METODE KOOPERATIF TIPE THINK, PAIR, SHARE (TPS) ANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT SINOPSIS CERPEN MABASA BALI SISIA KELAS XI-3 IPA SMA NEGERI 1 BANJAR Kadek Dwi Payani 1, 1 I B Putra Manik A, 2 Wayan Gede Wisnu Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja, Indonesia e-mail: {dwipayani95@gmail.com,putramanikaryana@gmail.com,wisnukawiswara@gmail.com}.@ undiksha.ac.id Kuub Tetilikan puniki matetujon mahbahang (1) pikobet sisia kelas XI-3 IPA SMA Negeri 1 Banjar nyurat Sinopsis mabasa Bali, (2) kautaman Model TPS kanggen nincapang kawagedan nyurat sinopsis sisia kelas XI-3 IPA SMA Negeri 1 Banjar, (3) panampen sisia kelas XI-3 IPA SMA Negeri 1 Banjar ring Model Kooperatif tipe TPS.Tetilik puniki ngangge palihan tetilik deskriptif kuantitatif kualitatif. Jejering ring tetilik puniki inggih punika sisia kelas XI MIA 3 SMA Negeri 1 Banjar. Penandang tetilikan inggih punika model Pembelajaran Kooperatiftipe TPS anggen nincapang kawagedan nyurat synopsis cerpen mabasa Bali. Tetilikan puniki ngangge lima kramaning mupulang data inggih punika kramaning pratiaksa, tes, sadu wicara, kuisioner/angket, miwahdokumentasi. Pikolih tetilikan puniki nyantenang:(1) kautaman metode Kooperatif tipe TPS anggen nyurat synopsis cerpen mabasa Bali, (2) pikolih tes sisia ngeninin indik nyurat sinopsis cerpen mabasa Bali, tes tulis sane akehnyane wantah asiki miwah nilai kelompok, (3) panampen sisia ngeninin indik metode pembelejaran kooperatif tipe TPS sane kamargiang sane kambil saking kuisioner/angket sane kawedarang ring untat pengajahan samian siklus, (4) persentase pikolih penampen sisia. Piteket sane prasida kawentenang ring tetilikan puniki sumangdena prasida metode sane kawentenang prasida variatif, guru sumangdena uning indik palihan metode sane becik mangda sisia nyarengin peplajahan miwah ngamolihang sane becitk, kawentenan parilaksana sisia sane malianan sumangdena prasida kauningin olih guru. Kruna papalih: TPS, nyurat, sinopsis, cerpen Abstrak Penelitian ini mendeskripsikan (1) permasalahan siswa XI-3 IPA SMA Negeri 1 Banjar menulis cerpen berbahasa Bali, (2) manfaat metode pembelajaran tipe TPS untuk meningkatkan keterampilan menulis sinopsis cerpen berbahasa Bali siswa kelas XI-3 IPA SMA Negeri 1 Banjar, (3) pendapat siswa XI-3 IPA SMA Negeri 1 Banjar mengenai metode kooperatif tipe TPS. Penelitian ini dipaparkan dengan deskriptif kuantitatif dan kualitatif. Yang menjadi subjek penelitian ini yaitu seluruh siswa di kelas XI-3 IPA SMA Negeri 1 Banjar. Kemudian objek penelitian yaitu metode kooperatif tipe TPS untuk meningkatkan kemampuan menulis sinopsis cerpen berbasa Bali. Untuk mengumpulkan data penelitian, digunakan lima tata cara pengumpulan sata diantaranya observasi, tes, wawancara, kuisioner/angket, dan dokumentasi. Hasil penelitian ini memaparkan tentang (1) manfaat metode kooperatif tipe TPS untuk menulis synopsis cerpen berbahasa Bali, (2) hasil tes siswa tentang menulis sinopsis
