SOR SINGGIH BASA BALI RING PARUMAN SUBAK ABIAN DESA ADAT ASAHDUREN, KECAMATAN PEKUTATAN, JEMBRANA

Ukuran: px
Mulai penontonan dengan halaman:

Download "SOR SINGGIH BASA BALI RING PARUMAN SUBAK ABIAN DESA ADAT ASAHDUREN, KECAMATAN PEKUTATAN, JEMBRANA"

Transkripsi

1 e-journal JJPBB Universitas Pendidikan Ganesha Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Vol: 2 No:1(2015) SOR SINGGIH BASA BALI RING PARUMAN SUBAK ABIAN DESA ADAT ASAHDUREN, KECAMATAN PEKUTATAN, JEMBRANA N. K. Lady Lokita Dewi 1, I K. Paramarta 1, I W. Wendra 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja, Indonesia {ladylokitadewi@ymail.com, ketutgembel@yahoo.co.id, wayan_wendra@yahoo.com}@undiksha.ac.id Kuub Tetilik puniki matetujon nlatarang indik (1) wangun sor singgih basa Bali sane kanggen ring Kabupaten Jembrana (2) parindikan sane ngawinang sor singgih basa Bali kanggen ri tatkala mabebaosan ring Kabupaten Jembrana. Jejering tetilik puniki inggih punika wantah krama subak abian Desa Kabupaten Jembrana. Panandang tetiliknyane inggih punika wantah sor singgih basa Bali lan sane mawinan wentennyane sor singgih basa Bali ring Kabupaten Jembrana. Tetilik puniki nganggen palihan tetilik deskriptif kualitatif. Ring tetilik puniki nganggen tetiga kramaning mupulang data inggih punika: 1) kramaning pratiaksa (observasi), 2) kramaning sadu wicara (wawancara), 3) kramaning dokumentasi lan suara basa. Data tureksa sane kanggen minakadi: 1) reduksi data, 2) penyajian data, 3) penyimpulan. Pikolih ring tetilik puniki inggih punika (1) wangun sor singgih basa Bali sane kanggen ring Asahduren, Kecamatan Pekutatan, Kabupaten Jembrana inggih punika: basa Bali Alus Sor (ASO), basa Bali Alus Singgih (ASI), miwah basa Bali Alus Madia (AMA). (2) parindikan sane ngawinang sor singgih basa Bali kanggen ri tatkala mabebaosan ring paruman subak abian Desa Adat Kabupaten Jembrana inggih punika: mabebaosan ring kawentenan utawi situasi formal, mabebaosan ring ajeng jadma akeh, miwah ngajinin mitra baos utawi sang sane kaajak mabebaosan. Kruna pangalih : sor singgih, basa Bali, paruman.

2 e-journal JJPBB Universitas Pendidikan Ganesha Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Vol: 2 No:1(2015) Abstrak Penelitian ini bertujuan menjelaskan tentang (1) bentuk sor singgih bahasa Bali yang digunakan saat rapat subak abian Desa Aadat Kabupaten Jembrana (2) alasan yang menyebabkan sor singgih bahasa Bali digunakan saat rapat subak abian Desa Adat Kabupaten Jembrana. Subjek penelitian ini adalah warga subak abian Desa Adat Asahduren, Kecamatan Pekutatan, Kabupaten Jembrana. Objek penelitian ini adalah sor singgih bahasa Bali dan yang menyebabkan adanya sor singgih bahasa Bali saat rapat subak abian Desa Adat Kabupaten Jembrana. Penelitian ini menggunakan rancangan deskriptif kualitatif. Dalam penelitian ini menggunakan tiga metode pengumpulan data yaitu: 1) metode observasi, 2) metode wawancara, 3) metode dokumentasi dan rekaman suara. Metode analisis data yang digunakan adalah: 1) reduksi data, 2) penyajian data, 3) penyimpulan. Hasil dalam penelitian ini adalah (1) bentuk sor singgih bahasa Bali yang digunakan saat rapat subak Abian Desa Adat Kabupaten Jembrana adalah: bahasa Bali Alus Sor (ASO), bahasa Bali Alus Singgih (ASI), dan bahasa Bali Alus Madia (AMA). (2) alasan yang menyebabkan sor singgih bahasa Bali digunakan sat rapat subak abian Desa Adat Kabupaten Jembrana adalah: berbicara dalam situasi formal, berbicara di depan orang banyak, dan menghargai orang yang di ajak berbicara. Kata Kunci: sor singgih, bahasa Bali, rapat. Abstract The aim of this study describes (1) the form sor singgih Balinese language used at the meeting Subak abian Asahduren Village, District Pekutatan, Jembrana (2) the reasons which led sor singgih Balinese language used at meeting Subak abian Asahduren Village, District Pekutatan, Jembrana. The subjects were residents of the Subak abian Asahduren, District Pekutatan, Jembrana. The object of this study was sor singgih Balinese language and which led to the sor singgih Balinese language at meetings Subak abian Asahduren Village, District Pekutatan, Jembrana. This study used a qualitative descriptive. In this study using three methods of data collection are: 1) observation, 2) interview, 3) methods of documentation and sound recordings. Data analysis methods used are: 1) reduction of data, 2) the presentation of data, 3) inference. The results in this study were (1) form sor singgih Balinese language used at the meeting Subak Abian Asahduren Village, District Pekutatan, Jembrana are: Balinese language Alus Sor (ASO), the Balinese language Alus Singgih (ASI), and the Balinese language Alus Madia (AMA). (2) the reasons which led sor singgih Balinese language used at meeting Subak abian Asahduren Village, District Pekutatan, Jembrana is: speaking in formal situations, speaking in front of crowds, and appreciate people in to talk to. Keywords: sor singgih, Balinese language, meeting.

3 PURWAKA Indonesia pinaka panegara sane madue makudang-kudang pulo. Bali pinaka silih sinunggil wewidangan panegara Indonesia sane madue sekancan tradisi, budaya miwah kaasrian palemahannyane sane nenten prasida nyamenpada. Lianan punika, soang-soang pulo ring Indonesia madue basa sane kanggen piranti mabebaosan majeng ring jadma sane taler magenah ring pulo punika. Sakadi ring Bali, krama Bali nganggen basa Bali pinaka piranti ritatkala mabebaosan peturu krama Bali. Basa Bali inggih punika basa sane kanggen piranti mabebaosan peturu krama ring Bali. Basa sane katami ngantos mangkin wantah campuhan basa Bali Kuna, Sansekerta, Welanda, Inggris, Arab, Tionghoa, miwah basa sane lianan (Tinggen, 1966:1). Akehnyane kruna saking basa tiosan sane ngeranjing ka basa Bali punika pastika jagi mawesana ring kawentenan basa Baline. Yening makasami punika nenten kauratiang, pastika basa Bali pacang kaon utawi nyansan suwe nyansan rered kawentenannyane. Basa Bali pinaka silih tunggil basa daerah ring Indonesia madue undagundagan basa sane ketah kabaos sor singgih basa Bali. Kawentenan sor singgih basa puniki nenten lempas saking kawentenan Tri Wangsa ring Bali. Sor singgih basa sakadi sapunika mawinang basa Bali kabaosang basa sane rimit pisan, riantukan ritatkala iraga mabebaosan sareng jadma sane linggihnyane (kasta) matiosan majanten sampun kosa basa sane kanggen matiosan. Punika mabinayan pisan yening iraga mabebaosan sareng sawitra sane sampun raket pasawitrannyane. Yening iraga mabebaosan sareng jadma sane kasinggihang punika iraga sapatutnyane nganggen basa alus singgih, punika taler yening iraga mabebaosan pacang ngasorang dewek iraga patut nganggen basa alus sor. Kawentenan sor singgih basa ring sajeroning basa Bali sangkaning wenten kabaos krama Bali Purwa (tradisional) lan krama Bali anyar (modern) (Suasta, 2001: 61). Dumun sang singgih kadasarin antuk warih sane kasengguh krama Bali Purwa (tradisional). Krama Bali Purwa mawit saking warih, punika awinan wenten kasengguh catur wangsa. Catur wangsa kakepah dados kalih, wenten tri wangsa lan wangsa jaba. Tri wangsa inggih punika tigang wangsa sane kasengguh sang singgih, minakadi: Brahmana, Ksatria, miwah Wesia. Raris sane kabaos wangsa jaba inggih punika sameton Baline sane mawit saking sudra (parekan). Aab kadi mangkin lian ring wangsa Brahmana sane rumasuk ring sang singgih inggih punika sang sane maraga guru wisesa (praja), kasengguh krama Bali Anyar (modern), minakadi: presiden, gubernur, bupati, camat, kepala desa, rektor, dekan, dosen, guru, jro mangku, sulinggih, miwah sane lianan. Raris sane kabaos sang sor inggih punika jadma sane madue linggih sane soran, minakadi: tukang parkir, tukang sampat, sisia, mahasisia, parekan, panyeroan, miwah sane lianan. Sor singgih basa sane wenten ring basa Bali punika ngawinang krama Bali rumasa likad ritatkala mabebaosan. Sor singgih basa Bali akeh kanggen ritatkala paruman ring banjar utawi ring desa. Paruman wantah genah krama Bali mabebaosan indik pikobet sane wenten ring krama adat Bali, ring paruman krama Bali prasida nyikiang pikayunan anggen nyawis pikobet krama. Lianan tekening punika ring paruman taler genah krama Bali masadu ajeng, mabebaosan kanggen nyutetang pamargi sane pacang kalaksanayang. Yening sampun sakadi punika kawentenannyane, sapatutne iraga dados krama Bali mangda mataki-taki pacang ngawentenang naya upaya anggen nguratiang basa Baline. Naya upaya sakadi punika becik pisan kamargiang sumangdane nyansan suwe basa Bali puniki nyansan nglimbak kawentenannyane. Napi malih iraga dados yowana pinaka paglantingan lan panglimbak basa Bali kapungkurwekasan sapatutne rungu utawi eling kapining kawentenan basa Bali. Punika sane ngawinang kedeh tur kadaut manah panilik pacang ngawentenang tetilik indik sor singgih basa Bali, utaminyane krama subak abian ring Desa Adat Asahduren, Kecamatan

4 Pekutatan, Kabupaten Jembrana. Tetilik sane kamargiang mamurda, Sor Singgih Basa Bali ring Paruman Subak Abian Desa Adat Kabupaten Jembrana. Dumogi napi sane metu saking tetilik puniki prasida nyawis pikobet sane wenten ring sajeroning para krama Bali ritatkala mabebaosan nganggen sor singgih basa Bali. Lianan tekening punika, mangda tetilik puniki madue kawigunan anggen nguningayang napi sane dados tetujon para krama Baline nganggen sor singgih basa, miwah tetilik puniki prasida nguningayang napi sane ngawinang para krama Baline nganggen sor singgih basa ritatkala ngelaksanayang paruman. Dasar tetimbangan inggih punika teori-teori sane kanggen ring sajeroning nglaksanayang tetilik puniki. Teori-teori sane katelatarang ring dasar tetimbangan minakadi (1) teori sosiolinguistik, (2) variasi bahasa manut saking panutur, (3) variasi bahasa manut saking penganggenannyane, (4) 8 unsur sane patut kauratiang ring penganggenan basa, sane kasengguh SPEAKING, (5) teges anggah-ungguhing basa Bali, (6) kakuub anggah-ungguhing basa Bali, (7) tata cara pawangunannyane, (8) undag-undagan basa Bali. Teori sosiolinguistik kanggen ring tetilik puniki, riantukan ring tetilik puniki sane pacang katilik inggih punika indik kawentenan sor singgih basa ring bebaosan para kramane, utaminnyane ring paruman. Konteks sosial inggih punika silih sinunggil komponen tutur sane akeh mawesana majeng ring bebaosan sane kabaosang olih jadma ring peristiwa tutur. Yening maosang indik sosiolinguistik, pastika irika wenten variasi bahasa. Ring variasi bahasa punika wenten kalih sane patut kauningin inggih punika (1) variasi bahasa manut saking panutur, (2) variasi bahasa manut saking penganggenannyane. Manut Aslinda sareng Syafyahya (2007: 9), maosang, ring penganggenan basa wenten 8 unsur sane patut kauratiang ring penganggenan basa, sane kasengguh SPEAKING. Makasami punika pacang kabahbahang sakadi puniki. Latar puniki mapaiketan sareng galah, genah, lan kahanan. Galah, genah lan kahanan sane masiosan prasida ngawinang variasi basa sane matiosan, minakadi maosang indik sepak bola pastika malianan yening maosang indik genah lian, minakadi ring perpustakaan. Participant inggih punika sang sane mapaiketan sajeroning bebaosan, ipun dados sang sane mabebaosan utawi sang sane kairing mabebaosan. Kalih jadma sane mabebaosan prasida magentosan dados sang sane mabebaosan utawi sang sane kairing mabebaosan. Linggih partisipant dahat nentuang ragam basa, umpami sisia mabebaosan sareng gurunyane pastika malianan ri kala mabebaosan sareng reramannyane utawi sawitransawitrannyane. Tujuan tutur mapaiketan sareng tetujon utawi pikenoh mabebaosan. Umpaminyane, wenten mahasisia pendidikan bahasa Indonesia mabebaosan sareng dosennyane, ipun ngangge basa Bali nanging dosennyane nganggen basa Indonesia. Mahasisia punika madue tatujon nganggen basa Bali, mangda ipun sareng dosen ipunne wauh, nenten wenten jarak pantaraning dosen sareng mahasisia. Act Sequences mapaiketan sareng wentuk baosan miwah daging baosan. Wentuk baosan puniki mapaiketan sareng krunakruna sane kanggen, sapunapi penganggenannyane, miwah paiketan bebaosan sareng unteng bebaosan. Wentuk baosan ring kuliah umum, paruman, pawiwahan, punika mabinayan. Key ngenenin indik nada, tata cara, miwah ambek ri kala ngunggahang baos, antuk rasa liang, teleb, cendet, bodri, miwah sane lianan. Indike puniki prasida kacihnayang antuk gerak tubuh utawi tanda. Instrumentalities mapaiketan sareng pamargi basa (jalur) sane kanggen, sakadi basa lisan, sasuratan, telegraf, utawi telefon. Instrumentalities taler mapaiketan sareng cirin baos sane kanggen, sakadi basa, dialek, utawi ragam basa. Wentuk wacana (bentuk tutur) sane wenten ring paruman inggih punika wentuk lisan. Norma inggih punika uger-uger sane patut kauratiang ri kala mabebaosan, puniki mapaiketan sareng tata cara mataken, nyawis, miwah sane lianan. Norma sane wenten ring sajeroning paruman kacihnayang antuk parilaksana sang pamilet nyarengin paruman anut ring undausuk mangda paruman mamargi trepti.

