SIMPLIFIKASI STRUKTUR NARATIF DALAM NOVEL KUMANDHANGING KATRESNAN

dokumen-dokumen yang mirip
ANALISIS STRUKTURAL DAN NILAI PENDIDIKAN NOVEL KEMBANG KANTIL KARYA SENGGONO SERTA RELEVANSINYA SEBAGAI MATERI PEMBELAJARAN BAHASA JAWA DI SMA SKRIPSI

TESIS. Untuk Memenuhi Sebagian Persyaratan Mencapai Derajat Magister. Program Studi Pendidikan Bahasa Indonesia. 0leh. Wiendi Wiranty S

TRILOGI RONGGENG DUKUH PARUK KARYA AHMAD TOHARI (Tinjauan Sosiologi Sastra dan Nilai Pendidikan) TESIS

SKRIPSI. Oleh: SRI LESTARI K

SOSOK JAKA SEMANGUN DALAM SERAT JAKA SEMANGUN SEBAGAI BENTUK PENGUATAN NILAI PENDIDIKAN KARAKTER PESERTA DIDIK TESIS

TESIS Disusun Untuk Memenuhi Sebagian Persyaratan Mencapai Derajat Magister Pendidikan Bahasa Indonesia Minat Utama Bahasa Jawa

POLA RETORIKA ABSTRAK DAN PENDAHULUAN ARTIKEL JURNAL LITERA DAN RELEVANSINYA DENGAN PENGAJARAN BAHASA INDONESIA DI PERGURUAN TINGGI

TESIS. Disusun untuk memenuhi sebagian persyaratan mencapai derajat Magister Program Studi Pendidikan Bahasa Indonesia

Oleh: Kartika Rahmat Sari Dewi (K )

PROGRAM PASCASARJANA PENDIDIKAN BAHASA INDONESIA FAKULTAS KEGURUAN DAN ILMU PENDIDIKAN UNIVERSITAS SEBELAS MARET SURAKARTA

PROGRAM PASCASARJANA FAKULTAS KEGURUAN DAN ILMU PENDIDIKAN UNIVERSITAS SEBELAS MARET SURAKARTA 2014

Oleh: Kartika Rahmat Sari Dewi (K )

SKRIPSI. Oleh: Nanda Arif Wijayanti K

PENGARUH MODEL PEMBELAJARAN SNOWBALL THROWING DAN RASA PERCAYA DIRI TERHADAP KETERAMPILAN BERBICARA SISWA KELAS VIII SMP NEGERI DI KABUPATEN PACITAN

PENGEMBANGAN MULTIMEDIA PEMBELAJARAN BERBASIS DISCOVERY LEARNING PADA TEMA KESEHATAN UNTUK ANAK USIA DINI DI PAUD LAB SCHOOL UNNES

Surakarta, Mei Kukuh Elyana

PROGRAM PASCASARJANA UNIVERSITAS SEBELAS MARET SURAKARTA 2013

FAKULTAS KEGURUAN DAN ILMU PENDIDIKAN UNIVERSITAS SEBELAS MARET SURAKARTA TESIS

TESIS. Disusun untuk memenuhi sebagian persyaratan mencapai derajat Magister Program Studi Bahasa Indonesia. Oleh: Wisnu Nugroho Aji S

HEGEMONI KEKUASAAN DALAM CERITA RAKYAT KYAI AGENG PENGGING DI KECAMATAN BANYUDONO KABUPATEN BOYOLALI JAWA TENGAH (Suatu Tinjauan Sosiologi Sastra )

TESIS. Disusun untuk Memenuhi Sebagian Persyaratan Mencapai Derajat Magister Program Studi Pendidikan Bahasa Indonesia

PENINGKATAN KETERAMPILAN MENULIS CRITA CEKAK MELALUI METODE PEMBELAJARAN EXAMPLES NON-EXAMPLES

HUBUNGAN ANTARA PENGALAMAN BEKERJA DAN MOTIVASI DAN IKLIM BEKERJA DENGAN KOMPETENSI GURU GEOGRAFI DI SMA NEGERI SOLO RAYA TAHUN 2016.

