ESTETIKA POSMODERN MIWAH GUNA SARAT PAGURON-GURON DOLANAN 'MATIGTIG PAPAH BIU' DUTA KABUPATEN KARANGASEM RING PKB 2015
|
|
- Hartono Atmadja
- 6 tahun lalu
- Tontonan:
Transkripsi
1 ESTETIKA POSMODERN MIWAH GUNA SARAT PAGURON-GURON DOLANAN 'MATIGTIG PAPAH BIU' DUTA KABUPATEN KARANGASEM RING PKB 2015 I W. Pasek Eka Yasa 1 I. A. Sukma Wirani 1, M. Sri Indriani 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja, Indonesia KUUB Tetilik puniki madue tetujon nlatarang indik (1) estetika posmodern sane wenten ring dolanan 'Matigtig Karangasem ring PKB 2015, miwah (2) guna sarat paguron-guron sane wenten ring dolanan 'Matigtig Karangasem ring PKB Panandang tetiliknyane inggih punika estetika posmodern miwah guna sarat paguron-guron ring dolanan 'Matigtig Karangasem ring PKB Tetilik puniki nganggen palihan tetilik deskriptifkualitatif. Tetilik puniki nganggen kalih kramaning mupulang data inggih punika dokumentasi lan sadu wicara. Data tureksanyane : (1) identifikasi data (2) reduksi data, (3) deskripsi data, (3) klasifikasi data, (4) deskripsi data (5) interpretasi data (6) tetingkesan. Pikolih ring tetilik puniki inggih punika: (1) kawentenan estetika posmodern ring dolanan 'Matigtig Papag Biu' duta 2015 inggih punika wenten lima minakadi; pastiche, parodi, kitch, camp, lan skizofrenia (2) kawentenan guna sarat paguron-guron ring dolanan 'Matigtig Papag Biu' duta Kabupaten Karangasem ring PKB 2015 wenten solas inggih punika; parama tatwa (religius), disiplin, teleb mareragragan (kreatif), demokratis, meled uning (rasa ingin tahu), wira negara (cinta tanah air), ngajiang kawijayan (menghargai prestasi), pasawitran (barshabat/komunikatif), tresna asih (cinta damai), urati ring krama (peduli sosial), lan sutindih (tanggung jawab). Kruna jejaton : estetika posmodern, guna sarat, dolanan
2 Abstrak Penelitian ini bertujuan mendeskripsikan: (1) estetika posmodern yang terdapat dalam dolanan 'Matigtig Karangasem di PKB 2015, dan (2) nilai pendidikan karakter yang terdapat dalam dolanan 'Matigtig Papah Biu' duta Kabupaten Karangasem di PKB Objek penelitian adalah estetika posmodern dan nilai pendidikan karakter dalam Kabupaten Karangasem di PKB Penelitian ini menggunakan rancangan penelitian deskriptif-kualitatif. Penelitian ini menggunakan dua metode penelitan yaitu dokumentasi dan wawancara. Analisis data yang digunakan dalam penelitian ini adalah (1) identifikasi data (2) reduksi data, (3) deskripsi data, (3) klasifikasi data, (4) deskripsi data (5) interpretasi data (6) kesimpulan. Hasil dalam penelitian ini yaitu (1) adanya estetika posmodern dalam dolanan 'Matigtig Papag Biu' duta Kabupaten Karangasem di PKB 2015 yaitu ada lima antara lain; pastiche, parodi, kitch, camp, dan skizofrenia (2) adanya nilai pendidikan karakter dalam dolanan 'Matigtig Papag Biu' duta Kabupaten Karangasem di PKB 2015 ada sebelas antara lain; religius, disiplin, kreatif, demokratis, rasa inggin tahu, cinta tanah air, menghargai prestasi, barshabat/komunikatif, cinta damai, peduli sosial, dan tanggung jawab. Kata kunci : Estetika posmodern, nilai, dolanan Abstract This study aimed to describe: (1) the postmodern aesthetic which contained in dolanan 'Matigtig Papah Biu' performed by ambassador of Karangasem regency in PKB 2015, and (2) the value of character education contained in dolanan 'Matigtig Papah Biu' performed by ambassador of Karangasem regency in PKB Objects of this research were the postmodern aesthetic and value of character education contained in dolanan 'Matigtig Papah Biu' performed by ambassador of Karangasem regency in PKB This study used a descriptive qualitative research design. This study used two research methods, namely documentation and interviews. The data analyisis used in this study were (1) data identification (2) data reduction, (3) data description, (3) data classification, (4) data description (5) data interpretation (6) conclusion. The results of this study were (1) there were some postmodern aesthetics in dolanan 'Matigtig Papag Biu' performed by ambassador of Karangasem regency in PKB 2015 such as; pastiche, parody, kitch, camp, and schizophrenia (2) there were values of character education in dolanan 'Matigtig Papag Biu' performed by ambassador of Karangasem regency in PKB 2015, those are; religious, disciplined, creative, democratic, curiousity, patriotism, appreciate the achievement, friendly/ communicative, pacifist, social care, and responsibility. Key words : postmodern aesthetic, value, dolanan
3 PURWAKA Kabudayaan Bali sinalih tunggil kabudayaan Indonesia sane kawentenannyane kantun ajeg ngantos mangkin. Semaliha pulo Bali sampun kasub ka dura negara, sane ngawinang tan ja lian wantah kawentenan makudang-kudang soroh kabudayaan sane sampun wenten saking dumun nyantos mangkin. Kabudayaan punika minakadinnyane: seni sastra, seni igel-igelan, seni karawitan, seni ukir, seni suara, miwah sane lianan. Kabudayaan inggih punika pikolih kria manusa ring sajeroning utsahanyane nandangin urip lan ngwangun dudonan sane anyar manut sakancan kawatesan kejangkepan sekala lan niskala sane wenten ring wewidangannyane (Darini, 2013:1). Yening maosang indik kabudayaan nenten pacang lempas sareng kesenian. Seni pinaka pahan saking kabudayaaan inggih punika wujud ekspresif saking kabudayaan sane nglimbak nganutin aab. Sedyawati (2006:127) maosang tetujon manusa nglaksanayang kesenian pinaka jalaran ngamedalang utawi ngawi kaluihan. Ring aab globalisasi sakadi mangkin seni ring Bali nenten prasida lempas saking iusan globalisasi, punika mawinan seni ring Bali prasida nglimbak ngantos mangkin. Lianan ring punika seni ring Bali mapaiketan sareng agama Hindu. Sane ngawinang mapaiketan sareng agama Hindu tan ja lian wantah saluiring agama Hindu pinaka jiwatma sane ngawinang seni prasida nglimbak ring Bali. Kesenian ring Bali pinaka ceciren kahuripan ring Bali, santukan ring kahanan sarahina-rahina pastika kasarengin piranti-piranti miwah pakaryan sane mapaiketan sareng seni. Lianan ring punika taler kawentenan sekaasekaa ring Bali sakadi sekaa gong, sekaa barong, sekaa janger, sekaa santi miwah sane lianan pinaka genah anggen nincapang rasa rumaket sareng pasemetonan ring Bali. Kahanan sakadi punika ngawinang ring Bali akeh wenten soroh-soroh kabudayaan (Pitana, 1994:121). Kawentenan soroh kabudayaan sane akeh sakadi punika ngawinang pamerintah ring Bali banget pisan mautsaha pacang nglestariang kabudayaan sane wenten ring Bali. Sinalih tunggil utsaha inucap sane kaanggen nglestariang budaya Bali inggih punika sakadi ngwentenang Pesta Kesenian Bali (PKB). PKB punika acara pesaihan sane kakaryanin nyabran warsa olih pamerintah Provinsi Bali, sane kaanggen sarana olih para seniman pacang mautsaha nunjang program pamerintah ring wewidangan nglimbakang seni miwah ngukuhang budaya Bali sane adhi luhung. PKB punika taler pinaka sarana anggen nglestariang seni miwah budaya Bali. Ring parikrama PKB irika, ngicenin galah utawi selah majeng ring para krama pacang nyinahang raga antuk nyolahang sekancan kesenian utawi kria-kria seni sane pinih becik. Kesenian-kesenian inucap marupa kesenian klasik utawi sane ring aab mangkin kabaos rered miwah kesenian sane kantun nglimbak ring pakraman. Seni miwah budaya Bali sane kasolahang ring parikrama PKB minakadinyane: sasolahan dolanan, igel-igelan, drama, gong kebyar, miwah pacentokan-pacentokan sane mapaiketan sareng seni miwah budaya Bali, sakadi: pacentokan nyurat aksara Bali, masatua Bali, mapidarta basa Bali, miwah pacentokan matembang Bali sane kapiletin olih soang-soang kabupaten ring Bali. Malarapan
4 antuk kawentenan PKB punika, kaaptiang mangda prasida ngukuhang kawentenan seni miwah budaya Bali turmaning prasida ngawinang para krama ring Bali sayan eling indik kawentenan seni miwah budaya Bali inucap. Sinalih tunggil imba saking sasolahan-sasolahan inucap sane pinih patut kauratiang inggih punika sasolahan dolanan. Sasolahan dolanan ring aab sakadi mangkin patut pisan kauratiang duaning kawentenannyane sayan kagingsirang olih kawentenan plalian sane anyar sane akeh kasenengin olih alit-alite mangkin. Napi malih mangkin sampun akeh plalian sane nganggen panglimbak teknologi sakadi game online sane wenten ring handphone miwah ring laptop. Punika mawinan sasolahan dolanan patut pisan kauratiang mangda kauningin olih krama Bali utamannyane olih sang sane kantun maraga alit. Dolanan punika mawit saking basa Jawa sane kruna lingganyane dolan sane madue teges plalianan utawi maplalianan, polih pangiring an dados dolanan. Nanging ring Bali kruna dolanan punika katarka pateh tegesnyane sakadi paplalianan tradisional, sane ketah kamargiang olih alit-alite. Yadiastun kruna dolanan punika mawit saking basa Jawa, ring Bali dolanan punika taler ketah kauningin pinaka sinalih tunggil budaya Bali duaning ring pamarginnyane madaging tembangtembang utamannyane sekar rare, tur sasolahannyane nyihnayang kauripan rare ritatkala maplalianan sareng sawitranyane sarahinarahina. Sasolahan dolanan ketahnyane kasolahang olih alit-alit sane nyritayang indik paplalianan sane madaging gegendingan. Sasolahan dolanan sampun wenten saking dumun pinaka tetamian leluhur. Kawentenan sasolahan dolanan punika taler becik pisan kaaksiang olih alit-alite duaning praginanyane wantah anak alit tur nglampahang indik kahanan anak alit sane nedeng maplalianan sareng sawitransawitrannyane sambilang matembang utawi magendinggendingan. Ring sasolahan dolanan punika taler akeh madaging guna sarat miwah piteket-piteket sane akeh pikenohnyane. Sakewanten, kawentenan dolanan ring aab sakadi mangkin nenten ngamolihang uratian saking alit-alit lan para yowana. Uratian saking rerama majeng ring alit-alite taler mabuat pisan, santukan rerama punika pinaka guru rupaka, sane kapertama ngicenin paplajahan majeng ring alit-alite ring jero soang-soang. Rerama sapatutnyane urati ring pagubugan okan-okannyane utamannyane ri kalaning mabebaosan. Pinaka jadma Bali sane embas tur maurip ring Bali, sampun sapatutnyane para rerama ngajahin okan-okannyane indik mabasa Bali. Lianan ring punika, rerama sampun sapatutnyane urati ri kalaning milihin siaran-siaran sane jagi kapiarsayang olih alit-alite ring jero soang-soang saantukan mangkin akeh wenten siaran-siaran sane kirang ngurukang. Majalaran antuk napi sane katelatarang ring ajeng, panilik meled nglaksanayang tetilikan ring dolanan 'Matigtig Papah Biu' saking gong kebyar alit-alit duta Kabupaten Karangasem ring PKB warsa Dolanan 'Matigtig Papah Biu' puniki inggih punika sinalih tunggil saking makudang-kudang sasolahan dolanan sane kagelarang ring parikrama PKB. Dolanan 'Matigtig Papah Biu' puniki pinaka wakil saking sekaa gong alit-alit Rare Briuk Sepanggul (RBS) duta saking Kabupaten Karangasem. Sane ngawinang panilik nganggen
