SESELEH TATA WANGUN JRONING KRIYA SASTRA LAN SOSIOLOGI PANGAWI RING NOVEL SING JODOH RERIPTAN I MADE SUGIANTO
|
|
- Hartono Wibowo
- 6 tahun lalu
- Tontonan:
Transkripsi
1 SESELEH TATA WANGUN JRONING KRIYA SASTRA LAN SOSIOLOGI PANGAWI RING NOVEL SING JODOH RERIPTAN I MADE SUGIANTO N. L. P. Ekayanti Savitri 1, IB. Putrayasa 1, I. A. Sukma Wirani 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja, Indonesia {ekayantisavitri@yahoo.co.id, ibputra@gmail.com, dayu.sukma@yahoo.co.id}@undiksha.ac.id Kuub Tetilikan puniki puniki matetujon nlatarang (1) tata wangun jroning sane wenten ri sajeroning novel Sing Jodoh miwah (2) paiketan sosiologi pangawi novel Sing Jodoh. Tetilikan puniki kalaksanayang antuk palihan tetilikan deskriptif kualitatif. Sane dados jejering ring tetilikan puniki inggih punika buku novel Sing Jodoh reriptan I Made Sugianto. Pamupulan data nganggen kramaning studi pustaka, kramaning sadu wicara lan dokumentasi. Kramaning data tureksa sane kaanggen inggih punika reduksi data, panyorohan, nelatarang data, miwah pamicutet. Pikolih saking tetilikan puniki nyantenang (1) wangun jroning sane wenten ring novel Sing Jodoh inggih punika unteng, lelintihan, rerawatan, pragina lan pangabah-abahnyane, basa basita, sudut pandang, miwah piteket; (2) paiketan sosiologi pangawi novel Sing Jodoh wenten petang paiketan inggih punika ideologi sosial pangawi, latar belakang sosial budaya pengawi, krama pangwacen sane jagi katuju, miwah geginan pangawi. Piteket ring tetilikan puniki mangda pikobet sane kapanggihin sayuakti katepasin antuk nelebin indik tata wangun jroning novel miwah paiketan sosiologi pangawinyane. Kruna jejaton: wangun jroning, sosiologi pangawi, novel. Abstrak Penelitian ini bertujuan mendeskripsikan (1) unsur intrinsik yang ada di dalam novel Sing Jodoh dan (2) hubungan sosiologi pengarang novel Sing Jodoh. Penelitian ini menggunakan teknik deskriptif kualitatif. Yang menjadi subjek dalam penelitian ini adalah novel Sing Jodoh karya I Made Sugianto. Metode pengumpulan data yang digunakan penelitian ini adalah metode studi pustaka, wawancara, dan dokumentasi. Metode analisis data yang digunakan adalah reduksi data, klasifikasi data, deskripsi data, dan penyimpulan. Hasil penelitian ini adalah (1) unsur intrinsik yang ada di dalam novel Sing Jodoh adalah tema, alur, latar, tokoh dan penokohan, gaya bahasa, sudut pandang, dan amanat; (2) hubungan sosiologi pengarang novel Sing Jodoh ada empat yaitu ideologi sosial pengarang, latar belakang sosial budaya pengarang, pembaca yang dituju, dan mata pencaharian pengarang. Saran penelitian ini adalah masalah yang ditemukan benar-benar dipecahkan dengan mendalami tentang unsure intrinsic novel dan hubungan antara sosiologi pengarang novel. Kata kunci: unsur intrinsik, sosiologi pengarang, novel
2 Abstract This research is aimed to describe (1) the intrinsic element in the novel Sing Jodoh and (2) the relationship of sociology novelist Sing Jodoh. This research used a qualitative descriptive technique. That is the subject of this research is the novel Sing Jodoh by I Made Sugianto. The methods of the data collection used in this research is literature study, interviews, and documentation. The method of the data analysis used were data reduction, data classification, data description, and conclusion. The results of this research is (1) that there is an intrinsic element in the novel Sing Jodoh is the theme, plot, setting, character and characterization, style language, viewpoint, and mandate; (2) Sing Jodoh novelist relationship sociology there are four, namely social ideology author, namely socio-cultural background of the author, the reader is addressed, and the livelihood of authors. Suggestions of this study was found problems really be solved by studying about the intrinsic element in the novel and the relationship of sociology novelist. Keywords: intrinsic elements, sociology author, novel. PURWAKA Sastra pinaka silih sinunggil kabudayaan sane sampun wenten saking aab sane dumun lan pinaka silih sinunggil srana komunikasi seni sane kawentuk riantukan wentennyane basa saking basa pacang wenten sastra lisan utawi tulisan. Sastra kabaosang piranti komunikasi seni riantukan sastra punika pakaryan sane kreatif sane prasida ngawetuang kriya seni. Kriya sastra sane ngicenin tetuladan, ajahajahan sane becik ketah kabaos kasusastraan. Kasusastraan punika pinaka seni sane nganggen kruna sane kasurat utawi kaucapang taler pinaka sekancan pikolih pikardin manusa saking basa lan seni (Luxemburg, 1984: 50). Maosang indik kasusastraan, kasusastraan Bali kakepah dados kalih soroh, inggih punika kasusastraan Bali purwa lan kasusastraan Bali anyar. Kasusastraan Bali purwa inggih punika kasusastraan sane sampun katamiang daweg dumun lan wenten paiketannyane sareng pustaka suci Agama Hindu. Yening kasusastraan Bali anyar inggih punika kasusastraan Bali sane sampun keni iusan saking kasusastraan Indonesia, silih sinunggilnyane novel. Novel pinaka kriya sastra anyar sane kawentenannyane sampun sayan nglimbak, novel punika wantah carita fiksi sane mawentuk sasuratan taler madue wangun jroning lan wangun ekstrinsik. Ketahnyane kasusastraan pacang mauwah saking galah ka galah nginutin panglimbak sastra punika. Kawentenan kasusastraan Bali modern punika sampun kekawitin saking warsa 1913 sane mawentuk satua bawak (cerpen). Panglimbak sastra Bali anyar kacihnayang antuk wentennyane novel Nemoe Karma pikardin Wayan Gobyah sane kamijilang warsa 1913 ring Balai Pustaka Jakarta. Panglimbak sastra Bali anyar sayan nincapang saking warsa ka warsa, ring warsa 2010 buku sane kamijilang sayan akeh yening kasaihang sareng warsa sane dumun. Ring warsa 2013 mijil 13 buku sastra, saking 13 buku punika wenten makudang-kudang soroh minakadi pupulan puisi, satua bawak, drama lan novel. Silih sinunggil novel sane mijil ring warsa 2013 inggih punika novel Sing Jodoh reriptan I Made Sugianto. I Made Sugianto silih sinunggil pangawi sastra Bali anyar sane ngawitin nyurat sastra Bali anyar ring warsa Novel Sing Jodoh reriptan I Made Sugianto kamijilang olih Pustaka Ekspresi ring warsa Novel puniki kasurat manis lan becik olih I Made Sugianto sane
3 nelatarang indik pikobet utawi realita sane wenten ring krama, taler kadagingin pamuput satua sane bagia. Sane katelatarang ring novel Sing Jodoh inggih punika indik pawiwahan sane nenten prasida kalaksanayang santukan sane istri sampun mobot tur katinggalin olih gegelannyane. Pikobet sakadi sane katelatarang ring novel punika, ring aab sakadi mangkin sampun akeh kacingak ring kauripan krama Bali. Pikobet sane kadadosang unteng ring novel Sing Jodoh madaging nilai sosial lan budaya, nilai sosial lan budaya punika prasida katilikin saking sosiologi sastra. Sosiologi sastra pinaka pendekatan sosiologis ring kriya sastra sane nilikin paiketan kriya sastra sareng pikobet sosial utawi wangun sosial sane wenten ring krama. Ketahnyane sosiologi sastra prasida kakepah dados 3 inggih punika sosiologi pangawi, sosiologi kriya sastra, miwah sosiologi pangwacen. Nanging tetilikan puniki jagi ngulengang indik sosiologi pangawi kriya sastra novel Sing Jodoh. Sadurung nilikin indik kawentenan sosiologi pangawi, kapertama patut katilikin indik wangun jroning kriya sastra sane wenten ring novel Sing Jodoh punika. Yening kauratiang wangun jroning kriya sastra miwah sosiologi sastra punika mapaiketan sareng wewidangan pendidikan, riantukan ring wewidangan pendidikan wenten peplajahan indik sastra miwah sosiologi sastra. Ri tatkala nilikin indik wangun jroning kriya sastra utaminnyane kriya sastra sane mawentuk novel, sane karasayang meweh inggih punika ri tatkala nyutetang kepahan saking wangun jroning kriya sastra novel lan nentuang lengkara-lengkara sane ngranjing ring wangun jroning kriya sastra. Taler, yening nilikin indik sosiologi sastra utaminnyane indik sosiologi pangawi, sinah ngamerluang galah khusus, riantukan musti nglaksanayang sadu wicara sareng pangawi kriya sastra punika. Punika mawinan wangun jroning kriya sastra lan sosiologi pangawi patut katilikin sumangdane prasida nelatarang paiketan kriya sastra sareng kawentenan krama, napike pangawi punika ngaryanin novel Sing Jodoh madasar antuk kawentenan krama ring wewidangannyane utawi kekaryanin madasar antuk pengalaman pribadi, taler mangda sang sane ngwacen novel Sing Jodoh prasida tatas uning indik pikobet sane wenten ring novel, pragina sane wenten ring carita, miwah ngresepang tetujon lan piteket sane kaaptiang olih pangawi. Lianan ring punika, mangda prasida ngamolihang rerawatan sane jangkep indik paiketan timbal balik saking pangawi, kriya sastra lan krama. Majalaran antuk panelataran ring ajeng, panilik meled nilikin novel Sing Jodoh saking wangun jroning kriya sastra lan sosiologi pangawi antuk ngamargiang tetilikan sane mamurda Seseleh Tata Wangun Jroning Kriya Sastra lan Sosiologi Pangawi ring Novel Sing Jodoh Reriptan I Made Sugianto. Mapaiketan ring dadalan ring ajeng, kapolihang makudang-kudang pikobet minakadi (1) asapunapi tata wangun jroning kriya sastra sane ngawangun novel Sing Jodoh?, miwah (2) asapunapi aspek sosiologi pengawi sane wenten ring novel Sing Jodoh?. Tetilik puniki matetujon (1) nlatarang indik kawentenan wangun jroning sane ngawangun novel Sing Jodoh, (2) nlatarang aspek sosiologi pangawi sane wenten ring novel Sing Jodoh. Sepat sikusiku sane kaanggen ring tetilikan puniki minakadi, (1) Kasusastraan Bali, (2) Novel, (3) Wangun Jroning Kriya Sastra Novel, (4) Hakikat Sosiologi Sastra, (5) Persfektif Sosiologi Sastra, (6) Sosiologi Pangawi, (7) Pawiwahan Nyentana, miwah (8) tetilikan asoroh. Kasusastraan Bali, manut Gautama (2007: 2) kasusastraan Bali inggih punika pikolih pangawi sane kasurat nganggen basa sane becik tur ngulangunin. Kasusastraan Bali prasida kaperangang dados kalih, inggih punika kasusastraan Bali purwa lan kasusastraan Bali anyar. Kasusastraan Bali purwa inggih punika kasusastraan sane durung polih keni panglimbak sastra modern, soroh kasusastraan Bali purwa wenten sane mawentuk gancaran lan puisi utawi tembang. Yening kasusastraan Bali anyar inggih punika kasusastraan Bali sane sampun keni panglimbak kasusastraan Indonesia sakadi satua bawak, drama, novel, lan puisi Bali anyar.