NILAI PENDIDIKAN DALAM SẾRAT DONGÈNG ASMADAYA. Suatu Tinjauan Sosiologi Sastra TESIS

HUBUNGAN MOTIVASI BELAJAR DAN KEMAMPUAN AWAL DENGAN PRESTASI BELAJAR MAHASISWA AKADEMI KEPERAWATAN

INTERAKSI ANTARBUDAYA DALAM PROSES PEMBELAJARAN BAHASA INDONESIA MAHASISWA ASING LEVEL DASAR DI UPT BAHASA UNIVERSITAS SEBELAS MARET TAHUN 2016 TESIS

PROGRAM PASCA SARJANA UNIVERSITAS SEBELAS MARET SURAKARTA

PENGARUH PENGGUNAAN MODEL COOPERATIVE LEARNING

PELAKSANAAN MODEL PEMBELAJARAN EXAMPLES NON EXAMPLES DENGAN MEDIA AUDIO VISUAL UNTUK MENINGKATKAN KETRAMPILAN BERDEBAT DAN HASIL BELAJAR

(Materi Struktur Jaringan Tumbuhan Siswa Kelas VIII SMP BK Klego Pada Tahun Ajaran 2011/2012) TESIS

TESIS. Disusun untuk memenuhi sebagian persyaratan mencapai derajat Magister Program Studi Pendidikan Ekonomi. Oleh

PEMBELAJARAN MATEMATIKA MELALUI RANCANGAN INKUIRI TESIS

TESIS. Disusun untuk memenuhi sebagian persyaratan mencapai derajat Magister Program Studi Pendidikan Bahasa Indonesia. Oleh : RIAN APRILIANI

NILAI MORAL DALAM SÊRAT LAKSITARAJA KARYA KGPAA MANGKUNAGARA IV TESIS

KEEFEKTIFAN METODE RECIPROCAL LEARNING

Disusun Oleh: ENDANG HARIYANTI X

Diajukan Oleh: Fitri Lestari A

PENGARUH METODE INKUIRI DAN MOTIVASI BERPRESTASI TERHADAP KEMAMPUAN MENULIS DESKRIPSI SISWA. (Eksperimen pada Siswa Kelas X SMA Negeri

LEMBAR PERSETUJUAN. Disusun oleh : : T R I M O : S Komisi Nama Tanda Tangan Tanggal Pembimbing. Pembimbing I : Dr. Sumarwati, M.Pd...

PERNYATAAN ORISINALITAS DAN PUBLIKASI

SKRIPSI. Oleh: ATRI WAHYU MUKTI K PROGAM STUDI PENDIDIKAN BAHASA JAWA FAKULTAS KEGURUAN DAN ILMU PENDIDIKAN UNIVERSITAS SEBELAS MARET

KAJIAN STRUKTURAL DAN NILAI PENDIDIKAN

TESIS. Disusun untuk memenuhi sebagian persyaratan mencapai derajat Magister Program Studi Pendidikan Bahasa Indonesia

PENGEMBANGAN BAHAN AJAR MODUL BERBASIS CONTEXTUAL TEACHING AND LEARNING

DINAMIKA KOMUNIKASI KADER KELUARGA BERENCANA (Studi Kasus Komunikasi Dialektis dan Dialogis Kader KB Kota Surakarta Di Kalangan Akseptor KB) TESIS

DISERTASI OLEH: EDY NGATMANTO NIM T PROGRAM DOKTOR PENDIDIKAN BAHASA INDONESIA

PENINGKATAN KOMPETENSI PEMELIHARAAN/SERVIS KOMPONEN OTOMOTIF MELALUI MEDIA VISUAL PADA SISWA KELAS X SMK NEGERI 2 SRAGEN TAHUN AJARAN 2016/2017

TESIS. Oleh : Dini Dwi Yunianti S

RAGAM TUTUR SISWA DALAM PEMBELAJARAN BAHASA JAWA DI SMA NEGERI 1 JUWANA TESIS

PEMANFAATAN INFORMATION AND COMMUNICATION TECHNOLOGY DALAM PEMBELAJARAN DI SEKOLAH MENENGAH PERTAMA NEGERI 1 WONOGIRI

PROGRAM PASCA SARJANA UNIVERSITAS SEBELAS MARET SURAKARTA 2013

HUBUNGAN PENDIDIKAN DAN KONSTRUK HEALTH

ANALISIS SOSIAL BUDAYA DALAM NOVEL KIRTI NJUNJUNG DRAJAT

PENINGKATAN MOTIVASI DAN HASIL BELAJAR MELALUI

PENYUSUNAN INSTRUMEN TES DIAGNOSTIK FISIKA SMA PADA POKOK BAHASAN TERMODINAMIKA. Skripsi Oleh : Siti Nurrohmah K

KEEFEKTIFAN IMPLEMENTASI KURIKULUM 2013 PADA PEMBELAJARAN AKUNTANSI DI SMK NEGERI 1 KLATEN

TESIS. Disusun untuk Memenuhi Sebagian Persyaratan Mencapai Derajat Magister Program Studi Pendidikan Bahasa Indonesia