cerpen berbahasa Bali, (3) pendapat siswa mengenai metode kooperatif tipe TPS yang sudah d berikan dalam pembelajaran dari angket/kuisioner yang dibagikan, (4) persentase pendapat siswa. Dilihat dari paparan dari hasil penelitian ini, dapat di ambil amanat yang terkadung dalam penelitian yaitu agar guru mampu memberikan pengajaran dengan metode yang variatif, metode yang diguanakan agar sesuai dengan materi, dan guru harus mampu mengetahui kecerdasan siswa agar pembelajaran mampu mencakup semua siswa. Kata kunci: koopeatif, menulis, sinopsis, cerpen Abstract This research are describe about (1) the problem of SMA Negeri 1 Banjar student s in XI-3 physical science class about how to write a short in bahasa Bali (2) the benefit of the TPS type syudying method to improve synopsis writing skills for the SMA Negeri 1 Banjar students in XI-3 physical science class (3) the opinion of the SMA Negeri 1 Banjar students in XI-3 physical science class about cooperative method in TPS type. This research are presented on deskriptive qualitative and quantitative. The subject of this research are all the XI-3 physical science class in SMA Negeri 1 Banjar. Then the object of the reasearch is TPS type cooperative method to improve synopsis writing skill of writing short story in bahasa Bali. To collecting data for this research, are used 5 ways there are observation, test, interview, questionaire, and documentation. The result of this research are (1) presenting about how to do studying process with cooperative method in TPS type (2) the student s test result about how to writing synopsis of short story in bahasa Bali (3) the opinion of the students about cooperative method in TPS type which already given studying process and by the questionnaire which already spead (4) the presentage of students opinion. From the result of this research we can see that teacher can give a variate studying method, and the method is should be compatible with the teaching materials, then teacher should know about students intellegence so that all of the students can catch the teacher s materials. Keywords:TPS, writing, synopsis, short story PURWAKA Pamlajahan dados gegamelan utama ring sajeroning kauripan. Madasar antuk pamlajahan, kautaman para jana pacang sayan becik. Duaning punika, pemerintah setata nglaksanayang paobahan ring sajeroning sane mapaiketan sareng pamlajahan.majalaran antuk pamlajahan, kaptiang prasida nglimbakang kaweruhan para janane antuk pamlajahan sane kamargiang. Guru madue swagina sane mabuat pisan ring sajeroning pamlajahan. Santukan ipun sane pacang ngicen peplajahan majeng ring parajanane. Sampun janten ring Sajeroning ngamargiang peplajahan utawi daging ajahajahan guru patut makarya strategi/pangerencana miwahnyantenang metode sane pacang kanggen. Metode minakadi sarana sane kanggen ritatkala tetujon pamlajahan jagi kamargiang. Ring sajeroning ngamargiang peplajahan, sampun janten nganggen metode. Punika taler ring peplajahan basa Bali pinaka muatan lokal. Pastika mangda nganggenmetode-metode sane anut, mangda pamargin pamlajahan prasida antar lannemuang kautaman. Kawentenan peplajahan basa Bali nenten lempas ring budaya sane
sampun janten kasub ka dura negara. pamlajahan sane ngawerdiang indik budaya Bali minakadi aksara Bali, mababaosan Bali sane becik, miwah kawisastra Bali. Bali pinaka pulo sane akeh pisan madue budaya sane sampun kabaosang makah. Panglimbak pulo Bali punika katah ngenenin indik budaya, kuripan, basa, miwah sastra Bali sane sampun kamedalang pinaka sarana nabdabang kajegan basa, aksara, lan sastra Baline. Tiosan ring punika pulo Bali taler mikukuhang unteng pidabdab wewangunan sane kamargiang ring wewengkon Bali wantah madasar antuk budaya Bali. Tiosan punika kawentenan budaya Bali kacingak saking agama, sosial, miwah kesenian. Budaya kadadosang silih sinunggil kabecikan sane nenten prasida kapanggihin ring pulo sane lianan. Bali taler kasub ring wewidangan kasusastraan. Sane kawastanin sastra