NILAI PENDIDIKAN KARAKTER DALAM LAKON DEWA RUCI DAN RELEVANSINYA DENGAN PEMBELAJARAN BAHASA JAWA DI SEKOLAH

dokumen-dokumen yang mirip
POLA RETORIKA ABSTRAK DAN PENDAHULUAN ARTIKEL JURNAL LITERA DAN RELEVANSINYA DENGAN PENGAJARAN BAHASA INDONESIA DI PERGURUAN TINGGI

TESIS. Disusun untuk memenuhi sebagian persyaratan mencapai derajat Magister Program Studi Pendidikan Bahasa Indonesia

PROGRAM PASCA SARJANA UNIVERSITAS SEBELAS MARET SURAKARTA

PROGRAM PASCASARJANA PENDIDIKAN BAHASA INDONESIA FAKULTAS KEGURUAN DAN ILMU PENDIDIKAN UNIVERSITAS SEBELAS MARET SURAKARTA

PROGRAM PASCA SARJANA UNIVERSITAS SEBELAS MARET SURAKARTA 2013

PENGARUH PENGGUNAAN MODEL COOPERATIVE LEARNING

PEMBELAJARAN EKONOMI KELAS X AKSELERASI DI SMA NEGERI 1 PURWOREJO TAHUN AJARAN 2011/2012 TESIS

TESIS Diajukan untuk Memenuhi Sebagian Persyaratan Mencapai Derajat Magister Program Studi Teknologi Pendidikan. Oleh : Endang Lestari S

PEMBELAJARAN MATEMATIKA MELALUI RANCANGAN INKUIRI TESIS

ANALISIS STRUKTURAL DAN NILAI PENDIDIKAN NOVEL KEMBANG KANTIL KARYA SENGGONO SERTA RELEVANSINYA SEBAGAI MATERI PEMBELAJARAN BAHASA JAWA DI SMA SKRIPSI

TESIS Disusun Untuk Memenuhi Sebagian Persyaratan Mencapai Derajat Magister Program Studi Pendidikan Ekonomi. Oleh DAVID FIRNA SETIAWAN S

TESIS. Disusun untuk Memenuhi Sebagian Persyaratan Mencapai Derajat Magister Pendidikan Bahasa Indonesia Minat Utama Pendidikan Bahasa Jawa

PENGEMBANGAN MULTIMEDIA PEMBELAJARAN BERBASIS DISCOVERY LEARNING PADA TEMA KESEHATAN UNTUK ANAK USIA DINI DI PAUD LAB SCHOOL UNNES

PERNYATAAN ORISINALITAS DAN PUBLIKASI

Surakarta, Mei Kukuh Elyana

HUBUNGAN EFIKASI DIRI, KEMANDIRIAN BELAJAR DAN MOTIVASI BERPRESTASI DENGAN PRESTASI BELAJAR MAHASISWA

PENGARUH PENDIDIKAN KESEHATAN TENTANG SADARI TERHADAP PENGETAHUAN DAN SIKAP DALAM MELAKUKAN SADARI PADA IBU

Oleh: IMAM SANTOSA S

UPAYA MENINGKATKAN KEAKTIFAN DAN HASIL BELAJAR IPS MELALUI METODE TUTOR SEBAYA SISWA KELAS VII D SMP NEGERI 4 SRAGEN SEMESTER 2 TAHUN PELAJARAN

HUBUNGAN KEMAMPUAN KOMUNIKASI DAN MOTIVASI DENGAN

PELAKSANAAN PROGRAM REGROUPING SEKOLAH DASAR 1 UNDAAN TENGAH KECAMATAN UNDAAN KUDUS

Disusun untuk memenuhi sebagian persyaratan mencapai derajat Magister Program Studi Teknologi Pendidikan TESIS

TESIS. Disusun untuk memenuhi sebagian persyaratan mencapai derajat Magister Program Studi Pendidikan Ekonomi. Oleh

TESIS. Untuk Memenuhi Sebagian Persyaratan Mencapai Derajat Magister. Program Studi Pendidikan Bahasa Indonesia. 0leh. Wiendi Wiranty S

TESIS. Disusun untuk Memenuhi Sebagian Persyaratan Mencapai Derajat Magister Program Studi Pendidikan Bahasa Indonesia. oleh. Sumaryo S.