ANALISIS STRUKTURAL DAN NILAI EDUKATIF CERITA RAKYAT DI KABUPATEN KLATENSERTA RELEVANSINYA SEBAGAI MATERI AJAR BAHASA JAWA SMA KELAS XI

PENGARUH DINAMIKA KOMUNIKASI INTERPERSONAL JURU PUNGUT PARKIR TERHADAP KINERJA JURU PARKIR DI KOTA YOGYAKARTA TESIS

NILAI PENDIDIKAN BUDI PEKERTI DALAM SERAT PARAMAYOGA KARYA R.NG RANGGAWARSITA DAN RELEVANSINYA SEBAGAI BAHAN AJAR DALAM PEMBELAJARAN BAHASA JAWA SMA

HUBUNGAN ANTARA TINGKAT PENDIDIKAN, TINGKAT PENDAPATAN DAN

HUBUNGAN ANTARA MOTIVASI BELAJAR DAN SARANA

PENGARUH PERSEPSI SISWA TENTANG KETRAMPILAN MENGAJAR GURU DAN KEMANDIRIAN BELAJAR TERHADAP KEMAMPUAN KOGNITIF SISWA

PENINGKATKAN KETERAMPILAN MENULIS DESKRIPSI MELALUI PENDEKATAN KOOPERATIF

FAKTOR-FAKTOR YANG BERHUBUNGAN DENGAN PELAKSANAAN PRAKTIK SENAM LANSIA DI DESA SOBOKERTO, NGEMPLAK, BOYOLALI

TESIS. Disusun untuk Memenuhi Sebagian Persyaratan Mencapai Derajat Magister Pendidikan Bahasa Indonesia Minat Utama Pendidikan Bahasa Jawa

REMEDIASI DENGAN METODE PEER TUTORING

IMPLEMENTASI MODEL COOPERATIVE LEARNING TIPE THINK PAIR SHARE UNTUK MENINGKATKAN MINAT DAN PRESTASI BELAJAR SEJARAH PADA

TESIS Disusun untuk Memenuhi Sebagian Persyaratan Mencapai Derajat Magister Program Studi Teknologi Pendidikan. Oleh: Kurnia Nawangsari NIM S

TESIS Disusun untuk memenuhi persyaratan mencapai derajat Magister Program Studi Teknologi Pendidikan. Oleh : SRI REJEKI NIM.

TESIS. Disusun Untuk Memenuhi Sebagian Persyaratan Mencapai Derajat Magister Program Studi Pendidikan Matematika

PENERAPAN METODE VISUAL, AUDITORY, KINESTETHIC (VAK) UNTUK MENINGKATKAN MINAT BELAJAR IPA SISWA KELAS IV SD NEGERI 02 TEGALGEDE TAHUN 2015/2016

FIRMAN INDRASTOMO K

ANALISIS KARAKTER TOKOH DAN NILAI PENDIDIKAN DALAM NOVEL AYAHKU (BUKAN) PEMBOHONG

PENERAPAN TEKNIK BIMBINGAN KELOMPOK DALAM UPAYA MENINGKATKAN MOTIVASI BELAJAR DAN PEMAHAMAN KONSEP PERISTIWA ALAM KELAS V SD

Oleh: K Juli commit to user

Diajukan oleh: MISTINURASIH A

PENGGUNAAN MEDIA FILM ANIMASI UNTUK MENINGKATKAN

: AYU PERDANASARI K

TESIS. Disusun untuk memenuhi sebagian persyaratan mencapai derajat Magister Program studi Teknologi Pendidikan. Oleh. Istanto S

UPAYA MENINGKATKAN KEAKTIFAN DAN HASIL BELAJAR IPS MELALUI METODE TUTOR SEBAYA SISWA KELAS VII D SMP NEGERI 4 SRAGEN SEMESTER 2 TAHUN PELAJARAN

KEMAMPUAN GURU DALAM TINGKAT TUTUR

ANALISIS ISI BUKU TEKS BAHASA JAWA PRIGEL BASA JAWA KANGGO SMA/SMK/MA KELAS XI

PENGGUNAAN METODE DISCOVERY UNTUK MENINGKATKAN PENGUASAAN KONSEP MENGENAL BENTUK BANGUN DATAR ANAK AUTIS SKRIPSI

DEIKSIS PADA BERITA HALAMAN UTAMA SURAT KABAR KOMPAS DAN RELEVANSINYA DENGAN MATERI PEMBELAJARAN MENULIS BERITA DI SEKOLAH MENENGAH ATAS

TESIS. Untuk Memenuhi Sebagian Persyaratan Mencapai Derajat. Magister Pendidikan Sejarah. Oleh. Agung Cahyono S