5 Genre mapaiketan sareng sorohan ngwedarang baos, sakadi narasi, puisi, sesonggan, mantra (doa), miwah sane lianan. Ring sajeroning paruman, sadurung ngunggahang baos pastika setata kaduluring mantra (doa) Om Swastiastu (Ida Sang Hyang Widhi Wasa mangda iraga sareng same rahayu) lan ri kala pamuput baos kaunggahang mantra Om Shanti, Shanti, Shanti Om (Ida Sang Hyang Widhi Wasa mangda iraga sareng sami trepti). Basa Bali inggih punika basa sane madue undag-undagan basa. Indik undagundagan basa Bali punika kaparinama antuk anggah-ungguhing basa Bali. Parinama puniki sampun kacumpuin duk warsa 1974 ring sajeroning parikrama sane mligbagang kasukertan basa Bali sane magenah ring Singaraja (Naryana, 1983:19). Ring sajeroning bebaosan indik anggah-ungguhing basa Bali, pacang kabahbahang kakuubnyane minakadi, (1) tata cara pawangunan anggah-ungguhing basa Bali, (2) undag-undagan anggahungguhing basa Bali, lan (3) parilaksana para jana kapining anggah-ungguhing basa Bali punika (Tim Peneliti Fakultas Sastra Unud, 1979:21). Indik tata cara pawangunan anggah-ungguhing basa Bali prasida kacingak manut, (1) kosa basa (leksikal), lan (2) lengkara (sintaksis). Ring sor puniki pacang kabahbahang indik pawangunan manut kosabasa miwah pawangunan manut lengkara (Tim Peneliti Fakultas Sastra Unud, 1979:21). Manut Medra ring sajeroning Paryatna (2013:29), wenten limang soroh rasa basa lengkara basa Bali minakadi, (1) Lengkara Alus Singgih, (2) Lengkara Alus Madia, (3) Lengkara Alus Sor, (4) Lengakara Andap, lan (5) Lengkara Kasar. basa Bali sane pacang kanggen ring sajeroning mabebaosan punika prasida kabinayang antuk tigang soroh inggih punika (1) basa Bali alus, (2) basa Bali madia, (3) basa Bali andap, miwah (4) basa Bali kasar (Tim Peneliti Fakultas Sastra Unud, 1979:33). Panilik nglaksanayang tetilik ring Desa Asahduren santukan ring Desa Asahduren samian kramanyane agama Hindu lan nenten wenten krama sane linggihnyane (kasta) malianan. Nenten wenten krama sane linggihnyane Ida Bagus, Cokorda, Gusti, miwah sane lianan. Makasami krama ring Desa Asahduren punika Pasek lan Pande. Panilik meled nilikin indik sor singgih basa sane kauningin kanggen olih jadma sane linggihnyane matiosan. Makadadosnyane panilik meled uning napike ring Desa Adat Asahduren sane kramanyane nenten wenten pabinayan linggihnyane nganggen sor singgih basa. Utaminyane ritatkala kalaksanayang paruman. Tetilik sane mapaiketan tekening tetilik puniki inggih punika tetilik saking Suburna (2015) ring tetiliknyane sane mamurda Kawentenan Anggah Ungguhing Basa Bali ring Aspek Mabebaosan Sisia Kelas IX A1 Smp Negeri 1 Singaraja. Pikolih sane panilik polihang ri kalaning nilikin kawentenan anggah ungguhing basa olih sisia kelas IX A1 SMP Negeri 1 Singaraja nganggen basa kepara 52% nika kabaos kantun ajeg, punika kapolihang saking bebaosan guru sareng sisia lan bebaosan sisia pantaraning sisia. Pikobet sane karasayang olih sisia kelas IX A1 SMP Negeri 1 Singaraja inggih punika Indik kaweruhan minayang undagan-undagan anggah ungguhing basa Para sisia taler maosang durung midep ngenenin indik minayang undagan-undagan angahunguhing basa sakadi, basa singgih lan basa sor. Para sisia durung uning ritatkala napi nganggen basa singgih lan ritatkala napi nganggen basa sor. Laksmi (1999) ring tetiliknyane sane mamurda Ragam Bahasa Bali Peparuman Adat di Kotamadya Denpasar. Ring tetilikan puniki katemuang penganggenan ragam basa Bali ring paruman adat sakadi: (1) penganggenan ASI ring paruman adat, (2) penganggenan ASO ring paruman adat, lan (3) penganggenan AMA ring paruman adat. Maka kalih tetilikan punika mabinayan pisan. Tetilik olih Suburna, nelatarang indik kewagedan sisia nganggen sor singgih basa. Mabinayan sareng tetilikan olih Laksmi, sane nelatarang indik ragam basa Bali ring paruman adat. Malarapan antuk punika, panilik meled nglaksanayang tetilik sane mamurda Sor Singgih Basa Bali ring Paruman Subak Abian Desa Adat Kabupaten Jembrana.

6 Manut dadalan pikobet ring ajeng, dadosnyane pikobet ring tetilik puniki inggih punika (1) Sapunapi sor singgih basa Bali sajeroning Kabupaten Jembrana? (2) Napi sane mawinan wenten sor singgih basa Bali ring Kabupaten Jembrana? Wenten kalih tetujon tetilik puniki inggih punika sane kapertama tetujon umum, lan sane kaping kalih tetujon khusus. Tetujon umum ring tetilik puniki inggih punika mangda uning kawentenan sor singgih basa ring sajeroning krama Bali, utaminyane krama subak abian sane magenah ring Desa Adat Asahduren, Kecamatan Pekutatan, Kabupaten Jembrana. Lianan punika sane dados tetujon tetilik puniki inggih punika mangda uning panglimbak basa Bali ring para krama ring Desa Adat Asahduren, Kecamatan Pekutatan, Kabupaten Jembrana. Tetujon khusus ring tetilik puniki inggih punika: (1) Sumangdane prasida uning sor singgih basa Bali sajeroning Kabupaten Jembrana. (2) Sumangdane prasida uning sane mawinan wentennyane sor singgih basa Bali ring paruman subak abian Desa Adat Asahduren, Kecamatan Pekutatan, Kabupaten Jembrana. Wenten kawigunan tetilik kakepah dados kalih inggih punika kawigunan teoritis lan kawigunan praktis. Kawigunan teoritis mapaiketan sareng penganggenan sor singgih basa Bali. Kawigunan praktis katuju majeng ring para pangwacen,,majeng ring panilik, majeng ring panilik lian. KRAMANING TETILIK Ring tetilik puniki nganggen tetilikan deskriptif kualitatif mangda ngamolihang data sane patut, becik, lan manut kadi kasujatian saking data sane katilik. Data sane karereh ring tetilik puniki inggih punika wangun lan parindikan sor singgih basa Bali sane kanggen ring paruman subak abian Desa Adat Asahduren, Kecamatan Pekutatan, Kabupaten Jembrana. Jejering tetilik puniki inggih punika wantah genah kama subak abian Desa Kabupaten Jembrana. Panandang tetiliknyane inggih punika wantah kawentenan sor singgih basa Bali lan sane mawinan wentennyane sor singgih basa Bali ring Kabupaten Jembrana. Data ring tetilik mabuat pisan, sawireh anggen nyawis pikobet sane katilikikin ring tetilik punika. Ngawit saking murda tetilik puniki inggih punika Sor Singgih Basa Bali ring Paruman Subak Abian Desa Adat Kabupaten Jembrana. Mupulang data punika nganggen: (1) kramaning pratiaksa (observasi). (2) kramaning sadu wicara (wawancara). (3) kramaning dokumentasi lan suara basa. Sane klaksanayang olih panilik ri kalaning ngamargiang kramaning pratiaksa, kramaning sadu wicara miwah kramaning dokumentasi lan suara basa inggih punika, kanggen ngamolihang data indik wangun lan parindikan sor singgih kanggen mabebaosan ri tatkala paruman subak abian Desa Adat Asahduren, Kecamatan Pekutatan, Kabupaten Jembrana. Piranti tetilik mapaiketan ring palihan tetilik sane kanggen ring mupulang data. Tetujon nganggen piranti tetilik punika mangda elah tur papolihnyane becik. Malarapan antuk punika, piranti sane kanggen ring tetilik puniki inggih punika: (1) piranti pratiaksa inggih punika dasar pratiaksa, (2) piranti sadu wicara inggih punika dasar pabligbagan sakadi untengunteng pitaken, miwah (3) piranti dokumentasi lan suara basa inggih punika handphone. Seusan samian data sampun prasida kapupulang selanturnyane klaksanayang data tureksa. Data tureksa pinaka tata cara sane ngenter runtutan data, mangda prasida nlatarang ring wangun dasarnyane. Tetilik puniki inggih punika analisis deskriptif kualitatif. Mungguing punika, data tureksa sane kanggen ring tetilik puniki inggih punika reduksi data, penyajian data, miwah peyimpulan. PAPOLIH LAN PABLIGBAGAN Papolih lan pabligbagan saking kalih bantang pikobet, inggih punika (1) wangun sor singgih basa Bali ring paruman subak

7 abian Desa Adat Asahduren, Kecamatan Pekutatan, Kabupaten Jembrana. (2) parindikan sane ngawinang sor singgih basa Bali kanggen ri kala mabebaosan ring Kabupaten Jembrana. Papolih tetilik puniki, jagi katelatarang indik papolih sane sampun kapolihang indik wangun miwah parindikan sane ngawinang sor singgih basa Bali kanggen ri kala mabebaosan ring paruman subak abian Desa Adat Asahduren, Kecamatan Pekutatan, Kabupaten Jembrana. Saking tetilikan puniki, data sane kapolihang indik kawentenan sor singgih basa Bali ring paruman subak abian Desa Adat Kabupaten Jembrana, ngindikin indik wangun, miwah parindikan sane ngawinang sor singgih basa Bali punika kanggen ring paruman olih krama subak abian sane kapolihang nganggen makudang-kudang tatacara sane kamargiang ritatkala paruman kamargiang miwah sawusan paruman kamargiang. Data sane kapolihang inggih punika kapertama pratiaksa sareng dokumentasi ngamolihang data indik wangun sor singgih basa Bali miwah sane kaping kalih ngamargiang sadu wicara sareng dokumentasi ngamolihang data indik parindikan sane ngawinang sor singgih basa Bali punika kanggen ritatkala mabebaosan ring paruman olih krama subak abian. Ring pabligbagan pacang kabahbahang indik data sane sampun kapolihang punika.wenten makudangkudang data sane sampun kapolihang minakadinyane data indik wangun sor singgih basa Bali miwah parindikan sane ngawinang sor singgih basa Bali punika kanggen ring paruman subak abian Desa Adat Kabupaten Jembrana. Ring sor puniki pacang kabahbahang siki-siki. Manut sakadi dasar tetimbangan sane kanggen dasar ritatkala ngrereh data maosang indik basa, sakadi sane kabaosang olih Artawan dkk. (2010: 422) maosang indik, basa pinaka jiwa pramana manusa sane madue kawigunan pinaka piranti masimakrama riantukan basa nenten dados kapalasang sareng saparipolah manusane. Punika sampun nguningayang kalewihan saking basa punika, napimalih iraga dados krama Bali sane sampun madue basa Bali pinaka basa Ibu pertiwi iraga ring Bali. Sapatutne iraga dados jadma, utaminnyane krama ring Bali urati miwah nelebin basa Bali, mangda nyansan suwe iraga nyansan becik ritatkala ngangge basa Bali ring sakancan bebaosan. Mangda kauningin ring sor puniki pacang kabahbahang indik sor singgih basa Bali sane kanggen mabebaosan olih para krama subak abian ring paruman. Saking paruman punika basa Bali sane kanggen inggih punika basa Bali Alus Singgih (ASI), basa Bali Alus Sor (ASO), lan basa Bali Alus Madia (AMA). Basa Bali ASI, ASO, lan AMA kanggen ritatkala: (1) yening prajuru subak mabebaosan sareng krama subak, (2) yening krama subak mabebaosan sareng prajuru subak, (3) yening prajuru subak mabebaosan sareng peturu prajuru subak, lan (4) yening krama subak mabebaosan sareng peturu krama subak. Lengkara-lengkara alus sor (ASO) sane kanggen ri kala mabebaosan ring Asahduren Kecamatan Pekutatan, Kabupaten Jembrana sakadi: (1) ampura yening wenten prade titiang sane nenten manut ring sajeroning kayun ida dane, titiang nunas geng rna pengampura. (2) suksma santuk galah sane katiba ring sikian titiang. (3) inggih saking titiang wantah nguningayang indik rencana pembangunan taler kas cengkeh ida dane manten. (4) inggih suksma antuk galah sane kapisara ring sikian titiang antuk pengenter acara. (5) yening wenten sane nenten manut antuk titiang, tiang nunas geng rna pangampura. Lengkara-lengkara ring ajeng samian lengkara alus sor (ASO) santukan sane mabebaosan ngesorang dewek ipune. Taler katujuhang malih antuk kruna-kruna sane ngwangun lengkara punika. manut saking teori anggahungguhing basa Bali, lengkara alus sor (ASO) kwangun olih kruna-kruna alus sor (ASO), kruna alus mider (AMI), kruna mider, miwah kruna andap. Ring lengkaralengkara ring ajeng sane rumasuk kruna alus sor (ASO) inggih punika kruna titiang, miwah kruna nunas.