4 Silih sinunggil kasusastraan anyar inggih punika novel. Novel inggih punika prosa rekaan sane lantang lan nelatarang pragina-pragina antuk makudang-kudang peristiwa miwah rerawatan sane sampun masusun (Sudjiman, 1985: 53). Novel pinaka silih sinunggil kriya sastra sane untengnyane madaging nilai-nilai sane mawiguna majeng ring pangwacennyane. Sekancan kriya sastra pastika madue srana sane ngwangun, pateh sakadi novel. Srana sane ngwangun novel wenten kalih inggih punika wangun jroning lan wangun ekstrinsik. Wangun jroning kriya sastra inggih punika srana-srana sane ngawangun kriya sastra punika. Pradopo (1994: 4) nelatarang yening ceciren jroning kriya sastra punika sakadi soroh sastra (genre), pikayunan, pangrasa, basa basita, gaya penceritaan, lan wangun kriya sastra sane nglingkup ring lelintihan, pragina (penokohan), rerawatan. Selanturnyane Waluyo (2002: 141) negesang yening wenten 5 srana fundamental ring satua rekaan inggih punika unteng, lelintihan, pragina (penokohan) lan perwatakan, sudut pandang, lan setting. Manut penampen para sujana punika prasida katingkesang yening kriya sastra novel punika madue wangun jroning sakadi unteng, lelintihan carita (alur), pragina lan pangabahabahnyane, rerawatan, basa basita, sudut pandang lan piteket. Unteng punika wantah wangun kriya sastra sane madue kawigunan utama ri sajeroning carita (Dick Hartoko lan B.Rahmanto, 1986:67). Novel prasida madue unteng lebih saking asiki inggih punika unteng utama lan unteng wewehan. Siosan sareng unteng, taler wenten lelintihan. Lelintihan carita pinaka pamargi carita sane madue paiketan sebab akibat carita kaping ajeng miwah panguntat (Suroto, 1989: 89). Lelintihan prasida kakepah dados tetiga inggih punika lelintihan ka arep (alur maju), lelintihan ka ungkur (alur mundur), miwah lelintihan macampuh (alur campuran). Sakancan carita pastika madue pragina sane kacaritayang. Manut Antara (2011: 18) pragina lan pangabah-abahan sane kaduwenang pinaka campuhan sane nenten dados kalempasang siki sareng sane lianan. Pragina puniki prasida kakepah dados tiga inggih punika pragina utama, pragina panyanding, pragina pangremba. Ri tatkala pragina punika kacaritayang pastika wenten rerawatan caritanyane. Antara (2011: 19) nelatarang rerawatan inggih punika wewidangan sane mapaiketan sareng kahanan indik galah, genah lan kawentenan kahanan ring carita. Nurgiyantoro (2005: 225) nelatarang rerawatan carita prasida kabinayang dados patpat minakadi rerawatan genah, galah, kahanan miwah sosial. Mangda unteng, lelintihan, rerawatan, pragina lan pangabahnyane, miwah piteket prasida kaunggahang pangawi ngamerluang srana anggen ngwedarang wangun punika. Srananyane inggih punika bebaosan utawi basa basita. Tarigan (2003: 185) nelatarang basa basita inggih punika tata cara nguningayang pikenoh malarapan antuk basa sakadi ceciren sane nyingakin jiwa lan parisolah sang pangawi. Saking bebaosan utawi basa basita punika prasida kauningin genah pangawi ring carita sane kekaryanin. Genah pangawi ring carita kabaos sudut pandang. Manut Booth (ring Nurgiyantoro, 2005:249) nelatarang sudut pandang artosnyane genah sang pengawi ring sajeroning ngenahang ragan ipune ritatkala ipun nyurat cerita punika. Sudut pandang prasida kaparak dados kalih inggih punika sudut pandang persona ketiga ipun utawi ia lan sudut pandang persona pertama titiang. Wangun sane kaping untat inggih punika piteket. Piteket pinaka ajahan indik moral utawi pabesen sane meled kawedarang olih pangawi (Panuti Sudjiman, 1985: 57). Maosang kriya sastra, wenten paiketannyane sareng sosiologi sastra. Damono (1984: 129) nelatarang sosiologi sastra inggih punika silih sinunggil perangan widya sastra sane nilikin sastra saking paiketannyane sareng kawentenan sosial. Nguratiang pangawi, dudonan makarya kriya sastra utawi pangwacen (sosiologi komunikasi teks) taler teks sastra punika (penafsiran teks sosiologis). Cutetnyane sosiologi sastra inggih punika silih sinunggil widya sane nilikin kriya sastra mangda prasida uning paiketan pangawi, pangwacen, kawentenan sosial budaya, lan kriya sastra punika.
5 Manut Endraswara (2008: 80) sosiologi sastra prasida nilikin sastra sakirang-kirangne majalaran antuk tiga perspektif. Sane kapertama, perspektif teks sastra, inggih punika panilik nyelehin kriya sastra pinaka refleksi kahuripan krama. Teks ketahnyane kapilah, kaklasifikasiang lan katelatarang suksman sosiologisnyane. Sane kaping kalih, perspektif biografi inggih puniki panilik nyelehin pengawi. Perspektif puniki mapaiketan sareng life history sang pengawi lan bantang pikobet sosialnyane. Sane kaping tiga perspektif reseptif inggih punika panilik nyelehin asapunapi krama punika nerima teks sastra. Nenten lempas saking penampen indik perspektif sosiologi sastra ring arep, Wellek lan Warren (ring Wiyatmi, 2005: 98) taler nelatarang indik perspektif sosiologi sastra sane prasida kakepah dados tigang soroh inggih punika sosiologi pangawi, sosiologi kriya sastra, miwah sosiologi pangwacen. Sosiologi pangawi prasida kabaos silih sinunggil kajian sosiologi sastra sane ngutamayang pangawi dados pangawi kriya sastra. Ring sosiologi pangawi, pangawi pinaka pangawi kriya sastra sane pinaka makhluk sosial sane kawentenannyane kaiket olih status sosial ring krama, ideologi sane ka anut olih pangawi, genah ring krama lan paiketannyane sareng pangwacen. Wellek lan Warren (1994: 103), wewidangan kajian sosiologi pangawi minakadi status sosial pangawi, ideologi sosial pangawi, latar belakang sosial budaya pangawi, genah sosial pangawi ring krama, krama pangwacen sane katuju, miwah geginan pangawi. Salanturnyane indik pawiwahan nyentana. Adat Bali ketahnyane nginutin sistem patrilineal. Manut Ter Haar (1991: 159) wantah anak lanang sane prasida nglanturang posisi dados kepala keluarga. Yening ring kulawarga nenten madue oka lanang lan wantah madue oka istri, oka istri ring kulawarga punika kadadosang sentana. Oka istri punika kaicenin sakancan swadikara lan swadharma nginutin swadikara lan swadharma sane kaicen ring oka lanang. Tetujon kalaksanayang pawiwahan nyentana puniki mangda sakancan tanggung jawab lan swadharma sane musti kalaksanayang olih kulawarga prasida kalanturang. Siosan ring punika, secara hukum sane lanang kabaos ninggal kedaton sareng kulawarganyane, punika mawinan manut hukum Bali sakancan swadikara nglanturang warisan sampun ical (Windia, 2011: 19). Indik tetilikan tiosan sane pateh ngambil unteng tata wangun jroning kriya sastra lan sosiologi pangawi, minakadi. Alit (2012) sane ngamargiang tetilik indik tata wangun jroning kriya sastra lan sosiologi sastra novel Suara Saking Batu Karu reriptan I Nyoman Manda, miwah Ria (2011) sane ngamargiang tetilik indik sosiologi sastra novel Benang-Benang Samben reriptan Djelantik Santha. KRAMANING TETILIK Tetilik puniki wantah tetilik deskriptif kualitatif riantukan matetujon nlatarang wangun jroning novel Sing Jodoh miwah paiketan sosiologi pangawinyane. Ngeninin indik jejering tetiliknyane inggih novel Sing Jodoh reriptan I Made Sugianto. Samaliha, panandang tetilik puniki inggih punika seseleh wangun jroning lan sosiologi pangawi novel Sing Jodoh. Kramaning tetilik sane kamargiang ring tetilik puniki inggih punika kramaning studi pustaka, kramaning sadu wicara, miwah kramaning dokumentasi. Kramaning studi pustaka miwah kramaning dokumentasi kaanggen ngrereh data indik wangun jroning kriya sastra novel Sing Jodoh. Kramaning sadu wicara kaanggen ngrereh data saking I Made Sugianto pinaka pangawi novel Sing Jodoh, data sane karereh mapaiketan sareng sosiologi pangawi novel Sing Jodoh. Piranti tetilik mapaiketan ring kramaning tetilik sane karincikang anggen mupulang data. Piranti sane kaanggen ring tetilik puniki inggih punika piranti studi pustaka miwah dokumentasi sane marupa kartu data, piranti saduwicara sane marupa unteng-unteng pitaken sane pacang katakenang majeng ring narawakia. Ri sampun data punika kapolihang, raris kamargiang data tureksa. Ngeninin indik pamargi data tureksa sane kalaksanayang ring sajeroning tetilik puniki, minakadi reduksi data, panyorohan, nelatarang data, miwah pamicutet.