Bali rauh mangkin nenten wenten watesnyane sane pastika indik wewidangannyane. Kacingakin saking seseleh daging artos sastra wantah mawit saking kruna sastra sane polih panganter su-raris polih konfiks ka-an sane mateges luih utawi becik miwah sufiks ka-an sane nyihnayang artos kawentenan. Dadosnyane sastra Bali inggih punika kawentenan ajah-ajahan sane becik utawi luwih.sastra taler mateges kakawian sastra sane metu saking padma hredaya manusa marupa tulisan utawi karangan sane kawentenannyane luwih, becik miwah lengut. Sastra manut parinama ring ajeng dadosnyane saluir kaweruhan sane becik ring Bali sane kasurat ngangge basa Bali miwah aksara Bali miwah latin. Manut ring pikayunan puniki wewatesan sastra Bali punika dadosnyane makasami tatamian pangweruh sane marupa ajahajahan, tatwa, susila miwah sane tiosan sane kasurat ngangge aksara Bali, maaksara Bali, miwah mabasa Bali sane katami rauh mangkin. Tiosan ring punika sampun ketah kuningin sastra Bali puniki kanggen sesuluh miwah ulengan nincapang kauripan sajeroning nyanggra aab jagate sane kabawos awor tan pawates. Yaning ambilang ring kawentenannyane wenten kabaos Sastra Bali Purwa (tradisional) inggih punika sastra sane durung keni iyusan modern yaning karerehang pahannyane kepah malih wenten sastra tembang, sastra puniki marupa awi-awian sane kawangun antuk tembang (puisi tradisional Bali, minakadinyane marupa ke-kawin, kidung, geguritan, miwah gegendingan sane soang-soang krya sastra punika madrue ugeruger wangunnyane sajaba gegendingan). Kawentenan sastra Bali Purwa punika sampun saking duk ilu tur pidagingnyane ngunggahang pitutur sane luwih. Mabinayan yaning maosang indik sastra Bali Anyar.Sastra Bali Anyar punika nganutin pamargin panglimbak sastra Indonesia baru. Nanging kawentenan tan sawibuh sastra Indonesia. Kacingak saking kawentenannyane, sastra Bali Anyar (modern) inggih punika sastra sane sampun keni iyusan modern. Ring sastra punika sastra Bali Anyar minakadi novel (roman), cerpen, puisi, miwah drama. Sakadi wastannyane anyar, ring daging samian sastranyane maosang indik kauripan krama utawi jadma Bali sane wenten paiketannyane sareng aab modern minakadi, sosial budaya, ekonomi miwah tresna.
Sajeroning sastra sane wenten ring ajeng, sastra sane silih sinunggilnyane ngranjing ring sastra Bali Anyar inggih punika cerpen.cerpen kabaosang sastra sane pinih lumrah kawacen olih sisia, truna-truni miwah para mahasisia krana madue unsur sane pinih saderana. Artos cerpen manut Disbud Provinsi Bali (2007:52) maosang cerpen puniki kekawian sane karipta ring aab jagate mangkin sane ceritanyane cutet, niru wangun cerpen ring sastra indonesia. Manut Naning Pranoto (2015:4) maosang cerpen lumrahnyane wantah kawangun antuk 2.000 kruna ngantos 10.000 kruna kemanten. Imba cerpen sane pinih lawas ring sastra Bali inggih punika Matemu ring Tampak Siring sane kakawi antuk I Made Sangra. Lianan punika cerpen wenten sastra lianan sane ngranjing ring sastra Bali anyar inggih punika novel miwah drama.. Samian sastra prasida kadadosang sinopsis, sadurung punika mangda uningin dumun artos sinopsis punika. Sinopsis inggih punika garis besar naskah sane nyihnayang daging saking sikian satua. Sinopsis pinaka ringkesan utawi iktisar sane lumrahnyane kawentenang ring karangan naratif, fiksi utawi nonfiksi. Sinopsis punika karangan ilmiah sane kawentenannyane sakadi karangan utawi ikhtisar karangan. Akeh kacunduk sinopsis film, novel, drama ring media masa (koran,buku). Samian