PENGARUH FAKTOR PERSONAL DAN LINGKUNGAN TERHADAP PERILAKU SEKSUAL PADA REMAJA

UPAYA PENINGKATAN KEMAMPUAN BERPIKIR KRITIS DAN KOGNITIF SISWA KELAS X SMAN 1 NGEMPLAK DENGAN MODEL PROBLEM BASED LEARNING

KRITIK SOSIAL DALAM KUMPULAN CERKAK

TESIS Disusun Untuk Memenuhi Sebagian Persyaratan Mencapai Derajat Magister Program Studi Pendidikan Ekonomi. Oleh DAVID FIRNA SETIAWAN S

TESIS Untuk Memenuhi Sebagian Persyaratan Mencapai Derajat Magister Program Studi Pendidikan Ekonomi. Oleh ANDI HAKIM S

ANALISIS KESALAHAN BIDANG MORFOLOGI PADA KARANGAN DESKRIPTIF SISWA KELAS X-1 SMA NEGERI I CEPOGO BOYOLALI DAN IMPLEMENTASINYA SEBAGAI BAHAN AJAR

GALIH PRIAMBADA NIM K

MODEL MULTIMEDIA INTERAKTIF UNTUK MENINGKATKAN PEMAHAMAN DAN DAYA TARIK PEMBELAJARAN AKSARA JAWA KELAS X DI SMA NEGERI 3 PONOROGO TESIS

PENGARUH PERSEPSI PENGGUNAAN MEDIA AUDIO-VISUAL

KOMPLEKSITAS HASIL BUDAYA JAWA DAN NILAI PENDIDIKAN KARAKTER DALAM NOVEL ANTEPING TEKAD

ANALISIS DIKSI, GAYA BAHASA DAN NILAI PENDIDIKAN KARAKTER DALAM ANTOLOGI GEGURITAN LINTANG GUMAWANG KARYA J.F

PENINGKATAN KEMAMPUAN MENULIS TEKS EKSPLANASI MELALUI METODE DEMONSTRASI PADA SISWA KELAS XI MIA 1 SMA NEGERI 1 KUTOWINANGUN 2015/2016

TESIS. Disusun Untuk Memenuhi Sebagian Persyaratan Mencapai Derajat Magister Program Studi Pendidikan Sains Minat Utama Pendidikan Fisika

TESIS Disusun untuk Memenuhi Sebagian Prasyarat Mencapai Derajat Magister Program Studi Magister Pendidikan Sains

Transkripsi:

SIMPLIFIKASI STRUKTUR NARATIF DALAM NOVEL KUMANDHANGING KATRESNAN KARYA ANY ASMARA SERTA RELEVANSINYA DENGAN PEMBELAJARAN BAHASA JAWA DI SEKOLAH MENENGAH ATAS TESIS Disusun untuk memenuhi sebagian persyaratan mencapai derajat Magister Program Studi Pendidikan Bahasa Indonesia Minat Utama Pendidikan Bahasa Jawa Oleh Arjuna Jun Avithariyhana Angesti S441402003 MINAT UTAMA PENDIDIKAN BAHASA DAN SASTRA JAWA PROGRAM STUDI MAGISTER PENDIDIKAN BAHASA INDONESIA PASCASARJANA FAKULTAS KEGURUAN DAN ILMU PENDIDIKAN UNIVERSITAS SEBELAS MARET 2015 i

SIMPLIFIKASI STRUKTUR NARATIF DALAM NOVEL KUMANDHANGING KATRESNAN KARYA ANY ASMARA SERTA RELEVANSINYA DENGAN PEMBELAJARAN BAHASA JAWA DI SEKOLAH MENENGAH ATAS TESIS Oleh Arjuna Jun Avithariyhana Angesti S441402003 Telah dinyatakan memenuhi syarat Pada tanggal 04 Agustus 2015 Kepala Program Studi Magister Pendidikan Bahasa Indonesia FKIP UNS ii

SIMPLIFIKASI STRUKTUR NARATIF DALAM NOVEL KUMANDHANGING KATRESNAN KARYA ANY ASMARA SERTA RELEVANSINYA DENGAN PEMBELAJARAN BAHASA JAWA DI SEKOLAH MENENGAH ATAS TESIS Oleh Arjuna Jun Avithariyhana Angesti S441402003 Telah dipertahankan di depan penguji dan dinyatakan telah memenuhi syarat pada tanggal 31 Juli 2015 iii