CERITA RAKYAT DI KABUPATEN BOYOLALI: SUATU KAJIAN STRUKTUR, NILAI PENDIDIKAN, DAN RELEVANSINYA DENGAN PEMBELAJARAN SASTRA TINGKAT SD TESIS

PENGARUH MODEL PEMBELAJARAN SNOWBALL THROWING DAN RASA PERCAYA DIRI TERHADAP KETERAMPILAN BERBICARA SISWA KELAS VIII SMP NEGERI DI KABUPATEN PACITAN

TESIS. Disusun untuk memenuhi sebagian persyaratan mencapai derajat Magister Program Studi Pendidikan Bahasa Indonesia. Oleh : RIAN APRILIANI

KEEFEKTIFAN MODEL PEMBELAJARAN SNOWBALL THROWING

PEMBELAJARAN KEWIRAUSAHAAN Di PESANTREN WIRAUSAHA AGROBISNIS ABDURRAHMAN BIN AUF KLATEN TESIS

TESIS. Oleh. Wiwin Ria Pramesti S PROGRAM PASCASARJANA FAKULTAS KEGURUAN DAN ILMU PENDIDIKAN UNIVERSITAS SEBELAS MARET SURAKARTA 2014

PROGRAM PASCASARJANA UNIVERSITAS SEBELAS MARET SURAKARTA 2013

TESIS Disusun untuk memenuhi persyaratan mencapai derajat Magister Program Studi Teknologi Pendidikan. Oleh : SRI REJEKI NIM.

SKRIPSI. Oleh: SRI LESTARI K

HUBUNGAN KECERDASAN INTELEKTUAL DAN INTENSITAS

PENGARUH KECERDASAN, PENGETAHUAN EKONOMI DAN PERILAKU KONSUMTIF TERHADAP LITERASI KEUANGAN PADA SISWA KELAS XI IPS SMA NEGERI SEKOTA MADIUN TESIS

SEKS PRANIKAH REMAJA (PENYEBAB, PERILAKU, DAN DAMPAK) STUDI KASUS KELOMPOK MAHASISWA DAN REMAJA SMA) DI KABUPATEN KEBUMEN

: EVAN EDO ASIDO TAMBA S

Eriana Widya Rahmawati K FAKULTAS KEGURUAN DAN ILMU PENDIDIKAN UNIVERSITAS SEBELAS MARET SURAKARTA

TESIS Disusun Untuk Memenuhi Sebagian Persyaratan Mencapai Derajat Magister Pendidikan Bahasa Indonesia Minat Utama Bahasa Jawa

PELAKSANAAN MODEL PEMBELAJARAN EXAMPLES NON EXAMPLES DENGAN MEDIA AUDIO VISUAL UNTUK MENINGKATKAN KETRAMPILAN BERDEBAT DAN HASIL BELAJAR

MODEL MULTIMEDIA INTERAKTIF UNTUK MENINGKATKAN PEMAHAMAN DAN DAYA TARIK PEMBELAJARAN AKSARA JAWA KELAS X DI SMA NEGERI 3 PONOROGO TESIS

PENGGUNAAN MEDIA FILM ANIMASI UNTUK MENINGKATKAN

KONFLIK BATIN TOKOH DAN NILAI PENDIDIKAN KARAKTER DALAM NOVEL 2 KARYA DONNY DHIRGANTORO

TESIS. Disusun Untuk Memenuhi Sebagian Persyaratan Mencapai Derajat Magister Program Studi PKLH Minat Utama Magister Pendidikan Geografi.

FAKULTAS KEGURUAN DAN ILMU PENDIDIKAN UNIVERSITAS SEBELAS MARET SURAKARTA TESIS

HUBUNGAN PENGETAHUAN, SIKAP DAN DUKUNGAN KELUARGA DENGAN KUNJUNGAN PELAYANAN ANTENATAL PADA IBU HAMIL MASYARAKAT SAMIN TESIS

PENINGKATAN KOMPETENSI PEMELIHARAAN/SERVIS KOMPONEN OTOMOTIF MELALUI MEDIA VISUAL PADA SISWA KELAS X SMK NEGERI 2 SRAGEN TAHUN AJARAN 2016/2017

LEMBAR PERSETUJUAN. Disusun oleh : : T R I M O : S Komisi Nama Tanda Tangan Tanggal Pembimbing. Pembimbing I : Dr. Sumarwati, M.Pd...