8 Lengkara-lengkara alus singgih (ASI) sane kanggen ri tatkala mabebaosan ring Kabupaten Jembrana inggih punika: (1) sadurung lantur ngiring ngaturang puja pangastuti majeng ring Ida Sang Hyang Widhi Wasa. (2) pinih ajeng Bapak Kelian Segah sane mustikayang titiang. Maka kalih lengkara punika rumasuk ring lengkara alus singgih (ASI) santukan yening kacingak saking kruna sane ngwangun, lengkara punika punika rumasuk ring lengkara alus singgih. Miwah yening kacingak saking rasa basannyane, lengkara punika rasa basannyane alus miwah lengkara-lengkara punika nyinggihang sang sane kaajak mabebaosan. Yening kapaiketang sareng teori anggah-ungguhing basa Bali, lengkara alus singgih kwangun olih kruna-kruna alus singgih, kruna alus mider, miwah kruna mider. Saking lengkara ring ajeng, sane rumasuk ring kruna-kruna alus singgih inggih punika kruna ngaturang miwah kruna mustikayang. Lianan teken lengkara alus sor (ASO) lan lengkara alus singgih (ASI), wenten malih sane nganggen lengkara alus madia (AMA) ri tatkala mabebaosan ring paruman subak abian Desa Adat Asahduren, Kecamatan Pekutatan, Kabupaten Jembrana. Lengkara-lengkara alus madia (AMA) sane kanggen ri tatkala mabebaosan ring paruman subak abian Desa Adat Asahduren, Kecamatan Pekutatan, Kabupaten Jembrana inggih punika: (1) yen sane sampun mamargi niki becik pisan pamargine. (2) nggih patut punika sakadi Pak Nyoman. (3) yen harga mangkin, Pak Wayan dados bendahara ring desa aji kuda nika per meter Pak Wayan? (4) tembok aji 3 juta nika. Lengkaralengkara ring rumasuk ring lengkara alus madia (AMA) santukan kwangun antuk kruna-kruna alus madia. Santukan ring teori anggah-ungguhing basa Bali, lengkara alus madia (AMA) kwangun antuk kruna alus madia (AMA), kruna alus mider (AMI), kruna mider, miwah kruna andap. Lengkara ring ajeng, yening kacingak malih saking rasa basannyane punika rumasuk lengkara alus madia. Santukan rasa basannyane nenten ja kasar nanging boya ja alus pisan. Punika wangun sor singgih basa Bali sane kapolihang tur kanggen ri tatkala mabebaosan ring paruman subak abian Desa Adat Asahduren, Kecamatan Pekutatan, Kabupaten Jembrana. Siosan ring anggah-ungguhing basa Bali, ring paruman punika wenten sane nganggen capuhan basa ri tatkala mabebaosan. Campuhan basa sane kanggen inggih punika campuhan basa saking basa Indonesia. Makudang-kudang campuhan basa sane kanggen inggih punika sakadi masyarakat para jana, anggota sekaa, pembukaan pamahbah, kedua kaping kalih, penutup pamuput, keuangan penjinahan, air toya, rapat paruman, beli meli, saat tatkala, dari saking, berupa marupa, uang jinah, dan lan/miwah, untuk majeng, dapur paon/pewaregan, selama tiga kali ping telu, masukan wewehan, baik becik, ke depan ka ajeng, perkembangan panglimbakan, tujuan tetujon, membangun ngwangun, pembangunan pawangunan, di tambah kawewehin, tinggi tegeh, mampu prasida, mungut nudukin, mudah-mudahan dumadak, masukan-masukan wewehan-wewehan. Punika campuhan basa sane kanggen ring paruman subak abian desa Adat Kabupaten Jembrana. Yening cingakin saking bebaosan ri tatkala paruman, nenten mresidayang nganggen basa Bali sane mutlak ri tatkala mabebaosan. Yadiapin punika mabebaosan ring kawentenan formal. Kari wenten sane nganggen campuhan basa saking basa Indonesia ra tatkala mabebaosan. Sane kapolihang ri tatkala ngamargiang kramaning sadu wicara sareng dokumentasi inggih punika data indik parindikan sane ngawinang sor singgih basa Bali kanggen mabebaosan ri tatkala Kabupaten Jembrana. Saking sadu wicara sane klaksanayang, kapolihang makudangkudang parindikan sane ngawinang sor singgih basa Bali kanggen mabebaosan ri tatkala paruman. Parindikan punika sakadi: (1) mabebaosan ring kawentenan utawi situasi formal. (2) mabebaosan ring ajeng

9 jadma akeh. (3) ngajinin mitra baos (sang sane kaajak mabebaosan). Bapak I Komang Ginarsa pinaka manggala subak abian sedana kasih maosang Inggih nika patut wantah mapaiketan sareng undag-undagan basa sane kanggen. Napi mawinan asapunika? Ri tatkala iraga mabebaosan ring situasi formal nika patut nganggen sapunika riantukan ring galah punika patut nginutin napi wastane nika, sira sane kaajak mabebaosan taler manut sakadi genah ri tatkala wenten paruman ring pura utawi ring galah patut masih punika nganggen undag-undagan basa Pateh sakadi baos bapak manggala subak, silih sinunggil sekaa subak malih maoosang sor singgih basa Bali punika kanggen riantukan ring bebaosan paruman punika situasine formal. Mabebaosan ring ranah utawi situasi formal sepatutnyane nganggen basa Bali alus. Krana ring situasi formal iraga nenten anut mabebaosan nganggen basa Bali sane kasar napi malih yening punika nenten manut ring arsa mitra baos (mitra tutur). Situasi formal sane kauningayang iriki sakadi ring pura, ring balai banjar, ring balai desa, miwah genah formal sane lianan. Pateh sakadi paruman subak abian sane klaksanayang ring pura subak punika, krama irika sami nganggen basa Bali alus ri kala mabebaosan santukan wenten ring genah lan galah formal. Sakadi teori SPEAKING indik latar (setting), latar mapaiketan sareng galah, genah, lan kahanan. Galah, genah lan kahanan sane matiosan prasida ngawinang variasi basa sane matiosan. Minakadi mabebaosan ring paruman pastika malianan yening mabebaosan ring genah lianan, minakadi mabebaosan ring sekolah. Penggunaan bahasa bali alus dalam situasi formal seperti peparuman adat, perkawinan (peminangan) merupakan hal yang sangat penting tanpa memperhatikan si pembicara berasal dari golongan tri wangsa atau sudra (Tim Peneliti Faksas, 1979: 33). Sakadi sane kabaosang ring ajeng punika, artosnyane penganggenan basa bali alus ring situasi formal sakadi ring paruman adat, pawiwahan mabuat pisan nenten nguratiang sane mabebaosan saking golongan tri wangsa utawi sudra. Naryana (1983: 89) maosang rapat banjar (organisasi desa yang terkecil dalam masyarakat suku Bali) dalam komunikasinya akan menggunakan bahasa Madia atau bahasa Alus untuk menyatakan rasa hormat kepada anggota peserta rapat dan juga untuk menyatakan bahwa situasi pembicaraan pada saat itu adalah resmi. Manggala subak abian sedana kasih maosang ri tatkala paruman sinah nika sane nyarengin nika akeh. Minabang titiang ri tatkala punika undag-undagan basa punika tetep kanggen. Napi mawinan asapunika? Riantukan nganggen basa sane singgih punika patut. Silih sinunggil sekaa subak sedana kasih maosang inggih, riantukan mabebaosan ring paruman punika iraga mabebaosan sareng jadma sane akeh. Mitra baos utawi sang sane kaajak mabebaosan banget mapaiketan sareng basa sane kanggen ri kala mabebaosan. Umpaminyane ri kala mabebaosan ring paruman. Ring paruman, iraga mabebaosan sareng jadma akeh utawi ring ajeng jadma akeh. Nenten nguratiang mitra baos punika saking tri wangsa utawi wangsa jaba. Becik pisan yening ri kala iraga mabebaosan ring ajeng jadma akeh iraga nganggen basa Bali alus. Yening kapaiketang sareng teori SPEAKING, puniki maiketan sareng ranah peserta tutur (participants). Participants inggih punika sang sane mapaiketan sajeroning bebaosan, ipun dados sang sane mabebaosan utawi sang sane kairing mabebaosan. Jadi pemakaian basa alus pada pertemuan atau rapat itu merupakan suatu keharusan karena berbicara kepada orang banyak atau umum (Naryana, 1983: 90). Punika madue artos makadadosnyane penganggenan basa alus ring patemon utawi paruman punika minakadi kapatutan santukan mabebaosan majeng ring jadma akeh utawi lumrah. Bapak manggala subak abian sedana kasih maosang nggih nggih jakti patut punika. Sira sane kaajak mabebaosan, sakadi pak mangku, prajuru, utawi jadma sane siosan punika patut nagnggen undagundagan basa kalaning punika. Tetujonne punika mangda ngajinin sang sapasira ja sane kaajak mabebaosan. Silih sinunggil sekaa subak sedana kasih maosang inggih punika patut. Riantukan ring paruman punika iraga mabebaosan sareng sameton sane usianyane lebih duur teken iraga. Nika

10 mawinan sor singgih basa Bali prasida kanggen, mangda ngajinin sang sane kaajak mabebaosan punika. Manah mitra baos (sang sane kaajak mabebaosan) mabuat pisan. Sampunang mabebaosan sane nenten manut ring manah sang sane kaajak mabebaosan. Mangda sang sane kaajak mabebaosan nenten kosek ring manah. Mangda iraga ngajinin sapasira ja sane kaajak mabebaosan. Santukan ring paruman, nenten nguratiang pamiletnyane punika saking wangsa napi lan yusa nyane kuda. Wenten sane yusa nyane kelihan, wenten malih sane cenikan. Nanging tetep iraga ngajinin sang sane kaajak mabebaosan punika. Yening iraga mabebaosan nganggen basa Bali alus, sampun pastika sang sane kaajak mabebaosan punika mrasa ipun ka ajinin. Puniki manut ring uger-uger sor singgih basa Bali. Sor singgih basa Bali ka kepah dados: (1) basa kasar; (2) basa andap; (3) basa madia; (4) basa alus. Sane kabaos basa kasar inggih punika basa baline sane rasa basannyane kaon. Basa punika kanggen mabaos kalaning brangti utawi sebet. Basa andape punika ketah kanggen antuk sang sane jabatannyane pepadan sajeroning pemerintahan, miwah yusannyane pateh. Rasa basannyane boya ja kaon taler nenten ja alus. Basa andap puniki akehan kanggen antuk wangsa jaba. Basa madia punika yening seleh-selehin wantah basa Bali alus, sakewanten rasa basannyane madia, nenten banget alus, nenten andap utawi kasar. Basa madia punika genahnyane ring pantaraning basa alus miwah basa andap. Kabaos basa madia santukan rasa basannyane madia tur kwangun antuk kruna-kruna madia. Sane kabaos basa alus inggih punika basa sane rasa basannyane alus. Basa alus puniki ketah kanggen mabebaosan sajeroning paruman, sarasehan miwah pasamuan taler maosang indik adat miwah agama. Mabaos nganggen basa alus, nyantenang sang mabaos nyinggihang sang kairing mabaos utawi sang sane kabaosang. Taler kanggen mabaos ring anak sareng makeh, miwah ring sang sane durung kauningin. Naryana (1983: 42) maosang pemilihan pemakaian basa alus oleh pembicara atau orang pertamab (01) adalah untuk menghormati atau ingin memuliakan lawan bicara atau orang kedua (02) yang dianggap lebih tinggi, lebih hormat atau lebih mulia statusnya, mungkin karena perbedaan wangsa, pangkat, jabatan, kedudukan, umur, orang tidak dikenal, tidak akrab, orang banyak atau umum dan sebagainya. Saking sane sampun kabahbahang ring ajeng punika, prasida kacutetang yening undag-undagan basa Bali utawi sor singgih basa Bali kanggen ri tatkala ngawentenang paruman inggih punika santukan ring paruman punika mabebaosan ring ranah utawi situasi formal, mabebosan ring ajeng jadma akeh, miwah santukan ngajinin mitra baos (sang sane kaajak mabebaosan. PAMUPUT Manut sakadi pabligbagan indik kawentenan sor singgih basa Bali ring paruman subak aban Desa Adat Kabupaten Jembrana. Kapolihang makudang-kudang tetingkesan, minakadi : (1) Wangun sor singgih basa Bali sane kanggen mabebaosan ri tatkala paruman subak abian Desa Adat Asahduren, Kecamatan Pekutatan, Kabupaten Jembrana inggih punika wantah basa Bali Alus Singgih (ASI), basa Bali Alus Sor (ASO), miwah basa Bali Alus Madia (AMA). (2) Parindikan sane ngawinang sor singgih basa Bali kanggen mabebaosan ri tatkala Kabupaten Jembrana santukan paruman klaksanayang ring genah lan genah formal, santukan mabebaosan ring ajeng jadma akeh lan nguratiang manah sang mitra baos (sang sane kaajak mabebaosan), miwah sane kaping untat santukan ngajinin mitra baos (sang sane kaajak mabebaosan) mangda sang sane kaajak mabebaosan nenten kosek ring manah. Mapaiketan sareng papolih saking tetilikan indik sor singgih basa Bali ring Kabupaten Jembrana. Piteket sane prasida kaaturang majeng ring sang pangwacen inggih punika, sakadi: Kapertama majeng ring krama subak abian Desa Adat Kabupaten Jembrana mangda tetep