pamlajahan punika madue tetujon sane jagi kapanggih. Tetujon punika pastika sane becik miwah prasida dados panglimbak sane becik pateh sakadi sinopsis. Tetujon kawentenanyane sinopsis inggih punika mangda prasida sayan becik ri tatkala jagi ngresepang daging utawi intisari saking satua sane lantang miwah prasida kawacen wantah ngangge galah sane akidik. Ri tatakala jagi ngawedar daging satua sareng jadma lianan minakadi ring kelas miwah ri tatkala guru pamlajahan. Yaning sang sane ngwacen nenten madue pikenoh jagi ngawedar daging saking satua sane kasinopsisang pastika nenten makarya sinopsis nanging wantah kawacen satua sane sujati miwah jangkep. Punika nyihnayang tetujon sinopsis akeh pisan napi malih ring kelas Sinopsis sane becik prasida kacingak saking unteng ring sinopsis nenten malianan saking sinopsis sane sujati. Kawentenan struktur intrinsik miwah ekstrinsik kantun nyihanayang indik konflik sane sujati saking tokoh sane kaceritayang. Akeh sinopsisnyane pinih akidik saking satua sane sujakti. Salanturnyane ri tatkala ngawacen wantah nlasang galah akidik miwah sinopsis sane kawacen kantun karesepang dadingnyane ring galah sane suwe. Kawentenan sinopsis sampun prasida nyihnayang tetujon sane becik. Kawentenan sujati ring kalangan sisia kantun akeh sisia sane durung prasida nyurat sinopsis sane becik kawentenan pikobet miwah pamlajahan indik cerpen durung ngalimbak. Nyantenang saking panglimbak sinopsis kawentenan sujati saking sisia kelas XI-3 SMA Negeri 1 Banjar ri tatkala ngalaksanayang obeservasi, kelas puniki kacingak madue potensi sane ageng ngenenin indik nyurat sinopsis sane becik santukan kacingak saking nilai ring guru miwah disiplin sisia sane kirang Majalaran antuk kawentenan pikobet punika kacingak saking observasi, sisia puniki kantun meweh makarya sinopsis santukan kacingak saking model pamlajahan sane kamargiang kantun konvensional inggih punika ceramah miwah
penugasan. Parilaksana sane kamargiang olih guru madue paiketannyan ring sarana pamlajahan. Kawentenan metode konvensional sakadi punika nenten prasida ngawinang sisia meled nyurat miwah uning indik sasuratan sane becik. Lianan punika wenten malih pikobet sane lianan inggih punika indik motivasi saking guru sane akidik. Motivasi prasida becik kamargiang pastika prasida ngawinang sisia sayan suwe sayan seneng nyurat krana motivasi guru pinaka silih sinunggih penguatan sane pinih sadarana. Guru pinaka fasilitator, inspirator, miwah motivator saking pamlajahan ring kelas. Ring pikobet sane kacunduk, punika ngawinang jagi kawentenang tetilikan ring sisia XI- 3 IPA 1 ring SMA Negeri 1 Banjar jagi kawentenan model sane jagi kamargiang kaptiang prasida nincapang kawagedan nyurat sinopsis cerpen mabasa Bali. Tetilikan sane jagi kamargiang puniki pinaka silih sinunggil tata cara nincapang kayun sisia indik nyurat. Model pamlajahan manut Nana Sudjana (2005:76), model pamlajahan inggih punika tata cara sane kanggen guru anggen interaksi guru sareng sisia ritatkala ngamargiang pamlajahan ring kelas. Model pamlajahan manut M Sobri Sutikno (2009:88) mabaosang tatacara ngicenin materi pamlajahan sane kalaksanayang olih pendidik mangda prasida wenten pamlajahan sareng sisia mangda prasida kapanggih tetujon pamlajahan punika. Saking panampen para sujana ring ajeng prasida kacutetang model pamlajahan inggih punika tatacara ritatkala ngamargiang pamlajahan mangda prasida memargi antar pamlajahan ring kelas. Akeh model sane wenten sakadi sane