PERNYATAAN KEASLIAN DAN PERSYARATAN PUBLIKASI Saya menyatakan dengan sebenar-benarnya bahwa: 1. Tesis yang berjudul Simplifikasi Struktur Naratif dalam Novel Kumandhanging Katresnan Karya Any Asmara serta Relevansinya dengan Pembelajaran Bahasa Jawa di Sekolah Menengah Atas ini adalah karya penelitian saya sendiri dan tidak terdapat karya ilmiah yang pernah diajukan oleh orang lain untuk memperoleh gelar akademik serta tidak terdapat karya atau pendapat yang pernah ditulis atau diterbitkan oleh orang lain, kecuali yang tertulis dengan acuan yang disebutkan sumbernya, baik dalam naskah karangan dan daftar pustaka. Apabila dalam naskah tesis ini dapat dibuktikan terdapat unsur-unsur plagiasi, maka saya bersedia menerima sangsi, baik Tesis beserta gelar magister saya dibatalkan serta diproses sesuai dengan peraturan perundang-undangan yang berlaku. 2. Publikasi sebagian atau keseluruhan isi Tesis pada jurnal atau forum ilmiah harus menyertakan tim promotor sebagai author dan PPs UNS sebagai institusinya. Apabila saya melakukan pelanggaran dari ketentuan publikasi ini, maka saya bersedia mendapatkan sangsi akademik yang berlaku. iv

MOTTO Jaga dan pertahankan semangatmu Tuhan tidak akan memberi cobaan di luar kemampuan manusia Maturnuwun Gusti Allah v

PERSEMBAHAN Didasari dengan rasa syukur kepada Gusti Allah SWT, tesis ini saya persembahkan kepada: 1. Orang tua penulis yang tidak pernah berhenti menyayangi, meneladani, memotivasi, menasehati dan mendoakan. 2. Adikku dan keluargaku yang senantiasa memberikan dorongan semangat. 3. Teman-teman PBJ khususnya, yang telah memberikan bantuan tenaga dan pikiran. 4. Semua pihak yang telah membantu terselesaikannya tesis ini. vi

KATA PENGANTAR Puji syukur dipanjatkan kepada Allah SWT yang telah memberikan rahmat dan hidayah-nya sehingga tesis dengan judul Simplifikasi Struktur Naratif dalam Novel Kumandhanging Katresnan Karya Any Asmara serta Relevansinya dengan Pembelajaran Bahasa Jawa di Sekolah Menengah Atas dapat diselesaikan. Tesis ini ditulis dengan tujuan menambah khasanah tentang cara membuat bahan ajar karya sastra tulis dengan teori simplifikasi novel. Penyusunan tesis ini tidak lepas dari berbagai kesulitan dan hambatan. Bimbingan, tuntunan, dan bantuan dari berbagai pihak, membantu tesis ini dapat terselesaikan. Sudah selayaknya apabila pada kesempatan ini disampaikan rasa terima kasih kepada. 1. Prof. Dr. Ravik Karsidi, Rektor Universitas Sebelas Maret Surakarta yang telah memberikan kesempatan kepada penulis untuk menempuh studi hingga selesai pada program studi Pendidikan Bahasa Indonesia, minat utama Pendidikan Bahasa dan Sastra Jawa. 2. Prof. Dr. Joko Nurkamto, Dekan Fakultas Keguruan dan Ilmu Pendidikan Universitas Sebelas Maret yang telah memberi ijin kepada penulis untuk menulis tesis dan melakukan penelitian. 3. Prof. Dr. Andayani, M. Pd. selaku Kepala Program Studi S2 Pendidikan Bahasa Indonesia yang telah memberikan kesempatan dan memotivasi penulis. 4. Prof. Sahid Teguh Widodo., S.S., M.Hum., Ph.D. selaku pembimbing I yang telah memberikan bimbingan dan motivasi kepada penulis. 5. Dr. Hartini, M. Hum. selaku pembimbing II yang telah memberikan bimbingan dan motivasi kepada penulis. 6. Bapak Ibu dosen program studi S2 Pendidikan Bahasa Indonesia, minat utama Pendidikan Bahasa dan Sastra Indonesia yang telah memberikan berbagai ilmu yang berguna bagi penulis. 7. Bapak Winarno, S.Pd selaku kepala sekolah SMA Negeri I Kemusu yang telah memberi ijin untuk melaksanakan penelitian. vii