5 sasolahan dolanan 'Matigtig Papah Biu' puniki katilikin, santukan unteng saking dolanan puniki inggih punika tradisi 'Matigtig Papah Biu' pinaka tetamian leluhur budaya Bali saking dumun ngantos mangkin sane patut kalestariang, lianan punika taler sasolahan dolanan puniki madasar antuk plalianan tradisional sane kaolah dados seni sasolahan sane nganutin panglimbak aab (posmodern). Sasolahan dolanan 'Matigtig Papah Biu' puniki taler akeh madaging guna sarat paguron-guron sinalih tunggilnyane sane sampun panilik polihang saking miarsayang dolanan punika minakadi guna sarat parama tatwa (religius) punika prasida panilik cingak saking kawentenan jempana lan sranasrana pamuspaan, lian ring punika taler pastika wenten guna sarat paguron guron pasawitran (bersahabat/komunikatif) semaliha taler akeh wenten makna estetika nyane sakadi parodi, punika kasinahang ring akehnyane wenten bebaudan ring sakancan lelintihan dolanan punika. Dolanan 'Matigtig Papah Biu' puniki nyaritayang indik tradisi sane wenten ring Desa Bebandem Karangasem inggih punika 'Matigtig Papah Biu'. Majempana lan matigtig pinaka lelintihan saking upacara ring Pura Gumang lan Maayu-ayu ring Desa Bebandem. Tradisi puniki pinaka tetamian leluhur sane kalestariang kawentenannyane ngantos mangkin. Tradisi matigtig puniki kaprecaya pinaka srana anggen ngicalang bhuta kala lan makudang-kudang gering sane wenten ring angga. Tradisi puniki ketahnyane kaanggen maplalianan olih alit-alit ring Desa Bebandem, yadiastun plalianan puniki kacingak keras nanging madue pikenohnyane. Samian nenten wenten mapikayunan duka, santukan plalianan puniki mapikenoh ngicenin pangajahan lan prasida nglestariang budaya olih alit-alit mangda budaya puniki tetep ajeg lan nenten kagingsirang olih aab modern sakadi mangkin. Saussure (ring Piliang, 2003:160) maosang samian parindikan ring kahuripan inggih punika kabaos basa. Saking napi sane kawedar olih Saussure punika dadosnyane sasolahan dolanan 'Matigtig Karangasem ring PKB warsa 2015 puniki prasida kabaos basa. Tandatanda sane kacihnayang antuk suara, gerak, busana, tata rias, properti, miwah tata panggung, eksistensi nyane prasida kapanggihin utawi kawacen. Mangda samian tanda-tanda ring dolanan 'Matigtig Karangasem ring PKB 2015 puniki prasida kapanggihin utawi kawacen puniki pacang kaanggen sistem tanda semiotika manut Saussure. Manut teori Saussure prinsip sane maosang basa inggih punika sistem tanda, lan makasami tanda punika kaepah dados kalih inggih punika signifier (penanda) lan sifnified (petanda). Penanda (signifier) sane kaanggen nelatarang wangun lan ekspresi; lan petanda (signified) kaanggen nelatarang konsep utawi teges (makna). Antuk nilikin nganggen sistem tanda semiotika ring dolanan 'Matigtig Papah Biu' duta Kabupaten Karangasem ring PKB 2015 puniki, pastika pacang dangan pisan nilikin santukan antuk sistem tanda puniki prasida ngrereh estetika posmodern miwah guna sarat paguron-guron risajeroning Estetika posmodern inggih punika widia sane mlajahain lan nelatarang indik seni lan kaluihan ring aab globalisasi. Piliang (2003:62) maosang estetika seni posmodern nenten prasida
6 kapalasang saking panglimbak objek-objek seni ring pakraman tradisional sane mapaiketan sareng ritual, magis, lan mitos, nglantur nglimbak ring pakraman industri sane mapaiketan sareng panglimbak lan transformasi, pamuputne nglantur ring pakraman konsumer sane mapaiketan sareng kode-kode sane anyar, basa estetik sane anyar miwah teges sane anyar. Tetilik puniki taler nganggen tetimbangan saking tetilik lianan sane mapaiketan ring tetilik puniki mangda nenten lempas ring ugeruger tetilik. Tetilik lianan sane kaanggen inggih punika Tetilik sane mamurda "Gending-Gending Reggae Bali Joni Agung Seseleh Semiotika Tetujon Idup Manusa Paiketannyane sareng Ajah-ajahan Pawatekan" tetilikan punika kalaksanayang ring warsa 2015 olih Ida Bagus Putu Pidada Adi Putra, manut ring tetilikan punika panilik wantah nyelehin indik sistem tanda ring sajeroning lirik tembang reggae Bali Joni Agung anggen ngrereh pabesen ring tembang punika. Yening saihang tetilikan sane kamargiang olih Ida Bagus Pidada Adi Putra sareng tetilikan puniki pateh, inggih punika tata cara ngrereh data punika pateh nganggen sistem tanda semiotika manut Saussure. Pabinayannyane ring jejering miwah panandang tetilikannyane sane nganggen Gending-gending Reggae Bali Joni Agung pinaka jejering tur penandangnyane indik sistem tanda miwah dadalan seseleh semiotika tetujon idup manusa, nanging ring tetilikan puniki nganggen sasolahan dolanan pinaka jejering taler penandangnyane indik estetika posmodern miwah guna sarat paguron-guron nganggen sistem tanda semiotika. Majalaran antuk tetilikan sane sampun wenten panilik nglaksanayang tetilikan sane malianan. Manut sakadi punika panilik ngaksanayang tetilikan sane mamurda "Estetika Posmodern miwah Guna Sarat Paguron-guron Dolanan 'Matigtig Papah Biu' Duta Manut ring dadalan pikobet ring ajeng, prasida kapolihang bantang pikobet ring tetilikan puniki inggih punika (1) sapunapi estetika posmodern ring dolanan 'Matigtig Karangasem ring PKB 2015? lan (2) sapunapi guna sarat paguron-guron sane wenten ring dolanan 'Matigtig Karangasem ring PKB 2015?. Manut ring pikobet sane katlatarang ring ajeng, tetujon tetilikannyane inggih punika (1) mangda tatas uning estetika posmodern ring dolanan 'Matigtig Karangasem ring PKB 2015 (2) mangda tatas uning guna sarat paguron-guron sane wenten ring Tetilik puniki mangda prasida molihang kawigunan majeng ring para jatma. Kawigunan sane kaaptiang inggih punika. (1) Kawigunan pamucuk tetilikan puniki kaaptiang prasida ngicenin kawigunan majeng ring panglimbak pangweruhan, utaminnyane ngicenin gatra-gatra sane mapaiketan sareng widia estetika posmodern miwah guna sarat paguron-guron ring basa Bali utaminnyane ring dolanan. (2) Kawigunan Panglimbak. Majeng ring pangwacen, tetilikan puniki kaaptiang prasida ngicenin paweweh pangweruh indik widia estetika posmodern miwah guna sarat paguron-guron. Majeng ring krama inggih punika prasida nganggen basa Bali sane becik serahinarahina. Taler prasida nguningayang indik kawentenan sasolahan dolanan ring Bali kaanggen seni hiburan,
7 taler majeng ring anak alit-alit sasolahan dolanan punki prasida ngicenin pangajahan, santukan akeh madaging guna sarat paguron-guron sane becik kaanggen ring anak sane kantun maraga alit. Majeng ring pamerintah, utaminyane ring pamerintah Provinsi Bali inggih punika Dinas Kabudaayan lan Pariwisata (DISBUDPAR) kacingak saking pikolih tetilikan puniki sasolahan dolanan akeh madue guna sarat miwah piteket-piteket sane becik anggen pangajahan, duaning asapunika pamerintah mangda eling lan nguratiang seni lan budaya Bali utaminyane ring sasolahan dolanan mangda prasida kagelarang ring parikrama PKB nyabran warsa mangda kantun ajeg lan lestari ngantos riwekasan. Majeng ring panilik sane tiosan, pikolih tetilikan puniki mangda prasida kaanggen tatimbang ritatkala pacang nglaksanayang tetilikan sane wenten paiketannyane sareng tetilikan puniki tur pikolih ring tetilikan puniki prasida kanggen dasar tetimbangan ri tatkala nglaksanayang tetilikan sarupa miwah dados imba majeng panilik lianan ngeninin pikobet sane mirib pinaka sarana ngalestariang budaya Bali, duaning sasolahan dolanan puniki akeh madue piteket lan ajahajahan sane pastika mawiguna pisan majeng ring kahuripan iraga sareng sami ri kala maparilaksana. Estetika posmodern inggih punika widia sane mlajahain lan nelatarang indik seni lan kaluihan ring aab globalisasi. Manut Piliang (2003:187) Estetika posmodern kaepah dados 5 inggih punika, pastiche sane mateges kria sastra sane kawangun saking elemenelemen utawi unsur-unsur sane kaselang saking makudang-kudang panyurat ring aab dumun (Piliang, 2003: ). parodi inggih punika komposisi sastra utawi seni sane madaging gagasan, gaya, utawi ungkapan khas seniman sane kakaryanin utawi kasolahang lan prasida ngawinang absurd, Siki teks kasandingang sareng teks sane