TESIS. Disusun untuk memenuhi sebagian persyaratan mencapai derajat Magister Program Studi Bahasa Indonesia. Oleh: Wisnu Nugroho Aji S

DISERTASI OLEH: EDY NGATMANTO NIM T PROGRAM DOKTOR PENDIDIKAN BAHASA INDONESIA

TESIS. Diajukan Untuk Memenuhi Sebagai Persyaratan Mencapai Derajat Magister Program Studi Teknologi Pendididkan. Oleh DEVIT ETIKA SARI

EUFEMISME DAN DISFEMISME DALAM RUBRIK PETHILAN PADA MAJALAH PANJEBAR SEMANGAT (KAJIAN BENTUK, FUNGSI, DAN NILAI RASA)

PEMBELAJARAN KIMIA MENGGUNAKAN MODEL KOOPERATIF DENGAN TIPE STAD DAN TGT DITINJAU DARI GAYA BELAJAR DAN KEMAMPUAN AWAL

perpustakaan.uns.ac.id digilib.uns.ac.id commit to user

TRILOGI RONGGENG DUKUH PARUK KARYA AHMAD TOHARI (Tinjauan Sosiologi Sastra dan Nilai Pendidikan) TESIS

PENGARUH KOMPETENSI DOSEN DAN FASILITAS BELAJAR TERHADAP PRESTASI BELAJAR MAHASISWA AKADEMI KEBIDANAN ESTU UTOMO BOYOLALI

PENINGKATKAN KETERAMPILAN MENULIS DESKRIPSI MELALUI PENDEKATAN KOOPERATIF

NILAI PENDIDIKAN DALAM SẾRAT DONGÈNG ASMADAYA. Suatu Tinjauan Sosiologi Sastra TESIS

TESIS. Oleh: PIPIT RETNO ARIYATI S

HEGEMONI KEKUASAAN DALAM CERITA RAKYAT KYAI AGENG PENGGING DI KECAMATAN BANYUDONO KABUPATEN BOYOLALI JAWA TENGAH (Suatu Tinjauan Sosiologi Sastra )

HUBUNGAN POLA ASUH IBU DAN KEMANDIRIAN BELAJAR DENGAN MOTIVASI BELAJAR

PROGRAM PASCASARJANA FAKULTAS KEGURUAN DAN ILMU PENDIDIKAN UNIVERSITAS SEBELAS MARET SURAKARTA 2014

TESIS. Disusun untuk Memenuhi Sebagian Persyaratan Mencapai Derajat Magister Program Studi Teknologi Pendidikan

HUBUNGAN METAKOGNITIF, KEMAMPUAN BELAJAR MANDIRI, MOTIVASI BELAJAR, DAN PERSEPSI MAHASISWA TENTANG KOMPETENSI DOSEN DENGAN PRESTASI BELAJAR TESIS

PELAKSANAAN PENDIDIKAN KARAKTER MELALUI MATA PELAJARAN PKN DI SD NEGERI 1 KUWU KRADENAN GROBOGAN TESIS

INTERAKSI ANTARBUDAYA DALAM PROSES PEMBELAJARAN BAHASA INDONESIA MAHASISWA ASING LEVEL DASAR DI UPT BAHASA UNIVERSITAS SEBELAS MARET TAHUN 2016 TESIS

PROGRAM STUDI ILMU KEOLAHRAGAAN PROGRAM PASCA SARJANA UNIVERSITAS SEBELAS MARET SURAKARTA

PROGRAM PASCASARJANA UNIVERSITAS SEBELAS MARET SURAKARTA 2013

TESIS. Disusun Untuk Memenuhi Sebagian Persyaratan Mencapai Derajat Magister Program Studi Pendidikan Sejarah. Oleh: Arif Wahyu Hidayat S

TESIS. Disusun untuk Memenuhi Sebagian Persyaratan Mencapai Derajat Magister Program Studi Pendidikan Bahasa Indonesia

TESIS. Disusun Untuk Memenuhi Sebagian Persyaratan Mencapai Derajat Magister Program Studi Pendidikan Sains Minat Utama Pendidikan Fisika