sampun katlatarang ring ajeng, prasida kambil wantah asiki model pamlajahan sane jagi kanggen metode tetilikan. Model sane kanggen inggih punika model Koopertaif tipe Think, Pair, Share (TPS) model pamlajahan puniki pinaka model sane pinih saderana saking model pamlajahan Kooperatif sane wenten. Tipe TPS puniki prasida kamargiang krana prasida nganggen galah sane akidik miwah ri tatkala ngemargiang sisia prasida sareng aktif. Kawentenan pamlajahan puniki sumangdena prasida nincapang kawagedan sisia nyurat sinopsis cerpen, sareng ring pamlajahan sane kabaosang PAIKEM (pendidikan, aktif, interaktif, kreatif, efektif miwah menyenangkan). Model puniki model sane ngangge kerjasama kelompok sisia, ring sikian kelompok wantah 4-5 diri. Kabaosang sekaha (kelompok) alit punika ngawinang sisia prasida makarya miwahkonsentrasinyane becik. Punika awinan model puniki kanggen tetilikan pinaka model pamlajahan ring SMA Negeri 1 Banjar. Tetilik puniki taler nganggen tetimbangan saking tetilik sane lianan sane wenten paiketannyane miwah nenten lempas ring uger-uger tetilik. Tetilik sane kanggen inggih punika tetilik sane kalaksanayang olih Widiantari (2012) sane mamurda Implementasi Model Pembelajaran Kooperatif Tipe Think Pair Share (TPS) Anggen Nincapang Kawagedan Mata Pelajaran Ekonomi Kelas X-5 SMA Laboratorium Undiksha Singaraja Tahun Pelajaran 2012/2013. Tetilikan puniki skripsi ring Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja (UNDIKSHA) sane maosang indik Model Pembelajaran Kooperatif tipe Think Pair Share (TPS) kaptiang prasida nincapang kawagedan
sisia ring mata pelajaran Ekonomi kelas X-5. KRAMANING TETILIK Tetilikan puniki kabahbahang ngagen deskriptif kualitatif miwah kuantitatif. Jejering ring tetilik puniki inggih punika samian sisia kelas XI MIA 3 SMA Negeri 1 Banjar. Penandang ring tetilik punika wenten kalih (1) penandang proses ngeninin indik pemargin pengajahan, (2)penandang produk ngeninin idnik metode kooperatif tipe TPS anggen nincapang kawagedan nyurat sinopsis cerpen mabasa Bali. Tetilikan puniki madue kramaning mupulang data sane kaanggen mupulang data inggih punika kramaningpratiaksa (observasi), tes, kramaningsadu wicara(wawancara),kramaning angket/kuisioner, kramaning dokumentasi (foto). Praktiyasa punika kabaosang sarana utama ri tatkla mupulang data. Kabaosang piranti kapertama krana praktiyasa becik kanggen pengamatan langsung, pinaka sarana sane becik kanggen ritatkala nyingakin parilaksana guru utawi sisia. Manut Wina Sanjaya (2012:99) tes inggih punika piranti sane kanggen mupulang data indik kawagedan sisia ring aspek kognitif. Aspek sane jagi kauningin ngenenin indik kawagedan nyurat sinopsis cerpen mabasa Bali.Kalih tes jagi kanggen inggih punika tes lisan miwah tes tulis.tes lisan inggih punika tes sane nganggen basa lisan.tes puniki becik kanggen uning indik nalar sisia, minakadi daging satua nanging nenten ngwacen utawi nyingakin sinopsis sane kakaryanin. Kaping kalih tes tulis inggih punika sisia nyawis tes punika nganggen media tulisan Ulengan pitaken indik saduwicara sakadi ring sor inggih punika : 1) Napike sisia sampun naanin nyurat sinopsis?. 2) Napike tatacara guru ngamargiang pangajahn ring kelas ngenenin indik pangajahan nyurat sinopsis cerpen?. 3) Sapunapi panampen sisia ngenenin pamargian pangajahan indik nyurat sinopsis cerpen sane sampun polih kamargiang ring galah sane sampun lintang?. 4)Napike pikobet sane karasayang ri tatkala malajahin indik nyurat sinopsis cerpen?. 