lianan sane matetujon masesimbing utawi ngawi bebaudan (Piliang, 2003:20). kitch inggih punika samian wangun seni sane mapaiketan sareng pikayunan utawi selera sane andap, inggih punika andapnyane estetik sane kadruenang (Piliang, 2003:18). camp inggih punika komposisi ring daging silih sinunggil kria sastra, seni, utawi desain, sane madue ceciren olih paripolah estetisasi, pengindahan, utawi pengayaan sane banget langkungan, distortif, artifisial, lan teatrikal (Piliang, 2003:15). Skizofrenia inggih punika wangun basa sane biyut utawi kacau, (lan psikis) pegatnyane rantai pertandaan, santukan penanda (bentuk) nenten kapaiketang sareng siki petanda (makna) antuk tata cara sane janten, dadosnyane ngawinang teges (makna) punika biapara (kacau) (Piliang, 2003:21). Guna sarat paguron-guron inggih punika utsaha sane sampun madue pangrencana sane malelintihan miwah ngelantur, sane matatujon ipun madue guna sarat lan paguron-guronnyane sane prasida kabakta risajeroning mapikayun, mabebaosan miwah malaksana ring kahuripan. Manut Kemendiknas 2010 (ring Wibowo, 2012:43) guna sarat-guna sarat pinaka dasar paguron-guron bangsa sane kadruenang olih samian suku ring Indonesia, guna sarat punika wenten plekutus (18) inggih punika; parama tatwa (religius), disiplin, teleb mareragragan (kreatif), demokratis, meled uning (rasa ingin tahu), wira negara (cinta tanah air), ngajiang kawijayan (menghargai prestasi), pasawitran (barshabat/komunikatif), tresna asih (cinta damai), urati ring krama (peduli sosial), sutindih (tanggung jawab), arjawa (jujur), awiwahara (toleransi), tebeg (kerja keras),
8 swadesi (mandiri), prawira negara (semangat kebangsaan), seneng ngwacen (gemar membaca), miwah urati ring palemahan (peduli lingkungan). KRAMANING TETILIK Ring kramaning tetilik puniki prasida kawedarang indik palihan tetilik, jejering miwah panandang tetilik, piranti tetilik lan tata cara mupulang data, miwah data tureksa. Tetilikan puniki patut kabaos tetilikan deskriptif kualitatif. tetilik puniki ngangen tetilik deskriptif kualitatif saantukan tetilik puniki ring wewidangannyane, wantah nganggen kruna-kruna (basa) ring sajeroning nelebin data. Jejering ring tetilik puniki inggih punika sasolahan dolanan 'Matigtig Karangasem ring PKB Panandang ring tetilik puniki inggih punika estetika posmodern miwah guna sarat paguron-guron. Sajeroning kramaning mupulang data sane kaanggen inggih punika: (1) dokumentasi (2) sadu wicara. Kramaning dokumentasi kaanggen mupulang data ring sasolahan dolanan sane madaging estetika posmodern miwah guna sarat paguron-guron. Punika taler kramaning sadu wicara kaanggen ngrereh data indik pikobet miwah pabesen sane kaaaptaiang ring kawentenan sasolahan dolanan 'Matigtig Karangasem ring PKB 2015 puniki. Piranti sane kaanggen inggih punika video dolanan 'Matigtig Karangasem ring PKB 2015 pedoman sadu wicara sareng pangawi dolanan punika. Data sane sampun kapolihang mawit saking kramaning dokumentasi lan sadu wicara puniki pacang kaolah antuk deskriptif kualitatif. Pamargi data tureksa sane kalaksanayang ring sajeroning tetilikan puniki sakadi: (1) identifikasi data, (2) reduksi data, (3) klasifikasi data, (4) deskripsi data, (5) interpretasi data lan (6) tetingkesan. PIKOLIH LAN TETEPASAN Pikolih tetilikan puniki pacang katlatarang data sane sampun kapolihang, mapaiketan sareng pikobet ring tetilikan puniki. Data punika sakadi: (1) estetika posmodern sane wenten ring 2015, miwah (2) guna sarat paguron-guron sane wenten ring ) Pikolih estetika posmodern sane wenten ring dolanan 'Matigtig Karangasem ring PKB 2015 wenten lima inggih punika; (1) pastiche, ngeninin indik pastiche sane wenten ring sasolahan dolanan 'Matigtig Karangasem ring PKB 2015 inggih punika sane kapertama kacihnayang ring unteng dolanan inggih punika 'Matigtig Papah Biu'. 'Matigtig Papah Biu' puniki pinaka unsur tradisi sane kaambil saking tradisi sane wenten ring Desa Babandem, Karangasem. Matigtig maartos saling tigtig nganggen papah biu sane maunteng ngicalang gering ring bhuana miwah ring angga. Saking tradisi 'Matigtig Papah Biu' puniki pangawi ngaryanin sasolahan dolanan sane maunteng 'Matigtig Papah Biu'. Lelintihan parikrama 'Matigtig Papah Biu' sane wenten ring sasolahan dolanan puniki pateh sareng lelintihan tradisi 'Matigtig Papah Biu' sakadi sane wenten ring Desa Babandem, artosnyane dolanan puniki kakaryanin pateh sakadi tradisi sujatinyane. Yening kapaiketang sareng estetika posmodern pastiche 'Matigtig Papah Biu' puniki ngranjing ring unsur tradisi tetamian leluhur saking dumun parindikan punika prasida
9 kabaos pastiche. Unsur tradisi sane lianan prasida kacingak saking iringan dolanan punika nganggen gamelan Gong Kebyar, selanturnyane kawentenan dialog sane nganggen basa Bali pinaka basa utamanyane, kawentenan gending rare sane mamurda 'Masiap-siapan' miwah kawentenan pola-pola dasar igel-igelan Bali sakadi agem, tandang, lan tangkep. Duaning asapunika dolanan 'Matigtig Karangasem ring PKB 2015 madaging unsur sane kapertama saking estetika posmodern inggih punika pastiche punika kasinahang saking sasolahan sane kakaryanin nganggen unsur-unsur tradisi, selanturnyane kaolah lan kakaryanin garapan sane anyar nganutin panglimbak aab. (2) Pahan estetika posmodern sane kaping kalih inggih punika parodi. Parodi sane wenten ring sasolahan dolanan 'Matigtig Karangasem ring PKB 2015 prasida kacingak sakadi punggelan bebaosan Tumang sareng Gus Yana, "Paman, yan kene dados unduke paman, kenken kerasa ban paman?", "Yan kamanah antuk titiang, palungguh cokor I Dewa, hahaha, sakitnya tu di sini hahahahahahahha". (3) Pahan Estetika posmodern sane kaping tiga inggih punika kitch sane wenten ring sasolahan dolanan 'Matigtig Papah Biu' duta Kabupaten Karangasem ring PKB 2015 prasida kacingak ring bebaosan I Ceking, "Nden malu nu negul talin celak". (4) Pahan estetika posmodern sane kaping pat inggih punika camp sane wenten ring sasolahan dolanan 'Matigtig Karangasem ring PKB 2015 prasida kacingak ring parindikan I Ceking sane nganggen keris sane sikutnyane ageng. (5) Pahan estetika posmodern sane kaping lima inggih punika skizofrenia sane wenten ring sasolahan dolanan 'Matigtig Karangasem ring PKB 2015 prasida kacingak ring kawentenan igeligelan sane makta cedar-cedaran pinaka sarana ngigel lan pupulan makudang igelan kadadosang asiki. 2) Guna sarat paguron-guron punika akehnyane plekutus, nanging ring sasolahan dolanan puniki nenten samian wenten guna sarat punika. Guna sarat paguron-guron sane wenten ring dolanan puniki akehnyane solas inggih punika; (1) guna sarat paguron-guron parama tatwa (religius) sane wenten ring 2015, guna sarat punika prasida kacingak ring bebaosan Tu Arik, We sing dadi keto ba, nak maplalian to dadi, kala, iraga mesti nglestariang seni lan budaya Baline, cara ngigel, nak di Bandem, sabilang rahinan pasti ada marejang, mendet, keto ba!". (2) guna sarat paguron-guron disiplin sane wenten ring dolanan 'Matigtig Karangasem ring PKB 2015, guna sarat punika prasida kacingak ring beaosan Tu Arik, "Carane, ane muani maang pada siap abesik, ane luh pada maang siap abesik, nyanan ada masi tukang ngembar, praturane, dengklengang batise abesik, limane kebat mekedua, yan kal mesogok-sogokan, anggo lengene. nyen ja ane maluan ulung batise ka tanahe ento ane kalah. kewala yan kalah, maan hukuman". (3) guna sarat paguronguron teleb mareragragan (kreatif) sane wenten ring dolanan 'Matigtig Karangasem ring PKB 2015, punika prasida kacingak ring bebaosan Tu Arik, "Kene, dingehang malu, nak begeh dadi anggo maplalian siapsiapan. contohne, don jarak, don jepun masih dadi anggon maplalian siap-siapan. kala jani nak iraga kal maplalian siapsiapan, iraga ne kal dadi siap". (4) guna sarat paguron-guron
10 demokratis sane wenten ring 2015, punika prasida kacingak ring parindikan samian anak lananglanang lan istri punika milihin sapa sira sang sane pacang dados siap, kahanan sakadi punika sampun kabaos demokratis santukan sampun prasida mabligbagan milihin sapa sira sane patut sane kaprecaya dados siapsiapan punika. (5) guna sarat paguron-guron meled uning (rasa ingin tahu) sane wenten ring dolanan 'Matigtig Karangasem ring PKB 2015, punika prasida kacingak ring bebaosan Tumang, "Tarian apa to? misi baris gede, misi tari Papua, tentara bin misi". (6) guna sarat paguron-guron wira negara (cinta tanah air) sane wenten ring dolanan 'Matigtig Papah Biu' duta Kabupaten Karangasem ring PKB 2015, punika prasida kacingak ring bebaosan Gus Yana, "Iraga idup di Bali musti nglestariang seni lan budaya Baline, cara ngigel, megambel, matembang, nyastra". (7) guna sarat paguron-guron ngajiang kawijayan (menghargai prestasi) sane wenten ring dolanan 'Matigtig Karangasem ring PKB 2015, punika prasida kacingak ring bebaosan Gus Yana, "Nah yan keto jang malu plaliane, alih tongose". (Magending sambil ngigel) "Nah pang keto mara kanggo". (8) guna sarat paguron-guron pasawitran (barsahabat/komunikatif) sane wenten ring dolanan 'Matigtig Papah Biu' duta Kabupaten Karangasem ring PKB 2015, punika prasida kacingak ring bebaosan Gus Yana, "Bah sing ada gadgad dini campah cai, nah kaukin timpale malu kaukin". (9) guna sarat paguronguron tresna asih (cinta damai) sane wenten ring dolanan 'Matigtig Papah Biu' duta Kabupaten Karangasem ring PKB 2015, punika prasida kacingak ring bebaosan Gus De, "Weee sing dadi mejaguran, adane iraga jak makejang