6 PIKOLIH MIWAH TETEPASAN Pikolih miwah tetepasan ring tetilik puniki mawit saking kalih bantang pikobet, inggih punika (1) tata wangun jroning sane wenten ring novel Sing Jodoh miwah (2) paiketan sosiologi pangawi novel Sing Jodoh. Saking tetilik sane sampun kamargiang, kapolihang pitung wangun jroning ring novel Sing Jodoh. Tata wangun jroning sane kapertama inggih punika unteng, ketahnyane kriya sastra madue kalih unteng inggih punika unteng utama lan unteng wewehan (Nurgiyantoro, 1994: 68). Punika mawinan ring novel Sing Jodoh puniki kapanggihin kalih unteng manut sakadi panampen Nurgiyantoro. Sane pinaka unteng utama ring novel Sing Jodoh inggih punika tresna. Kabaosang madue unteng tresna riantukan parindikan sane wenten ring novel Sing Jodoh punika maosang indik tresna, kekawitin saking carita tresna Putu Damayanti sareng Kadek Susanto sane nedeng mabunga, raris Putu Damayanti katinggalin olih Kadek Susanto. Miwah kalanturang antuk carita Made Arimbawa sane jatuh hati teken Putu Damayanti. Punika sane ngawinang prasida kacutetang yening unteng utama ring novel Sing Jodoh puniki indik tresna. Siosan ring unteng utama taler wenten unteng wewehan. Unteng wewehan puniki pinaka panyangkep unteng utama mangda carita sane kekaryanin prasida lengut. Unteng wewehan ring novel Sing Jodoh puniki nenten ja sios wantah indik kauripan sosial. Parindikan sosial punika kapanggihin ring carita sane nelatarang indik pawiwahan nyentana. Ring kauripan, pawiwahan nyentana puniki pinaka silih sinunggil kawentenan sosial sane wenten ring silih sinunggil wewidangan ring Bali. Pawiwahan nyentana punika wantah silih sinunggil wentuk pawiwahan manut ring pauwahan status purusa saking kulawarga sane istri lan saking kulawarga lanang dados pradana (Ter Haar, 1991: 159). Kriya sastra minakadi novel pastika madue lelintihan. Lelintihan punika pinaka panatas carita sane kaunggahang. Sakadi sane katelatarang olih Suroto (1989: 89) lelintihan carita kakepah dados tiga inggih punika lelintihan ka arep, lelintihan ka ungkur miwah lelintihan macampuh. Ring carita novel Sing Jodoh puniki nganggen lelintihan ka arep. Kabaosang lelintihan ka arep riantukan dudonan caritanyane masusun saking pertama ngantos panguntat carita. Lelintihan puniki nglingkup ring pamahbah, pangawit pikobet, panedeng, panelas, lan pamuput. Pamahbahnyane kekawitin antuk carita tresna Putu Damayanti sareng Kadek Susanto sane nedeng mabunga, pangawit pikobetnyane antuk carita ri kala Putu Damayanti ngicenin Kadek Susanto kabar yening Putu Damayanti lambat kotor kain lan sampun positif hamil, panedengnyane ri kala Kadek Susanto nunden Putu Damayanti ngulungang belingan tur Putu Damayanti kaparikosa olih sekaa arak, pamuputnyane ri kala Putu Damayanti lan Made Arimbawa sampun nganten tur idup bagia. Siosan sareng lelintihan, ring sakancan carita pastika wenten praginanyane. Pragina punika nenten prasida lempas sareng pangabahnyane. Ring carita novel Sing Jodoh kapanggihin pragina utama, pragina panyanding, pragina pangremba. Indike punika manut sakadi panampen Antara (2011: 18) sane maosang pragina prasida kakepah dados tetiga inggih punika pragina utama, pragina panyanding, lan pragina pangremba. Ring novel Sing Jodoh sane dados pragina utama inggih punika Putu Damayanti, pangabahnyane bongsor lan endep. Putu Damayanti dados pragina utama riantukan saking ngawitin carita ngantos puput, pragina Putu Damayanti setata wenten ring carita miwah ring carita punika katelatarang makasamian parindikan sane mapaiketan sareng pragina Putu Damayanti. Salanturnyane wenten pragina panyanding. Pragina panyanding punika pragina sane kacritayang masanding sareng pragina utama. Sane dados pragina panyanding ring novel Sing Jodoh puniki inggih punika Kadek Susanto sane pangabahnyane bagus, selem manis, miwah nenten satya teken semaya lan Made Arimbawa sane pangabahnyane welas asih. Kadek Susanto dados pragina panyanding riantukan ring pamahbah carita Kadek Susanto kacritayang masanding sareng Putu Damayanti, nanging Kadek
7 Susanto ninggalin Putu Damayanti. Raris wenten pragina Made Arimbawa sane masanding sareng Putu Damayanti ngantos carita punika puput. Pragina salanturnyane inggih punika pragina pangremba. Pragina pangremba punika pinaka pragina panyangkep carita. Sane dados pragina pangremba ring novel Sing Jodoh akehnyane wenten 14 pragina inggih punika Pan Damayanti pangabahnyane dabdab alon, Men Damayanti pangabahnyane bangras, Pak Dokter, Ipda Ayu Mawar, Wayan Purna pangabahnyane gede ganggas, Pak Perbekel, Pan Suela, Men Suela pangabahnyane momo teken arta brana, Ida Bagus Putu Satria Wibawa, Manggala paguyuban semeton penggemar gending Bali, Ketut Lenju pangabahnyane welas asih teken sawitra, Bosne Kadek Susanto, Dadong Sintong miwah Men Lara. 14 pragina puniki kabaosang pragina pangremba riantukan makasamian pragina inucap wantah nyangkepin daging carita novel Sing Jodoh. Salanturnyane wenten rerawatan, sakadi sane katelatarang olih Nurgiyantoro (2005: 225) rerawatan akehnyane wenten patpat minakadi rerawatan genah, galah, kahanan miwah rerawatan sosial. Ring novel Sing Jodoh makasamian rerawatan punika prasida kapanggihin. Ring novel Sing Jodoh akeh nganggen rerawatan genah minakadi radio Semara Santhi, kosne Kadek Susanto, peken Badung, rumah sakit, kantor polisi, umahne Putu Damayanti, Desa Karang Suwung, geria Budha, kota Batam, Bandara Internasional Hang Nadim Batam, miwah ring Bandara Internasional I Gusti Ngurah Rai, Bali. Rerawatan galah minakadi semengan, peteng, a minggu, Redite semeng, galah 1 tengai, sandikala, galah 1 das lemah, atiban, sanja, galah WIB. Rerawatan kahanan minakadi runtag, stress, sakit hati, engsek, miwah tengkejut. Nanging, rerawatan sosial wantah kapanggihin petang rerawatan inggih punika pawiwahan, tradisi nyentana, nunas dewasa ayu ka geria, miwah tradisi matulungan. Kabaos rerawatan sosial riantukan petang rerawatan punika nyihnayang asapunapi kawentenan parilaksana sosial krama sane wenten ring carita novel Sing Jodoh. Ri sajeroning carita pastika madaging bebaosan utawi basa basita. Indike puniki manut sakadi penampen Tarigan (2003: 185) sane nelatarang basa basita pinaka tata cara nguningayang pikenoh malarapan antuk basa sakadi ceciren sang pangawi. Bebaosan sane kaanggen ring novel Sing Jodoh inggih punika basa madya. Pangawi nganggen basa madya mangda pangwacen prasida dangan ngresepang daging carita novel Sing Jodoh puniki. Ring novel Sing Jodoh puniki taler madaging basa basita. Basa basita puniki kaanggen pinaka panglengut basa mangda bebaosan ring carita prasida sayan lengut. Novel Sing Jodoh nganggen makudang-kudang majas silih sinunggil nyane sakadi lengkara suarane jangih sakadi ampehang angin ngeranjing ring majas hiperbola, wenten taler lengkara magesah di ambara punika nyihnayang majas personifkasi. Miwah makudang-kudang basita paribasa sakadi beblabadan makamen di sunduk; maselselan miwah sesenggakan buka batun buluanne; memesik. Saking bebaosan lan basa basita sane kaanggen prasida kauningin indik kawentenan sudut pandang pangawi ring carita. Sudut pandang pinaka genah pangawi ri sajeroning ngenahang ragan ipune ri tatkala ipun nyurat carita (Nurgiyantoro, 2005: 249). Sudut pandang ring novel Sing Jodoh inggih punika nganggen sudut pandang persona ketiga ipun. Riantukan ring novel Sing Jodoh puniki pangawi ngenahang raga dados narator antuk nyambatang adan-adan pragina sane wenten ring novel lan nganggen kruna ganti ipun lan ia. Sakadi sane katelatarang ring sepat siku-siku, sudut pandang persona ketiga ipun puniki prasida kakepah dados kalih inggih punika sudut pandang persona ketiga ipun mahatahu lan sudut pandang persona ketiga ipun terbatas lan dados pengamat. Ring novel Sing Jodoh puniki sudut pandang persona ketiga ipun ngeranjing ring sudut pandang persona ketiga ipun mahatahu. Kabaosang sudut pandang persona ketiga ipun mahatahu riantukan ring novel Sing Jodoh puniki pangawi magenah dados narator lan prasida nelatarang parindikan napi manten sane mapaiketan sareng
8 pragina ipun utawi ia. Narator uning sakancan parindikan sane mapaiketan sareng pragina ipun utawi ia, ngantos parilaksana sane kalaksanayang. Taler narator uning sakancan parindikan sane mawentuk utawi sane marupa pikayunan indik pragina ipun utawi ia. Sakadi sane baosang ring arep bebaosan lan basa basita punika kanggen ngwedarang piteket sane wenten ring carita. Piteket punika nenten ja sios wantah pabesen sane meled kawedarang olih pangawi (Panuti Sudjiman, 1985: 57). Piteket sane wenten ring novel Sing Jodoh inggih punika iraga dados jadma utaminnyane anak istri mangda prasida becik makta raga, nenten gelis precaya tekening anak lanang sane durung tatas uning kasujatiannyane. Mangda nenten sakadi parindikan sane nibenin Putu Damayanti sampun mobot, raris katinggalin olih gegelannyane. Siosan ring punika, mangda iraga prasida setata welas asih lan satya teken semaya, sakadi Made Arimbawa sane madasar antuk welas asih maitulung teken Putu Damayanti, lan ri kala ipun sampun masemaya nganten nyentana, ipun nepatin semaya punika yadiastun kulawarganyane ngaptiang mangda ipun meneng ring jumah palekadan. Mangda iraga nenten nginutin parilaksana Kadek Susanto, sane lempas teken semaya wau ipun nenten madue prabea anggen nglaksanayang pawiwahan. Cutetne iraga musti mapineh dumun sadurung malaksana, riantukan rasa maselselan punika setata rauh ring ungkur. Usan malaksana wau marasa nyelsel sakadi Kadek Susanto. Sira sane malaksana becik pastika polih karmaphala sane becik. Kawentenan tata wangun jroning sane akehnyane pepitu minakadi unteng, lelintihan, pragina lan pangabahnyane, rerawatan, bebaosan utawi basa basita, sudut pandang miwah piteket makasamian kapanggihin ring novel Sing Jodoh, parindikan puniki kakantenang pateh sareng tetilik Alit (2012). Ring tetilik Alit (2012), tata wangun jroning sane akehnyane pepitu makasamian kapanggihin ring novel Suara Saking Batu Karu pikardin I Nyoman Manda. Ngeninin indik paiketan sosiologi pangawi novel Sing Jodoh, wenten petang paiketan sane kapolihang. Paiketan sosiologi pangawi kapolihang antuk saduwicara sareng I Made Sugianto pinaka pangawi novel Sing Jodoh. Paiketan sosiologi pangawi, minakadi (1) ideologi sosial pangawi, (2) latar belakang sosial budaya pangawi, (3) krama pangwacen sane jagi katuju, miwah (4) geginan utawi pakaryan pangawi. Paiketan ideologi sosial punika prasida kacingakin saking unteng sane kaunggahang ring novel Sing Jodoh. Unteng sane kaunggahang inggih punika indik pawiwahan nyentana, lan parindikan sane akeh kacingak ring aab sakadi mangkin inggih punika indik hamil di luar nikah. Unteng-unteng sane kaunggahang kabaosang madue paiketan sareng ideologi sosial santukan unteng indik pawiwahan nyentana lan hamil di luar nikah punika nyihnayang pikobet-pikobet sane wenten ring krama miwah pikobet punika mapaiketan sareng norma-norma sane wenten ring krama. Sakadi indik pawiwahan nyentana sane mapaiketan sareng norma lan undang-undang pawiwahan sane wenten ring genah Bapak I Made Sugianto meneng, tur indik hamil di luar nikah sane mapaiketan sareng norma lan sanksi sosial sane wenten ring krama. Sane kaping kalih inggih punika latar belakang sosial budaya pangawi, ring carita novel Sing Jodoh puniki wenten wicara indik nganten nyentana. Manut sadu wicara sareng Bapak Made Sugianto, wicara indik nganten nyentana puniki kawewehin nginutin budaya sane wenten ring Tabanan. Dane maosang yening nganten nyentana puniki pinaka tradisi sane sampun ketah kapanggihin ring Tabanan. Yening ring kulawarga punika madue pianak istri-istri, pianaknyane kaaptiang prasida ngamolihang anak lanang sane kayun nyentana. Parindikan puniki patut kalaksanayang mangda kulawarga prasida nglanturang keturunan. Riantukan wantah anak lanang sane prasida nglanturang posisi dados kepala keluarga. Yening ring kulawarga nenten madue oka lanang lan wantah madue oka istri, oka istri ring kulawarga punika kadadosang sentana (Ter Haar, 1991: 159).