11 nganggen sor singgih basa Bali ri kala mabebaosan ring paruman lan mangda nelebin malih indik sor singgih basa Bali. Kaping kalih majeng ring panilik sane tiosan, Panilik ngarsang sumangdane ipun prasida nilikin utawi nglanturang tetilikan ngenenin indik sor singgih basa Bali ring paruman, sumangdane ngamolihang papolih sane becik. Panilik ngaptiang mangda panilik sane tiosan prasida nglanturang tetilik puniki.panilik tiosan mangda nilikin indik kawentenan campuhan warna basa sane kanggen mabebaosan ring paruman, napi sane mawinan campuhan warna basa kanggen mabebaosan ring paruman, campuhan basa saking basa napi sane kanggen mabebaosan ring paruman, miwah sane tiosan. dan Pengembangan Bahasa Departemen Pendidikan dan Kebudayaan. KAPUSTAKAAN Aslinda & Syafyahya, Leni Pengantar Sosiolinguistik. Bandung: PT Refika Aditama. Aslinda & Syafyahya, Leni Pengantar Sosiolinguistik. Bandung: PT Refika Aditama. Laksmi, Anak Agung Rai Ragam Bahasa Bali Peparuman Adat di Kotamadya Denpasar. Tesis (Tidak diterbitkan). Denpasar: UNUD. Narayana, Udara Ida Bagus Anggah-ungguhing Basa Bali Beserta Peranannya Sebagai alat Komunikasi Bagi Masyarakat Suku Bali. Denpasar: Fakultas Sastra Unud. Paryatna, Ludy Ida Bagus Analisis Anggah-ungguhing Bahasa Bali Pada Teks Pidato (Pidarta) Mahasiswa Jurusan Pendidikan Bahasa Bali S1 Fakultas Bahasa Dan Seni UNDIKSHA Singaraja. Tesis (Nenten Kamijilang). Program Studi Pendidikan Bahasa Pasca Sarjana UNDIKSHA. Suburna, I Komang Kawentenan Anggah Ungguhing Basa Bali ring Aspek Mabebaosan Sisia Kelas IX A1 Smp Negeri 1 Singaraja. Skripsi (tidak diterbitkan). Singaraja: UNDIKSHA Tim Peneliti Fakultas Sastra Unud Unda Usuk Bahasa Bali. Jakarta: Pusat Pengembangan Pembinaan

NUREKSAIN ANGGAH-UNGGUHING BASA BALI RITATKALA PAPARUMAN ADAT RING DESA ADAT SAMPALAN TENGAH, KABUPATEN KLUNGKUNG

NUREKSAIN ANGGAH-UNGGUHING BASA BALI RITATKALA PAPARUMAN ADAT RING DESA ADAT SAMPALAN TENGAH, KABUPATEN KLUNGKUNG NUREKSAIN ANGGAH-UNGGUHING BASA BALI RITATKALA PAPARUMAN ADAT RING DESA ADAT SAMPALAN TENGAH, KABUPATEN KLUNGKUNG Luh Komang Sri Pramawati [1] Ida Bagus Rai [1] Ida Bagus Putra Manik Aryana [2] Jurusan

Lebih terperinci

TETILIK SOR SINGGIH BASA BALI RING PASANGKEPAN KRAMA DESA PAKRAMAN AYUNAN, KECAMATAN ABIANSEMAL, KABUPATEN BADUNG

TETILIK SOR SINGGIH BASA BALI RING PASANGKEPAN KRAMA DESA PAKRAMAN AYUNAN, KECAMATAN ABIANSEMAL, KABUPATEN BADUNG TETILIK SOR SINGGIH BASA BALI RING PASANGKEPAN KRAMA DESA PAKRAMAN AYUNAN, KECAMATAN ABIANSEMAL, KABUPATEN BADUNG 1 I W. Adhi Mahardika, 1 I.B. Putra Manik Aryana, 2 I G. Gunatama. Jurusan Pendidikan Bahasa

Lebih terperinci

BASA BALI KEPARA DIALEK NUSA PENIDA SANE KAANGGEN SAJERONING MABEBAOSAN RING WEWIDANGAN DESA PAKRAMAN NUSASARI, KECAMATAN MELAYA, KABUPATEN JEMBRANA

BASA BALI KEPARA DIALEK NUSA PENIDA SANE KAANGGEN SAJERONING MABEBAOSAN RING WEWIDANGAN DESA PAKRAMAN NUSASARI, KECAMATAN MELAYA, KABUPATEN JEMBRANA BASA BALI KEPARA DIALEK NUSA PENIDA SANE KAANGGEN SAJERONING MABEBAOSAN RING WEWIDANGAN DESA PAKRAMAN NUSASARI, KECAMATAN MELAYA, KABUPATEN JEMBRANA N. M. Novalia Pramita Sari 1, I W. G. Wisnu 1, I M.

Lebih terperinci

PEPLAJAHAN MABEBAOSAN BASA BALI SANE NGANGGEN MODEL PEPLAJAHAN INOVATIF RING KELAS XI IIS 3 SMA NEGERI 4 SINGARAJA

PEPLAJAHAN MABEBAOSAN BASA BALI SANE NGANGGEN MODEL PEPLAJAHAN INOVATIF RING KELAS XI IIS 3 SMA NEGERI 4 SINGARAJA PEPLAJAHAN MABEBAOSAN BASA BALI SANE NGANGGEN MODEL PEPLAJAHAN INOVATIF RING KELAS XI IIS 3 SMA NEGERI 4 SINGARAJA K. T. Wahyuni, I. W. G. Wisnu, I. N. Suandi Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas

Lebih terperinci

CAMPUH KODE (CAMPUR KODE) RING WAYANG KULIT INOVATIF CENK BLONK SANE MAMURDA LATA MAHOSADHI

CAMPUH KODE (CAMPUR KODE) RING WAYANG KULIT INOVATIF CENK BLONK SANE MAMURDA LATA MAHOSADHI CAMPUH KODE (CAMPUR KODE) RING WAYANG KULIT INOVATIF CENK BLONK SANE MAMURDA LATA MAHOSADHI I Gusti Agung Indriyani 1 Ida Bagus Rai 1, Sang Ayu Putu Sriasih 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas

Lebih terperinci

CAMPUR KODE BASA INDONESIA RING PANGAJAHAN BASA BALI KELAS V SD LAB UNDIKSHA

CAMPUR KODE BASA INDONESIA RING PANGAJAHAN BASA BALI KELAS V SD LAB UNDIKSHA CAMPUR KODE BASA INDONESIA RING PANGAJAHAN BASA BALI KELAS V SD LAB UNDIKSHA N. K. Wulan Adnyasari 1, I. B. Ludy Paryatna 1, I.B. Sutresna 2. Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha

Lebih terperinci

SESELEH MATERI TES ULANGAN UMUM SEMESTER GENAP WARSA 2013/2014 PEPLAJAHAN BASA BALI KELAS X RING SMK NEGERI 3 SINGARAJA

SESELEH MATERI TES ULANGAN UMUM SEMESTER GENAP WARSA 2013/2014 PEPLAJAHAN BASA BALI KELAS X RING SMK NEGERI 3 SINGARAJA SESELEH MATERI TES ULANGAN UMUM SEMESTER GENAP WARSA 2013/2014 PEPLAJAHAN BASA BALI KELAS X RING SMK NEGERI 3 SINGARAJA W Sriani, I W G Wisnu, IG Artawan Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan

Lebih terperinci

CAMPUHAN WARNA BASA (CAMPUR KODE) SANE WENTEN RING PABLIGBAGAN SUBAK ANYAR DESA PADANGKELING, KECAMATAN BULELENG, KABUPATEN BULELENG, WARSA 2016

CAMPUHAN WARNA BASA (CAMPUR KODE) SANE WENTEN RING PABLIGBAGAN SUBAK ANYAR DESA PADANGKELING, KECAMATAN BULELENG, KABUPATEN BULELENG, WARSA 2016 CAMPUHAN WARNA BASA (CAMPUR KODE) SANE WENTEN RING PABLIGBAGAN SUBAK ANYAR DESA PADANGKELING, KECAMATAN BULELENG, KABUPATEN BULELENG, WARSA 2016 Komang Rina Dewi, I Nyoman Sudiana, I Nengah Martha Jurusan

Lebih terperinci

SOR SINGGIH BASA BALI SAJERONING PARUMAN BANJAR ADAT GUNUNG BIAU, DESA MUNCAN, KABUPATEN KARANGASEM

SOR SINGGIH BASA BALI SAJERONING PARUMAN BANJAR ADAT GUNUNG BIAU, DESA MUNCAN, KABUPATEN KARANGASEM SOR SINGGIH BASA BALI SAJERONING PARUMAN BANJAR ADAT GUNUNG BIAU, DESA MUNCAN, KABUPATEN KARANGASEM Ni Luh Pt. Ratna Dewi 1, Md. Sri Indriani 1, I Kt. Paramartha 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas

Lebih terperinci

KAWENTENAN CAMPUR KODE RING ALBUM TEMBANG POP BALI RAMBO OLO-OLO OLIH GRUP BAND BINTANG

KAWENTENAN CAMPUR KODE RING ALBUM TEMBANG POP BALI RAMBO OLO-OLO OLIH GRUP BAND BINTANG KAWENTENAN CAMPUR KODE RING ALBUM TEMBANG POP BALI RAMBO OLO-OLO OLIH GRUP BAND BINTANG I Gst. Ngr. Pt Darsana 1, I A. Sukma Wirani 1, I A. Pt Purnami 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan

Lebih terperinci

SESELEH CAMPUR KODE RING NOVEL SENTANA CUCU MAREP PAKARDIN I MADE SUGIANTO

SESELEH CAMPUR KODE RING NOVEL SENTANA CUCU MAREP PAKARDIN I MADE SUGIANTO SESELEH CAMPUR KODE RING NOVEL SENTANA CUCU MAREP PAKARDIN I MADE SUGIANTO 1 I W Kuntara, 1 S. A. P. Sriasih, 2 I. A. Sukma Wirani Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja,

Lebih terperinci

KAWENTENAN ANGGAH-UNGGUHING BASA BALI RING NASKAH DRAMA I GODOGAN JURUSAN PENDIDIKAN BASA BALI WARSA 2015/2016

KAWENTENAN ANGGAH-UNGGUHING BASA BALI RING NASKAH DRAMA I GODOGAN JURUSAN PENDIDIKAN BASA BALI WARSA 2015/2016 KAWENTENAN ANGGAH-UNGGUHING BASA BALI RING NASKAH DRAMA I GODOGAN JURUSAN PENDIDIKAN BASA BALI WARSA 2015/2016 Olih: Kadek Moni Ratningsih, NIM 1212051016 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Fakultas Bahasa

Lebih terperinci

IUSAN PANGAWIGUNAAN PIRANTI GAMBAR (MONOPOLI) MABASA BALI RING PAPLAJAHAN NGWACEN AKSARA BALI RING SISIA KELAS V SDK MARSUDIRINI