matimpal". (10) guna sarat paguron-guron urati ring makrama (peduli sosial) sane wenten ring 2015, punika prasida kacingak ring bebaosan Tu Arik, "Mih mih mih dewa retune, nak sing dadi ba cerik-cerik metajen, ento babotoh adane, patuh teken judi. siape to sakit kene taji, pipis telah, apa buin siape mase bisa mati. nah jani, apang makejange pada nawang, metajen to, yan menang sing dadi apa, yan kalah dadi utang". (11) guna sarat paguronguron sutindih (tanggung jawab) sane wenten ring dolanan 'Matigtig Karangasem ring PKB 2015, punika prasida kacingak ring bebaosan Yuni lan Tumang, "Na men keto jani ya harus mehukum, setuju?". "Bah gampang to. wee bareng nake masak pedi mehukum!". Tetepasan puniki nlatarang indik pikolih sane mabuat sajeroning tetilikan mapaiketan ring bantang pikobet miwah tetujon tetilikan. Sajeroning tetepasan puniki wenten kalih sane katlatarang indik estetika posmodern miwah guna sarat paguron-guron sane wenten ring Tetepasan pikolih indik estetika posmodern sane wenten ring dolanan 'Matigtig Papah Biu' puniki, globalisasi banget ngiusin ideologi lan kreativitas seniman ring dolanan 'Matigtig Papah Biu'. Parindikan punika macihna saking garapan sasolahan dolanan 'Matigtig Papah Biu' sane prasida ngawetuang makna estetika posmodern. Manut Piliang (2003:187) Estetika posmodern kaepah dados 5 inggih punika, pastiche, parodi, kitch, camp, lan skizofrenia. Ring sajeroning pikolih
11 estetika posmodern ring sasolahan dolanan puniki samian pahan estetika posmodern punika wenten ring dolanan 'Matigtig Papah Biu' puniki. Pahan estetika posmodern sane kapertama inggih punika pastiche, kawentenan pastiche prasida kacingak ring unsur-unsur tradisi sane kaanggen ring sasolahan dolanan puniki, sakadi tradisi 'Matigtig Papah Biu'. Parindikan punika sampun manut sareng teges pastiche inggih punika kria sastra sane kawangun saking elemen-elemen utawi unsur-unsur sane kaselang saking makudangkudang panyurat ring aab dumun (Piliang, 2003: ). Pahan estetika posmodern sane kaping kalih inggih punika parodi prasida kacingak saking bebaudan utawi bebanyolan miwah plesetan sane kawedarang ring sakancan lelintihan dolanan punika. Parindikan punika sampun manut sareng teges parodi inggih punika komposisi sastra utawi seni sane madaging gagasan, gaya, utawi ungkapan khas seniman sane kakaryanin utawi kasolahang lan prasida ngawinang absurd, Siki teks kasandingang sareng teks sane lianan sane matetujon masesimbing utawi ngawi bebaudan (Piliang, 2003:20). Pahan estetika posmodern sane kaping tiga inggih punika kitch punika prasida kacingak ring kawentenan bebaosan utawi paripolah sane ngamedalang konotasi porno sakadi bebaosan I Ceking sane madaging kruna 'celak'. Parindikan punika sampun manut sareng teges kitch inggih punika samian wangun seni sane mapaiketan sareng pikayunan utawi selera sane andap, inggih punika andapnyane estetik sane kadruenang (Piliang, 2003:18). Pahan estetika posmodern sane kaping pat inggih punika camp, prasida kacingak ring kawentenan keris sane sikutnyane langkungan, sakadi sane kabakta olih I Ceking. Parindikan punika sampun manut sareng teges camp inggih punika komposisi ring daging silih sinunggil kria sastra, seni, utawi desain, sane madue ceciren olih paripolah estetisasi, pengindahan, utawi pengayaan sane banget langkungan, distortif, artifisial, lan teatrikal (Piliang, 2003:15). Pahan estetika posmodern sane kaping lima inggih punika skizofrenia, prasida kacingak ring kawentenan igel-igelan sane makta cedarcedaran pinaka sarana ngigel lan pupulan makudang-kudang igelan kadadosang asiki. Parindikan sakadi punika prasida kabaos skizofrenia santukan rantai pertandaan punika nenten jati sane ngawinang teges (makna) biapara (kacau). Tetepasan pikolih indik kawentenan guna sarat paguronguron sajeroning dolanan 'Matigtig Karangasem ring PKB 2015 inggih punika, mapaiketan sareng guna sarat paguron-guron, sasolahan dolanan puniki madaging solas guna sarat paguron-guron. Luir ipun; parama tatwa (religius), disiplin, teleb mareragragan (kreatif), demokratis, meled uning (rasa ingin tahu), wira negara (cinta tanah air), ngajiang kawijayan (menghargai prestasi), pasawitran (barshabat/ komunikatif), tresna asih (cinta damai), urati ring krama (peduli sosial), miwah sutindih (tanggung jawab). Yening saihang tekeneng sepat siku-siku sane munggah ring adyaya II, akeh guna sarat paguronguron wenten plekutus (18). Dadosne wenten papitu guna sarat sane nenten wenten ring sasolahan dolanan puniki, inggih punika; arjawa (jujur), awiwahara (toleransi), tebeg (kerja keras), swadesi (mandiri), prawira negara (semangat kebangsaan), seneng ngwacen (gemar membaca), miwah urati ring palemahan (peduli lingkungan) Kria seni nenten prasida kalempasang saking guna sarat. Kria seni madaging pitutur-pitutur sane
12 mapaiketan sareng guna sarat paguron-guron. Artosne, sasolahan dolanan puniki pinaka sinalih tunggil kria seni sane madaging guna sarat. Guna sarat punika pinaka sesuluh sane mautama anggen titi pangancan para krama sajeroning kahuripan, sakadi ri kala mapapineh, mabaos, lan malaksana. Sinalih tunggil nyane kacihnayang ring tetilik puniki akeh guna sarat sane ngicenin sasuluh mapapineh sekadi baosnyane Tu Arik inggih punika; "Mih mih mih dewa retune, nak sing dadi ba cerikcerik metajen, ento babotoh adane, patuh teken judi. siape to sakit kene taji, pipis telah, apa buin siape mase bisa mati. nah jani, apang makejange pada nawang, metajen to, yan menang sing dadi apa, yan kalah dadi utang". Lianan ring punika taler wenten bebaosan pinaka sasuluh nglestarinag budaya sakadi baosnyane Gus Yana inggih punika; "Iraga idup di Bali musti nglestariang seni lan budaya Baline, cara ngigel, megambel, matembang, nyastra". Guna sarat sane wenten ring sasolahan dolanan punika ngranjing ring guna sarat sane universal. Sekadi, parama tatwa (Religius), disiplin, pasawitran, miwah sane lianan, nenten ja wenten ring Bali kemanten nanging wenten ring sejebag jagat, artosne ring dolanan puniki ngunggahan guna sarat sane kacumpunin olih krama makasami. Guna sarat paguron-guron taler nenten ja kapolihang saking pengajahan formal sakemawon ring pengajahan nonformal. Sekadi, ring kulawarga, pakraman, miwah sane siosan. Ring pengajahan nonformal puniki rerama pinih mabuat pisan saantukan pangajahan karakter kapertama kapolihang ring kulawarga. Sasolahan dolanan puniki sampun nulungin krama pamekas rerama para alite ngicenin pengajahan karakter. PAMUPUT Sajeroning pikolih tetilikan lan tetepasan sane sampun katelatarang, prasida kacutetang indik pikolih tetilik anggen nyawis pikobet sane kabuat ring ajeng tetilik puniki, (1) Kawentenan estetika posmodern ring sasolahan dolanan 'Matigtig Karangasem ring PKB 2015 wenten lima pahan estetika posmodern inggih punika; pastiche, parodi, kitch, camp, miwah skizofrenia. saking estetika posmodern punika dolanan 'Matigtig Papah Biu' puniki madaging makna estetika sane nglimbak ring aab modernisasi sakadi mangkin. (2) kawentenan guna sarat paguronguron ring sasolahan dolanan puniki wenten solas inggih punika; parama tatwa (religius), disiplin, teleb mareragragan (kreatif), demokratis, meled uning (rasa ingin tahu), wira negara (cinta tanah air), ngajiang kawijayan (menghargai prestasi), pasawitran (barshabat/komunikatif), tresna asih (cinta damai), urati ring krama (peduli sosial), sutindih (tanggung jawab). Saking solas guna sarat paguron-guron punika sampun prasida nagingin guna sarat sane kaaptiang olih pengawi ring sasolahan dolanan punika. Manut tetingkesan ring ajeng, prasida kauningin piteketpiteketnyane, (1) majeng ring pangwacen, tetilikan puniki kaaptiang prasida ngicenin paweweh pangweruh indik widia estetika posmodern miwah guna sarat paguron-guron. (2) majeng ring krama inggih punika prasida nganggen basa Bali sane becik serahina-rahina. (3) majeng ring pamerintah, utaminyane ring pamerintah Provinsi Bali inggih punika Dinas Kabudaayan lan Pariwisata (DISBUDPAR), kacingak saking pikolih tetilikan puniki sasolahan dolanan akeh madue guna sarat miwah piteket-piteket sane becik anggen pangajahan, duaning asapunika pamerintah
13 mangda eling lan nguratiang seni lan budaya Bali utaminyane ring sasolahan dolanan mangda prasida kagelarang ring parikrama PKB nyabran warsa mangda kantun ajeg lan lestari ngantos riwekasan. (4) majeng ring panilik sane tiosan, pikolih tetilikan puniki prasida kanggen dasar tetimbangan ri tatkala nglaksanayang tetilikan sarupa miwah dados imba majeng panilik lianan ngeninin pikobet sane mirib pinaka sarana ngalestariang budaya Bali, duaning sasolahan dolanan puniki akeh madue piteket lan ajah-ajahan sane pastika mawiguna pisan majeng ring kahuripan iraga sareng sami ri kala maparilaksana. KAPUSTAKAAN Darini, Ririn Sejarah Kebudayaan Indonesia Masa Hindu-Budha. Yogyakarta: Ombak. Pidada Adi Puta, Ida Bagus Putu Gending-Gending Reggae Bali Joni Agung Seseleh Semiotika Tetujon Idup Manusa Paiketannyane Sareng Ajah-Ajahan Pawatekan. Skripsi (tidak diterbitkan). Singaraja: Univesitas Pendidikan Ganesha. Piliang, Yasraf Amir Hipersemiotika: Tafsir Cultural Studies Atas Matinya Makna. Yogyakarta: Jalasutra. Pitana, I Gde Dinamika Masyarakat dan Kebudayaan Bali. Denpasar: BP. Sedyawati, Edi Budaya Indonesia Kajian Arkeologi, Seni, dan Sejarah. Jakarta: PT Raja Grafindo Persada. Wibowo, Agus Pendidikan Karakter. Yogyakarta: Pustaka Pelajar.