9 Tetujon Bapak Made Sugianto ngawewehin wicara indik nganten nyentana mangda para krama sayan uning indik asapunapi nganten nyentana. Pawiwahan nyentana puniki madue tetujon mangda sakancan tanggung jawab lan swadharma sane musti kalaksanayang olih kulawarga prasida kalanturang. Siosan ring punika, secara hukum sane lanang kabaos ninggal kedaton sareng kulawarganyane, punika mawinan manut hukum Bali sakancan swadikara nglanturang warisan sampun ical (Windia, 2011: 19). Sane kaping tiga krama pangwacen sane jagi katuju, ri kala makarya novel Sing Jodoh puniki, pangwacen sane jagi katuju olih Bapak Made Sugianto inggih punika teruna lan teruni sane kantun masekolah utawi sampun makuli. Pangwacen sane katuju punika teruna lan teruni sane kantun masekolah utawi sane sampun makuli nenten ja tan papepineh. Dane ngaptiang ri kala sampun ngwacen novel Sing Jodoh puniki, para teruna lan teruni prasida matetimbang indik parilaksananyane mangda nenten ngamolihang sengkala sakadi sane nibenin pragina Putu Damayanti. Siosan ring punika, basa sane kaanggen ring novel Sing Jodoh puniki dangan karesepang olih teruna lan teruni sane ketahnyane mabebaosan nganggen basa Indonesia, tur piteket utawi pabesen sane kaunggahang ring novel punika nenten ja berat dicerna dadosnyane sang sane ngwacen punika gelis uning indik pabesen sane kaunggahang Paiketan sosiologi pangawi sane kaping untat inggih punika geginan utawi pakaryan pangawi. Bapak Made Sugianto makarya dados wartawan ring Nusa Bali. Bapak Made Sugianto maosang yening geginan dane makarya buku utawi makarya kriya sastra punika wantah geginan sampingan, geginan utamanya punika dados wartawan. Taler dane maosang yening makarya kriya sastra pinaka panyelimur manah utawi hobi kemanten. Yadiastun Bapak Made Sugianto geginannyane dados wartawan lan makarya kriya sastra pianaka hobi kemanten, parindikan punika nenten ngirangin profesionalitasnyane ri kala ngwetuang kriya sastra. Punika kacihnayang saking kriya-kriya anyar sane setata kamijilang olih Bapak Made Sugianto. Ring galah a sasih pastika Bapak Made Sugianto setata ngamijilang kriya sastranyane. Yening maosang paiketan sosiologi pangawi sareng kriya sastra novel Sing Jodoh paiketan sane kapolihang puniki wantah akidik. Parindikan puniki pateh sareng tetilik Ria (2011), sane maosang kawentenan paiketan sosiologi pangawi sareng kriya sastra fiksi wantah akidik duaning akidik kapanggihin kriya sastra fiksi sane kekaryanin saking pengalaman nyata, akehan kriya satra fiksi punika kekaryanin madasar antuk imajinasi utawi khayalan pangawi punika. PAMUPUT Saking pikolih miwah tetepasan sane sampun katelatarang ring ajeng, prasida katingkesang wangun jroning sane wenten ring novel Sing Jodoh inggih punika unteng, lelintihan, rerawatan, pragina lan pangabahabahnyane, basa basita, sudut pandang, miwah piteket. Cutetnyane wangun jroning sane wenten papitu punika makasamian prasida kapanggihin kawentenannyane ring novel Sing Jodoh. Lianan ring punika paiketan sosiologi pangawi novel Sing Jodoh sane kapolihang saking sadu wicara wantah ngamolihang petang data sane mapaiketan sareng pangawi inggih punika ideologi sosial pangawi, latar belakang sosial budaya pengawi, krama pangwacen sane jagi katuju, lan geginan pangawi. Paiketan sane malih kalih inggih punika status sosial pangawi miwah genah sosial pangawi nenten kapanggihin ring novel Sing Jodoh puniki. Piteket sane prasida kawedarang ring tetilik puniki inggih punika sakadi ring sor. 1) Majeng ring guru basa Bali kaaptiang mangda prasida nglaksanayang paplajahan antuk nelebin tata wangun jroning kriya sastra ring kriya-kriya sastra anyar sakadi novel sane nganggen basa Bali. 2) Majeng ring sang sane ngwacen sumangdane sayan nincapang malih ngwacen kriya sastra Bali sakadi novel. Tetujone sumangdane pangwacen prasida sayan uning indik kawentenan kriya sastra anyar, taler sareng-sareng nglimbakang basa Bali
10 majalaran antuk ngwacen kriya sastra Bali, miwah nilai-nilai sane kaunggahang ring novel Sing Jodoh prasida kadadosang tetuladan rikala maparilaksana. 3) Majeng ring panilik sane lianan mangda prasida kaanggen pratiwimba ri kala makarya tetilikan indik wangun jroning kriya sastra miwah sosiologi pangawi. Liana ring punika mangda novel Sing Jodoh puniki kaselehin malih antuk widya sosiologi sastra sane lianan, minakadi sosiologi kriya sastra lan sosiologi pangwacennyane. KAPUSTAKAAN Alit Juliartha, I Komang Kajian Struktur dan Sosiologi Sastra Novel Suara Saking Batu Karu Karya I Nyoman Manda. Skripsi (Nenten Kamijilang). Jurusan Pendidikan Bahasa dan Sastra Agama, IHDN Denpasar. Antara, I Gusti Putu Prosa Fiksi Bali. Singaraja: Universitas Pendidikan Ganesha. Damono Sosiologi Sastra Sebuah Pengantar Ringkas. Jakarta: Pusat Pembinaan dan Pengembangan Bahasa. Djoko Pradopo, Rahmat Prinsip- Prinsip Kritik Sastra Teori dan Penerapannya. Yogyakarta : Gadjah Mada University Press. Endraswara, Suwardi Metodologi Penelitian Sastra. Yogyakarta: Pustaka Widyatama. Gautama, Wayan Budha Kasusastraan Bali Cakepan Panuntun Mlajah Kasusastraan Bali. Gianyar: Paramita. Hartoko, Dick dan B. Rahmanto Pemandu di Dunia Sastra. Yogyakarta: Pustaka Pelajar. Luxemburg, Jan Van Pengantar Ilmu Sastra. Jakarta: PT Gramedia. Nurgiyantoro, Burhan Teori Pengkajian Fiksi.Yogyakarta: University Press. Ria Wirawan, I Gede Sosiologi Sastra Novel Benang-Benang Samben Karya Djelantik Santha. Skripsi (Nenten Kamijilang). Jurusan Sastra Bali, UNUD. Sudjiman, Panuti Memahami Cerita Rekaan. Jakarta: Pustaka Jaya. Suroto Teori dan Bimbingan Apresiasi Sastra Indonesia. Jakarta: Erlangga. Ter Haar, B Asas-Asas dan Susunan Hukum Adat. Jakarta: Pradnya Paramita. Waluyo, Herman. J Pengkajian Prosa Fiksi. Surakarta: UNS Press. Wellek, Rene dan Austin Warren Teori Kesusastraan. (Terjemahan Melanie Budianta). Jakarta: Gramedia. Windia, Wayan P, dkk Perkawinan PADA GELAHANG di Bali. Denpasar: UDAYANA UNIVERSTY PRESS. Wiyatmi Pengantar Kajian Sastra. Yogyakarta: Pustaka Belajar.
