Indise. Lista Abreviasaun. Kapitulu I: Intrudusaun

Ukuran: px
Mulai penontonan dengan halaman:

Download "Indise. Lista Abreviasaun. Kapitulu I: Intrudusaun"

Transkripsi

1

2 Impaktu Projeitu Kanalizasaun Be moos ba Komunidade Aldeia Mota Ikun, Suku Mota Ulun - Sub-Distrito Bazartete, Distrito Liquisa (A Beneficiary Impact Assessment) i LUTA HAMUTUK

3 Autor: Zenilton Zeneves Prefasiu: Mericio Akara, Direitor Luta Hamutuk Design no Layout: Zeloy Aquino Vieira All rights reserved Edisaun I, April 2012 Suporta Husi: Tiri making Integrity Work, União Europeia no Luta Hamutuk Institute Direitu protesaun ba obra literariu no autor nian ne ebe garente iha Konstituisaun RDTL. Bele halo kopia literariu maibe tenke temi autor nia-naran no fontes tuir etika literariu nian. Address: Rua Gov. Celestino da Silva-Farol, Aldeia Lirio, Suco Motael, Vera Cruz, Dili Add: Website: PO. BOX: 1034, Correios, Dili, Timor-Leste Tel: (+670) or (+670) & LUTA HAMUTUK ii

4 Indise Lista Abreviasaun Kapitulu I: Intrudusaun A. Komite KMSPDI Sub Distrito Bazartete B. Objektivu Peskiza C. Bene efisiu Peskiza D. Fatin Bene efisiariu assessment Kapitulu II: Enkuadramentu Teoriku Kapitulu III: Metodolojia ba Beneficiry Impact Assesment A. Metodolojia Basiku B. Metodo Halibur Dadus C. Tekniko Foti Sampel Peskiza D. Analiza Dadus Kapitulu IV Resultadu no Diskripsaun Dadus Kapitulu V Konklusaun no Rekomendasaun Referensia Perfil iv iii LUTA HAMUTUK

5 Lista Abreviasaun BOQ CDO GMF KMSPDI MCK MDGs OGE PDD PERMENKES SEASU TBC WHO USD : Bill Of Quantity : Community Development Officer. : Grupo Manaija Fasilidade : Komite Monitorizasaun e Supervizaun Projektu Dezenvolvimentu Infrastruktura : Mandi Cuci Kakus : Millinium Development Goals : Orsamentu Geral do Estadu : Projektu Dezenvolvimentu Desentraliza : Peraturan Mentri Kesehatan : Sekretariu do Estadu Eletrisidade Agua e Saneamentu no Urbanizasaun : Tuberclose : World Health Organisation : United State Dolar LUTA HAMUTUK iv

6 KAPITULU I Intrudusaun Bee hanesan faktor prinsipal ba ema nia moris iha mundu. Tamba ema nia kualidade moris depende makas ba kualidade be e mak sira konsume. Kualidade bee ne ebé mak diak, sei suporta ba ekosistema ne ebé saudavel ne ebé ikus mai sei hasae progresu saude ema nian. Neduni, wainhira ema asesu ba bee moos ne ebé mak la iha kualidade no kuantidade konsume ladun sufisiente, sei iha influensia ba kondisaun no saude ema nian. Tamba bee hanesan zat gizi makro ne ebé importante ba ema. Bee nia Benefisiu mak hanesan fontes atu absorve mineral, atu halo balansu ba temperatura isin, forma sel no bele halo sistema dijestivu bele lao diak 1. Atu ema nia isin bele halao nia funsaun ho diak ema presija hemu bee tuir standar saude ne ebé mak diak. Tamba ne e, ema presija bee litru litru ba kada ema ida kada loron. Maibe numeru normal liu ema konsume bee tenke to deit 30 litru ne ebé ita bele ho kontazen hanesan tuir mai ne e: 5 litru uza hodi tein no han no 25 litru ba sanitasaun 2. Wainhira ema nia konsume bee menus to o deit 20 litru ema sei la hetan problema no sei bele halao nia moris ho normal e saudavel. Maibe wainhira menus husi 20 ema sei la moris normal no saudavel. Standar konsume bee ne ebé mak mensiona iha leten ne e hanesan standar ideal. Maibe realidade ema nia konsume ba bee moos agora oin seluk, tamba populasaun iha mondu agora infrenta problema bee moos no iha ameasa laran. Tuir riset WHO nian iha tinan 2006 hateten katak pada tahun 2006 menunjukkan dalam satu dekade terakhir, rata-rata orang meninggal per hari karena penyakit yang berkaitan dengan air tak bersih. 3 Iha kontektu Timor Leste problema asesu ba bee moos sai hanesan problema seriu, maske Governu seidauk seriu atu halo investimentu iha area ne e. Tuir dadus ne ebe mak Luta Hamutuk hetan, hatudu katak populasaun Timor Leste ne ebe mak asesu ba beé moos 69% husi total populasaun no iha deit 59% mak asesu ba saniamentu baziku. Iha parte seluk Dadus hatudu moos katak iha 12% labarik ne ebe mak mate nia idade la to o tinan 5, tamba la iha asesu ba bee ne ebe mak iha kualidade no saneamentu baziku Diambil dari tulisan aslinya di Riau Pos, Ahad 24 Juli 2011 Halaman SABTU, JUNI 28, Air Untuk Kita Semua, Sarwan Kelana Mahasiswa Ushuluddin UIN Suska Riau. 4 Website Water aid Timor Leste. 1 LUTA HAMUTUK LUTA HAMUTUK