I Putu Widhi Astika 1 I Wayan Wendra 1, Sang Ayu Putu Sriasih 2. Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja, Indonesia
SESELEH TES OBJEKTIF AKHIR SEMESTER GANJIL BASA BALI KELAS XII SMA NEGERI 2 SINGARAJA 2015/2016 SAKING PARINDIKAN SEBARAN KOGNITIF, VALIDITAS LAN RELIABILITAS, MIWAH KONSTRUKSI OPTION I Putu Widhi Astika
Lebih terperinciCAMPUH KODE (CAMPUR KODE) RING WAYANG KULIT INOVATIF CENK BLONK SANE MAMURDA LATA MAHOSADHI
CAMPUH KODE (CAMPUR KODE) RING WAYANG KULIT INOVATIF CENK BLONK SANE MAMURDA LATA MAHOSADHI I Gusti Agung Indriyani 1 Ida Bagus Rai 1, Sang Ayu Putu Sriasih 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas
Lebih terperinciMETODE COPY THE MASTER KAANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT CERPEN SISIA RING KELAS XI MIA3 SMA NEGERI 2 SINGARAJA
METODE COPY THE MASTER KAANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT CERPEN SISIA RING KELAS XI MIA3 SMA NEGERI 2 SINGARAJA Ni Kd Ayu Yasinta D 1, I B Putra Manik A 1, Drs Gd Gunatama 2 Jurusan Pendidikan Bahasa
Lebih terperinciSARANA TEMBANG MELAYANGAN OLIH EMONI KAANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT PUISI BALI ANYAR SISIA KELAS VIII 6 SMP NEGERI 3 BANJAR
SARANA TEMBANG MELAYANGAN OLIH EMONI KAANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT PUISI BALI ANYAR SISIA KELAS VIII 6 SMP NEGERI 3 BANJAR Ni Kadek Erni Yuni Andani 1,Gede Gunatama 1,Ida Bagus Rai 2 Jurusan Pendidikan
Lebih terperinciKAWENTENAN CAMPUR KODE RING ALBUM TEMBANG POP BALI RAMBO OLO-OLO OLIH GRUP BAND BINTANG
KAWENTENAN CAMPUR KODE RING ALBUM TEMBANG POP BALI RAMBO OLO-OLO OLIH GRUP BAND BINTANG I Gst. Ngr. Pt Darsana 1, I A. Sukma Wirani 1, I A. Pt Purnami 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan
Lebih terperinciFILM DOKUMENTER PINAKA SERANA NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT PUISI BALI ANYAR RING KELAS X7 SMA NEGERI 2 BANJAR
FILM DOKUMENTER PINAKA SERANA NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT PUISI BALI ANYAR RING KELAS X7 SMA NEGERI 2 BANJAR I K. Aryana prayoga 1 I.N. Suandi 1, I. K. Paramarta 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas
Lebih terperinciJurusan Pendidikan Bahasa Bali Fakultas Bahasa dan Seni Universitas Pendidikan Ganesha
NGAWIGUNAYANG PIRANTI WAYANG CENKBLONK PINAKA UTSAHA NINCAPANG KAWAGEDAN NYURATLENGKARA SANE MADAGING BASITA PARIBASA SISIA KELAS VII H SMP NEGERI 1 SUKASADA 1 I Gede Suputra, 1 I Gede Gunatama, 2 Ida
Lebih terperinciKAWENTENAN DIALEK BALI AGA RING DESA DAUSA KECAMATAN KINTAMANI KABUPATEN BANGLI
KAWENTENAN DIALEK BALI AGA RING DESA DAUSA KECAMATAN KINTAMANI KABUPATEN BANGLI I Ketut Agus Adi Putra 1 Ida Ayu Sukma Wirani 1, Ida Ayu Pt. Purnami, S.S, M.Pd 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas
Lebih terperinciIUSAN PANGAWIGUNAAN PIRANTI GAMBAR (MONOPOLI) MABASA BALI RING PAPLAJAHAN NGWACEN AKSARA BALI RING SISIA KELAS V SDK MARSUDIRINI
IUSAN PANGAWIGUNAAN PIRANTI GAMBAR (MONOPOLI) MABASA BALI RING PAPLAJAHAN NGWACEN AKSARA BALI RING SISIA KELAS V SDK MARSUDIRINI 1 I. M. D. Adipraya 1 I. B. Rai, 2 I. W. Wendra Jurusan Pendidikan Bahasa
Lebih terperinciSESELEH CAMPUR KODE RING NOVEL SENTANA CUCU MAREP PAKARDIN I MADE SUGIANTO
SESELEH CAMPUR KODE RING NOVEL SENTANA CUCU MAREP PAKARDIN I MADE SUGIANTO 1 I W Kuntara, 1 S. A. P. Sriasih, 2 I. A. Sukma Wirani Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja,
Lebih terperinciSESELEH MATERI TES ULANGAN UMUM SEMESTER GENAP WARSA 2013/2014 PEPLAJAHAN BASA BALI KELAS X RING SMK NEGERI 3 SINGARAJA
SESELEH MATERI TES ULANGAN UMUM SEMESTER GENAP WARSA 2013/2014 PEPLAJAHAN BASA BALI KELAS X RING SMK NEGERI 3 SINGARAJA W Sriani, I W G Wisnu, IG Artawan Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan
Lebih terperinciJurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja, Indonesia
NUREKSAIN KAINGGILAN SOANG-SOANG PITAKEN RISAJERONING PITAKEN ULANGAN AKHIR SEMESTER GENAP PELAJAHAN BASA BALI KELAS VII RING SMP N 1 SINGARAJA WARSA PELAJAHAN 2013/2014 1 Made Suryadana, 1 I Nengah Martha,
Lebih terperinciNUREKSAIN WANGUN LAN GUNA SARAT PAGURON- GURON GEGURITAN DHARMA STHITI KEKAWIAN I MADE MENAKA
NUREKSAIN WANGUN LAN GUNA SARAT PAGURON- GURON GEGURITAN DHARMA STHITI KEKAWIAN I MADE MENAKA Ni Wyn Ari Suryanti 1, IB Rai 1, Kt. Paramarta 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Fakultas Bahasa dan Seni Universitas
Lebih terperinciBASITA PARIBASA RING ALBUM NASI GORENG SPESIAL KEKAWIAN WIDI WIDIANA
BASITA PARIBASA RING ALBUM NASI GORENG SPESIAL KEKAWIAN WIDI WIDIANA I Pt. Budiantara Putra 1, I Kt. Paramarta 1, I Md. Sutama 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja,
Lebih terperinciCAMPUHAN WARNA BASA (CAMPUR KODE) SANE WENTEN RING PABLIGBAGAN SUBAK ANYAR DESA PADANGKELING, KECAMATAN BULELENG, KABUPATEN BULELENG, WARSA 2016
CAMPUHAN WARNA BASA (CAMPUR KODE) SANE WENTEN RING PABLIGBAGAN SUBAK ANYAR DESA PADANGKELING, KECAMATAN BULELENG, KABUPATEN BULELENG, WARSA 2016 Komang Rina Dewi, I Nyoman Sudiana, I Nengah Martha Jurusan
Lebih terperinciNUREKSAIN SESURATAN PASANG AKSARA BALI RING SAJERONING PAPAN WASTA SANE WENTEN RING SD SE- KECAMATAN JEMBRANA
NUREKSAIN SESURATAN PASANG AKSARA BALI RING SAJERONING PAPAN WASTA SANE WENTEN RING SD SE- KECAMATAN JEMBRANA Ni Luh Putu Mei Aryantini, M. Sri Indriani, I. B. Md. Ludy P. Jurusan Pendidikan Bahasa Bali
Lebih terperinciTATA KRUNA SAJERONING WIDYA KAWI SASTRA DRUEN MAHASISIA JURUSAN PENDIDIKAN BAHASA BALI UNDIKSHA EDISI JUNI 2012
TATA KRUNA SAJERONING WIDYA KAWI SASTRA DRUEN MAHASISIA JURUSAN PENDIDIKAN BAHASA BALI UNDIKSHA EDISI JUNI 2012 I. A. P. Asti Pratiwi 1, I W. G. Wisnu 1, S. A. P. Sriasih 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali
Lebih terperinciBASA BALI KEPARA DIALEK NUSA PENIDA SANE KAANGGEN SAJERONING MABEBAOSAN RING WEWIDANGAN DESA PAKRAMAN NUSASARI, KECAMATAN MELAYA, KABUPATEN JEMBRANA
BASA BALI KEPARA DIALEK NUSA PENIDA SANE KAANGGEN SAJERONING MABEBAOSAN RING WEWIDANGAN DESA PAKRAMAN NUSASARI, KECAMATAN MELAYA, KABUPATEN JEMBRANA N. M. Novalia Pramita Sari 1, I W. G. Wisnu 1, I M.
Lebih terperinciGENDING-GENDING REGGAE BALI JONI AGUNG SESELEH SEMIOTIKA TETUJON IDUP MANUSA PAIKETANNYANE SARENG AJAH-AJAHAN PAWATEKAN
GENDING-GENDING REGGAE BALI JONI AGUNG SESELEH SEMIOTIKA TETUJON IDUP MANUSA PAIKETANNYANE SARENG AJAH-AJAHAN PAWATEKAN I.B. Pidada Adi Putra 1, I.B. Putra Manik Aryana 1, I.B. Ludy Paryatna 2 Jurusan
Lebih terperinciPEPLAJAHAN MABEBAOSAN BASA BALI SANE NGANGGEN MODEL PEPLAJAHAN INOVATIF RING KELAS XI IIS 3 SMA NEGERI 4 SINGARAJA
PEPLAJAHAN MABEBAOSAN BASA BALI SANE NGANGGEN MODEL PEPLAJAHAN INOVATIF RING KELAS XI IIS 3 SMA NEGERI 4 SINGARAJA K. T. Wahyuni, I. W. G. Wisnu, I. N. Suandi Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas
Lebih terperinciNUREKSAIN SESURATAN AKSARA BALI MANUT PASANG AKSARA PURWADRESTA LONTAR SATUA JRO MATUA TEKEN I CAI MANTU DRUEN GEDONG KIRTYA
NUREKSAIN SESURATAN AKSARA BALI MANUT PASANG AKSARA PURWADRESTA LONTAR SATUA JRO MATUA TEKEN I CAI MANTU DRUEN GEDONG KIRTYA Kadek Jara Merani 1, Made Sri Indriani 1, IB. Md Ludy Paryatna 2. Jurusan Pendidikan
Lebih terperinciNGAWIGUNAYANG METODE AUDIOLINGUAL ANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NEMBANGANG PUPUH MASKUMAMBANG SISIA KELAS X MIPA 2 SMA NEGERI 1 SINGARAJA
NGAWIGUNAYANG METODE AUDIOLINGUAL ANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NEMBANGANG PUPUH MASKUMAMBANG SISIA KELAS X MIPA 2 SMA NEGERI 1 SINGARAJA I Made Wisnawa 1 I Wayan Wendra 1, Sang Ayu Putu Sriasih 2 Jurusan
Lebih terperinciMETODE KOOPERATIF TIPE THINK, PAIR, SHARE (TPS) ANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT SINOPSIS CERPEN MABASA BALI SISIA KELAS XI-3 IPA SMA NEGERI 1 BANJAR
METODE KOOPERATIF TIPE THINK, PAIR, SHARE (TPS) ANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT SINOPSIS CERPEN MABASA BALI SISIA KELAS XI-3 IPA SMA NEGERI 1 BANJAR Kadek Dwi Payani 1, 1 I B Putra Manik A, 2 Wayan Gede
Lebih terperinciKEWAGEDAN NGRESEPANG WANGUN DASAR LAN ARTOS KRUNA DWILINGGA SISIA KELAS X SMA NEGERI 2 BANJAR SINGARAJA