METODE COPY THE MASTER KAANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT CERPEN SISIA RING KELAS XI MIA3 SMA NEGERI 2 SINGARAJA
METODE COPY THE MASTER KAANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT CERPEN SISIA RING KELAS XI MIA3 SMA NEGERI 2 SINGARAJA Ni Kd Ayu Yasinta D 1, I B Putra Manik A 1, Drs Gd Gunatama 2 Jurusan Pendidikan Bahasa
Lebih terperinciSESELEH WANGUN CARITA MIWAH PIKENOH PENDIDIKAN KARAKTER RING PUPULAN SATUA KEMBANG RAMPE KASUSASTRAAN BALI PURWA I
SESELEH WANGUN CARITA MIWAH PIKENOH PENDIDIKAN KARAKTER RING PUPULAN SATUA KEMBANG RAMPE KASUSASTRAAN BALI PURWA I N.K. Suwitriyani 1, I.W.G. Wisnu 1, M. Sri Indriani 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas
Lebih terperinciKAWENTENAN CAMPUR KODE RING ALBUM TEMBANG POP BALI RAMBO OLO-OLO OLIH GRUP BAND BINTANG
KAWENTENAN CAMPUR KODE RING ALBUM TEMBANG POP BALI RAMBO OLO-OLO OLIH GRUP BAND BINTANG I Gst. Ngr. Pt Darsana 1, I A. Sukma Wirani 1, I A. Pt Purnami 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan
Lebih terperinciSARANA TEMBANG MELAYANGAN OLIH EMONI KAANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT PUISI BALI ANYAR SISIA KELAS VIII 6 SMP NEGERI 3 BANJAR
SARANA TEMBANG MELAYANGAN OLIH EMONI KAANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT PUISI BALI ANYAR SISIA KELAS VIII 6 SMP NEGERI 3 BANJAR Ni Kadek Erni Yuni Andani 1,Gede Gunatama 1,Ida Bagus Rai 2 Jurusan Pendidikan
Lebih terperinciIUSAN PANGAWIGUNAAN PIRANTI GAMBAR (MONOPOLI) MABASA BALI RING PAPLAJAHAN NGWACEN AKSARA BALI RING SISIA KELAS V SDK MARSUDIRINI
IUSAN PANGAWIGUNAAN PIRANTI GAMBAR (MONOPOLI) MABASA BALI RING PAPLAJAHAN NGWACEN AKSARA BALI RING SISIA KELAS V SDK MARSUDIRINI 1 I. M. D. Adipraya 1 I. B. Rai, 2 I. W. Wendra Jurusan Pendidikan Bahasa
Lebih terperinciJurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja, Indonesia
NUREKSAIN KAINGGILAN SOANG-SOANG PITAKEN RISAJERONING PITAKEN ULANGAN AKHIR SEMESTER GENAP PELAJAHAN BASA BALI KELAS VII RING SMP N 1 SINGARAJA WARSA PELAJAHAN 2013/2014 1 Made Suryadana, 1 I Nengah Martha,
Lebih terperinciPEPLAJAHAN MABEBAOSAN BASA BALI SANE NGANGGEN MODEL PEPLAJAHAN INOVATIF RING KELAS XI IIS 3 SMA NEGERI 4 SINGARAJA
PEPLAJAHAN MABEBAOSAN BASA BALI SANE NGANGGEN MODEL PEPLAJAHAN INOVATIF RING KELAS XI IIS 3 SMA NEGERI 4 SINGARAJA K. T. Wahyuni, I. W. G. Wisnu, I. N. Suandi Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas
Lebih terperinciI Putu Widhi Astika 1 I Wayan Wendra 1, Sang Ayu Putu Sriasih 2. Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja, Indonesia
SESELEH TES OBJEKTIF AKHIR SEMESTER GANJIL BASA BALI KELAS XII SMA NEGERI 2 SINGARAJA 2015/2016 SAKING PARINDIKAN SEBARAN KOGNITIF, VALIDITAS LAN RELIABILITAS, MIWAH KONSTRUKSI OPTION I Putu Widhi Astika
Lebih terperinciNUREKSAIN SESURATAN PASANG AKSARA BALI RING SAJERONING PAPAN WASTA SANE WENTEN RING SD SE- KECAMATAN JEMBRANA
NUREKSAIN SESURATAN PASANG AKSARA BALI RING SAJERONING PAPAN WASTA SANE WENTEN RING SD SE- KECAMATAN JEMBRANA Ni Luh Putu Mei Aryantini, M. Sri Indriani, I. B. Md. Ludy P. Jurusan Pendidikan Bahasa Bali
Lebih terperinciSESELEH CAMPUR KODE RING NOVEL SENTANA CUCU MAREP PAKARDIN I MADE SUGIANTO
SESELEH CAMPUR KODE RING NOVEL SENTANA CUCU MAREP PAKARDIN I MADE SUGIANTO 1 I W Kuntara, 1 S. A. P. Sriasih, 2 I. A. Sukma Wirani Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja,
Lebih terperinciBASA BALI KEPARA DIALEK NUSA PENIDA SANE KAANGGEN SAJERONING MABEBAOSAN RING WEWIDANGAN DESA PAKRAMAN NUSASARI, KECAMATAN MELAYA, KABUPATEN JEMBRANA
BASA BALI KEPARA DIALEK NUSA PENIDA SANE KAANGGEN SAJERONING MABEBAOSAN RING WEWIDANGAN DESA PAKRAMAN NUSASARI, KECAMATAN MELAYA, KABUPATEN JEMBRANA N. M. Novalia Pramita Sari 1, I W. G. Wisnu 1, I M.
Lebih terperinciCAMPUH KODE (CAMPUR KODE) RING WAYANG KULIT INOVATIF CENK BLONK SANE MAMURDA LATA MAHOSADHI
CAMPUH KODE (CAMPUR KODE) RING WAYANG KULIT INOVATIF CENK BLONK SANE MAMURDA LATA MAHOSADHI I Gusti Agung Indriyani 1 Ida Bagus Rai 1, Sang Ayu Putu Sriasih 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas
Lebih terperinciTATA KRUNA SAJERONING WIDYA KAWI SASTRA DRUEN MAHASISIA JURUSAN PENDIDIKAN BAHASA BALI UNDIKSHA EDISI JUNI 2012
TATA KRUNA SAJERONING WIDYA KAWI SASTRA DRUEN MAHASISIA JURUSAN PENDIDIKAN BAHASA BALI UNDIKSHA EDISI JUNI 2012 I. A. P. Asti Pratiwi 1, I W. G. Wisnu 1, S. A. P. Sriasih 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali
Lebih terperinciSESELEH MATERI TES ULANGAN UMUM SEMESTER GENAP WARSA 2013/2014 PEPLAJAHAN BASA BALI KELAS X RING SMK NEGERI 3 SINGARAJA
SESELEH MATERI TES ULANGAN UMUM SEMESTER GENAP WARSA 2013/2014 PEPLAJAHAN BASA BALI KELAS X RING SMK NEGERI 3 SINGARAJA W Sriani, I W G Wisnu, IG Artawan Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan
Lebih terperinciPesaih Kawagedan Sisia Kelas VIIIC SMP Negeri 3 Singaraja Sajeroning Nyelehin Wangun Intrinsik Puisi Bali Purwa (Pupuh Sinom) lan Puisi Bali Anyar
Pesaih Kawagedan Sisia Kelas VIIIC SMP Negeri 3 Singaraja Sajeroning Nyelehin Wangun Intrinsik Puisi Bali Purwa (Pupuh Sinom) lan Puisi Bali Anyar K. Karmini 1,I. B. Putrayasa 1, I. A. Sukma Wirani 2 Jurusan
Lebih terperinciJurusan Pendidikan Bahasa Bali Fakultas Bahasa dan Seni Universitas Pendidikan Ganesha
NGAWIGUNAYANG PIRANTI WAYANG CENKBLONK PINAKA UTSAHA NINCAPANG KAWAGEDAN NYURATLENGKARA SANE MADAGING BASITA PARIBASA SISIA KELAS VII H SMP NEGERI 1 SUKASADA 1 I Gede Suputra, 1 I Gede Gunatama, 2 Ida
Lebih terperinciFILM DOKUMENTER PINAKA SERANA NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT PUISI BALI ANYAR RING KELAS X7 SMA NEGERI 2 BANJAR
FILM DOKUMENTER PINAKA SERANA NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT PUISI BALI ANYAR RING KELAS X7 SMA NEGERI 2 BANJAR I K. Aryana prayoga 1 I.N. Suandi 1, I. K. Paramarta 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas
Lebih terperinciCAMPUHAN WARNA BASA (CAMPUR KODE) SANE WENTEN RING PABLIGBAGAN SUBAK ANYAR DESA PADANGKELING, KECAMATAN BULELENG, KABUPATEN BULELENG, WARSA 2016
CAMPUHAN WARNA BASA (CAMPUR KODE) SANE WENTEN RING PABLIGBAGAN SUBAK ANYAR DESA PADANGKELING, KECAMATAN BULELENG, KABUPATEN BULELENG, WARSA 2016 Komang Rina Dewi, I Nyoman Sudiana, I Nengah Martha Jurusan
Lebih terperinciSOR SINGGIH BASA BALI RING PARUMAN SUBAK ABIAN DESA ADAT ASAHDUREN, KECAMATAN PEKUTATAN, JEMBRANA
e-journal JJPBB Universitas Pendidikan Ganesha Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Vol: 2 No:1(2015) SOR SINGGIH BASA BALI RING PARUMAN SUBAK ABIAN DESA ADAT ASAHDUREN, KECAMATAN PEKUTATAN, JEMBRANA N. K. Lady
Lebih terperinciNUREKSAIN WANGUN LAN GUNA SARAT PAGURON- GURON GEGURITAN DHARMA STHITI KEKAWIAN I MADE MENAKA
NUREKSAIN WANGUN LAN GUNA SARAT PAGURON- GURON GEGURITAN DHARMA STHITI KEKAWIAN I MADE MENAKA Ni Wyn Ari Suryanti 1, IB Rai 1, Kt. Paramarta 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Fakultas Bahasa dan Seni Universitas
Lebih terperinciMETODE KOOPERATIF TIPE THINK, PAIR, SHARE (TPS) ANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT SINOPSIS CERPEN MABASA BALI SISIA KELAS XI-3 IPA SMA NEGERI 1 BANJAR
METODE KOOPERATIF TIPE THINK, PAIR, SHARE (TPS) ANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT SINOPSIS CERPEN MABASA BALI SISIA KELAS XI-3 IPA SMA NEGERI 1 BANJAR Kadek Dwi Payani 1, 1 I B Putra Manik A, 2 Wayan Gede
Lebih terperinciNYAIHANG SESURATAN GEGURITAN CUPAK GERANTANG LAN SATUA CUPAK GERANTANG MADASAR ANTUK WANGUN CARITA SANE KASELEHIN ANTUK TEORI SASTRA BANDINGAN
NYAIHANG SESURATAN GEGURITAN CUPAK GERANTANG LAN SATUA CUPAK GERANTANG MADASAR ANTUK WANGUN CARITA SANE KASELEHIN ANTUK TEORI SASTRA BANDINGAN Ni Gst. Ayu Kt. Sari Wahini1, I B. Putra Manik Aryana1, I
Lebih terperinciSESELEH INDIK WANGUN INTRINSIK LAN KAJATIAN GUNA SARAT PAGURON-GURON SANE WENTEN RING NOVEL BUUNG KAKAWIAN NYOMAN MANDA
SESELEH INDIK WANGUN INTRINSIK LAN KAJATIAN GUNA SARAT PAGURON-GURON SANE WENTEN RING NOVEL BUUNG KAKAWIAN NYOMAN MANDA 1 Nengah Widiantika, 1 I.Gede Gunatama, 2 I. A. Pt. Purnami Jurusan Pendidikan Bahasa
Lebih terperinciWANGUN INTRINSIK LAN AJI PANGAJAH-AJAHAN TATA LAKSANA RING SATUA BAWAK MABASA BALI WARSA 1975
WANGUN INTRINSIK LAN AJI PANGAJAH-AJAHAN TATA LAKSANA RING SATUA BAWAK MABASA BALI WARSA 1975 N. M. Ari Puja Astiti 1, I. B. M. Ludy Paryatna 1, I. G. Nurjaya 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas
Lebih terperinciNUREKSAIN ANGGAH-UNGGUHING BASA BALI RITATKALA PAPARUMAN ADAT RING DESA ADAT SAMPALAN TENGAH, KABUPATEN KLUNGKUNG
NUREKSAIN ANGGAH-UNGGUHING BASA BALI RITATKALA PAPARUMAN ADAT RING DESA ADAT SAMPALAN TENGAH, KABUPATEN KLUNGKUNG Luh Komang Sri Pramawati [1] Ida Bagus Rai [1] Ida Bagus Putra Manik Aryana [2] Jurusan
Lebih terperinciSESELEH WANGUN INTRINSIK LAN GUNA SARAT SOSIAL RING PUPULAN SATUA BAWAK MEKEL PARIS PIKARDIN I.B.W. WIDIASA KENITEN
SESELEH WANGUN INTRINSIK LAN GUNA SARAT SOSIAL RING PUPULAN SATUA BAWAK MEKEL PARIS PIKARDIN I.B.W. WIDIASA KENITEN I Km. Endi Saputra 1, I N. Martha 1, I.A.Pt.Purnami 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali
Lebih terperinciKEWAGEDAN NGRESEPANG WANGUN DASAR LAN ARTOS KRUNA DWILINGGA SISIA KELAS X SMA NEGERI 2 BANJAR SINGARAJA
KEWAGEDAN NGRESEPANG WANGUN DASAR LAN ARTOS KRUNA DWILINGGA SISIA KELAS X SMA NEGERI 2 BANJAR SINGARAJA Ni Made Yuniharsih I.N. Suandi 1, I. K. Paramarta 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan
Lebih terperinciNUREKSAIN SESURATAN AKSARA BALI MANUT PASANG AKSARA PURWADRESTA LONTAR SATUA JRO MATUA TEKEN I CAI MANTU DRUEN GEDONG KIRTYA
NUREKSAIN SESURATAN AKSARA BALI MANUT PASANG AKSARA PURWADRESTA LONTAR SATUA JRO MATUA TEKEN I CAI MANTU DRUEN GEDONG KIRTYA Kadek Jara Merani 1, Made Sri Indriani 1, IB. Md Ludy Paryatna 2. Jurusan Pendidikan
Lebih terperinciKATA PENGANTAR. Puji syukur dipanjatkan ke hadapan Ida Sang Hyang Widhi Wasa, Tuhan Yang Mahaesa
SKRIPSI INI TELAH DISETUJUI DAN DINILAI OLEH PANITIA PENGUJI PADA PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS ILMU BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA PADA TANGGAL: 1 JULI 2016 Berdasarkan SK Dekan Fakultas Ilmu Budaya,
Lebih terperinciKAWENTENAN DIALEK BALI AGA RING DESA DAUSA KECAMATAN KINTAMANI KABUPATEN BANGLI
KAWENTENAN DIALEK BALI AGA RING DESA DAUSA KECAMATAN KINTAMANI KABUPATEN BANGLI I Ketut Agus Adi Putra 1 Ida Ayu Sukma Wirani 1, Ida Ayu Pt. Purnami, S.S, M.Pd 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas
Lebih terperinciBASITA PARIBASA RING ALBUM NASI GORENG SPESIAL KEKAWIAN WIDI WIDIANA
BASITA PARIBASA RING ALBUM NASI GORENG SPESIAL KEKAWIAN WIDI WIDIANA I Pt. Budiantara Putra 1, I Kt. Paramarta 1, I Md. Sutama 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja,
Lebih terperinciNUREKSAIN WANGUN LAN PAIKETAN SOSIOLOGI SASTRA RING CAKEPAN NASKAH DRAMA JUKUT BE BANO PIKARDIN I MADE WISNAWA
NUREKSAIN WANGUN LAN PAIKETAN SOSIOLOGI SASTRA RING CAKEPAN NASKAH DRAMA JUKUT BE BANO PIKARDIN I MADE WISNAWA Ni Komang Indah, IB Made Ludy Paryatna, Made Sri Indriani Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas
Lebih terperinciCAMPUR KODE BASA INDONESIA RING PANGAJAHAN BASA BALI KELAS V SD LAB UNDIKSHA
CAMPUR KODE BASA INDONESIA RING PANGAJAHAN BASA BALI KELAS V SD LAB UNDIKSHA N. K. Wulan Adnyasari 1, I. B. Ludy Paryatna 1, I.B. Sutresna 2. Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha
Lebih terperinciSESELEH WANGUN INTRINSIK LAN SOSIOLOGI KRIYA SASTRA RING PUPULAN SATUA BAWAK LAWAR GOAK PAKARDIN I KETUT RIDA
SESELEH WANGUN INTRINSIK LAN SOSIOLOGI KRIYA SASTRA RING PUPULAN SATUA BAWAK LAWAR GOAK PAKARDIN I KETUT RIDA I Km. Astu Purnadhita 1, I Nengah Martha 1, I. A. Putu Purnami 2 Jurusan Pendidikan Bahasa
Lebih terperinciNGAWIGUNAYANG METODE AUDIOLINGUAL ANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NEMBANGANG PUPUH MASKUMAMBANG SISIA KELAS X MIPA 2 SMA NEGERI 1 SINGARAJA
NGAWIGUNAYANG METODE AUDIOLINGUAL ANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NEMBANGANG PUPUH MASKUMAMBANG SISIA KELAS X MIPA 2 SMA NEGERI 1 SINGARAJA I Made Wisnawa 1 I Wayan Wendra 1, Sang Ayu Putu Sriasih 2 Jurusan
Lebih terperinciJurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja, Indonesia
RERAWATAN DIALEK BASA BALI RING TEMBANG POP BALI: STUDI KASUS SAJERONING TEMBANG POP BALI MAMURDA CIRI-CIRI KEKAWIAN YONG SAGITA MIWAH BALI UNITED KEKAWIAN KRISNA SURYA PURPA KASOBYAHANG ANTUK DI UBUD
Lebih terperinciKAWENTENAN ANGGAH-UNGGUHING BASA BALI RING NASKAH DRAMA I GODOGAN JURUSAN PENDIDIKAN BASA BALI WARSA 2015/2016
KAWENTENAN ANGGAH-UNGGUHING BASA BALI RING NASKAH DRAMA I GODOGAN JURUSAN PENDIDIKAN BASA BALI WARSA 2015/2016 Olih: Kadek Moni Ratningsih, NIM 1212051016 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Fakultas Bahasa
Lebih terperinciGENDING-GENDING REGGAE BALI JONI AGUNG SESELEH SEMIOTIKA TETUJON IDUP MANUSA PAIKETANNYANE SARENG AJAH-AJAHAN PAWATEKAN
GENDING-GENDING REGGAE BALI JONI AGUNG SESELEH SEMIOTIKA TETUJON IDUP MANUSA PAIKETANNYANE SARENG AJAH-AJAHAN PAWATEKAN I.B. Pidada Adi Putra 1, I.B. Putra Manik Aryana 1, I.B. Ludy Paryatna 2 Jurusan
Lebih terperinciARTI LEKSEM SUKATING (UKURAN) NGANGGEN LIMA LAN BATIS RING ASTA KOSALA-KOSALI
ARTI LEKSEM SUKATING (UKURAN) NGANGGEN LIMA LAN BATIS RING ASTA KOSALA-KOSALI I Md Werdiatmaja 1, I Kt Paramarta 1, I Gd Artawan, 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja,
Lebih terperinciSESELEH WANGUN INTRINSIK LAN KAJATIAN GUNA SARAT PAGURON-GURON RING SATUA PAN BALANG TAMAK
SESELEH WANGUN INTRINSIK LAN KAJATIAN GUNA SARAT PAGURON-GURON RING SATUA PAN BALANG TAMAK K. Devi Antariyani 1 I. N. Suandi 1 I. K. Paramarta 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha
Lebih terperinciCAMPUH KODE SAJERONING PRASASTI MABASA BALI KUNO SAKING WARSA MASEHI
CAMPUH KODE SAJERONING PRASASTI MABASA BALI KUNO SAKING WARSA 989-1011 MASEHI Gd. Edi Subawa 1, I Kt. Paramarta 1, I. B. Rai 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja, Indonesia
Lebih terperinciJurusan Pendidikan Bahasa Bali, FBS. Universitas Pendidikan Ganesha. Singaraja, Indonesia
NGAWIGUNAYANG MODEL PEMBELAJARAN KOOPERATIF TIPE MAKE A MATCH ANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT WACANA BAWAK ANTUK AKSARA ANCENG SISIA KELAS XII IPS 2 SMA NEGERI 4 SINGARAJA WARSA PALAJAHAN 2015/2016 Kadek
Lebih terperinciTUTUR LEBUR GANGSA; ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH: I MADE OKA PARIATNA
TUTUR LEBUR GANGSA; ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH: I MADE OKA PARIATNA 1001215034 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2016 i TUTURLEBUR GANGSA; ANALISIS
Lebih terperinciSESELEH PANGAWIGUNAAN BASA BLACKBERRY MESSAGE (BBM) YOWANA RING BR. DUSUN SALA, DESA ABUAN, KECAMATAN SUSUT, KAB. BANGLI
SESELEH PANGAWIGUNAAN BASA BLACKBERRY MESSAGE (BBM) YOWANA RING BR. DUSUN SALA, DESA ABUAN, KECAMATAN SUSUT, KAB. BANGLI 1 I Ni luh Umi Astary, 1 I Ida Bagus Rai, 2 I I Gede Nurjaya Jurusan Pendidikan
Lebih terperinciSESELEH GUNA SARAT WATEK PAAJAH-AJAH RING SAJERONING GEGURITAN RAJAPALA
SESELEH GUNA SARAT WATEK PAAJAH-AJAH RING SAJERONING GEGURITAN RAJAPALA Gd Yuli Sutrawan 1, I. A. Sukma Wirani 1, I W. Artika 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja,
Lebih terperinciBABAD PASEK KAYU SELEM : ANALISIS STRUKTUR OLEH : I PUTU YUDHI SANTIKA PUTRA NIM:
BABAD PASEK KAYU SELEM : ANALISIS STRUKTUR OLEH : I PUTU YUDHI SANTIKA PUTRA NIM: 1101215005 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS ILMU BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2015 i BABAD PASEK KAYU SELEM: ANALISIS
Lebih terperinciTETILIK SOR SINGGIH BASA BALI RING PASANGKEPAN KRAMA DESA PAKRAMAN AYUNAN, KECAMATAN ABIANSEMAL, KABUPATEN BADUNG
TETILIK SOR SINGGIH BASA BALI RING PASANGKEPAN KRAMA DESA PAKRAMAN AYUNAN, KECAMATAN ABIANSEMAL, KABUPATEN BADUNG 1 I W. Adhi Mahardika, 1 I.B. Putra Manik Aryana, 2 I G. Gunatama. Jurusan Pendidikan Bahasa
Lebih terperinciKATA PENGANTAR. atas berkat rahmat-nya skripsi yang berjudul Novel Sing Jodoh Analisis
KATA PENGANTAR Om Swastiastu, Puji syukur dipanjatkan kehadapan Ida Sang Hyang Widhi Wasa karena atas berkat rahmat-nya skripsi yang berjudul Novel Sing Jodoh Analisis Psikologi Sastra ini dapat disusun
Lebih terperinciNUREKSAIN ANGGAH-UNGGUHING BASA RING CERPEN MABASA BALI RUBRIK ORTI BALI, KORAN BALI POST 2016
e-journal JPBB Universitas Pendidikan Ganesha Jurusan Pendidikan Bahasa Bali NUREKSAIN ANGGAH-UNGGUHING BASA RING CERPEN MABASA BALI RUBRIK ORTI BALI, KORAN BALI POST 2016 ayusastrinidewi@yahoo.co.id,
Lebih terperinciSKRIPSI ANALISIS STRUKTUR DAN SOSIOLOGIS DRAMA MULIH KARYA I NYOMAN MANDA OLEH : NI PUTU HARUM KARTIKA DEWI NIM
SKRIPSI ANALISIS STRUKTUR DAN SOSIOLOGIS DRAMA MULIH KARYA I NYOMAN MANDA OLEH : NI PUTU HARUM KARTIKA DEWI NIM 1101215006 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR
Lebih terperinciDIALEK BALI AGA SANE KEAANGGEN RI SAJERONING MABASA BALI RING DESA SIDATAPA, KECAMATAN BANJAR, KABUPATEN BULELENG
e-journal JJPBB Universitas Pendidikan Ganesha Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Vol: 2 No:1(2015) DIALEK BALI AGA SANE KEAANGGEN RI SAJERONING MABASA BALI RING DESA SIDATAPA, KECAMATAN BANJAR, KABUPATEN
Lebih terperinciTEKS TUTUR JONG MANTEN: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH: DESAK PUTU ELVIANA DEWI NIM:
TEKS TUTUR JONG MANTEN: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH: DESAK PUTU ELVIANA DEWI NIM: 1101215008 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2015 i TEKS TUTUR JONG
Lebih terperinciTEKS GEGURITAN PADEM WARAK ANALISIS BENTUK, FUNGSI, DAN MAKNA
TEKS GEGURITAN PADEM WARAK ANALISIS BENTUK, FUNGSI, DAN MAKNA OLEH: I PUTU BAYU MUTRA WIBAWA NIM 1101215024 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2015 i 1 TEKS
Lebih terperinciTEKS GEGURITAN DARMAKAYA: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH: KADEK RIKA ARIPAWAN NIM:
TEKS GEGURITAN DARMAKAYA: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH: KADEK RIKA ARIPAWAN NIM: 1101215023 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA 2015 TEKS GEGURITAN DARMAKAYA:
Lebih terperinciSESELEH WANGUN INSTRINSIK LAN KAJATIAN GUNA SARAT PAGURON-GURON RING PUPULAN CERPEN DA NAKONANG ADAN TIANGE PAKARDIN AGUNG WIYAT S.