8. Bapak Saifudin, S.S. selaku guru mata pelajaran bahasa Jawa SMA Negeri I Kemusu yang telah yang telah menjadi mitra penelitian dalam tesis ini. 9. Bapak Suyono, S.Pd, M.Pd dan Ibu Sri Lestari, S.Pd selaku orang tua penulis yang telah memberi bantuan berupa doa, dana, dan motivasi kepada penulis. 10. Bhima Farandhy Vio Angesti yang memberi doa dan motivasi kepada penulis. 11. Elyas Novina Sedyaningrum yang selalu memberi semangat, doa dan motivasi kepada penulis. 12. Teman-teman program studi S2 Pendidikan Bahasa Indonesia pada umumnya, minat utama Pendidikan Bahasa dan Sastra Jawa pada khususnya yang telah memotivasi penulis. Disadari sepenuhnya bahwa di dunia ini tidak ada yang sempurna, termasuk juga tesis ini. Hal ini tidak lain karena keterbatasan yang dimiliki oleh penulis. Meskipun demikian, penulis telah berusaha memberikan yang terbaik dalam menyajikan tesis ini. Penulis tidak segan-segan memberi kesempatan yang seluas-luasnya kepada semua pihak untuk memberikan umpan balik, baik berupa kritik maupun saran dalam rangka memperbaiki dan menyempurnakan lagi tesis ini. Atas pemberian kritik, saran, dan apresiasi terhadap makalah ini diucapkan terimakasih. Kritik, saran, dan apresiasi yang diberikan merupakan salah satu bentuk motivasi yang diberikan kepada penulis. Mudah-mudahan tesis ini menjadi paket informasi yang bermanfaat bagi setiap individu maupun kelompok yang ingin mengembangkan wawasan dalam bidang pendidikan, bahasa dan sastra. Surakarta, 04 Agustus 2015 Penulis, Arjuna Jun A.A. NIM S441402003 viii

DAFTAR ISI JUDUL... i PENGESAHAN... ii PENGESAHAN PENGUJI... iii PERNYATAAN KEASLIAN DAN PUBLIKASI... iv MOTTO... v PERSEMBAHAN... vi KATA PENGANTAR... vii DAFTAR ISI... ix DAFTAR LAMPIRAN...xiii ABSTRAK...xiv ABSTRAST...xv SARIPATHI...xvi BAB I PENDAHULUAN... 1 A. Latar Belakang Masalah... 1 B. Rumusan Masalah... 8 C. Tujuan Penelitian... 8 D. Manfaat Penelitian... 8 BAB II KAJIAN TEORI, PENELITIAN YANG RELEVAN, DAN KERANGKA BERPIKIR... 10 A. Kajian Teori... 10 1. Novel... 10 2. Teori Strukturalisme Naratif Model Seymour Chatman... 12 a. Peristiwa... 17 1) Tindakan (action)... 18 2) Kejadian (happening)... 18 b. Wujud (exsistent)... 18 1) Tokoh dan Penokohan... 19 2) Setting atau Latar... 20 ix

3) Alur atau Plot... 21 4) Tema... 21 3. Simplifikasi... 22 4. Proses Simplifikasi... 23 a. Karakter... 24 b. Alur... 25 c. Setting atau Latar... 27 d. Tahap Editing dan Revisi... 28 5. Bahan Ajar Sastra... 28 6. Pembelajaran Apresiasi Novel di Sekolah... 32 B. Penelitian yang Relevan... 33 C. Kerangka Berpikir... 36 BAB III METODE PENELITIAN... 39 A. Tempat dan Waktu Penelitian... 39 B. Metode Penelitian... 40 C. Bentuk Penelitian... 40 D. Data dan Sumber Data... 41 E. Teknik Pengumpulan Data... 42 F. Keabsahan Data... 43 G. Teknik Analisis Data... 44 BAB IV HASIL ANALISIS DAN PEMBAHASAN... 46 A. Hasil Penelitian... 46 1. Pola Struktur Naratif Model Chatman pada Novel Kumandhanging Katresnan... 46 a. Urutan Satuan Cerita... 46 1) Urutan Tekstual... 46 2) Urutan Logis... 54 3) Urutan Kronologis... 58 b. Peristiwa pada Novel Kumandhanging Katresnan Karya Any Asmara... 60 x

1) Tindakan... 60 2) Kejadian... 61 c. Wujud (Existent) pada Novel Kumandhanging Katresnan karyaany Asmara... 61 1) Tokoh dan Penokohan... 62 2) Analisis Latar... 62 3) Alur... 67 4) Tema... 67 2. Bentuk dan Proses Simplifikasi Novel Kumandhanging Katresnan Karya Any Asmara... 67 a. Simplifikasi Urutan Tekstual... 67 b. Simplifikasi Tokoh... 69 c. Simplifikasi Latar atau Setting... 70 d. Proses Menulis Simplifikasi Novel Kumandhanging Katresnan Karya Any Asmara... 71 3. Relevansi Simplifikasi Novel Kumandhanging Katresnan karya Any Asmara dengan Pembelajaran Bahasa Jawa di Sekolah Menengah Atas... 71 B. Pembahasan... 76 1. Pola Struktur Naratif Model Chatman pada Novel Kumandhanging Katresnan... 77 a. Urutan Satuan Cerita... 77 1) Urutan Tekstual... 77 2) Urutan Logis... 92 3) Urutan Kronologis... 97 b. Peristiwa pada Novel Kumandhanging Katresnan Karya Any Asmara...101 1) Tindakan...101 2) Kejadian...105 c. Wujud (Existent) pada Novel Kumandhanging Katresnan karya Any Asmara...110 1) Tokoh dan Penokohan...110 xi