IUSAN PANGAWIGUNAAN PIRANTI GAMBAR (MONOPOLI) MABASA BALI RING PAPLAJAHAN NGWACEN AKSARA BALI RING SISIA KELAS V SDK MARSUDIRINI IUSAN PANGAWIGUNAAN PIRANTI GAMBAR (MONOPOLI) MABASA BALI RING PAPLAJAHAN NGWACEN AKSARA BALI RING SISIA KELAS V SDK MARSUDIRINI 1 I. M. D. Adipraya 1 I. B. Rai, 2 I. W. Wendra Jurusan Pendidikan Bahasa

Lebih terperinci

I Putu Widhi Astika 1 I Wayan Wendra 1, Sang Ayu Putu Sriasih 2. Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja, Indonesia

I Putu Widhi Astika 1 I Wayan Wendra 1, Sang Ayu Putu Sriasih 2. Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja, Indonesia SESELEH TES OBJEKTIF AKHIR SEMESTER GANJIL BASA BALI KELAS XII SMA NEGERI 2 SINGARAJA 2015/2016 SAKING PARINDIKAN SEBARAN KOGNITIF, VALIDITAS LAN RELIABILITAS, MIWAH KONSTRUKSI OPTION I Putu Widhi Astika

Lebih terperinci

KAWENTENAN DIALEK BALI AGA RING DESA DAUSA KECAMATAN KINTAMANI KABUPATEN BANGLI

KAWENTENAN DIALEK BALI AGA RING DESA DAUSA KECAMATAN KINTAMANI KABUPATEN BANGLI KAWENTENAN DIALEK BALI AGA RING DESA DAUSA KECAMATAN KINTAMANI KABUPATEN BANGLI I Ketut Agus Adi Putra 1 Ida Ayu Sukma Wirani 1, Ida Ayu Pt. Purnami, S.S, M.Pd 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas

Lebih terperinci

SARANA TEMBANG MELAYANGAN OLIH EMONI KAANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT PUISI BALI ANYAR SISIA KELAS VIII 6 SMP NEGERI 3 BANJAR

SARANA TEMBANG MELAYANGAN OLIH EMONI KAANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT PUISI BALI ANYAR SISIA KELAS VIII 6 SMP NEGERI 3 BANJAR SARANA TEMBANG MELAYANGAN OLIH EMONI KAANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT PUISI BALI ANYAR SISIA KELAS VIII 6 SMP NEGERI 3 BANJAR Ni Kadek Erni Yuni Andani 1,Gede Gunatama 1,Ida Bagus Rai 2 Jurusan Pendidikan

Lebih terperinci

I Gst A Kd Yulandari, I B Md Ludy Paryatna, Md. Sri Indriani

I Gst A Kd Yulandari, I B Md Ludy Paryatna, Md. Sri Indriani NUREKSAIN KAWENTENAN ANGGAH-UNGGUHING BASA BALI SAJERONING PAWIWAHAN RING BANJAR SUMBUL, DESA YEHEMBANG KANGIN, KECAMATAN MENDOYO, KABUPATEN JEMBRANA RING WARSA 2016 I Gst A Kd Yulandari, I B Md Ludy Paryatna,

Lebih terperinci

NUREKSAIN SESURATAN PASANG AKSARA BALI RING SAJERONING PAPAN WASTA SANE WENTEN RING SD SE- KECAMATAN JEMBRANA

NUREKSAIN SESURATAN PASANG AKSARA BALI RING SAJERONING PAPAN WASTA SANE WENTEN RING SD SE- KECAMATAN JEMBRANA NUREKSAIN SESURATAN PASANG AKSARA BALI RING SAJERONING PAPAN WASTA SANE WENTEN RING SD SE- KECAMATAN JEMBRANA Ni Luh Putu Mei Aryantini, M. Sri Indriani, I. B. Md. Ludy P. Jurusan Pendidikan Bahasa Bali

Lebih terperinci

KEWAGEDAN NGRESEPANG WANGUN DASAR LAN ARTOS KRUNA DWILINGGA SISIA KELAS X SMA NEGERI 2 BANJAR SINGARAJA

KEWAGEDAN NGRESEPANG WANGUN DASAR LAN ARTOS KRUNA DWILINGGA SISIA KELAS X SMA NEGERI 2 BANJAR SINGARAJA KEWAGEDAN NGRESEPANG WANGUN DASAR LAN ARTOS KRUNA DWILINGGA SISIA KELAS X SMA NEGERI 2 BANJAR SINGARAJA Ni Made Yuniharsih I.N. Suandi 1, I. K. Paramarta 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan

Lebih terperinci

Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja, Indonesia

Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja, Indonesia NUREKSAIN KAINGGILAN SOANG-SOANG PITAKEN RISAJERONING PITAKEN ULANGAN AKHIR SEMESTER GENAP PELAJAHAN BASA BALI KELAS VII RING SMP N 1 SINGARAJA WARSA PELAJAHAN 2013/2014 1 Made Suryadana, 1 I Nengah Martha,

Lebih terperinci

NUREKSAIN ANGGAH-UNGGUHING BASA RING CERPEN MABASA BALI RUBRIK ORTI BALI, KORAN BALI POST 2016

NUREKSAIN ANGGAH-UNGGUHING BASA RING CERPEN MABASA BALI RUBRIK ORTI BALI, KORAN BALI POST 2016 e-journal JPBB Universitas Pendidikan Ganesha Jurusan Pendidikan Bahasa Bali NUREKSAIN ANGGAH-UNGGUHING BASA RING CERPEN MABASA BALI RUBRIK ORTI BALI, KORAN BALI POST 2016 ayusastrinidewi@yahoo.co.id,

Lebih terperinci

Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Fakultas Bahasa dan Seni Universitas Pendidikan Ganesha

Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Fakultas Bahasa dan Seni Universitas Pendidikan Ganesha NGAWIGUNAYANG PIRANTI WAYANG CENKBLONK PINAKA UTSAHA NINCAPANG KAWAGEDAN NYURATLENGKARA SANE MADAGING BASITA PARIBASA SISIA KELAS VII H SMP NEGERI 1 SUKASADA 1 I Gede Suputra, 1 I Gede Gunatama, 2 Ida

Lebih terperinci

SESELEH PANGAWIGUNAAN BASA BLACKBERRY MESSAGE (BBM) YOWANA RING BR. DUSUN SALA, DESA ABUAN, KECAMATAN SUSUT, KAB. BANGLI

SESELEH PANGAWIGUNAAN BASA BLACKBERRY MESSAGE (BBM) YOWANA RING BR. DUSUN SALA, DESA ABUAN, KECAMATAN SUSUT, KAB. BANGLI SESELEH PANGAWIGUNAAN BASA BLACKBERRY MESSAGE (BBM) YOWANA RING BR. DUSUN SALA, DESA ABUAN, KECAMATAN SUSUT, KAB. BANGLI 1 I Ni luh Umi Astary, 1 I Ida Bagus Rai, 2 I I Gede Nurjaya Jurusan Pendidikan

Lebih terperinci

TATA KRUNA SAJERONING WIDYA KAWI SASTRA DRUEN MAHASISIA JURUSAN PENDIDIKAN BAHASA BALI UNDIKSHA EDISI JUNI 2012

TATA KRUNA SAJERONING WIDYA KAWI SASTRA DRUEN MAHASISIA JURUSAN PENDIDIKAN BAHASA BALI UNDIKSHA EDISI JUNI 2012 TATA KRUNA SAJERONING WIDYA KAWI SASTRA DRUEN MAHASISIA JURUSAN PENDIDIKAN BAHASA BALI UNDIKSHA EDISI JUNI 2012 I. A. P. Asti Pratiwi 1, I W. G. Wisnu 1, S. A. P. Sriasih 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali

Lebih terperinci

METODE KOOPERATIF TIPE THINK, PAIR, SHARE (TPS) ANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT SINOPSIS CERPEN MABASA BALI SISIA KELAS XI-3 IPA SMA NEGERI 1 BANJAR

METODE KOOPERATIF TIPE THINK, PAIR, SHARE (TPS) ANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT SINOPSIS CERPEN MABASA BALI SISIA KELAS XI-3 IPA SMA NEGERI 1 BANJAR METODE KOOPERATIF TIPE THINK, PAIR, SHARE (TPS) ANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT SINOPSIS CERPEN MABASA BALI SISIA KELAS XI-3 IPA SMA NEGERI 1 BANJAR Kadek Dwi Payani 1, 1 I B Putra Manik A, 2 Wayan Gede

Lebih terperinci

DIALEK BALI AGA SANE KEAANGGEN RI SAJERONING MABASA BALI RING DESA SIDATAPA, KECAMATAN BANJAR, KABUPATEN BULELENG

DIALEK BALI AGA SANE KEAANGGEN RI SAJERONING MABASA BALI RING DESA SIDATAPA, KECAMATAN BANJAR, KABUPATEN BULELENG e-journal JJPBB Universitas Pendidikan Ganesha Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Vol: 2 No:1(2015) DIALEK BALI AGA SANE KEAANGGEN RI SAJERONING MABASA BALI RING DESA SIDATAPA, KECAMATAN BANJAR, KABUPATEN

Lebih terperinci

FILM DOKUMENTER PINAKA SERANA NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT PUISI BALI ANYAR RING KELAS X7 SMA NEGERI 2 BANJAR

FILM DOKUMENTER PINAKA SERANA NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT PUISI BALI ANYAR RING KELAS X7 SMA NEGERI 2 BANJAR FILM DOKUMENTER PINAKA SERANA NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT PUISI BALI ANYAR RING KELAS X7 SMA NEGERI 2 BANJAR I K. Aryana prayoga 1 I.N. Suandi 1, I. K. Paramarta 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas

Lebih terperinci

METODE COPY THE MASTER KAANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT CERPEN SISIA RING KELAS XI MIA3 SMA NEGERI 2 SINGARAJA

METODE COPY THE MASTER KAANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT CERPEN SISIA RING KELAS XI MIA3 SMA NEGERI 2 SINGARAJA METODE COPY THE MASTER KAANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT CERPEN SISIA RING KELAS XI MIA3 SMA NEGERI 2 SINGARAJA Ni Kd Ayu Yasinta D 1, I B Putra Manik A 1, Drs Gd Gunatama 2 Jurusan Pendidikan Bahasa

Lebih terperinci

NGAWIGUNAYANG METODE AUDIOLINGUAL ANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NEMBANGANG PUPUH MASKUMAMBANG SISIA KELAS X MIPA 2 SMA NEGERI 1 SINGARAJA

NGAWIGUNAYANG METODE AUDIOLINGUAL ANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NEMBANGANG PUPUH MASKUMAMBANG SISIA KELAS X MIPA 2 SMA NEGERI 1 SINGARAJA NGAWIGUNAYANG METODE AUDIOLINGUAL ANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NEMBANGANG PUPUH MASKUMAMBANG SISIA KELAS X MIPA 2 SMA NEGERI 1 SINGARAJA I Made Wisnawa 1 I Wayan Wendra 1, Sang Ayu Putu Sriasih 2 Jurusan

Lebih terperinci

KATA PENGANTAR. Puji syukur dipanjatkan ke hadapan Ida Sang Hyang Widhi Wasa, Tuhan Yang Mahaesa

KATA PENGANTAR. Puji syukur dipanjatkan ke hadapan Ida Sang Hyang Widhi Wasa, Tuhan Yang Mahaesa SKRIPSI INI TELAH DISETUJUI DAN DINILAI OLEH PANITIA PENGUJI PADA PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS ILMU BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA PADA TANGGAL: 1 JULI 2016 Berdasarkan SK Dekan Fakultas Ilmu Budaya,

Lebih terperinci

NUREKSAIN SESURATAN AKSARA BALI MANUT PASANG AKSARA PURWADRESTA LONTAR SATUA JRO MATUA TEKEN I CAI MANTU DRUEN GEDONG KIRTYA

NUREKSAIN SESURATAN AKSARA BALI MANUT PASANG AKSARA PURWADRESTA LONTAR SATUA JRO MATUA TEKEN I CAI MANTU DRUEN GEDONG KIRTYA NUREKSAIN SESURATAN AKSARA BALI MANUT PASANG AKSARA PURWADRESTA LONTAR SATUA JRO MATUA TEKEN I CAI MANTU DRUEN GEDONG KIRTYA Kadek Jara Merani 1, Made Sri Indriani 1, IB. Md Ludy Paryatna 2. Jurusan Pendidikan

Lebih terperinci

SESELEH TATA WANGUN JRONING KRIYA SASTRA LAN SOSIOLOGI PANGAWI RING NOVEL SING JODOH RERIPTAN I MADE SUGIANTO

SESELEH TATA WANGUN JRONING KRIYA SASTRA LAN SOSIOLOGI PANGAWI RING NOVEL SING JODOH RERIPTAN I MADE SUGIANTO SESELEH TATA WANGUN JRONING KRIYA SASTRA LAN SOSIOLOGI PANGAWI RING NOVEL SING JODOH RERIPTAN I MADE SUGIANTO N. L. P. Ekayanti Savitri 1, IB. Putrayasa 1, I. A. Sukma Wirani 2 Jurusan Pendidikan Bahasa

Lebih terperinci

WARNA (VARIASI) BASA BALI RING SESURATAN KWACA (BAJU KAOS)

WARNA (VARIASI) BASA BALI RING SESURATAN KWACA (BAJU KAOS) WARNA (VARIASI) BASA BALI RING SESURATAN KWACA (BAJU KAOS) N. P. Febri Yuliani 1, I. K. Paramarta 1, G. Artawan 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja, Indonesia e-mail:

Lebih terperinci

PELESTARIAN BAHASA BALI DALAM MEDIA CETAK BERBAHASA BALI: KAJIAN SOSIOLINGUISTIK OLEH ANAK AGUNG ISTRI ITA RYANDEWI NIM:

PELESTARIAN BAHASA BALI DALAM MEDIA CETAK BERBAHASA BALI: KAJIAN SOSIOLINGUISTIK OLEH ANAK AGUNG ISTRI ITA RYANDEWI NIM: PELESTARIAN BAHASA BALI DALAM MEDIA CETAK BERBAHASA BALI: KAJIAN SOSIOLINGUISTIK OLEH ANAK AGUNG ISTRI ITA RYANDEWI NIM: 1101215033 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA

Lebih terperinci

Pesaih Kawagedan Sisia Kelas VIIIC SMP Negeri 3 Singaraja Sajeroning Nyelehin Wangun Intrinsik Puisi Bali Purwa (Pupuh Sinom) lan Puisi Bali Anyar

Pesaih Kawagedan Sisia Kelas VIIIC SMP Negeri 3 Singaraja Sajeroning Nyelehin Wangun Intrinsik Puisi Bali Purwa (Pupuh Sinom) lan Puisi Bali Anyar Pesaih Kawagedan Sisia Kelas VIIIC SMP Negeri 3 Singaraja Sajeroning Nyelehin Wangun Intrinsik Puisi Bali Purwa (Pupuh Sinom) lan Puisi Bali Anyar K. Karmini 1,I. B. Putrayasa 1, I. A. Sukma Wirani 2 Jurusan

Lebih terperinci

Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja, Indonesia

Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja, Indonesia RERAWATAN DIALEK BASA BALI RING TEMBANG POP BALI: STUDI KASUS SAJERONING TEMBANG POP BALI MAMURDA CIRI-CIRI KEKAWIAN YONG SAGITA MIWAH BALI UNITED KEKAWIAN KRISNA SURYA PURPA KASOBYAHANG ANTUK DI UBUD

Lebih terperinci

BASITA PARIBASA RING ALBUM NASI GORENG SPESIAL KEKAWIAN WIDI WIDIANA

BASITA PARIBASA RING ALBUM NASI GORENG SPESIAL KEKAWIAN WIDI WIDIANA BASITA PARIBASA RING ALBUM NASI GORENG SPESIAL KEKAWIAN WIDI WIDIANA I Pt. Budiantara Putra 1, I Kt. Paramarta 1, I Md. Sutama 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja,

Lebih terperinci

Jurusan Pendidikan Bahasa Bali, FBS. Universitas Pendidikan Ganesha. Singaraja, Indonesia

Jurusan Pendidikan Bahasa Bali, FBS. Universitas Pendidikan Ganesha. Singaraja, Indonesia NGAWIGUNAYANG MODEL PEMBELAJARAN KOOPERATIF TIPE MAKE A MATCH ANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT WACANA BAWAK ANTUK AKSARA ANCENG SISIA KELAS XII IPS 2 SMA NEGERI 4 SINGARAJA WARSA PALAJAHAN 2015/2016 Kadek

Lebih terperinci

BABAD PASEK KAYU SELEM : ANALISIS STRUKTUR OLEH : I PUTU YUDHI SANTIKA PUTRA NIM:

BABAD PASEK KAYU SELEM : ANALISIS STRUKTUR OLEH : I PUTU YUDHI SANTIKA PUTRA NIM: BABAD PASEK KAYU SELEM : ANALISIS STRUKTUR OLEH : I PUTU YUDHI SANTIKA PUTRA NIM: 1101215005 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS ILMU BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2015 i BABAD PASEK KAYU SELEM: ANALISIS

Lebih terperinci

ARTI LEKSEM SUKATING (UKURAN) NGANGGEN LIMA LAN BATIS RING ASTA KOSALA-KOSALI

ARTI LEKSEM SUKATING (UKURAN) NGANGGEN LIMA LAN BATIS RING ASTA KOSALA-KOSALI ARTI LEKSEM SUKATING (UKURAN) NGANGGEN LIMA LAN BATIS RING ASTA KOSALA-KOSALI I Md Werdiatmaja 1, I Kt Paramarta 1, I Gd Artawan, 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja,

Lebih terperinci

CAMPUH KODE SAJERONING PRASASTI MABASA BALI KUNO SAKING WARSA MASEHI

CAMPUH KODE SAJERONING PRASASTI MABASA BALI KUNO SAKING WARSA MASEHI CAMPUH KODE SAJERONING PRASASTI MABASA BALI KUNO SAKING WARSA 989-1011 MASEHI Gd. Edi Subawa 1, I Kt. Paramarta 1, I. B. Rai 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja, Indonesia

Lebih terperinci

Bahan Ajar BAHASA BALI SMA/SMK

Bahan Ajar BAHASA BALI SMA/SMK Bahan Ajar BAHASA BALI SMA/SMK PEMBELAJARAN BERPUSAT PADA SISWA Permendiknas No. 41 Tahun 2007 (Standar Proses) Kelas XII Semester 1 UNIT 1. MENDENGARKAN SK- 1 KD - 1.1 : : Memahami serta menanggapi berbagai

Lebih terperinci

NUREKSAIN WANGUN LAN GUNA SARAT PAGURON- GURON GEGURITAN DHARMA STHITI KEKAWIAN I MADE MENAKA

NUREKSAIN WANGUN LAN GUNA SARAT PAGURON- GURON GEGURITAN DHARMA STHITI KEKAWIAN I MADE MENAKA NUREKSAIN WANGUN LAN GUNA SARAT PAGURON- GURON GEGURITAN DHARMA STHITI KEKAWIAN I MADE MENAKA Ni Wyn Ari Suryanti 1, IB Rai 1, Kt. Paramarta 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Fakultas Bahasa dan Seni Universitas

Lebih terperinci

TEKS TUTUR CANDRABHERAWA: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI

TEKS TUTUR CANDRABHERAWA: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI TEKS TUTUR CANDRABHERAWA: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH : NI NYOMAN AYU PUSPITA DEWI NIM: 1101215012 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2015 i TEKS TUTUR

Lebih terperinci

TEKS GEGURITAN DARMAKAYA: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH: KADEK RIKA ARIPAWAN NIM:

TEKS GEGURITAN DARMAKAYA: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH: KADEK RIKA ARIPAWAN NIM: TEKS GEGURITAN DARMAKAYA: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH: KADEK RIKA ARIPAWAN NIM: 1101215023 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA 2015 TEKS GEGURITAN DARMAKAYA:

Lebih terperinci

TEKS TUTUR JONG MANTEN: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH: DESAK PUTU ELVIANA DEWI NIM:

TEKS TUTUR JONG MANTEN: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH: DESAK PUTU ELVIANA DEWI NIM: TEKS TUTUR JONG MANTEN: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH: DESAK PUTU ELVIANA DEWI NIM: 1101215008 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2015 i TEKS TUTUR JONG

Lebih terperinci

MITOS DI NUSA PENIDA ANALISIS STRUKTUR, FUNGSI, DAN MAKNA

MITOS DI NUSA PENIDA ANALISIS STRUKTUR, FUNGSI, DAN MAKNA SKRIPSI MITOS DI NUSA PENIDA ANALISIS STRUKTUR, FUNGSI, DAN MAKNA Oleh : NI PUTU SUDIASIH NIM : 1101215035 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA 2015 i MITOS DI NUSA

Lebih terperinci

TEKS GEGURITAN PADEM WARAK ANALISIS BENTUK, FUNGSI, DAN MAKNA

TEKS GEGURITAN PADEM WARAK ANALISIS BENTUK, FUNGSI, DAN MAKNA TEKS GEGURITAN PADEM WARAK ANALISIS BENTUK, FUNGSI, DAN MAKNA OLEH: I PUTU BAYU MUTRA WIBAWA NIM 1101215024 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2015 i 1 TEKS

Lebih terperinci

GEGURITAN AJI RAMA RENA ANALISIS STRUKTUR DAN MAKNA

GEGURITAN AJI RAMA RENA ANALISIS STRUKTUR DAN MAKNA SKRIPSI GEGURITAN AJI RAMA RENA ANALISIS STRUKTUR DAN MAKNA IDA BAGUS DWIJA NANDANA PERSADA NIM 1201215035 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS ILMU BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2017 i SKRIPSI GEGURITAN

Lebih terperinci

NYAIHANG SESURATAN GEGURITAN CUPAK GERANTANG LAN SATUA CUPAK GERANTANG MADASAR ANTUK WANGUN CARITA SANE KASELEHIN ANTUK TEORI SASTRA BANDINGAN

NYAIHANG SESURATAN GEGURITAN CUPAK GERANTANG LAN SATUA CUPAK GERANTANG MADASAR ANTUK WANGUN CARITA SANE KASELEHIN ANTUK TEORI SASTRA BANDINGAN NYAIHANG SESURATAN GEGURITAN CUPAK GERANTANG LAN SATUA CUPAK GERANTANG MADASAR ANTUK WANGUN CARITA SANE KASELEHIN ANTUK TEORI SASTRA BANDINGAN Ni Gst. Ayu Kt. Sari Wahini1, I B. Putra Manik Aryana1, I

Lebih terperinci

TUTUR LEBUR GANGSA; ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH: I MADE OKA PARIATNA

TUTUR LEBUR GANGSA; ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH: I MADE OKA PARIATNA TUTUR LEBUR GANGSA; ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH: I MADE OKA PARIATNA 1001215034 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2016 i TUTURLEBUR GANGSA; ANALISIS

Lebih terperinci

SESELEH INDIK WANGUN INTRINSIK LAN KAJATIAN GUNA SARAT PAGURON-GURON SANE WENTEN RING NOVEL BUUNG KAKAWIAN NYOMAN MANDA

SESELEH INDIK WANGUN INTRINSIK LAN KAJATIAN GUNA SARAT PAGURON-GURON SANE WENTEN RING NOVEL BUUNG KAKAWIAN NYOMAN MANDA SESELEH INDIK WANGUN INTRINSIK LAN KAJATIAN GUNA SARAT PAGURON-GURON SANE WENTEN RING NOVEL BUUNG KAKAWIAN NYOMAN MANDA 1 Nengah Widiantika, 1 I.Gede Gunatama, 2 I. A. Pt. Purnami Jurusan Pendidikan Bahasa

Lebih terperinci

TEKS GEGURITAN MANTRI SANAK LIMA ANALISIS STRUKTUR DAN NILAI

TEKS GEGURITAN MANTRI SANAK LIMA ANALISIS STRUKTUR DAN NILAI SKRIPSI TEKS GEGURITAN MANTRI SANAK LIMA ANALISIS STRUKTUR DAN NILAI OLEH NI PUTU NOVIYANTI WARDANI NIM 1201215007 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS ILMU BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2016 i TEKS

Lebih terperinci

e-journal JPBB Universitas Pendidikan Ganesha Jurusan Pendidikan Bahasa Bali (Volume 2 Tahun 2015)

e-journal JPBB Universitas Pendidikan Ganesha Jurusan Pendidikan Bahasa Bali (Volume 2 Tahun 2015) ANALISIS BAHASA BALI YANG DISEMPURNAKAN DALAM BUKU AWIG-AWIG SUBAK KACANGBUBUAN, DESA ADAT MAS Ni Kd. A. Andriani, Ida A. Pt. Purnami, I Ngh. Martha Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan

Lebih terperinci

UCAPAN TERIMA KASIH. Puji syukur dipanjatkan ke hadapan Ida Sang Hyang Widhi Wasa/Tuhan Yang

UCAPAN TERIMA KASIH. Puji syukur dipanjatkan ke hadapan Ida Sang Hyang Widhi Wasa/Tuhan Yang UCAPAN TERIMA KASIH Om Swastyastu, Puji syukur dipanjatkan ke hadapan Ida Sang Hyang Widhi Wasa/Tuhan Yang Maha Esa, karena berkat rahmat-nya, skripsi ini dapat diselesaikan tepat waktu. Skripsi yang berjudul

Lebih terperinci

GENDING-GENDING REGGAE BALI JONI AGUNG SESELEH SEMIOTIKA TETUJON IDUP MANUSA PAIKETANNYANE SARENG AJAH-AJAHAN PAWATEKAN

GENDING-GENDING REGGAE BALI JONI AGUNG SESELEH SEMIOTIKA TETUJON IDUP MANUSA PAIKETANNYANE SARENG AJAH-AJAHAN PAWATEKAN GENDING-GENDING REGGAE BALI JONI AGUNG SESELEH SEMIOTIKA TETUJON IDUP MANUSA PAIKETANNYANE SARENG AJAH-AJAHAN PAWATEKAN I.B. Pidada Adi Putra 1, I.B. Putra Manik Aryana 1, I.B. Ludy Paryatna 2 Jurusan