7 Problema hirak ne e laos ona problema nasaun ida nian deit, maibe sai ona prekupasaun global nasaun hotu iha mondu. Tamba asuntu bee moos sai hanesan prekupasaun global, nasaun barak mak konkorda hodi tau problema bee moos hanesan programa global ho naran Millinium Development Goals (MDGs). Objektivu ida husi MDG mak atu minimiza numeru populasaun iha mundo ne ebé mak seidauk asesu ba bee moos antes tinan Programa MDGs em jeral iha objektivu dezenvolvimentu 8, ne ebé nasaun 189 mak adopta ona. Maibe nasaun 147 deit mak asina/ratifika ona programa ida ne e no konkorda atu atinji objektivu hirak ne e iha tinan Iha objektivu MDGs ba pontus 7 nian, koalia kona ba menjamin daya dukung lingkungan hidup, iha alinea 2 hateten katak: Pada tahun 2015 mendatang diharapkan mengurangi setengah dari jumlah orang yang tidak memiliki akses air minum yang sehat. Hanesan nasaun ne ebé mak adopta no implementa programa dezenvolvimentu global MDGs, Governu mos interpreta programa hirak ne e ba planu dezenvolvimentu nasional no anual. Tuir planu dezenvolvimentu anual IV Governu konstitusional, iha tinan 2010 tau be e moos nudar prioridade ida. Atu konkritiza politika ida ne e Governu aloka orsamentu liu husi Orsamentu jeral do Estadu hodi aloka orsamentu ba projektu bee moos no saneamentu. Iha periodo Orsamentu Geral do Estadu tinan 2010 ne e, Governu aloka orsamentu ba bee moos no saneamentu liu husi projeitu PDD hodi transfere ba distrito 13 iha Timor Leste. Bazeia ba kondisaun kritiku ne ebé mak ami esplika iha leten, Institutu Luta Hamutuk hahu inisia aktividade iha nivel distritu to o Aldeia, hodi tau matan ba projeito baziku ne ebé mak importante. Neduni ami konsidera be e moos nudar asuntu prinsipal ida ne ebé presiza ema hotu tau atensaun. Hodi nune e projeito hirak ne e bele hetan susesu no bele fo asesu bee moos ba komunidade sira. Atu realiza aktividade hirak ne e ho sistematiku no planeadu, Luta Hamutuk estabelese ona komite monitoramentu ida iha Bazartete (KMSPDI-Bazartete). A. Komite KMSPDI Sub Distrito Bazartete Iha loron 27 de Fevereiru 2010 Luta Hamutuk ho autoridade local no representante komunidade iha sub distrito Bazartete, hari i Komite Monitorizasaun no Supervizaun ba Projeitu Dezenvolvimentu Infrastruktura (KMSPDI). Objetivu ida mak atu halao monitorizasaun ba projeitu infrastruktura. Membru komite ne e kompostu husi Administrador Sub Distrito Bazartete (Koordenador), representante Saude Sub Distrito Bazartete, Community Development Officer/CDO, Representante eskola, Xefe do suco Fatumasi, Fahilebu no Metagou, Representante Luta Hamutuk no Representante Focal point iha sub Distrito Bazartete, nomos representante Joventude. Ejistensia husi komite iha Sub Distrito Bazartete ho objetivu hanesan tuir mai ne e; primeiro, liu komite ida ne e Luta Hamutuk bele kapasita no reforsa membru komunidade. Segundo, bele bele promove partisipasaun maksimu husi Autoridade lokal no komunidade hodi bele partisipa iha prosesu dezenvolvimentu nasional iha nivel baze. Terseiro, Autoridade lokal no komunidade bele halo kontrolo ba exsekusaun orsamentu iha sira nia distrito no sira nia area rasik. Komite tau matan ona ba projeitu 3, ne ebé relasiona ho bee moos iha sub distrito Bazartete. Projeitu hirak ne e hahu iha 2010, mak hanesan: 1. Projeitu Instalasaun kanu, tembok keliling/moru hadulas ba makina sanyo, no Instalasaun eletrisidade ba area bee matan hodi bele liga ba makina Sanyo iha suku Lauhata ho total orsamentu hamutuk USD $ Konstruksaun sistema be e moos gravitasaun iha Aldeia Urluli, Fatureno, Ergoa no fatuhuo- Suco Leorema. Total orsamentu hamutuk USD $ Projeitu perfurasaun no instalasaun be e moos iha Aldeia Mota Ikun-Suco Mota Ulun ho total orsamentu hamutuk $ 80, Bazeia ba resultadu monitoramentu husi projeitu tolu ne e, projeitu rua mak implamenta ona. Projeitu ida iha suku Leorema la implementa, tamba alokasaun orsamentu la sufisiente atu implementa 5 Livru OGE 2010, No. 2, Pajina 56. LUTA HAMUTUK2