5) Napike kawigunan sane kapolih ri tatkala nyurat sinopsis cerpen?. 6) Pangajahan sekadi napi sane prasida ngawinang sisia sayan teleb malajahin indik nyurat sinopsis cerpen?. 7) Napike sane jagi katelatarang ring sajeroning malajahin nyurat sinopsis cerpen?. 8) Napike nyurat cerpen mabuat pisan ring kauripan sadina-dina? Kuisioner/angket manut Arikunto (2006:151) inggih punika pernyataan sane kasurat kanggen ngamolihang informasi saking responden utawi nguningayang indik napi sane kauningin ngenenin indik pitaken sane wenten ring kuisioner.kuisioner/angket punika piranti mupulang data sane kalaksanayang sekadi ngicenin pitaken sane kasurat sareng responden mangda kacawis (Sugiyono, 2008:199). Piranti puniki pinaka bukti, panilik sampun ngamargiang tetilikan sane sujati.dokumentasi puniki marupa fotosane kaambil ri tatklaa ngamargiang pangajahan ring kelas minakadi, nlatarang apersespsi, sisia ngawacen pikolihtes ring ajeng kelas, miwah mabligbagan. Sasampune mupulang data kalanturang ring data tureksa inggih punika su,angdena data sane kabahbahang neten lempas saking tetujon tetilikan. Wenten klasifikasi data, reduksi data, pangewedar (deskripsi) data, klasifikasi data, interpretasi data, miwah pamicutet. Klasifikasi
data, madue tetujon nguningayang data sane relevan kaambil miwah data sane nenten relevan, Salanturnyane data sane relevan kaambil miwah data sane nenten relevan nenten kambil sumangdena data sane kapolihang sane valid. Data sane kambil mapaiketan ri tatkala nincapang kawagedan nyurat sinopsis cerpen mabasa Bali antuk metode Kooperatiftipe TPS. Reduksi data inggih punika nyutetang, milih data sane kanggen unteng tetilikan. Santukan panilik jagi nyingakin tetujon napi sane jagi kapanggih, punika ngawinang reduksi data pinaka silih sinunggil tata cara nureksain data sane kaptiang prasida ngicenin data sane nenten lempas saking tetujon. Usan reduksi data pastika kawentenang deskripsi data sane sane kaicen cutetnyane kadagingin bagan miwah paiketan ring katagorinyane. Pangewedar punika nagnggen deskriptif kualitatif, makasami kasusun runut miwah ringkes. Identifikasi miwah reduksi data sampun kalaksanyang, salanturnyane mangda kajabarang utawi kawedar data punika mangda polih cutetnyane nganggen deskriptif kuantitatif miwah deskriftif kualitatif mangda sang sane ngewacen uning indik samian data sane sampun kapolihang. Klasifikasi data inggih punika mangda nguningin indik soroh napi sane ngeranjing ring data punika. Data puniki kasorohang sekadi ring sor: 1)Metode kooperatiftipe TPS prasida nincapang kawagedan nyurat sinopsis cerpen. 2) Panampen rikala ngamargiang metode Kooperatiftipe TPS anggen nincapang kawagedang nyurat sinopsis cerpen. Interpretasi data inggih punika analisis data anggen nguningayang indik artos miwah panampen saking data sane sampun kapupulang. Data sane kapupulang kadeskripsiang ngangge lengkara miwah angka. Kapertama mangda ngabinayang pikolih data saking praktiyasa, tes, sadu wicara, miwah angket/kuisioner. Saking pangewedar punika prasida malih kacutetang ngangge rumus sane sampun kakaryanin. Mangda uning indik pikolih nilai sisia. Pamicutet, pangked punika nguningayang indik unteng saking data sane sampin kapolihang. Nelatarang indik metode kooperatif tipe TPS nincapang kawagedan nyurat sinopsi cerpen katureksa nganggen deskriptif kuantitatif. Taler nureksain indik panampen sisia jagi katelatarang nganggen deskriptif kuantitatif miwah kualitatif. PIKOLIH MIWAH