SESELEH WANGUN INSTRINSIK LAN KAJATIAN GUNA SARAT PAGURON-GURON RING PUPULAN CERPEN DA NAKONANG ADAN TIANGE PAKARDIN AGUNG WIYAT S. ARDHI I Kdk. Berry. hermana 1, I. A. Pt. Purnami 1, I. B. Putrayasa 2
Lebih terperinciBahan Ajar BAHASA BALI SMA/SMK
Bahan Ajar BAHASA BALI SMA/SMK PEMBELAJARAN BERPUSAT PADA SISWA Permendiknas No. 41 Tahun 2007 (Standar Proses) Kelas XII Semester 1 UNIT 1. MENDENGARKAN SK- 1 KD - 1.1 : : Memahami serta menanggapi berbagai
Lebih terperinciTEKS GEGURITAN MANTRI SANAK LIMA ANALISIS STRUKTUR DAN NILAI
SKRIPSI TEKS GEGURITAN MANTRI SANAK LIMA ANALISIS STRUKTUR DAN NILAI OLEH NI PUTU NOVIYANTI WARDANI NIM 1201215007 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS ILMU BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2016 i TEKS
Lebih terperinciI Gst A Kd Yulandari, I B Md Ludy Paryatna, Md. Sri Indriani
NUREKSAIN KAWENTENAN ANGGAH-UNGGUHING BASA BALI SAJERONING PAWIWAHAN RING BANJAR SUMBUL, DESA YEHEMBANG KANGIN, KECAMATAN MENDOYO, KABUPATEN JEMBRANA RING WARSA 2016 I Gst A Kd Yulandari, I B Md Ludy Paryatna,
Lebih terperinciWARNA (VARIASI) BASA BALI RING SESURATAN KWACA (BAJU KAOS)
WARNA (VARIASI) BASA BALI RING SESURATAN KWACA (BAJU KAOS) N. P. Febri Yuliani 1, I. K. Paramarta 1, G. Artawan 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja, Indonesia e-mail:
Lebih terperinciUCAPAN TERIMA KASIH. Puji syukur dipanjatkan ke hadapan Ida Sang Hyang Widhi Wasa/Tuhan Yang
UCAPAN TERIMA KASIH Om Swastyastu, Puji syukur dipanjatkan ke hadapan Ida Sang Hyang Widhi Wasa/Tuhan Yang Maha Esa, karena berkat rahmat-nya, skripsi ini dapat diselesaikan tepat waktu. Skripsi yang berjudul
Lebih terperinciTUTUR ANGKUS PRANA: KAJIAN STRUKTUR DAN SEMIOTIKA. Oleh: NI KADEK DEWI SANTHIASTINI
TUTUR ANGKUS PRANA: KAJIAN STRUKTUR DAN SEMIOTIKA Oleh: NI KADEK DEWI SANTHIASTINI 1101215002 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA 2015 i TUTUR ANGKUS PRANA: KAJIAN
Lebih terperinciSOR SINGGIH BASA BALI SAJERONING PARUMAN BANJAR ADAT GUNUNG BIAU, DESA MUNCAN, KABUPATEN KARANGASEM
SOR SINGGIH BASA BALI SAJERONING PARUMAN BANJAR ADAT GUNUNG BIAU, DESA MUNCAN, KABUPATEN KARANGASEM Ni Luh Pt. Ratna Dewi 1, Md. Sri Indriani 1, I Kt. Paramartha 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas
Lebih terperinciTEKS TUTUR CANDRABHERAWA: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI
TEKS TUTUR CANDRABHERAWA: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH : NI NYOMAN AYU PUSPITA DEWI NIM: 1101215012 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2015 i TEKS TUTUR
Lebih terperinciGEGURITAN KONTABOJA: ANALISIS STRUKTUR DAN MAKNA OLEH: IDA AYU EKA PURNAMA WULANDARI NIM
GEGURITAN KONTABOJA: ANALISIS STRUKTUR DAN MAKNA OLEH: IDA AYU EKA PURNAMA WULANDARI NIM 1101215022 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2015 1 i GEGURITAN
Lebih terperincie-journal JPBB Universitas Pendidikan Ganesha Jurusan Pendidikan Bahasa Bali (Volume 2 Tahun 2015)
ANALISIS BAHASA BALI YANG DISEMPURNAKAN DALAM BUKU AWIG-AWIG SUBAK KACANGBUBUAN, DESA ADAT MAS Ni Kd. A. Andriani, Ida A. Pt. Purnami, I Ngh. Martha Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan
Lebih terperinciSOSIOKULTURAL KRAMA BALI RING SATUA BALI LAN PAIKETANNYANE RING PANGAJAHAN SASTRA BALI
SOSIOKULTURAL KRAMA BALI RING SATUA BALI LAN PAIKETANNYANE RING PANGAJAHAN SASTRA BALI N. K. Erawati 1, 1 N. Yasa, 2 S.A.P. Sriasih Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja,
Lebih terperinciCITRA WANITA PENYIHIR DALAM NOVEL RATNA TRIBANOWATI KARYA I MADE SUGIANTO: SUATU KAJIAN KRITIK SASTRA FEMINIS
CITRA WANITA PENYIHIR DALAM NOVEL RATNA TRIBANOWATI KARYA I MADE SUGIANTO: SUATU KAJIAN KRITIK SASTRA FEMINIS OLEH: NI LUH KADEK RICHA DWITASARI NIM: 1101215025 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA
Lebih terperinciESTETIKA POSMODERN MIWAH GUNA SARAT PAGURON-GURON DOLANAN 'MATIGTIG PAPAH BIU' DUTA KABUPATEN KARANGASEM RING PKB 2015
ESTETIKA POSMODERN MIWAH GUNA SARAT PAGURON-GURON DOLANAN 'MATIGTIG PAPAH BIU' DUTA KABUPATEN KARANGASEM RING PKB 2015 I W. Pasek Eka Yasa 1 I. A. Sukma Wirani 1, M. Sri Indriani 2 Jurusan Pendidikan Bahasa
Lebih terperinciSESELEH BASA SANE KAANGGEN MIWAH GUNASARAT SANE WENTEN RING GEGURITAN PURWAJATI, PAKARDIN I GEDE NGEMBAK, DRUWEN GEDONG KIRTYA, SINGARAJA
SESELEH BASA SANE KAANGGEN MIWAH GUNASARAT SANE WENTEN RING GEGURITAN PURWAJATI, PAKARDIN I GEDE NGEMBAK, DRUWEN GEDONG KIRTYA, SINGARAJA 1 P. Suarsana, 1 S. A. P. Sriasih, 2 I. B. Rai. Jurusan Pendidikan
Lebih terperinciTureksa Anggah-ungguhing Basa Ring Novel Ratna Tribanowati, Leak Soleh Solah Leak Pikardin I Made Sugianto
Tureksa Anggah-ungguhing Basa Ring Novel Ratna Tribanowati, Sugianto I M Wira Wartana¹, I. Md. Ludy Paryatna¹, S.A.P Sriasih². Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja, Indonesia
Lebih terperinciPELESTARIAN BAHASA BALI DALAM MEDIA CETAK BERBAHASA BALI: KAJIAN SOSIOLINGUISTIK OLEH ANAK AGUNG ISTRI ITA RYANDEWI NIM:
PELESTARIAN BAHASA BALI DALAM MEDIA CETAK BERBAHASA BALI: KAJIAN SOSIOLINGUISTIK OLEH ANAK AGUNG ISTRI ITA RYANDEWI NIM: 1101215033 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA
Lebih terperinciMITOS DI NUSA PENIDA ANALISIS STRUKTUR, FUNGSI, DAN MAKNA
SKRIPSI MITOS DI NUSA PENIDA ANALISIS STRUKTUR, FUNGSI, DAN MAKNA Oleh : NI PUTU SUDIASIH NIM : 1101215035 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA 2015 i MITOS DI NUSA
Lebih terperinciGEGURITAN AJI RAMA RENA ANALISIS STRUKTUR DAN MAKNA
SKRIPSI GEGURITAN AJI RAMA RENA ANALISIS STRUKTUR DAN MAKNA IDA BAGUS DWIJA NANDANA PERSADA NIM 1201215035 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS ILMU BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2017 i SKRIPSI GEGURITAN
Lebih terperinciSESELEH VARIASI BASA RING DIALEK BALI AGA DESA SERAYA, KECAMATAN KARANGASEM, KABUPATEN KARANGASEM
SESELEH VARIASI BASA RING DIALEK BALI AGA DESA SERAYA, KECAMATAN KARANGASEM, KABUPATEN KARANGASEM N. L. Degeng Ratna Dewi 1, I. B. Rai 1, N. Sudiana 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan
Lebih terperinciKATA PENGANTAR. Puji syukur dipanjatkan ke hadapan Tuhan Yang Mahaesa/Ida Sang Hyang
KATA PENGANTAR Om Swastyastu, Puji syukur dipanjatkan ke hadapan Tuhan Yang Mahaesa/Ida Sang Hyang Widhi Wasa karena atas berkat dan rahmat-nya skripsi yang berjudul Variasi Fonologis dan Leksikal Bahasa
Lebih terperinciSKRIPSI KAMUS BALI INDONESIA BIDANG ISTILAH UPAKARA MANUSA YADNYA DI KABUPATEN BADUNG
SKRIPSI KAMUS BALI INDONESIA BIDANG ISTILAH UPAKARA MANUSA YADNYA DI KABUPATEN BADUNG PUTU KRISNA APRIANTI NIM 1201215021 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS ILMU BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2016
Lebih terperinciGEGURITAN ANGGASTYA: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI
SKRIPSI GEGURITAN ANGGASTYA: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI NI MADE OKTA ERA YATI NIM :1201215029 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS ILMU BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2016 i GEGURITAN ANGGASTYA: ANALISIS
Lebih terperinciPEMERTAHANAN BAHASA BALI MELALUI GENDING RARE PADA ANAK-ANAK DI SANGGAR KUKURUYUK: KAJIAN SOSIOLINGUISTIK
PEMERTAHANAN BAHASA BALI MELALUI GENDING RARE PADA ANAK-ANAK DI SANGGAR KUKURUYUK: KAJIAN SOSIOLINGUISTIK OLEH: I PUTU PERMANA MAHARDIKA NIM 1101215032 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA
Lebih terperinciBABAD DANGHYANG BANG MANIK ANGKERAN: KAJIAN STRUKTUR DAN FUNGSI
BABAD DANGHYANG BANG MANIK ANGKERAN: KAJIAN STRUKTUR DAN FUNGSI Skripsi untuk Memperoleh Gelar Sarjana Pada Program Studi Sastra Bali Universitas Udayana I KETUT MANIKA JAYA NIM 1201215020 FAKULTAS ILMU
Lebih terperinciPantang menyerah sebelum. mencapai hasil yang maksimal
USULAN SKRIPSI INI TELAH DISETUJUI DANDINILAI OLEH PANITIA PENGUJI PADA PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS ILMU BUDAYA, UNIVERSITAS UDAYANA PADA TANGGAL, 23 PEBRUARI 2017 Berdasarkan SK Ketua Program Studi
Lebih terperinciKata Kunci : Kidung, Struktur, Semiotik, Smaratantra.