KEWAGEDAN NGRESEPANG WANGUN DASAR LAN ARTOS KRUNA DWILINGGA SISIA KELAS X SMA NEGERI 2 BANJAR SINGARAJA Ni Made Yuniharsih I.N. Suandi 1, I. K. Paramarta 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan
Lebih terperinciSESELEH INDIK WANGUN INTRINSIK LAN KAJATIAN GUNA SARAT PAGURON-GURON SANE WENTEN RING NOVEL BUUNG KAKAWIAN NYOMAN MANDA
SESELEH INDIK WANGUN INTRINSIK LAN KAJATIAN GUNA SARAT PAGURON-GURON SANE WENTEN RING NOVEL BUUNG KAKAWIAN NYOMAN MANDA 1 Nengah Widiantika, 1 I.Gede Gunatama, 2 I. A. Pt. Purnami Jurusan Pendidikan Bahasa
Lebih terperinciNUREKSAIN ANGGAH-UNGGUHING BASA BALI RITATKALA PAPARUMAN ADAT RING DESA ADAT SAMPALAN TENGAH, KABUPATEN KLUNGKUNG
NUREKSAIN ANGGAH-UNGGUHING BASA BALI RITATKALA PAPARUMAN ADAT RING DESA ADAT SAMPALAN TENGAH, KABUPATEN KLUNGKUNG Luh Komang Sri Pramawati [1] Ida Bagus Rai [1] Ida Bagus Putra Manik Aryana [2] Jurusan
Lebih terperinciSESELEH WANGUN CARITA MIWAH PIKENOH PENDIDIKAN KARAKTER RING PUPULAN SATUA KEMBANG RAMPE KASUSASTRAAN BALI PURWA I
SESELEH WANGUN CARITA MIWAH PIKENOH PENDIDIKAN KARAKTER RING PUPULAN SATUA KEMBANG RAMPE KASUSASTRAAN BALI PURWA I N.K. Suwitriyani 1, I.W.G. Wisnu 1, M. Sri Indriani 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas
Lebih terperinciKAWENTENAN ANGGAH-UNGGUHING BASA BALI RING NASKAH DRAMA I GODOGAN JURUSAN PENDIDIKAN BASA BALI WARSA 2015/2016
KAWENTENAN ANGGAH-UNGGUHING BASA BALI RING NASKAH DRAMA I GODOGAN JURUSAN PENDIDIKAN BASA BALI WARSA 2015/2016 Olih: Kadek Moni Ratningsih, NIM 1212051016 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Fakultas Bahasa
Lebih terperinciSOR SINGGIH BASA BALI RING PARUMAN SUBAK ABIAN DESA ADAT ASAHDUREN, KECAMATAN PEKUTATAN, JEMBRANA
e-journal JJPBB Universitas Pendidikan Ganesha Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Vol: 2 No:1(2015) SOR SINGGIH BASA BALI RING PARUMAN SUBAK ABIAN DESA ADAT ASAHDUREN, KECAMATAN PEKUTATAN, JEMBRANA N. K. Lady
Lebih terperinciSESELEH TATA WANGUN JRONING KRIYA SASTRA LAN SOSIOLOGI PANGAWI RING NOVEL SING JODOH RERIPTAN I MADE SUGIANTO
SESELEH TATA WANGUN JRONING KRIYA SASTRA LAN SOSIOLOGI PANGAWI RING NOVEL SING JODOH RERIPTAN I MADE SUGIANTO N. L. P. Ekayanti Savitri 1, IB. Putrayasa 1, I. A. Sukma Wirani 2 Jurusan Pendidikan Bahasa
Lebih terperinciCAMPUR KODE BASA INDONESIA RING PANGAJAHAN BASA BALI KELAS V SD LAB UNDIKSHA
CAMPUR KODE BASA INDONESIA RING PANGAJAHAN BASA BALI KELAS V SD LAB UNDIKSHA N. K. Wulan Adnyasari 1, I. B. Ludy Paryatna 1, I.B. Sutresna 2. Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha
Lebih terperinciSESELEH WANGUN INTRINSIK LAN KAJATIAN GUNA SARAT PAGURON-GURON RING SATUA PAN BALANG TAMAK
SESELEH WANGUN INTRINSIK LAN KAJATIAN GUNA SARAT PAGURON-GURON RING SATUA PAN BALANG TAMAK K. Devi Antariyani 1 I. N. Suandi 1 I. K. Paramarta 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha
Lebih terperinciCAMPUH KODE SAJERONING PRASASTI MABASA BALI KUNO SAKING WARSA MASEHI
CAMPUH KODE SAJERONING PRASASTI MABASA BALI KUNO SAKING WARSA 989-1011 MASEHI Gd. Edi Subawa 1, I Kt. Paramarta 1, I. B. Rai 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja, Indonesia
Lebih terperinciJurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja, Indonesia
RERAWATAN DIALEK BASA BALI RING TEMBANG POP BALI: STUDI KASUS SAJERONING TEMBANG POP BALI MAMURDA CIRI-CIRI KEKAWIAN YONG SAGITA MIWAH BALI UNITED KEKAWIAN KRISNA SURYA PURPA KASOBYAHANG ANTUK DI UBUD
Lebih terperinciWANGUN INTRINSIK LAN AJI PANGAJAH-AJAHAN TATA LAKSANA RING SATUA BAWAK MABASA BALI WARSA 1975
WANGUN INTRINSIK LAN AJI PANGAJAH-AJAHAN TATA LAKSANA RING SATUA BAWAK MABASA BALI WARSA 1975 N. M. Ari Puja Astiti 1, I. B. M. Ludy Paryatna 1, I. G. Nurjaya 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas
Lebih terperinciDIALEK BALI AGA SANE KEAANGGEN RI SAJERONING MABASA BALI RING DESA SIDATAPA, KECAMATAN BANJAR, KABUPATEN BULELENG
e-journal JJPBB Universitas Pendidikan Ganesha Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Vol: 2 No:1(2015) DIALEK BALI AGA SANE KEAANGGEN RI SAJERONING MABASA BALI RING DESA SIDATAPA, KECAMATAN BANJAR, KABUPATEN
Lebih terperinciJurusan Pendidikan Bahasa Bali, FBS. Universitas Pendidikan Ganesha. Singaraja, Indonesia
NGAWIGUNAYANG MODEL PEMBELAJARAN KOOPERATIF TIPE MAKE A MATCH ANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT WACANA BAWAK ANTUK AKSARA ANCENG SISIA KELAS XII IPS 2 SMA NEGERI 4 SINGARAJA WARSA PALAJAHAN 2015/2016 Kadek
Lebih terperinciNYAIHANG SESURATAN GEGURITAN CUPAK GERANTANG LAN SATUA CUPAK GERANTANG MADASAR ANTUK WANGUN CARITA SANE KASELEHIN ANTUK TEORI SASTRA BANDINGAN
NYAIHANG SESURATAN GEGURITAN CUPAK GERANTANG LAN SATUA CUPAK GERANTANG MADASAR ANTUK WANGUN CARITA SANE KASELEHIN ANTUK TEORI SASTRA BANDINGAN Ni Gst. Ayu Kt. Sari Wahini1, I B. Putra Manik Aryana1, I
Lebih terperinciSESELEH WANGUN INTRINSIK LAN SOSIOLOGI KRIYA SASTRA RING PUPULAN SATUA BAWAK LAWAR GOAK PAKARDIN I KETUT RIDA
SESELEH WANGUN INTRINSIK LAN SOSIOLOGI KRIYA SASTRA RING PUPULAN SATUA BAWAK LAWAR GOAK PAKARDIN I KETUT RIDA I Km. Astu Purnadhita 1, I Nengah Martha 1, I. A. Putu Purnami 2 Jurusan Pendidikan Bahasa
Lebih terperinciSESELEH PANGAWIGUNAAN BASA BLACKBERRY MESSAGE (BBM) YOWANA RING BR. DUSUN SALA, DESA ABUAN, KECAMATAN SUSUT, KAB. BANGLI
SESELEH PANGAWIGUNAAN BASA BLACKBERRY MESSAGE (BBM) YOWANA RING BR. DUSUN SALA, DESA ABUAN, KECAMATAN SUSUT, KAB. BANGLI 1 I Ni luh Umi Astary, 1 I Ida Bagus Rai, 2 I I Gede Nurjaya Jurusan Pendidikan
Lebih terperinciBABAD PASEK KAYU SELEM : ANALISIS STRUKTUR OLEH : I PUTU YUDHI SANTIKA PUTRA NIM:
BABAD PASEK KAYU SELEM : ANALISIS STRUKTUR OLEH : I PUTU YUDHI SANTIKA PUTRA NIM: 1101215005 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS ILMU BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2015 i BABAD PASEK KAYU SELEM: ANALISIS
Lebih terperinciPesaih Kawagedan Sisia Kelas VIIIC SMP Negeri 3 Singaraja Sajeroning Nyelehin Wangun Intrinsik Puisi Bali Purwa (Pupuh Sinom) lan Puisi Bali Anyar
Pesaih Kawagedan Sisia Kelas VIIIC SMP Negeri 3 Singaraja Sajeroning Nyelehin Wangun Intrinsik Puisi Bali Purwa (Pupuh Sinom) lan Puisi Bali Anyar K. Karmini 1,I. B. Putrayasa 1, I. A. Sukma Wirani 2 Jurusan
Lebih terperinciSESELEH WANGUN INTRINSIK LAN GUNA SARAT SOSIAL RING PUPULAN SATUA BAWAK MEKEL PARIS PIKARDIN I.B.W. WIDIASA KENITEN
SESELEH WANGUN INTRINSIK LAN GUNA SARAT SOSIAL RING PUPULAN SATUA BAWAK MEKEL PARIS PIKARDIN I.B.W. WIDIASA KENITEN I Km. Endi Saputra 1, I N. Martha 1, I.A.Pt.Purnami 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali
Lebih terperinciARTI LEKSEM SUKATING (UKURAN) NGANGGEN LIMA LAN BATIS RING ASTA KOSALA-KOSALI
ARTI LEKSEM SUKATING (UKURAN) NGANGGEN LIMA LAN BATIS RING ASTA KOSALA-KOSALI I Md Werdiatmaja 1, I Kt Paramarta 1, I Gd Artawan, 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja,
Lebih terperinciTETILIK SOR SINGGIH BASA BALI RING PASANGKEPAN KRAMA DESA PAKRAMAN AYUNAN, KECAMATAN ABIANSEMAL, KABUPATEN BADUNG
TETILIK SOR SINGGIH BASA BALI RING PASANGKEPAN KRAMA DESA PAKRAMAN AYUNAN, KECAMATAN ABIANSEMAL, KABUPATEN BADUNG 1 I W. Adhi Mahardika, 1 I.B. Putra Manik Aryana, 2 I G. Gunatama. Jurusan Pendidikan Bahasa
Lebih terperinciNUREKSAIN WANGUN LAN PAIKETAN SOSIOLOGI SASTRA RING CAKEPAN NASKAH DRAMA JUKUT BE BANO PIKARDIN I MADE WISNAWA
NUREKSAIN WANGUN LAN PAIKETAN SOSIOLOGI SASTRA RING CAKEPAN NASKAH DRAMA JUKUT BE BANO PIKARDIN I MADE WISNAWA Ni Komang Indah, IB Made Ludy Paryatna, Made Sri Indriani Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas
Lebih terperinciTUTUR LEBUR GANGSA; ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH: I MADE OKA PARIATNA
TUTUR LEBUR GANGSA; ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH: I MADE OKA PARIATNA 1001215034 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2016 i TUTURLEBUR GANGSA; ANALISIS
Lebih terperinciSESELEH WANGUN INSTRINSIK LAN KAJATIAN GUNA SARAT PAGURON-GURON RING PUPULAN CERPEN DA NAKONANG ADAN TIANGE PAKARDIN AGUNG WIYAT S.