Lebih terperinci

TUTUR ANGKUS PRANA: KAJIAN STRUKTUR DAN SEMIOTIKA. Oleh: NI KADEK DEWI SANTHIASTINI

TUTUR ANGKUS PRANA: KAJIAN STRUKTUR DAN SEMIOTIKA. Oleh: NI KADEK DEWI SANTHIASTINI TUTUR ANGKUS PRANA: KAJIAN STRUKTUR DAN SEMIOTIKA Oleh: NI KADEK DEWI SANTHIASTINI 1101215002 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA 2015 i TUTUR ANGKUS PRANA: KAJIAN

Lebih terperinci

Tureksa Anggah-ungguhing Basa Ring Novel Ratna Tribanowati, Leak Soleh Solah Leak Pikardin I Made Sugianto

Tureksa Anggah-ungguhing Basa Ring Novel Ratna Tribanowati, Leak Soleh Solah Leak Pikardin I Made Sugianto Tureksa Anggah-ungguhing Basa Ring Novel Ratna Tribanowati, Sugianto I M Wira Wartana¹, I. Md. Ludy Paryatna¹, S.A.P Sriasih². Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja, Indonesia

Lebih terperinci

SESELEH WANGUN CARITA MIWAH PIKENOH PENDIDIKAN KARAKTER RING PUPULAN SATUA KEMBANG RAMPE KASUSASTRAAN BALI PURWA I

SESELEH WANGUN CARITA MIWAH PIKENOH PENDIDIKAN KARAKTER RING PUPULAN SATUA KEMBANG RAMPE KASUSASTRAAN BALI PURWA I SESELEH WANGUN CARITA MIWAH PIKENOH PENDIDIKAN KARAKTER RING PUPULAN SATUA KEMBANG RAMPE KASUSASTRAAN BALI PURWA I N.K. Suwitriyani 1, I.W.G. Wisnu 1, M. Sri Indriani 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas

Lebih terperinci

SESELEH WANGUN INTRINSIK LAN KAJATIAN GUNA SARAT PAGURON-GURON RING SATUA PAN BALANG TAMAK

SESELEH WANGUN INTRINSIK LAN KAJATIAN GUNA SARAT PAGURON-GURON RING SATUA PAN BALANG TAMAK SESELEH WANGUN INTRINSIK LAN KAJATIAN GUNA SARAT PAGURON-GURON RING SATUA PAN BALANG TAMAK K. Devi Antariyani 1 I. N. Suandi 1 I. K. Paramarta 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha

Lebih terperinci

GEGURITAN KONTABOJA: ANALISIS STRUKTUR DAN MAKNA OLEH: IDA AYU EKA PURNAMA WULANDARI NIM

GEGURITAN KONTABOJA: ANALISIS STRUKTUR DAN MAKNA OLEH: IDA AYU EKA PURNAMA WULANDARI NIM GEGURITAN KONTABOJA: ANALISIS STRUKTUR DAN MAKNA OLEH: IDA AYU EKA PURNAMA WULANDARI NIM 1101215022 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2015 1 i GEGURITAN

Lebih terperinci

WANGUN INTRINSIK LAN AJI PANGAJAH-AJAHAN TATA LAKSANA RING SATUA BAWAK MABASA BALI WARSA 1975

WANGUN INTRINSIK LAN AJI PANGAJAH-AJAHAN TATA LAKSANA RING SATUA BAWAK MABASA BALI WARSA 1975 WANGUN INTRINSIK LAN AJI PANGAJAH-AJAHAN TATA LAKSANA RING SATUA BAWAK MABASA BALI WARSA 1975 N. M. Ari Puja Astiti 1, I. B. M. Ludy Paryatna 1, I. G. Nurjaya 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas

Lebih terperinci

SESELEH WANGUN INTRINSIK LAN SOSIOLOGI KRIYA SASTRA RING PUPULAN SATUA BAWAK LAWAR GOAK PAKARDIN I KETUT RIDA

SESELEH WANGUN INTRINSIK LAN SOSIOLOGI KRIYA SASTRA RING PUPULAN SATUA BAWAK LAWAR GOAK PAKARDIN I KETUT RIDA SESELEH WANGUN INTRINSIK LAN SOSIOLOGI KRIYA SASTRA RING PUPULAN SATUA BAWAK LAWAR GOAK PAKARDIN I KETUT RIDA I Km. Astu Purnadhita 1, I Nengah Martha 1, I. A. Putu Purnami 2 Jurusan Pendidikan Bahasa

Lebih terperinci

SKRIPSI ANALISIS STRUKTUR DAN SOSIOLOGIS DRAMA MULIH KARYA I NYOMAN MANDA OLEH : NI PUTU HARUM KARTIKA DEWI NIM

SKRIPSI ANALISIS STRUKTUR DAN SOSIOLOGIS DRAMA MULIH KARYA I NYOMAN MANDA OLEH : NI PUTU HARUM KARTIKA DEWI NIM SKRIPSI ANALISIS STRUKTUR DAN SOSIOLOGIS DRAMA MULIH KARYA I NYOMAN MANDA OLEH : NI PUTU HARUM KARTIKA DEWI NIM 1101215006 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR

Lebih terperinci

KATA PENGANTAR. atas berkat rahmat-nya skripsi yang berjudul Novel Sing Jodoh Analisis

KATA PENGANTAR. atas berkat rahmat-nya skripsi yang berjudul Novel Sing Jodoh Analisis KATA PENGANTAR Om Swastiastu, Puji syukur dipanjatkan kehadapan Ida Sang Hyang Widhi Wasa karena atas berkat rahmat-nya skripsi yang berjudul Novel Sing Jodoh Analisis Psikologi Sastra ini dapat disusun

Lebih terperinci

SESELEH WANGUN INTRINSIK LAN GUNA SARAT SOSIAL RING PUPULAN SATUA BAWAK MEKEL PARIS PIKARDIN I.B.W. WIDIASA KENITEN

SESELEH WANGUN INTRINSIK LAN GUNA SARAT SOSIAL RING PUPULAN SATUA BAWAK MEKEL PARIS PIKARDIN I.B.W. WIDIASA KENITEN SESELEH WANGUN INTRINSIK LAN GUNA SARAT SOSIAL RING PUPULAN SATUA BAWAK MEKEL PARIS PIKARDIN I.B.W. WIDIASA KENITEN I Km. Endi Saputra 1, I N. Martha 1, I.A.Pt.Purnami 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali

Lebih terperinci

SESELEH GUNA SARAT WATEK PAAJAH-AJAH RING SAJERONING GEGURITAN RAJAPALA

SESELEH GUNA SARAT WATEK PAAJAH-AJAH RING SAJERONING GEGURITAN RAJAPALA SESELEH GUNA SARAT WATEK PAAJAH-AJAH RING SAJERONING GEGURITAN RAJAPALA Gd Yuli Sutrawan 1, I. A. Sukma Wirani 1, I W. Artika 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja,

Lebih terperinci

ESTETIKA POSMODERN MIWAH GUNA SARAT PAGURON-GURON DOLANAN 'MATIGTIG PAPAH BIU' DUTA KABUPATEN KARANGASEM RING PKB 2015

ESTETIKA POSMODERN MIWAH GUNA SARAT PAGURON-GURON DOLANAN 'MATIGTIG PAPAH BIU' DUTA KABUPATEN KARANGASEM RING PKB 2015 ESTETIKA POSMODERN MIWAH GUNA SARAT PAGURON-GURON DOLANAN 'MATIGTIG PAPAH BIU' DUTA KABUPATEN KARANGASEM RING PKB 2015 I W. Pasek Eka Yasa 1 I. A. Sukma Wirani 1, M. Sri Indriani 2 Jurusan Pendidikan Bahasa

Lebih terperinci

SESELEH BASA SANE KAANGGEN MIWAH GUNASARAT SANE WENTEN RING GEGURITAN PURWAJATI, PAKARDIN I GEDE NGEMBAK, DRUWEN GEDONG KIRTYA, SINGARAJA

SESELEH BASA SANE KAANGGEN MIWAH GUNASARAT SANE WENTEN RING GEGURITAN PURWAJATI, PAKARDIN I GEDE NGEMBAK, DRUWEN GEDONG KIRTYA, SINGARAJA SESELEH BASA SANE KAANGGEN MIWAH GUNASARAT SANE WENTEN RING GEGURITAN PURWAJATI, PAKARDIN I GEDE NGEMBAK, DRUWEN GEDONG KIRTYA, SINGARAJA 1 P. Suarsana, 1 S. A. P. Sriasih, 2 I. B. Rai. Jurusan Pendidikan

Lebih terperinci

KATA PENGANTAR. Puji syukur dipanjatkan ke hadapan Tuhan Yang Mahaesa/Ida Sang Hyang

KATA PENGANTAR. Puji syukur dipanjatkan ke hadapan Tuhan Yang Mahaesa/Ida Sang Hyang KATA PENGANTAR Om Swastyastu, Puji syukur dipanjatkan ke hadapan Tuhan Yang Mahaesa/Ida Sang Hyang Widhi Wasa karena atas berkat dan rahmat-nya skripsi yang berjudul Variasi Fonologis dan Leksikal Bahasa

Lebih terperinci

NUREKSAIN WANGUN LAN PAIKETAN SOSIOLOGI SASTRA RING CAKEPAN NASKAH DRAMA JUKUT BE BANO PIKARDIN I MADE WISNAWA

NUREKSAIN WANGUN LAN PAIKETAN SOSIOLOGI SASTRA RING CAKEPAN NASKAH DRAMA JUKUT BE BANO PIKARDIN I MADE WISNAWA NUREKSAIN WANGUN LAN PAIKETAN SOSIOLOGI SASTRA RING CAKEPAN NASKAH DRAMA JUKUT BE BANO PIKARDIN I MADE WISNAWA Ni Komang Indah, IB Made Ludy Paryatna, Made Sri Indriani Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas

Lebih terperinci

PEMERTAHANAN BAHASA BALI MELALUI GENDING RARE PADA ANAK-ANAK DI SANGGAR KUKURUYUK: KAJIAN SOSIOLINGUISTIK

PEMERTAHANAN BAHASA BALI MELALUI GENDING RARE PADA ANAK-ANAK DI SANGGAR KUKURUYUK: KAJIAN SOSIOLINGUISTIK PEMERTAHANAN BAHASA BALI MELALUI GENDING RARE PADA ANAK-ANAK DI SANGGAR KUKURUYUK: KAJIAN SOSIOLINGUISTIK OLEH: I PUTU PERMANA MAHARDIKA NIM 1101215032 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA

Lebih terperinci

GEGURITAN ANGGASTYA: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI

GEGURITAN ANGGASTYA: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI SKRIPSI GEGURITAN ANGGASTYA: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI NI MADE OKTA ERA YATI NIM :1201215029 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS ILMU BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2016 i GEGURITAN ANGGASTYA: ANALISIS

Lebih terperinci

SKRIPSI KAMUS BALI INDONESIA BIDANG ISTILAH UPAKARA MANUSA YADNYA DI KABUPATEN BADUNG

SKRIPSI KAMUS BALI INDONESIA BIDANG ISTILAH UPAKARA MANUSA YADNYA DI KABUPATEN BADUNG SKRIPSI KAMUS BALI INDONESIA BIDANG ISTILAH UPAKARA MANUSA YADNYA DI KABUPATEN BADUNG PUTU KRISNA APRIANTI NIM 1201215021 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS ILMU BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2016

Lebih terperinci

SESELEH VARIASI BASA RING DIALEK BALI AGA DESA SERAYA, KECAMATAN KARANGASEM, KABUPATEN KARANGASEM

SESELEH VARIASI BASA RING DIALEK BALI AGA DESA SERAYA, KECAMATAN KARANGASEM, KABUPATEN KARANGASEM SESELEH VARIASI BASA RING DIALEK BALI AGA DESA SERAYA, KECAMATAN KARANGASEM, KABUPATEN KARANGASEM N. L. Degeng Ratna Dewi 1, I. B. Rai 1, N. Sudiana 2 Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan

Lebih terperinci

Pantang menyerah sebelum. mencapai hasil yang maksimal

Pantang menyerah sebelum. mencapai hasil yang maksimal USULAN SKRIPSI INI TELAH DISETUJUI DANDINILAI OLEH PANITIA PENGUJI PADA PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS ILMU BUDAYA, UNIVERSITAS UDAYANA PADA TANGGAL, 23 PEBRUARI 2017 Berdasarkan SK Ketua Program Studi

Lebih terperinci

TEKS MITOS TAPAKAN BARONG BHATARA SAKTI NAWA SANGA DI KAHYANGAN JAGAT LUHUR NATAR SARI: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI

TEKS MITOS TAPAKAN BARONG BHATARA SAKTI NAWA SANGA DI KAHYANGAN JAGAT LUHUR NATAR SARI: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI SKRIPSI TEKS MITOS TAPAKAN BARONG BHATARA SAKTI NAWA SANGA DI KAHYANGAN JAGAT LUHUR NATAR SARI: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI NI PUTU GEK ANNA DELVIA NIM 1201215040 FAKULTAS ILMU BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA

Lebih terperinci

SOSIOKULTURAL KRAMA BALI RING SATUA BALI LAN PAIKETANNYANE RING PANGAJAHAN SASTRA BALI

SOSIOKULTURAL KRAMA BALI RING SATUA BALI LAN PAIKETANNYANE RING PANGAJAHAN SASTRA BALI SOSIOKULTURAL KRAMA BALI RING SATUA BALI LAN PAIKETANNYANE RING PANGAJAHAN SASTRA BALI N. K. Erawati 1, 1 N. Yasa, 2 S.A.P. Sriasih Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja,

Lebih terperinci

SESELEH WANGUN INSTRINSIK LAN KAJATIAN GUNA SARAT PAGURON-GURON RING PUPULAN CERPEN DA NAKONANG ADAN TIANGE PAKARDIN AGUNG WIYAT S.