ABSTRAK ANALISIS SEMIOTIKA KIDUNG TUNJUNG BIRU Kidung Tunjung Biru dipilih sebagai objek dalam penelitian ini, karena beberapa alasan. Pertama, gagasan-gagasan yang terkandung di dalamnya, merepresentasikan
Lebih terperinciTEKS MITOS TAPAKAN BARONG BHATARA SAKTI NAWA SANGA DI KAHYANGAN JAGAT LUHUR NATAR SARI: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI
SKRIPSI TEKS MITOS TAPAKAN BARONG BHATARA SAKTI NAWA SANGA DI KAHYANGAN JAGAT LUHUR NATAR SARI: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI NI PUTU GEK ANNA DELVIA NIM 1201215040 FAKULTAS ILMU BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA
Lebih terperinciSESELEH WANGUN LAN KASUKSMAN AJAH-AJAHAN PAWATEKAN RING LELAMPAHAN GATOTKACA DUTA WAYANG CENK BLONK
SESELEH WANGUN LAN KASUKSMAN AJAH-AJAHAN PAWATEKAN RING LELAMPAHAN GATOTKACA DUTA WAYANG CENK BLONK 1 Luh Ekarini, 1 I.B. Putra Manik Aryana, 2 I Gede Nurjaya. Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas
Lebih terperinciGEGURITAN PURA TANAH LOT ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH IDA BAGUS PUTU WIASTIKA NIM
GEGURITAN PURA TANAH LOT ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH IDA BAGUS PUTU WIASTIKA NIM 0901215024 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2014 GEGURITAN PURA TANAH
Lebih terperinciTEKS DRAMA GONG I MADE SUBANDAR HASTA KOMALA ANALISIS BENTUK, FUNGSI, DAN MAKNA
TEKS DRAMA GONG I MADE SUBANDAR HASTA KOMALA ANALISIS BENTUK, FUNGSI, DAN MAKNA OLEH IDA AYU PUTRI PERTIWI NIM 1001215010 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR
Lebih terperinciRENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN ( RPP ) 2
RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN ( RPP ) 2 Sekolah : SMA Negeri 8 Denpasar Mata Pelajaran : Bahasa Daerah Bali Satuan Pendidikan : SMA Kelas / Semester : XI / I Aspek : Menyimak I. Standar Kompetensi :
Lebih terperinciABSTRAK GEGURITAN MASAN RODI ANALISIS STRUKTUR DAN NILAI
ABSTRAK GEGURITAN MASAN RODI ANALISIS STRUKTUR DAN NILAI Penelitian terhadap Geguritan Masan Rodi ini membahas tentang analisis struktur dan fungsi. Analisis ini mempunyai tujuan untuk mengungkapkan struktur
Lebih terperinciPENYUSUNAN KAMUS SERAPAN DALAM BAHASA BALI
PENYUSUNAN KAMUS SERAPAN DALAM BAHASA BALI 1 I Nengah Suandi, 2 Ida Bagus Putrayasa, 3 I Wayan Wisnu Jurusan Pendidikan Bahasa dan Sastra Indonesia Universitas Pendidikan Ganesha E-mail: nengah_suandi@yahoo.co.id
Lebih terperinciBAB VI FAKTOR PENUNJANG DAN FAKTOR PENGHAMBAT PEMERTAHANAN BAHASA BALI DALAM MASYARAKAT MULTIKULTURAL DI KOTA DENPASAR
86 BAB VI FAKTOR PENUNJANG DAN FAKTOR PENGHAMBAT PEMERTAHANAN BAHASA BALI DALAM MASYARAKAT MULTIKULTURAL DI KOTA DENPASAR Kusumoharidjoyo (2000: 34) menyebutkan faktor penunjang serta faktor penghambat
Lebih terperinciBAB II KAJIAN PUSTAKA. umum. Menurut Sutarno NS ( 2003 : 32 ) Perpustakaan umum sering diibaratkan
6 BAB II KAJIAN PUSTAKA 2.1 Perpustakaan Umum Perpustakaan merupakan perpustakaan yang ada di lingkungan masyarakat umum. Menurut Sutarno NS ( 2003 : 32 ) Perpustakaan umum sering diibaratkan sebagai Universitas
Lebih terperinciBAB I PENDAHULUAN. karya sastra tersebut, selain untuk menghibur, juga untuk menyampaikan pesan
BAB I PENDAHULUAN 1.1 Latar Belakang Kesusastraan Bali terus mengalami perkembangan seiring kemajuan ilmu pengetahuan dan teknologi. Segala aspek permasalahan dan persoalan yang sering dijumpai dalam kehidupan
Lebih terperinciBAB I PENDAHULUAN. Kemunculan roman pendek Nemoe Karma karya I Wayan Gobiah yang
BAB I PENDAHULUAN 1.1 Latar Belakang Kemunculan roman pendek Nemoe Karma karya I Wayan Gobiah yang diterbitkan oleh Balai Poestaka tahun 1931 selalu disebut-sebut sebagai masa awal lahirnya sastra Bali
Lebih terperinciBAB I PENDAHULUAN. Karya sastra sebagai ungkapan pribadi manusia berupa pengalaman,
BAB I PENDAHULUAN 1.1 Latar Belakang Karya sastra sebagai ungkapan pribadi manusia berupa pengalaman, pemikiran, perasaan, ide, semangat, keyakinan dalam suatu bentuk gambaran kehidupan, yang dapat membangkitkan
Lebih terperinciABSTRAK. Kata Kunci: kamus, bahasa, sastra, istilah, kategori.
ABSTRAK Penelitian Kamus Bali-Indonesia Istilah Bahasa dan Sastra Bali bertujuan untuk mengetahui bentuk dan khazanah istilah yang terdapat dalam bahasa dan sastra Bali. Adapun teori yang digunakan dalam
Lebih terperinciULANGAN AKHIR SEMESTER GANJIL TAHUN PELAJARAN 2017/2018. Kompetensi Keahlian : Semua Jurusan Kelas : X/1 Hari / Tanggal :
PEMERINTAH PROVINSI BALI DINAS PENDIDIKAN PEMUDA DAN OLAH RAGA SEKOLAH MENENGAH KEJURUAN NEGERI 1 TAMPAKSIRING Alamat : Jl. Ir Soekarno desa sanding Tampaksiring, Gianyar, Bali 80561 Telp. : (0361) 981165
Lebih terperinciNovel Sing Jodoh Analisis Psikologi Sastra
Novel Sing Jodoh Analisis Psikologi Sastra I Made Gde Putra Sedana 1*, Ida Bagus Rai Putra 2, Tjokorda Istri Agung Mulyawati R. 3 123 Prodi Sastra Bali Fakultas Ilmu Budaya Unud 1 [e-mail: dedeputrasedana18@gmail.com]
Lebih terperinciREPRESENTASI PANDANGAN DUNIA PENGARANG PADA NOVEL LANANG KARYA YONATHAN RAHARDJO DALAM PERSPEKTIF SOSIOLOGI SASTRA
REPRESENTASI PANDANGAN DUNIA PENGARANG PADA NOVEL LANANG KARYA YONATHAN RAHARDJO DALAM PERSPEKTIF SOSIOLOGI SASTRA Oleh DELTA RATIH ASMARA NIM 09340164 PROGRAM STUDI BAHASA, SASTRA INDONESIA, DAN DAERAH
Lebih terperinciBAB I PENDAHULUAN. Karya sastra tidak dapat dipahami secara lengkap apabila dipisahkan
BAB I PENDAHULUAN 1.1 Latar Belakang Karya sastra tidak dapat dipahami secara lengkap apabila dipisahkan dari lingkungan atau kebudayaan atau peradaban yang telah menghasilkannya (Grebstein dalam Damono,
Lebih terperinciBAB I PENDAHULUAN. Kesusastraan Bali Purwa (tradisional) dan Kesusastraan Bali Anyar (modern)
BAB I PENDAHULUAN 1.1 Latar Belakang Kesusastraan Bali secara umum dapat dibedakan menjadi dua, yaitu Kesusastraan Bali Purwa (tradisional) dan Kesusastraan Bali Anyar (modern) (Bagus dan Ginarsa, 1978:3).
Lebih terperinciASPEK PERKAWINAN DALAM NOVEL BENANG-BENANG SAMBEN
1 ASPEK PERKAWINAN DALAM NOVEL BENANG-BENANG SAMBEN KARYA DJELANTIK SANTHA ANALISIS SOSIOLOGI SASTRA Ni Kadek Dwijayanti Sastra Bali Fakultas Sastra dan Budaya Universitas Udayana Abstrak This study, entitled
Lebih terperinci