TETEPASAN Tetilikan puniki kabahbahang nganggen tabel mangda prasida kauningin pikolihnyane. Metode kooperatif tipe TPS puniki kacingak pikolihnyane ring sor: Tabel 1.Pikolih Tes indik Kawagedan Nyurat Sinopsis Sisia Siklus I N o Nilai Frekuensi % 1 85-100 - 0 2 75-84 15 48,3 8 3 55-74 16 51,6 2 4 <55 0 0 Tabel punika nyihnayang kawagedan sisia saking 31 diri wantah 15diri sane kabaosang tuntas 48,38%. Wenten 16 sisia sane durung tuntas 51,62% (KKM 75). Prasida kacingak ring siklus puniki durung ngamolihang katagori becik. Saking siklus I
kacunduk pikobet ngeninin indik pengajahan. Penampen sisia ngeranjing ring silih sinunggil pikobet sane wenten, ring sor jagi mahbahang indik penampen sisisa. Tabel 4. Pikolih Penampen Sisia Ngeninin Indik Metode Kooperatif Tipe TPS Becik Pisan Becik Sedeng Kirang Becik 33 0 0 0 100% - - - Tabel 2. Pikolih Penampen Sisia Ngenin Indik Metode Kooperatif Tipe TPS BecikPisan Becik Sedeng Kirang Becik 22 9 0 0 70,97% 29,03% - - Malarapan antuk tabel ring ajeng, wenten 22 sisia sane ngicenin panampenbecik pisanmiwah 9 sisia sane ngicenin panampenbecik.nenten wenten sane ngicenin panampenkirang becik miwahnenten becik pisan. Punika ngawinang, pikolih sane kapanggih prasidabecik Tabel 3. Pikolih Tes indik KawagedanNyurat Sinopsis Sisia Siklus II No Nilai Frekuensi % 1 85-100 3 9,10 2 75-84 27 81,80 3 55-74 3 9,10 4 <55 0 0 Prasida kacingak saking tabel ring ajeng wenten panincapan pikolih sisia saking siklus I. Wenten `30 sisia sampun tuntas, 3 sisia polih nilai becik, 27 sisia polih nilai sedeng90,90%. Nanging wenten 3 sane nenten tuntas 9,10%. Yadiastun sakadi punika pikolihnyane sampun becik. Pikobet saking siklus I prasida katatasang ring siklus II. Malarapan antuk tabel ring ajeng, prasida kacingak saking sisia sane akehnyane 33 sisia ngamolihang persentase panampen inggih punika 100 %Pikolih panampen sisia siklus II ring patemon I puniki sampun wenten panincapan. Puniki kacingak pikolih panampen sisia ring patemon II puniki, nenten wenten sisia sane ngicenin panampenbecik miwah sedeng. Prasidakacutetang skor rata-rata antuk tes kawagedan nyurat sinopsis cerpen mabasa Bali nganggen metode kooperatif tipe TPS sane kapolihang ring siklus I miwah siklus II wenten pabinayan, inggih punika 69,83 miwah 78,78. Pabinayan punika nyinahang wenten panincapan nilai sane kapolihang sisia saking pangajahan sane kalaksanayang olih sisia.persentase panincapan rata-rata antuk nilai tes saking data awal ring siklus I ngwentenang panincapan 6,2 % miwah siklus I ka siklus II ngwentenang panincapan 8,95 %. Panincapan nilai sisia saking siklus I ka siklus II punika sane ngawinang wentennyane paobahan laksana siklus II. Makeh sisia sane wenten panincapan 32 sisia (96,96 %), sane polih nilai tetap 1 (0,30 %) sisia, nanging nilai punika sampun nyinahang katuntasan KKM utawi sampun kapanggihin nilai sane kaaptiang. Penampen sane nyinahang persentasi panincapan rata-rata antuk panampen sisia saking siklusi ka siklus II wenten panincapan