SESELEH WANGUN INSTRINSIK LAN KAJATIAN GUNA SARAT PAGURON-GURON RING PUPULAN CERPEN DA NAKONANG ADAN TIANGE PAKARDIN AGUNG WIYAT S. SESELEH WANGUN INSTRINSIK LAN KAJATIAN GUNA SARAT PAGURON-GURON RING PUPULAN CERPEN DA NAKONANG ADAN TIANGE PAKARDIN AGUNG WIYAT S. ARDHI I Kdk. Berry. hermana 1, I. A. Pt. Purnami 1, I. B. Putrayasa 2

Lebih terperinci

BABAD DANGHYANG BANG MANIK ANGKERAN: KAJIAN STRUKTUR DAN FUNGSI

BABAD DANGHYANG BANG MANIK ANGKERAN: KAJIAN STRUKTUR DAN FUNGSI BABAD DANGHYANG BANG MANIK ANGKERAN: KAJIAN STRUKTUR DAN FUNGSI Skripsi untuk Memperoleh Gelar Sarjana Pada Program Studi Sastra Bali Universitas Udayana I KETUT MANIKA JAYA NIM 1201215020 FAKULTAS ILMU

Lebih terperinci

GEGURITAN PURA TANAH LOT ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH IDA BAGUS PUTU WIASTIKA NIM

GEGURITAN PURA TANAH LOT ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH IDA BAGUS PUTU WIASTIKA NIM GEGURITAN PURA TANAH LOT ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH IDA BAGUS PUTU WIASTIKA NIM 0901215024 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2014 GEGURITAN PURA TANAH

Lebih terperinci

TEKS DRAMA GONG I MADE SUBANDAR HASTA KOMALA ANALISIS BENTUK, FUNGSI, DAN MAKNA

TEKS DRAMA GONG I MADE SUBANDAR HASTA KOMALA ANALISIS BENTUK, FUNGSI, DAN MAKNA TEKS DRAMA GONG I MADE SUBANDAR HASTA KOMALA ANALISIS BENTUK, FUNGSI, DAN MAKNA OLEH IDA AYU PUTRI PERTIWI NIM 1001215010 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR

Lebih terperinci

CITRA WANITA PENYIHIR DALAM NOVEL RATNA TRIBANOWATI KARYA I MADE SUGIANTO: SUATU KAJIAN KRITIK SASTRA FEMINIS

CITRA WANITA PENYIHIR DALAM NOVEL RATNA TRIBANOWATI KARYA I MADE SUGIANTO: SUATU KAJIAN KRITIK SASTRA FEMINIS CITRA WANITA PENYIHIR DALAM NOVEL RATNA TRIBANOWATI KARYA I MADE SUGIANTO: SUATU KAJIAN KRITIK SASTRA FEMINIS OLEH: NI LUH KADEK RICHA DWITASARI NIM: 1101215025 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA

Lebih terperinci

Kata Kunci : Kidung, Struktur, Semiotik, Smaratantra.

Kata Kunci : Kidung, Struktur, Semiotik, Smaratantra. ABSTRAK ANALISIS SEMIOTIKA KIDUNG TUNJUNG BIRU Kidung Tunjung Biru dipilih sebagai objek dalam penelitian ini, karena beberapa alasan. Pertama, gagasan-gagasan yang terkandung di dalamnya, merepresentasikan

Lebih terperinci

SESELEH WANGUN LAN KASUKSMAN AJAH-AJAHAN PAWATEKAN RING LELAMPAHAN GATOTKACA DUTA WAYANG CENK BLONK

SESELEH WANGUN LAN KASUKSMAN AJAH-AJAHAN PAWATEKAN RING LELAMPAHAN GATOTKACA DUTA WAYANG CENK BLONK SESELEH WANGUN LAN KASUKSMAN AJAH-AJAHAN PAWATEKAN RING LELAMPAHAN GATOTKACA DUTA WAYANG CENK BLONK 1 Luh Ekarini, 1 I.B. Putra Manik Aryana, 2 I Gede Nurjaya. Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas

Lebih terperinci

BERBAHASA BALI DENGAN BAIK DAN BENAR. Oleh : Drs. I Made Suwendi, M.Hum Fakultas Keguruan dan Ilmu Pendidikan Universitas Dwijendra.

BERBAHASA BALI DENGAN BAIK DAN BENAR. Oleh : Drs. I Made Suwendi, M.Hum Fakultas Keguruan dan Ilmu Pendidikan Universitas Dwijendra. BERBAHASA BALI DENGAN BAIK DAN BENAR Oleh : Drs. I Made Suwendi, M.Hum Fakultas Keguruan dan Ilmu Pendidikan Universitas Dwijendra Abstrak Bahasa Bali digunakan sebagai alat komunikasi oleh masyarakat

Lebih terperinci

BAB VI FAKTOR PENUNJANG DAN FAKTOR PENGHAMBAT PEMERTAHANAN BAHASA BALI DALAM MASYARAKAT MULTIKULTURAL DI KOTA DENPASAR

BAB VI FAKTOR PENUNJANG DAN FAKTOR PENGHAMBAT PEMERTAHANAN BAHASA BALI DALAM MASYARAKAT MULTIKULTURAL DI KOTA DENPASAR 86 BAB VI FAKTOR PENUNJANG DAN FAKTOR PENGHAMBAT PEMERTAHANAN BAHASA BALI DALAM MASYARAKAT MULTIKULTURAL DI KOTA DENPASAR Kusumoharidjoyo (2000: 34) menyebutkan faktor penunjang serta faktor penghambat

Lebih terperinci

ABSTRAK GEGURITAN MASAN RODI ANALISIS STRUKTUR DAN NILAI

ABSTRAK GEGURITAN MASAN RODI ANALISIS STRUKTUR DAN NILAI ABSTRAK GEGURITAN MASAN RODI ANALISIS STRUKTUR DAN NILAI Penelitian terhadap Geguritan Masan Rodi ini membahas tentang analisis struktur dan fungsi. Analisis ini mempunyai tujuan untuk mengungkapkan struktur

Lebih terperinci

ABSTRAK. Kata Kunci: kamus, bahasa, sastra, istilah, kategori.

ABSTRAK. Kata Kunci: kamus, bahasa, sastra, istilah, kategori. ABSTRAK Penelitian Kamus Bali-Indonesia Istilah Bahasa dan Sastra Bali bertujuan untuk mengetahui bentuk dan khazanah istilah yang terdapat dalam bahasa dan sastra Bali. Adapun teori yang digunakan dalam

Lebih terperinci

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN ( RPP ) 2

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN ( RPP ) 2 RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN ( RPP ) 2 Sekolah : SMA Negeri 8 Denpasar Mata Pelajaran : Bahasa Daerah Bali Satuan Pendidikan : SMA Kelas / Semester : XI / I Aspek : Menyimak I. Standar Kompetensi :

Lebih terperinci

PENYUSUNAN KAMUS SERAPAN DALAM BAHASA BALI

PENYUSUNAN KAMUS SERAPAN DALAM BAHASA BALI PENYUSUNAN KAMUS SERAPAN DALAM BAHASA BALI 1 I Nengah Suandi, 2 Ida Bagus Putrayasa, 3 I Wayan Wisnu Jurusan Pendidikan Bahasa dan Sastra Indonesia Universitas Pendidikan Ganesha E-mail: nengah_suandi@yahoo.co.id

Lebih terperinci

ULANGAN AKHIR SEMESTER GANJIL TAHUN PELAJARAN 2017/2018. Kompetensi Keahlian : Semua Jurusan Kelas : X/1 Hari / Tanggal :

ULANGAN AKHIR SEMESTER GANJIL TAHUN PELAJARAN 2017/2018. Kompetensi Keahlian : Semua Jurusan Kelas : X/1 Hari / Tanggal : PEMERINTAH PROVINSI BALI DINAS PENDIDIKAN PEMUDA DAN OLAH RAGA SEKOLAH MENENGAH KEJURUAN NEGERI 1 TAMPAKSIRING Alamat : Jl. Ir Soekarno desa sanding Tampaksiring, Gianyar, Bali 80561 Telp. : (0361) 981165

Lebih terperinci

Bule Belajar Budaya Bali: Kritik Identitas dalam Antologi Cerpen Mekel Paris. I Wayan Eka Septiawan

Bule Belajar Budaya Bali: Kritik Identitas dalam Antologi Cerpen Mekel Paris. I Wayan Eka Septiawan Bule Belajar Budaya Bali: Kritik Identitas dalam Antologi Cerpen Mekel Paris I Wayan Eka Septiawan Mahasiswa S-2 Prodi Linguistik Konsentrasi Wacana Sastra Email: iwayaneka_septiawan@yahoo.com Judul Buku

Lebih terperinci

I. PURWAKA. Manut swadarma Krama Desa Pakraman Tonja rikala mikukuhang kasukertan jagat malarapan antuk minakadi :

I. PURWAKA. Manut swadarma Krama Desa Pakraman Tonja rikala mikukuhang kasukertan jagat malarapan antuk minakadi : I. PURWAKA. Sangkaning paswecan Ida Hyang Widhi Wasa, sane ngardi Buwana Agung lan Buwana Alit. turmaning ngawisesa kahuripan sarwa prani miwah sarwa tiumuwu, mewastu I Manusa rikala ngupadi kerahajengan

Lebih terperinci

BAB II KAJIAN PUSTAKA. umum. Menurut Sutarno NS ( 2003 : 32 ) Perpustakaan umum sering diibaratkan

BAB II KAJIAN PUSTAKA. umum. Menurut Sutarno NS ( 2003 : 32 ) Perpustakaan umum sering diibaratkan 6 BAB II KAJIAN PUSTAKA 2.1 Perpustakaan Umum Perpustakaan merupakan perpustakaan yang ada di lingkungan masyarakat umum. Menurut Sutarno NS ( 2003 : 32 ) Perpustakaan umum sering diibaratkan sebagai Universitas

Lebih terperinci

PEMBINAAN PEMAKAIAN BAHASA BALI YANG BAIK DAN BENAR DALAM UPAYA MEMINIMALISASI DEGRADASI DI DESA PANCASARI, BULELENG

PEMBINAAN PEMAKAIAN BAHASA BALI YANG BAIK DAN BENAR DALAM UPAYA MEMINIMALISASI DEGRADASI DI DESA PANCASARI, BULELENG PEMBINAAN PEMAKAIAN BAHASA BALI YANG BAIK DAN BENAR DALAM UPAYA MEMINIMALISASI DEGRADASI DI DESA PANCASARI, BULELENG Ni Made Suryati, Putu Sutama, I Wayan Suteja, T. I. A. Mulyawati R. Progam Studi Sastra

Lebih terperinci

BAHASA BALI DAN PEMERTAHANAN KEARIFAN LOKAL

BAHASA BALI DAN PEMERTAHANAN KEARIFAN LOKAL BAHASA BALI DAN PEMERTAHANAN KEARIFAN LOKAL I Wayan Suardiana Jurusan Sastra Bali, Fakultas Sastra Unud Jalan Pulau Nias 13 Denpasar Telepon 0361-224121 i.suardiana@yahoo.co.id ABSTRAK Bahasa Bali sebagai

Lebih terperinci

Pangawedar indik Hak-Hak Azasi Manusia

Pangawedar indik Hak-Hak Azasi Manusia Pangawedar indik Hak-Hak Azasi Manusia Sami manusane mijil maduluran hak-hak sane pateh lan pastika tur malarapan kebebasan-kebebasan sane mabuat pisan. Perserikatan Bangsa-Bangsa maduwe tatuwek pacang

Lebih terperinci

PEMERTAHANAN BAHASA BALI DI LINGKUNGAN KARANG MEDAIN MATARAM DALAM KAJIAN SOSIOLINGUISTIK

PEMERTAHANAN BAHASA BALI DI LINGKUNGAN KARANG MEDAIN MATARAM DALAM KAJIAN SOSIOLINGUISTIK PEMERTAHANAN BAHASA BALI DI LINGKUNGAN KARANG MEDAIN MATARAM DALAM KAJIAN SOSIOLINGUISTIK Oleh : Lalu Ahmad M. A. Pembimbing I : Drs. I Nyoman Sudika, M.Hum. Pembimbing II : Baiq Wahidah, M.Pd Program

Lebih terperinci

- 1 - MURDA - CITA SARGA I ARAN LAN WAWIDANGAN DESA. Pawos 1

- 1 - MURDA - CITA SARGA I ARAN LAN WAWIDANGAN DESA. Pawos 1 - 1 - MURDA - CITA Om Swastyastu, Om Awignamastu nama sidham, Putusing Paruman Krama Desa Adat Tegak gumawe Awig awig Desa Pakraman maka sepat siku siku pameneh, wastu kasida prayojanan mami kabeh prasama

Lebih terperinci