ANALISIS KARAKTER TOKOH DAN NILAI PENDIDIKAN DALAM NOVEL AYAHKU (BUKAN) PEMBOHONG

IMPLEMENTASI MODEL COOPERATIVE LEARNING TIPE THINK PAIR SHARE UNTUK MENINGKATKAN MINAT DAN PRESTASI BELAJAR SEJARAH PADA

TESIS. Disusununtuk Memenuhi Sebagian Persyar atan Mencapai Derajat Magister Program Studi Teknologi Pendidikan. Oleh KAMSUN S

PENGEMBANGAN MODUL FISIKA SMP/MTs BERORIENTASI PROBLEM BASED LEARNING PADA MATERI TEKANAN UNTUK MENINGKATKAN KEMAMPUAN PROBLEM SOLVING SISWA TESIS

HUBUNGAN ANTARA KEDISIPLINAN BELAJAR DAN ADVERSITY

KEEFEKTIFAN METODE RECIPROCAL LEARNING

NILAI MORAL DALAM SÊRAT LAKSITARAJA KARYA KGPAA MANGKUNAGARA IV TESIS

MAKNA DENOTATIF DAN KONOTATIF PADA TEKS BERITA POLITIK KOLOM POLITIK DAN HUKUM SURAT KABAR KOMPAS

TESIS. Disusun Untuk Memenuhi Sebagian Persyaratan Mencapai Derajat Magister Program Studi Pendidikan Matematika

PENINGKATAN KEMAMPUAN MENULIS TEKS BERITA DENGAN METODE PETA PIKIRAN (MIND MAPPING) PADA SISWA KELAS VIII B SMP NEGERI 1 KARANGANOM KABUPATEN KLATEN

DEIKSIS PADA BERITA HALAMAN UTAMA SURAT KABAR KOMPAS DAN RELEVANSINYA DENGAN MATERI PEMBELAJARAN MENULIS BERITA DI SEKOLAH MENENGAH ATAS

TESIS. Disusun untuk Memenuhi Sebagian Persyaratan Mencapai Derajat Magister Program Studi Pendidikan Bahasa Indonesia

TESIS. Disusun untuk Memenuhi Sebagian Persyaratan Mencapai Derajat Magister Program Studi Pendidikan Bahasa Indonesia. Oleh

PENERAPAN PEMBELAJARAN BERBASIS TUTOR SEBAYA UNTUK MENINGKATKAN PRESTASI BELAJAR AKUNTANSI KEUANGAN DI SMK PGRI 1 MEJOBO KUDUS TESIS

ANALISIS UNGKAPAN PERSUASIF PADA LIRIK LAGU EBIET G.ADE SEBAGAI MATERI PEMBELAJARAN BAHASA INDONESIA DI SMK

PENGARUH PERBEDAAN ANTARA MODEL PEMBELAJARAN KOOPERATIF TIPE TTW DAN KONVENSIONAL TERHADAP PEMAHAMAN KONSEP DAN MINAT BELAJAR MAHASISWA TESIS.

PROGRAM PASCASARJANA UNIVERSITAS SEBELAS MARET SURAKARTA 2014

HOMONIMI DALAM BAHASA JAWA. (Suatu Kajian Semantik)

EVALUASI PROGRAM PENDIDIKAN SISTEM GANDA DI SEKOLAH MENENGAH KEJURUAN TESIS

HUBUNGAN PERILAKU PERSONAL HYGIENE IBU DAN SANITASI LINGKUNGAN DENGAN KEJADIAN DIARE PADA BALITA DI DESA KARANGSAMBUNG KABUPATEN KEBUMEN

TESIS. O l e h : NUR ROCHMAH S

MANAJEMEN SUMBER DAYA MANUSIA KEOLAHRAGAAN BERBASIS INDEKS PEMBANGUNAN OLAHRAGA DI KOTA PADANG SUMATERA BARAT TESIS

TESIS. Disusun untuk Memenuhi Sebagian Persyaratan Mencapai Derajat Magister Program Studi Ilmu Lingkungan. Oleh : Seviana Rinawati NIM.