SESELEH WANGUN INSTRINSIK LAN KAJATIAN GUNA SARAT PAGURON-GURON RING PUPULAN CERPEN DA NAKONANG ADAN TIANGE PAKARDIN AGUNG WIYAT S. ARDHI I Kdk. Berry. hermana 1, I. A. Pt. Purnami 1, I. B. Putrayasa 2
Lebih terperinciWARNA (VARIASI) BASA BALI RING SESURATAN KWACA (BAJU KAOS)
WARNA (VARIASI) BASA BALI RING SESURATAN KWACA (BAJU KAOS) N. P. Febri Yuliani 1, I. K. Paramarta 1, G. Artawan 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja, Indonesia e-mail:
Lebih terperinciKATA PENGANTAR. Puji syukur dipanjatkan ke hadapan Ida Sang Hyang Widhi Wasa, Tuhan Yang Mahaesa
SKRIPSI INI TELAH DISETUJUI DAN DINILAI OLEH PANITIA PENGUJI PADA PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS ILMU BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA PADA TANGGAL: 1 JULI 2016 Berdasarkan SK Dekan Fakultas Ilmu Budaya,
Lebih terperinciSESELEH GUNA SARAT WATEK PAAJAH-AJAH RING SAJERONING GEGURITAN RAJAPALA
SESELEH GUNA SARAT WATEK PAAJAH-AJAH RING SAJERONING GEGURITAN RAJAPALA Gd Yuli Sutrawan 1, I. A. Sukma Wirani 1, I W. Artika 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja,
Lebih terperinciNUREKSAIN ANGGAH-UNGGUHING BASA RING CERPEN MABASA BALI RUBRIK ORTI BALI, KORAN BALI POST 2016
e-journal JPBB Universitas Pendidikan Ganesha Jurusan Pendidikan Bahasa Bali NUREKSAIN ANGGAH-UNGGUHING BASA RING CERPEN MABASA BALI RUBRIK ORTI BALI, KORAN BALI POST 2016 ayusastrinidewi@yahoo.co.id,
Lebih terperinciSOR SINGGIH BASA BALI SAJERONING PARUMAN BANJAR ADAT GUNUNG BIAU, DESA MUNCAN, KABUPATEN KARANGASEM
SOR SINGGIH BASA BALI SAJERONING PARUMAN BANJAR ADAT GUNUNG BIAU, DESA MUNCAN, KABUPATEN KARANGASEM Ni Luh Pt. Ratna Dewi 1, Md. Sri Indriani 1, I Kt. Paramartha 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas
Lebih terperinciTEKS GEGURITAN PADEM WARAK ANALISIS BENTUK, FUNGSI, DAN MAKNA
TEKS GEGURITAN PADEM WARAK ANALISIS BENTUK, FUNGSI, DAN MAKNA OLEH: I PUTU BAYU MUTRA WIBAWA NIM 1101215024 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2015 i 1 TEKS
Lebih terperinciKATA PENGANTAR. atas berkat rahmat-nya skripsi yang berjudul Novel Sing Jodoh Analisis
KATA PENGANTAR Om Swastiastu, Puji syukur dipanjatkan kehadapan Ida Sang Hyang Widhi Wasa karena atas berkat rahmat-nya skripsi yang berjudul Novel Sing Jodoh Analisis Psikologi Sastra ini dapat disusun
Lebih terperinciPELESTARIAN BAHASA BALI DALAM MEDIA CETAK BERBAHASA BALI: KAJIAN SOSIOLINGUISTIK OLEH ANAK AGUNG ISTRI ITA RYANDEWI NIM:
PELESTARIAN BAHASA BALI DALAM MEDIA CETAK BERBAHASA BALI: KAJIAN SOSIOLINGUISTIK OLEH ANAK AGUNG ISTRI ITA RYANDEWI NIM: 1101215033 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA
Lebih terperinciTUTUR ANGKUS PRANA: KAJIAN STRUKTUR DAN SEMIOTIKA. Oleh: NI KADEK DEWI SANTHIASTINI
TUTUR ANGKUS PRANA: KAJIAN STRUKTUR DAN SEMIOTIKA Oleh: NI KADEK DEWI SANTHIASTINI 1101215002 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA 2015 i TUTUR ANGKUS PRANA: KAJIAN
Lebih terperinciTEKS GEGURITAN MANTRI SANAK LIMA ANALISIS STRUKTUR DAN NILAI
SKRIPSI TEKS GEGURITAN MANTRI SANAK LIMA ANALISIS STRUKTUR DAN NILAI OLEH NI PUTU NOVIYANTI WARDANI NIM 1201215007 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS ILMU BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2016 i TEKS
Lebih terperinciTEKS TUTUR CANDRABHERAWA: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI
TEKS TUTUR CANDRABHERAWA: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH : NI NYOMAN AYU PUSPITA DEWI NIM: 1101215012 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2015 i TEKS TUTUR
Lebih terperinciTEKS TUTUR JONG MANTEN: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH: DESAK PUTU ELVIANA DEWI NIM:
TEKS TUTUR JONG MANTEN: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH: DESAK PUTU ELVIANA DEWI NIM: 1101215008 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2015 i TEKS TUTUR JONG
Lebih terperincie-journal JPBB Universitas Pendidikan Ganesha Jurusan Pendidikan Bahasa Bali (Volume 2 Tahun 2015)
ANALISIS BAHASA BALI YANG DISEMPURNAKAN DALAM BUKU AWIG-AWIG SUBAK KACANGBUBUAN, DESA ADAT MAS Ni Kd. A. Andriani, Ida A. Pt. Purnami, I Ngh. Martha Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan
Lebih terperinciBahan Ajar BAHASA BALI SMA/SMK
Bahan Ajar BAHASA BALI SMA/SMK PEMBELAJARAN BERPUSAT PADA SISWA Permendiknas No. 41 Tahun 2007 (Standar Proses) Kelas XII Semester 1 UNIT 1. MENDENGARKAN SK- 1 KD - 1.1 : : Memahami serta menanggapi berbagai
Lebih terperinciSKRIPSI ANALISIS STRUKTUR DAN SOSIOLOGIS DRAMA MULIH KARYA I NYOMAN MANDA OLEH : NI PUTU HARUM KARTIKA DEWI NIM
SKRIPSI ANALISIS STRUKTUR DAN SOSIOLOGIS DRAMA MULIH KARYA I NYOMAN MANDA OLEH : NI PUTU HARUM KARTIKA DEWI NIM 1101215006 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR
Lebih terperinciUCAPAN TERIMA KASIH. Puji syukur dipanjatkan ke hadapan Ida Sang Hyang Widhi Wasa/Tuhan Yang
UCAPAN TERIMA KASIH Om Swastyastu, Puji syukur dipanjatkan ke hadapan Ida Sang Hyang Widhi Wasa/Tuhan Yang Maha Esa, karena berkat rahmat-nya, skripsi ini dapat diselesaikan tepat waktu. Skripsi yang berjudul
Lebih terperinciTEKS GEGURITAN DARMAKAYA: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH: KADEK RIKA ARIPAWAN NIM:
TEKS GEGURITAN DARMAKAYA: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH: KADEK RIKA ARIPAWAN NIM: 1101215023 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA 2015 TEKS GEGURITAN DARMAKAYA:
Lebih terperinciSESELEH BASA SANE KAANGGEN MIWAH GUNASARAT SANE WENTEN RING GEGURITAN PURWAJATI, PAKARDIN I GEDE NGEMBAK, DRUWEN GEDONG KIRTYA, SINGARAJA
SESELEH BASA SANE KAANGGEN MIWAH GUNASARAT SANE WENTEN RING GEGURITAN PURWAJATI, PAKARDIN I GEDE NGEMBAK, DRUWEN GEDONG KIRTYA, SINGARAJA 1 P. Suarsana, 1 S. A. P. Sriasih, 2 I. B. Rai. Jurusan Pendidikan
Lebih terperinciSOSIOKULTURAL KRAMA BALI RING SATUA BALI LAN PAIKETANNYANE RING PANGAJAHAN SASTRA BALI
SOSIOKULTURAL KRAMA BALI RING SATUA BALI LAN PAIKETANNYANE RING PANGAJAHAN SASTRA BALI N. K. Erawati 1, 1 N. Yasa, 2 S.A.P. Sriasih Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja,
Lebih terperinciI Gst A Kd Yulandari, I B Md Ludy Paryatna, Md. Sri Indriani
NUREKSAIN KAWENTENAN ANGGAH-UNGGUHING BASA BALI SAJERONING PAWIWAHAN RING BANJAR SUMBUL, DESA YEHEMBANG KANGIN, KECAMATAN MENDOYO, KABUPATEN JEMBRANA RING WARSA 2016 I Gst A Kd Yulandari, I B Md Ludy Paryatna,
Lebih terperinciTEKS MITOS TAPAKAN BARONG BHATARA SAKTI NAWA SANGA DI KAHYANGAN JAGAT LUHUR NATAR SARI: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI
SKRIPSI TEKS MITOS TAPAKAN BARONG BHATARA SAKTI NAWA SANGA DI KAHYANGAN JAGAT LUHUR NATAR SARI: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI NI PUTU GEK ANNA DELVIA NIM 1201215040 FAKULTAS ILMU BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA
Lebih terperinciSESELEH VARIASI BASA RING DIALEK BALI AGA DESA SERAYA, KECAMATAN KARANGASEM, KABUPATEN KARANGASEM
SESELEH VARIASI BASA RING DIALEK BALI AGA DESA SERAYA, KECAMATAN KARANGASEM, KABUPATEN KARANGASEM N. L. Degeng Ratna Dewi 1, I. B. Rai 1, N. Sudiana 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan
Lebih terperinciGEGURITAN KONTABOJA: ANALISIS STRUKTUR DAN MAKNA OLEH: IDA AYU EKA PURNAMA WULANDARI NIM
GEGURITAN KONTABOJA: ANALISIS STRUKTUR DAN MAKNA OLEH: IDA AYU EKA PURNAMA WULANDARI NIM 1101215022 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2015 1 i GEGURITAN
Lebih terperinciMITOS DI NUSA PENIDA ANALISIS STRUKTUR, FUNGSI, DAN MAKNA
SKRIPSI MITOS DI NUSA PENIDA ANALISIS STRUKTUR, FUNGSI, DAN MAKNA Oleh : NI PUTU SUDIASIH NIM : 1101215035 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA 2015 i MITOS DI NUSA
Lebih terperinciSKRIPSI KAMUS BALI INDONESIA BIDANG ISTILAH UPAKARA MANUSA YADNYA DI KABUPATEN BADUNG
SKRIPSI KAMUS BALI INDONESIA BIDANG ISTILAH UPAKARA MANUSA YADNYA DI KABUPATEN BADUNG PUTU KRISNA APRIANTI NIM 1201215021 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS ILMU BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2016
Lebih terperinciBABAD DANGHYANG BANG MANIK ANGKERAN: KAJIAN STRUKTUR DAN FUNGSI
BABAD DANGHYANG BANG MANIK ANGKERAN: KAJIAN STRUKTUR DAN FUNGSI Skripsi untuk Memperoleh Gelar Sarjana Pada Program Studi Sastra Bali Universitas Udayana I KETUT MANIKA JAYA NIM 1201215020 FAKULTAS ILMU