2) Analisis Latar...113 3) Alur...117 4) Tema...118 2. Bentuk dan Proses Simplifikasi Novel Kumandhanging Katresnan Karya Any Asmara...119 a. Simplifikasi Urutan Tekstual...120 b. Simplifikasi Tokoh...126 c. Simplifikasi Latar atau Setting...128 d. Proses Menulis Simplifikasi Novel Kumandhanging KatresnanKarya Any Asmara...130 1) Karakter...131 2) Alur...131 3) Latar atau Setting...132 4) Tahap Revisi dan Editing...132 3. Relevansi Simplifikasi Novel Kumandhanging Katresnan karya Any Asmara dengan Pembelajaran Bahasa Jawa di Sekolah Menengah Atas...133 BAB V SIMPULAN, IMPLIKASI DAN SARAN...138 A. Simpulan...138 B. Implikasi...139 C. Saran...148 DAFTAR PUSTAKA...150 LAMPIRAN...153 xii

DAFTAR LAMPIRAN Lampiran 1. Cover Novel Kumandhanging Katresnan...153 Lampiran 2.Hasil Simplifikasi Novel Kumandhanging Katresnan...154 Lampiran 3. Daftar Pertanyaan dengan Guru Bahasa Jawa...158 Lampiran 4. Biodata Informan...160 Lampiran 5. Hasil Wawancara Peneliti dengan Informan...160 Lampiran 6. Refleksi Hasil Wawancara...164 Lampiran 7. Rencana Pelaksanaan Pembelajaran...165 xiii

Arjuna Jun Avithariyhana Angesti. S441402003. Simplifikasi Struktur Naratif dalam Novel Kumandhanging Katresnan Karya Any Asmara serta Relevansinya dengan Pembelajaran Bahasa Jawa di Sekolah Menengah Atas. Tesis. Pembimbing I: Prof. Sahid Teguh W., S.S, M.Hum., Ph.D., II: Dr. Hartini, M. Hum. Minat Utama Bahasa dan Sastra Jawa, Program Studi S2 Pendidikan Bahasa Indonesia, Fakultas Keguruan dan Ilmu Pendidikan, Universitas Sebelas Maret Surakarta. ABSTRAK Pembelajaran sastra di Sekolah Menengah Atas saat ini kurang optimal dikarenakan kurang variatifnya pembelajaran bahasa Jawa dan kurangnya bahan ajar. Novel sebagai salah satu karya sastra dapat dijadikan bahan ajar oleh guru. Namun novel kurang efektif jika dijadikan bahan ajar karena terlalu panjang. Novel perlu disimplifikasikan agar dapat digunakan sebagai bahan ajar. Penelitian ini mencoba menyederhanakan novel Kumandhanging Katresnan karya Any Asmara serta relevansinya dengan pembelajaran bahasa Jawa di SMA. Penelitian ini bertujuan untuk mengungkap pola dan bentuk simplifikasi struktur naratif novel Kumandhanging Katresnan karya Any Asmara serta mengetahui relevansinya dengan pembelajaran bahasa Jawa di SMA. Penelitian ini menggunakan teori strukturalisme model Seymour Chatman. Teori tersebut digunakan karena dalam penelitian ini akan dianalisis struktur naratif novel Kumandhanging Katresnan karya Any Asmara. Pendekatan dalam penelitian ini menggunakan pendekatan strukturalisme dan menggunakan metode deskriptif analisis. Hasil penelitian ini menemukan bahwa di dalam novel Kumandhanging Katresnan karya Any Asmara terdapat 23 sekuen inti. Selain itu, diketahui pula peristiwa dan wujud dalam novel tersebut. Simplifikasi novel Kumandhanging Katresnan karya Any Asmara memiliki 13 sekuen gabungan hasil turunan dari 23 sekuen inti. Hasil simplifikasi novel Kumandhanging Katresnan mempunyai relevansi dengan pembelajaran bahasa Jawa di SMA, yaitu dapat membantu guru dan siswa memahami isi dari novel tersebut dengan efektif. Kata kunci: struktur naratif, simplifikasi, Any Asmara, Kumandhanging Katresnan. xiv