IMPLEMENTASI KURIKULUM 2013 DALAM PEMBELAJARAN BAHASA INDONESIA DI SMK NEGERI 6 SURAKARTA (STUDI KASUS) SKRIPSI. Oleh: Agus Yuliyanto K

PROGRAM STUDI TEKNOLOGI PENDIDIKAN PROGRAM PASCASARJANA UNIVERSITAS SEBELAS MARET SURAKARTA 2014

PROGRAM STUDI TEKNOLOGI PENDIDIKAN FAKULTAS KEGURUAN DAN ILMU PENDIDIKAN PROGRAM PASCASARJANA UNS

PENERAPAN METODE ROLE PLAYING UNTUK MENINGKATKAN SIKAP NASIONALISME DAN PRESTASI BELAJAR SEJARAH PADA SISWA SMP NEGERI 1 PEDAN

PENGGUNAAN MODEL PEMBELAJARAN KOOPERATIF TIPE CONCEPT SENTENCE UNTUK MENINGKATKAN KETERAMPILAN MENULIS CERITA KEMBALI

Transkripsi:

NILAI PENDIDIKAN KARAKTER DALAM LAKON DEWA RUCI DAN RELEVANSINYA DENGAN PEMBELAJARAN BAHASA JAWA DI SEKOLAH TESIS Disusun Untuk Memenuhi Sebagian Persyaratan Mencapai Derajat Magister Program Studi Pendidikan Bahasa Indonesia Minat Utama Pendidikan Bahasa dansastra Daerah/Jawa Oleh : AGUS RIYADI NIM S 441202001 FAKULTAS KEGURUAN DAN ILMU PENDIDIKAN PROGRAM PASCASARJANA UNIVERSITAS SEBELAS MARET SURAKARTA commit 2016 to user i

NILAI PENDIDIKAN KARAKTER DALAM LAKON DEWA RUCI DAN RELEVANSINYA DENGAN PEMBELAJARAN BAHASA JAWA DI SEKOLAH TESIS Oleh Agus Riyadi S 441202001 Telah disetujui oleh Tim Pembimbing Komisi Pembimbing Nama Tanda Tangan Tanggal Pembimbing I Prof. Dr. Sarwiji Suwandi, M.Pd..... NIP. 196204071987031003 Pembimbing II Dr. Hartini, M.Hum...... NIP. 1950013019782004 Telah dinyatakan memenuhi syarat Pada tanggal,... 2016 Ketua Program Studi Pendidikan Bahasa Indonesia Minat Utama Pendidikan Bahasa dan Sastra Daerah Prof. Dr. Andayani, M.Pd NIP. 196010301986012001 ii

NILAI PENDIDIKAN KARAKTER DALAM LAKON DEWA RUCI DAN RELEVANSINYA DENGAN PEMBELAJARAN BAHASA JAWA DI SEKOLAH TESIS Oleh Agus Riyadi S 441202001 Telah disahkan oleh Tim Penguji Tesis : Jabatan Nama Tanda Tangan Tanggal Ketua Dr. Sumarwati, M.Pd... NIP.196004131987022001 Sekretaris Dr. Rr. E. Nugraheni Eko W, S.S, M.Hum... NIP.197007162002122001 Anggota Prof. Dr. Sarwiji Suwandi, M.Pd... NIP. 196204071987031003 Dr. Hartini, M.Hum... NIP.195001301976032004 Dekan FKIP, UNS Surakarta Ketua Program Studi PBI, MU PBSD Prof. Dr. Joko Nurkamto, M.Pd NIP. 196101241987021001 Prof. Dr. Andayani, M.Pd NIP.196010301986012001 iii

