap apabila dipisahkan dari lingkungan atau kebudayaan atau peradaban yang telah menghasilkannya (Grebstein dalam Damono,

Lebih terperinci

ARYA WANG BANG SIDEMEN MERAJAN GEDONG SELAT

ARYA WANG BANG SIDEMEN MERAJAN GEDONG SELAT SUSUNAN PANITIA KARYA NGENTEG LINGGIH NUBUNG DAGING TAHUN 2015 1. Yajamana Karya : Ida Pedanda Gede Made Buruan 2. Tapini : Ida Pedanda Istri Rai Pemayun : Ida Ayu Ngurah 3. Pamiteket Karya : I Gusti Mangku

Lebih terperinci

SKRIPSI. Oleh: SRI LESTARI K

SKRIPSI. Oleh: SRI LESTARI K ANALISIS UNSUR INTRINSIK DAN EKSTRINSIK PADA KUMPULAN CERPEN PILIHAN KOMPAS 2014 SERTA RELEVANSINYA SEBAGAI MATERI PEMBELAJARAN SASTRA DI SEKOLAH MENENGAH ATAS SKRIPSI Oleh: SRI LESTARI K1212066 FAKULTAS

Lebih terperinci

NILAI-NILAI PENDIDIKAN NOVEL GURU PARA PEMIMPI KARYA HADI SURYA DAN RENCANA PEMBELAJARANNYA DI SMA

NILAI-NILAI PENDIDIKAN NOVEL GURU PARA PEMIMPI KARYA HADI SURYA DAN RENCANA PEMBELAJARANNYA DI SMA NILAI-NILAI PENDIDIKAN NOVEL GURU PARA PEMIMPI KARYA HADI SURYA DAN RENCANA PEMBELAJARANNYA DI SMA Oleh: Wahyu Kartikasari Program Studi Pendidikan Bahasa dan Sastra Indonesia Universitas Muhammadiyah

Lebih terperinci