Arjuna Jun Avithariyhana Angesti. S441402003. Simplification of Narrative Structure in Kumandhanging Katresnan s Novel Written by Any Asmara and Its Relevance to Learning Javanese Language at Senior High School. Thesis. Supervisor I: Prof. Sahid Teguh W.,S.S,M.Hum., Ph.D., II: Dr. Hartini, M. Hum. Concerntration in the Javaness Language and Literature Education, Master in Indonesian Language Education Department, Education Faculty, Universitas Sebelas Maret Surakarta. ABSTRACT Literature teaching in Senior High School currently less optimal because variety of learning the Java language and teaching materials have been lacked. The novel as a worked of literature can be used as teaching materials by teachers. But the novel decreased effective if used as teaching material for too long. Novel need simplification to be used as teaching materials. This study tried to simplify Kumandhanging Katresnan s novel by Any Asmara and its relevance to learning the Java language in Senior High School. This study aimed to reveal the pattern and form narrative structure of Kumandhanging Katresnan s novel simplification by Any Asmara to determined its relevance to learning the Java language in Senior High School. This study used a model of structuralism theory Seymour Chatman. The theory used by researcher because in this study will be analyzed narrative structure Kumandhanging Katresnan s novel. The approach in this study using the approach of structuralism and using descriptive analysis method. Results of the study found that in the novel of Kumandhanging Katresnan by Any Asmara there are 23 core sequence. In addition, it has also known events and manifestation in the novel. Simplification of Kumandhanging Katresnan s novel by Any Asmara derived 13 combined sequences from the results of 23 core sequences. Results of this study have relevance to learning the Java language in Senior High School, which can helped teachers and students to understand the contents of novel effectively. Keywords: narrative structure, simplification, Any Asmara, Kumandhanging Katresnan. xv

Arjuna Jun Avithariyhana Angesti. S441402003. Simplifikasi Struktur Naratif wonten ing Novel Kumandhanging Katresnan Anggitanipun Any Asmara lanrelevansinipun kaliyan Piwulangan Basa Jawi ing Sekolah Menengah Atas. Tesis. Pembimbing I: Prof. Sahid Teguh W.,S.S,M.Hum., Ph.D., II: Dr. Hartini, M. Hum. Minat Utama Bahasa dan Sastra Jawa, Program Studi S2 Pendidikan Bahasa Indonesias, Fakultas Keguruan dan Ilmu Pendidikan, Universitas Sebelas Maret Surakarta. SARIPATHI Piwulangan sastra wonten Sekolah Menengah Atas sampun dangu dereng mumpuni amargi kirang maneka warni piwulangan basa Jawi kaliyan kirangipun bahan ajar. Novel minangka salah satunggalipun karya sastra saged dipundadosaken bahan ajar dening guru. Nanging novel kirang trep menawi dipundadosaken bahan ajar amargi panjang. Novel kedah dipunringkes supados saged dipunginakaken minangka bahan ajar. Panaliten menika nyobi ngringkes novel Kumandhanging Katresnan anggitanipun Any Asmara lan relevansinipun kaliyan piwulangan basa Jawi ing SMA. Panaliten menika ancasipun inggih menika ndungkap pola lan awujud struktur naratif novel Kumandhanging Katresnan anggitanipun Any Asmara kangge mangertosi relevansinipun kaliyan piwulangan basa Jawi ing SMA. Panaliten menika ngginakaken teori strukturalisme model Seymour Chatman. Teori menika dipunginakaken amargi ing panaliten menika badhe dipunanalisis struktur naratif novel Kumandhanging Katresnan anggitanipun Any Asmara. Pangrembagan panaliten menika ngginakaken teori strukturalisme lan migunakaken cara deskriptif analisis. Asil panaliten menika mangertosi menawi ing novel Kumandhanging Katresnan dipunpantha dados 23 bagian inti. Sanesipun menika, dipunmangertosi ugi kedadosan lan wujud ing novel Kumandhanging Katresnan. Simplifikasi novel Kumandhanging Katresnan anggitanipun Any Asmara gadhah 13 sekuen gabungan asil saking ngrembakakaken 23 bagian inti. Asil ringkesing novel Kumandhanging Katresnan ugi gadhah relevansi kaliyan piwulangan basa Jawi ing SMA, inggih menika amrih mbiyantu guru lan siswa mangertosi isining novel kanthi langkung rikat. Wosing tembung: struktur naratif, simplifikasi, Any Asmara, Kumandhanging Katresnan. xvi