2,37%. Rata-rata skor panampen sisia ring siklus I 25,80% dados 28,17% ring siklus II. Pikolih ring palaksana siklus II prasida kabaosang palaksana sane pinih becik, santukan sampun mresidayang nincapang pikolih pamelajahan nyurat sinopsis cerpen mabasa Bali ring kelas XI IPA-3 SMA Negeri 1 Banjar. Pikolih tes sampun taler prasida manggihin nilai KKM sane sampun kacumpuin inggih punika 75 % saking sisia ring kelas ngamolihang nilai 75 utawi langkung. Antuk panampen sisia ring siklus I miwah wenten 70,97% pinih becik, 29,03 % becik. Salanturnyane antuk siklus II, wenten 100% sisia nampenin pinih becik.prasida kacutetang panampen pinih becik nincap saking siklus I ka siklus II inggih punika 30,03 %,panampen beciksaking siklus I ka siklusii dadosnyane tuun saking 29,03% dados 0%. PAMUPUT Manut ring pikolih tetilikan sane sampun katlatarang ring adiaya IV maosang indik panincapang kawagedan nyurat sinopsis, pidabdab pangajahan metodekooperatif tipe TPSmiwah panampen sisia, prasida kapolihang tetingkesannyane luiripun: (1) kooperatif tipe TPS prasida nincapang kawagedan nyurat sinopsis cerpen mabasa Bali sisia ring kelas XI MIA3 SMA Negeri 1Banjar saking pikolih tes siklus I ngantos siklus II wenten panincapang akehnyane 8,95 %, (2) penampen sisia sane maosang metode puniki pinih becik ngantos 100% ring siklus II (3) kawigunan metode kooperatif tipe TPS prasida ngawinang sisia meled melajah nyurat miwah prasida nguningin indik silih sinunggil variasi pengajahan. Metode puniki mapikolih mawit saking tes, penampen miwah kaluihan sane prasida kanggen ulengan guru. Kapustakaan Arikunto, Suharsimi. 1998. Prosedur Penelitian : Suatu Pendekatan Praktek. Jakarta : Rineka Cipta. BSNP. 2007. Peraturan Mentri Pangajahan Nasional Republik Indonesia Nomer 20 Tahun 2007 tentang Standar Penilaian Pangajahan. DEPDIKNAS. 2003. Undangundang RI Nomor 20 Tahun 2003, tentang Sistem Pendidikan Nasional. Dinas Kebudayaan Provinsi Bali. 2007. Sastra Bali. Denpasar. Dr. M. Sobry Sutikno, 2009. Belajar Dan Pembelajaran, Prospect. Bandung 2009. Guntur Tarigan. 1986. Menyimak Sebagai Suatu Keterampilan Berbahasa. Angkasa Bandung. Ibrahim, dkk. 2002. Pembelajaran Kooperatif. Surabaya: University Press Unesa. Kardi, dkk. 2003. Pengantar pada Pembelajaran dan Pengelolaan Kelas. Surabaya: Uni Prers. Kusmayadi, Ismail dkk. 2007. Think Smart Bahasa Indonesia untuk Kelas XII SMA/MA. Bandung: Grafindo Media Pratama M. Atar Semi. 2007. Dasar-Dasar Keterampilan Menulis. Bandung: Angkasa. Pranoto, Naning. Seni Menulis Cerita Pendek. Jakarta: Opus Agrapana Mandiri. Rusman. 2011. Model-model Pembelajaran (mengembangkan profesionalisme guru). Jakarta: Rajawali Pers Sanjaya, Wina. 2012. Penelitian Tindakan Kelas. Jakarta: Kharisma Putra Utama. Sudijono, Anas. 2012. Pengantar Evaluasi Pendidikan. Jakarta: PT raja Grafindo Persada.
Sudjana, Nana.2005. Dasar-dasar Proses Belajar Mengajar. Bnadung: Sinar Baru Algesindo. Sugiyono, 2008. Metode Penelitian Pendidikan: Pendekatan Kuantitatif, Kualitatif dan R&D. Bandung: Alfabeta. Suprijono, Agus. 2009. Cooperative Learning (Teori dan Aplikasi PAIKEM).Surabaya : Pustaka Pelajar. Susanti, Ni Luh Wayan Sri. 2011. Implementasi Model Pembelajaran Think Pair Share (TPS) anggen Nincapang Kompetensi Sains Siswa Kelas VIIIE SMP Negeri 1 Tegallang. Skripsi (tidak diterbitkan). Jurusan Pendidikan Biologi. Singaraja: UNDIKSHA. Suwarna, Dadang. 2013. Trik Menulis Puisi, Cerpen, Resensi Buku, Opini/Esai. Tanggerang: jelajah Nusa. Waluyo. 2001. DramaTeori Dan Pengajarannya. Yogyakarta: PT Hanindita Graha. Wendra, I Wayan. 2013. Buku Ajar Penulisan Karya Ilmiah. Singaraja: Universitas Pendidikan Ganesha. Widiantari, Ni Ketut Sri. 2012. Implementasi Model Pembelajaran Kooperatif Tife Think Pair Share (TPS) Anggen Nincapang Kawagedan Mata Pelajaran Ekonomi Kelas X-5 SMA Laboratorium Undiksha Singaraja. Skripsi (tidak diterbitkan). Singaraja: UNDIKSHA. e-journal JPBB Universitas Pendidikan Ganesha