Lebih terperinciGEGURITAN AJI RAMA RENA ANALISIS STRUKTUR DAN MAKNA
SKRIPSI GEGURITAN AJI RAMA RENA ANALISIS STRUKTUR DAN MAKNA IDA BAGUS DWIJA NANDANA PERSADA NIM 1201215035 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS ILMU BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2017 i SKRIPSI GEGURITAN
Lebih terperinciPEMERTAHANAN BAHASA BALI MELALUI GENDING RARE PADA ANAK-ANAK DI SANGGAR KUKURUYUK: KAJIAN SOSIOLINGUISTIK
PEMERTAHANAN BAHASA BALI MELALUI GENDING RARE PADA ANAK-ANAK DI SANGGAR KUKURUYUK: KAJIAN SOSIOLINGUISTIK OLEH: I PUTU PERMANA MAHARDIKA NIM 1101215032 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA
Lebih terperinciSESELEH WANGUN LAN KASUKSMAN AJAH-AJAHAN PAWATEKAN RING LELAMPAHAN GATOTKACA DUTA WAYANG CENK BLONK
SESELEH WANGUN LAN KASUKSMAN AJAH-AJAHAN PAWATEKAN RING LELAMPAHAN GATOTKACA DUTA WAYANG CENK BLONK 1 Luh Ekarini, 1 I.B. Putra Manik Aryana, 2 I Gede Nurjaya. Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas
Lebih terperinciTureksa Anggah-ungguhing Basa Ring Novel Ratna Tribanowati, Leak Soleh Solah Leak Pikardin I Made Sugianto
Tureksa Anggah-ungguhing Basa Ring Novel Ratna Tribanowati, Sugianto I M Wira Wartana¹, I. Md. Ludy Paryatna¹, S.A.P Sriasih². Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja, Indonesia
Lebih terperinciGEGURITAN ANGGASTYA: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI
SKRIPSI GEGURITAN ANGGASTYA: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI NI MADE OKTA ERA YATI NIM :1201215029 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS ILMU BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2016 i GEGURITAN ANGGASTYA: ANALISIS
Lebih terperinciKATA PENGANTAR. Puji syukur dipanjatkan ke hadapan Tuhan Yang Mahaesa/Ida Sang Hyang
KATA PENGANTAR Om Swastyastu, Puji syukur dipanjatkan ke hadapan Tuhan Yang Mahaesa/Ida Sang Hyang Widhi Wasa karena atas berkat dan rahmat-nya skripsi yang berjudul Variasi Fonologis dan Leksikal Bahasa
Lebih terperinciPantang menyerah sebelum. mencapai hasil yang maksimal
USULAN SKRIPSI INI TELAH DISETUJUI DANDINILAI OLEH PANITIA PENGUJI PADA PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS ILMU BUDAYA, UNIVERSITAS UDAYANA PADA TANGGAL, 23 PEBRUARI 2017 Berdasarkan SK Ketua Program Studi
Lebih terperinciGEGURITAN PURA TANAH LOT ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH IDA BAGUS PUTU WIASTIKA NIM
GEGURITAN PURA TANAH LOT ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH IDA BAGUS PUTU WIASTIKA NIM 0901215024 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2014 GEGURITAN PURA TANAH
Lebih terperinciBAB VI FAKTOR PENUNJANG DAN FAKTOR PENGHAMBAT PEMERTAHANAN BAHASA BALI DALAM MASYARAKAT MULTIKULTURAL DI KOTA DENPASAR
86 BAB VI FAKTOR PENUNJANG DAN FAKTOR PENGHAMBAT PEMERTAHANAN BAHASA BALI DALAM MASYARAKAT MULTIKULTURAL DI KOTA DENPASAR Kusumoharidjoyo (2000: 34) menyebutkan faktor penunjang serta faktor penghambat
Lebih terperinciKata Kunci : Kidung, Struktur, Semiotik, Smaratantra.
ABSTRAK ANALISIS SEMIOTIKA KIDUNG TUNJUNG BIRU Kidung Tunjung Biru dipilih sebagai objek dalam penelitian ini, karena beberapa alasan. Pertama, gagasan-gagasan yang terkandung di dalamnya, merepresentasikan
Lebih terperinciTEKS DRAMA GONG I MADE SUBANDAR HASTA KOMALA ANALISIS BENTUK, FUNGSI, DAN MAKNA
TEKS DRAMA GONG I MADE SUBANDAR HASTA KOMALA ANALISIS BENTUK, FUNGSI, DAN MAKNA OLEH IDA AYU PUTRI PERTIWI NIM 1001215010 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR
Lebih terperinciRENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN ( RPP ) 2
RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN ( RPP ) 2 Sekolah : SMA Negeri 8 Denpasar Mata Pelajaran : Bahasa Daerah Bali Satuan Pendidikan : SMA Kelas / Semester : XI / I Aspek : Menyimak I. Standar Kompetensi :
Lebih terperinciCITRA WANITA PENYIHIR DALAM NOVEL RATNA TRIBANOWATI KARYA I MADE SUGIANTO: SUATU KAJIAN KRITIK SASTRA FEMINIS
CITRA WANITA PENYIHIR DALAM NOVEL RATNA TRIBANOWATI KARYA I MADE SUGIANTO: SUATU KAJIAN KRITIK SASTRA FEMINIS OLEH: NI LUH KADEK RICHA DWITASARI NIM: 1101215025 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA
Lebih terperinciBAB II KAJIAN PUSTAKA. umum. Menurut Sutarno NS ( 2003 : 32 ) Perpustakaan umum sering diibaratkan
6 BAB II KAJIAN PUSTAKA 2.1 Perpustakaan Umum Perpustakaan merupakan perpustakaan yang ada di lingkungan masyarakat umum. Menurut Sutarno NS ( 2003 : 32 ) Perpustakaan umum sering diibaratkan sebagai Universitas
Lebih terperinciPENYUSUNAN KAMUS SERAPAN DALAM BAHASA BALI
PENYUSUNAN KAMUS SERAPAN DALAM BAHASA BALI 1 I Nengah Suandi, 2 Ida Bagus Putrayasa, 3 I Wayan Wisnu Jurusan Pendidikan Bahasa dan Sastra Indonesia Universitas Pendidikan Ganesha E-mail: nengah_suandi@yahoo.co.id
Lebih terperinciABSTRAK. Kata Kunci: kamus, bahasa, sastra, istilah, kategori.
ABSTRAK Penelitian Kamus Bali-Indonesia Istilah Bahasa dan Sastra Bali bertujuan untuk mengetahui bentuk dan khazanah istilah yang terdapat dalam bahasa dan sastra Bali. Adapun teori yang digunakan dalam
Lebih terperinciABSTRAK GEGURITAN MASAN RODI ANALISIS STRUKTUR DAN NILAI
ABSTRAK GEGURITAN MASAN RODI ANALISIS STRUKTUR DAN NILAI Penelitian terhadap Geguritan Masan Rodi ini membahas tentang analisis struktur dan fungsi. Analisis ini mempunyai tujuan untuk mengungkapkan struktur
Lebih terperinciULANGAN AKHIR SEMESTER GANJIL TAHUN PELAJARAN 2017/2018. Kompetensi Keahlian : Semua Jurusan Kelas : X/1 Hari / Tanggal :
PEMERINTAH PROVINSI BALI DINAS PENDIDIKAN PEMUDA DAN OLAH RAGA SEKOLAH MENENGAH KEJURUAN NEGERI 1 TAMPAKSIRING Alamat : Jl. Ir Soekarno desa sanding Tampaksiring, Gianyar, Bali 80561 Telp. : (0361) 981165
Lebih terperinciI. PURWAKA. Manut swadarma Krama Desa Pakraman Tonja rikala mikukuhang kasukertan jagat malarapan antuk minakadi :
I. PURWAKA. Sangkaning paswecan Ida Hyang Widhi Wasa, sane ngardi Buwana Agung lan Buwana Alit. turmaning ngawisesa kahuripan sarwa prani miwah sarwa tiumuwu, mewastu I Manusa rikala ngupadi kerahajengan
Lebih terperinciPangawedar indik Hak-Hak Azasi Manusia
Pangawedar indik Hak-Hak Azasi Manusia Sami manusane mijil maduluran hak-hak sane pateh lan pastika tur malarapan kebebasan-kebebasan sane mabuat pisan. Perserikatan Bangsa-Bangsa maduwe tatuwek pacang
Lebih terperinciTeks Mitos Dewa Nini di Desa Pakraman Rianggede Tabanan: Analisis Struktur dan Fungsi
Teks Mitos Dewa Nini di Desa Pakraman Rianggede Tabanan: Analisis Struktur dan Fungsi Putu Anggitha Pradnya Wulandari 1*, I Ketut Ngurah Sulibra 2, I Nyoman Duana Sutika 3 [123] Prodi Sastra Bali, Fakultas
Lebih terperinciBAB V UPAYA-UPAYA PEMERTAHANAN BAHASA BALI. telah diupayakan sebagaimana tertuang dalam penjelasan Bab XV pasal 36 UUD 1945
67 BAB V UPAYA-UPAYA PEMERTAHANAN BAHASA BALI Upaya-upaya pemertahanan bahasa dalam hal ini bahasa Daerah secara yuridis telah diupayakan sebagaimana tertuang dalam penjelasan Bab XV pasal 36 UUD 1945
Lebih terperinciBule Belajar Budaya Bali: Kritik Identitas dalam Antologi Cerpen Mekel Paris. I Wayan Eka Septiawan
Bule Belajar Budaya Bali: Kritik Identitas dalam Antologi Cerpen Mekel Paris I Wayan Eka Septiawan Mahasiswa S-2 Prodi Linguistik Konsentrasi Wacana Sastra Email: iwayaneka_septiawan@yahoo.com Judul Buku
Lebih terperinciSEMINAR BAHASA DAN LOKAKARYA LEMBAGA ADAT Madé Taro, Mpu Satua Miwah Maplalianan ring Bali Oleh: I Gedé Gita Purnama Arsa Putra
Madé Taro, Mpu Satua Miwah Maplalianan ring Bali Oleh: I Gedé Gita Purnama Arsa Putra Raré Angon Désa Sengkidu Madé Taro wantah silih tunggil panglingsir ring Bali sané sampun kaloktah, katah sampun anaké
Lebih terperinciDénpasar lan Don Pasar
Pamipil: I Nyoman Darma Putra I Gedé Gita Purnama AA Ngurah Oka Wiranata Pustaka Ekspresi Pemerintah Kota Denpasar Penerbit : Pustaka Ekspresi Didukung Pemkot Dénpasar Sampul : Gusryan Ilustrasi : Nyoman
Lebih terperinciASPEK-ASPEK SOSIAL DALAM NOVEL KUKUL BULUS KARYA NYOMAN MANDA I
1 ASPEK-ASPEK SOSIAL DALAM NOVEL KUKUL BULUS KARYA NYOMAN MANDA I Wayan Agus Gunawan Program Studi Sastra Bali Fakultas Sastra dan Budaya Universitas Udayana Abstrak This study reviews the literature of
Lebih terperinci