PERNYATAAN ORISINALITAS DAN PUBLIKASI ISI TESIS Saya menyatakan dengan sebenarnya bahwa: 1. Tesis yang berjudul: Nilai Pendidikan Karakter dalam Lakon Dewa Ruci dan Relevansinya dengan Pembelajaran Bahasa Jawa di Sekolah ini adalah karya penelitian saya sendiri dan bebas plagiat, serta tidak terdapat karya ilmiah yang pernah diajukan oleh orang lain untuk memperoleh gelar akademik serta tidak terdapat karya atau pendapat yang pernah ditulis atau diterbitkan oleh orang lain kecuali secara tertulis digunakan sebagian acuan dalam naskah ini dan disebutkan dalam sumber acuan serta daftar pustaka. Apabila dikemudian hari terbukti terdapat plagiat dalam karya ilmiah ini, maka saya bersedia menerima sanksi sesuai ketentuan peraturan perundang-undangan (Permendiknas No 17, tahun 2010) 2. Publikasi sebagian atau keseluruhan isi tesis pada jurnal atau forum ilmiah lain harus seijin dan menyertakan tim pembimbing sebagai author dan PPs UNS sebagai institusinya. Apabila dalam waktu sekurang-kurangnya satu semester (enam bulan sejak pengesahan Tesis) saya tidak melakukan publikasi dari sebagian atau keseluruhan Tesis ini, maka Prodi Pendidikan Bahasa Indonesia PPs UNS berhak mempublikasikannya pada jurnal ilmiah yang diterbitkan oleh Prodi Pendidikan Bahasa Indonesia PPs UNS. Apabila saya melakukan pelanggaran dari ketentuan publikasi ini, maka saya bersedia mendapatkan sanksi akademik yang berlaku. Surakarta,.2016 Mahasiswa, Agus Riyadi S 441202001 iv

MOTTO Barang siapa merintis jalan untuk menuntut ilmu, maka Allah akan memudahkan baginya jalan ke surga. (HR. Muslim) Nyingkura tindak dursila, Ngulinakna marang pakaryan becik, Ngestokna dhawuhe guru, Marganing kautaman, Pada kurmata marang wong atuwamu, Dimen nampani ganjaran, Sih nugrahaning Hyang Widhi. (Pangkur) Ilmu Pengetahuan pada masa muda, akan membuat orang menjadi bijaksana pada hari tua (Hery Wibowo) v

PERSEMBAHAN Karya ini kupersembahkan untuk: 1. Kedua orang tuaku dan seluruh keluarga. 2. Seluruh keluarga besar Pond- Pest Gani Tirtoasri Tirtomoyo Wonogiri. 3. Semua orang yang mendukung moril dan spirituil. 4. Almamaterku UNS tercinta. vi

KATA PENGANTAR Puji syukur al hamdulillah selalu penulis ucapkan ke hadirat Allah Subhanahu wa Ta`ala yang telah melimpahkan banyak nikmat kepada kita semua. Salawat dan salam semoga tetap tercurah kepada uswatun hasanah kita Nabi Muhammad Sallallahu `Alaihi was Salam. Banyak hambatan yang penulis hadapi selama penulisan penelitian ini, namun demikian berkat Allah dan bantuan berbagai pihak sehingga penulisan penelitian ini dapat selesai dengan baik. Untuk itu atas segala bentuk bantuan selama ini, disampaikan terima kasih dan penghargaan yang setinggi-tingginya kepada yang terhormat: 1. Prof. Dr. Ravik Karsidi, M.S. selaku Rektor UNS Surakarta yang telah mengizinkan penelitian ini. 2. Prof. Dr. Joko Nurkamto, M.Pd selaku Dekan FKIP UNS yang telah memberi izin dalam penelitian ini. 3. Prof. Dr. Andayani, M.Pd. selaku Ketua Progdi PBI yang memberi izin untuk penelitian ini. 4. Prof. Dr. Sarwiji Suwandi, M.Pd. selaku Pembimbing I yang telah mendukung,membantu, memberi arahan dan motifasi dalam penelitian sehingga dapat menyelesaikan tesis ini. 5. Dr. Hartini, M.Hum. selaku Pembimbing II yang telah memberikan arahan dan motivasi 6. Kedua orang tua, seluruh keluarga dan keluarga besar pon-pes Gani Tirtoasri Tirtomoyo yang telah membantu dukungan secara material dan doa. Akhirnya peneliti hanya dapat berdoa, semoga Tuhan yang Maha Esa melimpahkan berkat dan rahmat-nya kepada semua pihak tersebut diatas dan mudah-mudahan tesis ini bermanfaat bagi pembaca. Surakarta, 2016 Penulis vii

DAFTAR ISI HALAMAN JUDUL... i HALAMAN PERSETUJUAN... ii HALAMAN PENGESAHAN... iii HALAMAN PERNYATAAN... iv HALAMAN MOTTO... v HALAMAN PERSEMBAHAN... vi KATA PENGANTAR... vii DAFTAR ISI... viii ABSTRAK... xi ABSRACT... xii SARI PATHI... xiii BAB I PENDAHULUAN A. Latar Belakang Masalah... 1 B. Rumusan Masalah... 4 C. Tujuan Penelitian... 5 D. Manfaat Penelitian... 5 viii

BAB II KAJIAN TEORI, PENELITIAN YANG RELEVAN DAN KERANGKA BERFIKIR A. Kajian Teori... 7 1. Hakikat Nilai Pendidikan... 7 a. Pengertian Nilai... 7 b. Pengertian Pendidikan... 10 c. Macam-Macam Nilai Pendidikan... 12 2. Pendidikan Karakter...... 19 a. Pengertian Karakter... 19 b. Proses Terjadinya Pendidikan Karakter... 23 c. 18 Nilai Pendidikan Karakter... 27 3. Pengertian Tembang Macapat dan Lakon.... 29 a. Pengertian Tembang Macapat... 29 b. Pengertian Lakon... 30 c. Penggolongan Jenis lakon... 32 d. Lakon Dewa Ruci... 38 B. Penelitian Yang Relevan... 39 C. Kerangka Berfikir... 44 BAB III METODE PENELITIAN A. Metode Penelitian... 46 B. Jenis Penelitian... 46 C. Data dan Sumber Data... 47 D. Alat Penelitian... 48 E. Teknik Pengumpulan Data... 48 F. Validitas Data... 50 G. Teknik Analisis Data... 51 ix

BAB IV HASIL PENELITIAN DAN PEMBAHASAN A. Hasil Penelitian... 53 1. Nilai Pendidikan Karakter dalam Lakon Dewa Ruci... 53 2. Relevansinya Terhadap Pembelajaran Bahasa Jawa... 71 B. Pembahasan... 75 1. Nilai Pendidikan Karakter dalam Lakon Dewa Ruci... 75 2. Relevansinya Terhadap Pembelajaran Bahasa Jawa... 76 BAB V PENUTUP, IMPLIKASI, DAN SARAN A. Simpulan... 77 B. Implikasi... 77 C. Saran... 82 DAFTAR PUSTAKA... 84 LAMPIRAN... 88 x

ABSTRAK Agus Riyadi. S441202001. Berjudul Nilai Pendidikan Karakter dalam Lakon Dewa Ruci dan Relevansinya dengan Pembelajaran Bahasa Jawa di Sekolah. Tesis, Surakarta. Program Studi Pendidikan Bahasa Indonesia Minat Utama Pendidikan Bahasa dan Sastra Daerah/Jawa Fakultas Keguruan dan Ilmu Pendidikan Program Pascasarjana Universitas Sebelas Maret. Penelitian ini bertujuan untuk mendeskripsikan nilai-nilai pendidikan karakter dan relevansinya dengan pembelajaran bahasa Daerah/Jawa yang terdapat dalam Lakon Dewa Ruci Adapun hal-hal yang perlu dilakukan untuk mencapai tujuan tersebut yaitu 1) Mendeskripsikan unsur-unsur nilai pendidikan karakter dalam lakon Dewar Ruci 2) Menjelaskan relevansi dalam pembelajaran bahasa Daerah/Jawa yang terdapat dalam Lakon Dewa Ruci. Metode yang digunakan dalam penelitian ini yaitu metode kualitatif deskriptif. Data penelitian berupa teks Lakon Dewa Ruci yang di dalamnya terdapat nilai-nilai pendidikan karakter. Metode pengumpulan data yang digunakan dalam penelitian ini adalah teknik pustaka, simak, dan catat. Metode analisis data yang digunakan adalah metode distribusional dan metode padan. Hasil analisis data dalam penelitian yang mengacu Nilai Pendidikan Karakter ini ditemukan dengan rinciannya adalah sebagai berikut: a) Di dalam Tembang Dhandhanggula ditemukan 10 bait nilai pendidikan karakter, b) Di dalam Tembang Pangkur ditemukan 8 bait nilai pendidikan karakter, c) Di dalam Tembang Sinom temukan 5 bait nilai pendidikan karakter, d) Di dalam Tembang Durma temukan 7 bait nilai pendidikan karakter, seluruh rangkaian Lakon Dewa Ruci terdapat 30 bait nilai pendidikan karakter. Lakon Dewa Ruci ini sangat layak dijadikan sebagai materi ajar di sekolah. Kelayakan ini dilihat dari beberapa kriteria. Adapun kriteria kelayakan tersebut terdapat nilai pendidikan karakter, yang menjadi contoh atau suri tauladan tentang seorang dalam belajar atau mencari ilmu, mendidik, dan ada rujukan standar kompetensi dalam kurikulum untuk kompetensi membaca dan mendengarkan bacaan karya sastra.

ABSTRACT Agus Riyadi. S441202001. Titled The Value of Character Education in Dewa Ruci and Its Relation at The Learning of Javanese Language in the School. Thesis, Surakarta. Program Education Studies Indonesian Interests Main Education Languages and Literature Javanese Graduate Program Universitas Sebelas Maret. This study aims for describe value of character education and its relevance with Java language education in the Dewa Ruci story. Whatever some step to do to get the aim are. 1) Describe elements of-element value of character edication in the Dewa Ruci story writer 2) Explaining relevance of in learning language of Javanese whit content the Dewa Ruci story writer by. Methods used in this research namely qualitative methods descriptive. Research data as text the Dewa Ruci story, where content the value of character education. Method data collection who used in this research is the technique of library, refer, and note. Method data analysis which used is method of distributional and methods frontier. The results of data analysis in the experiment according with value of character education/learning can: a) In the Dhandhanggula song finded 10 paragraph character education value. b) In the Pangkur song finded 8 paragraph character education value. c) In the Sinom song finded 5 paragraph character education value, d) In the Durma song finded 7 paragraph character education value. In the Dewa Ruci story find 30 paragraph character education, the Dewa Ruci story is capable to be education modul in the school. It can be see saw from some criteria whatever accord criteria content character education value. what can be sample about some one in the study or search skill learner and competensi standard in curriculum and reading competeny and listen the story.

SARI PATHI Agus Riyadi. S441202001. Nilai Pendidikan Karakter dalam Lakon Dewa Ruci dan Relevansinya dengan Pembelajaran Bahasa Jawa di Sekolah. Tesis, Surakarta. Program Studi Pendidikan Bahasa Indonesia Minat Utama Pendidikan Bahasa dan Sastra Daerah/Jawa Fakultas Keguruan dan Ilmu Pendidikan Program Pascasarjana Universitas Sebelas Maret. Panalitèn punika kanggé gambarakên nilai- nilai pendidikan karakter lan gêgayutanipun kalihan pasinaonan basa Daerah/Jawi ingkang wontên ing Lakon Dewa Ruci. Wontên pêrkawis-pêrkawis ingkang dipun lakoni inggih punika 1) Gambarakên unsur-unsuripun nilai pendidikan karakter ingkang wontên ing Lakon Dewa Ruci. 2) Gambarakên gêgayutanipun wontên pasinaonan basa Daerah/Jawi ingkang wontên ing Lakon Dewa Ruci. Métodê ingkang dipun ginaakên inggih mênika métodê kualitatif dèskriptif. Data panalitèn arupi teks Lakon Dewa Ruci. Métodê pengumpulan data ingkang dipun ginaaken wontên panalitèn inggih punika teknik pustaka, simak, lan catat. Métodê analisis data ingkang dipun ginaaken inggih punika métodê distribusional lan métodê padan. Asil panalitèn punika ingkang mengacu nilai pendidikan karakter dipun panggihaken: a) Wonten ing Tembang Dhandhanggula dipun panggihaken 10 pada/bait nilai pendidikan karakter. b)wonten ing Tembang Pamngkur dipun panggihaken 8 pada/bait nilai pendidikan karakter. c) Wonten ing Tembang Sinom dipun panggihaken 5 pada/bait nilai pendidikan karakter, d) Wonten ing Tembang Durma dipun panggihaken 7pada/ bait nilai pendidikan karakter dados sedaya hasil panaliten ingkana wonten ing Lakon Dewa ruci dipun panggihaken 30 pada/bait nilai pendidikan karakter. Lakon Dewa Ruci layak utawi cocog dipun dadosaken materi ajar wonten ing sekolahan, kecocogan punika saged dipun priksani, wontenipun nilai pendidikan karakter, ingkang dados tepa tuladha babagan ngupadi kawruh/ilmu, kathah piwulang sae lan wonten rujukan standar kompetensi wonten kurikulum inggih punika kompetensi maos saha mirengaken waosan karya sastra.