8 projeitu. Neduni, bazeia ba ejisensia komunidade no Komite Monitoramentu Governu aloka fali orsamentu ba tinan Maibe, iha tinan 2011 projeitu ida ne e moos la konsege implementa ho razaun orsamentu la too tan. Neduni, Governu re-aloka tan orsamentu ba tinan Ho realidade ne e, Komite sei kontinua tau matan to o projeito ne e implementa. Problema ida ne e akontese tamba Governu la seriu hodi halo Studu antes aloka orsamentu ba projeitu. Husi projeitu rua ne ebé mak implamenta ona ne e, komite fo fokus no halo impact assessment ba projeitu iha aldeia Mota Ikun-Suku Mota Ulun nudar target avaliasaun/assesment. B. Objektivu ba Beneficiary Impact Assessment Objektivu husi assessment ida ne e mak atu buka hatenee opinaun Komunidade kona ba implementasaun projeitu ho nia impaktu. Pontus hirak tuir mai ne e mak sai nudar asumsi dasar: 1. Implementasaun projeitu atinji duni Metas no objektivu politika Sekretariu de Estado da Eletrisidade, Água e Urbanizasaun/Diresaun Nasional de Águas e Saneamento ka lae? 2. Oinsa tranparansia iha implementasaun projeitu bee moos? 3. Oinsa ho partisipasaun Komunidade? 4. Oinsa Sustentabilidade projeitu ne e rasik? C. Benefisiu husi Beneficiary Impact Assesment Depois de assesment ne e, komite monitoramentu no Luta Hamutuk bele hato o rekomendasaun balun ba Governu, hodi bele hadia diak liu tan nia planu dezenvolvimentu iha seitor bee moos no saneamentu. Komite ho Luta Hamutuk mos hanoin katak ho assessment ne e, bele ajuda liu tan membru komite sira nomos autoridade lokal hodi bele hatene prosesu no impaktu husi investimentu orsamentu Geral do Estadu ba komunidade, liu-liu iha seitor bee moos no saneamentu. D. Fatin Beneficiary Impact Assessment Fatin assessment halo iha aldeia Mota Ikun- Suku Mota Ulun. Suku ida ne e administrativamente parte ba Sub Distrito Bazartete. Total Populasaun iha suku ne e hamutuk 1,831 ho total uma kain Geografikamente suku distinadu iha parte este baliza ho suku Tibar. Iha parte sul baliza ho suku Fatumasi no iha parte oeste baliza ho suku Lauhata. Mayoria populasaun iha suku ida ne e moris ho vida agrikultor no peskador. 6 Sensus Populasaun no Uma Kain 2010, Distribuisaun Populasaun tuir Area Administrativu, Volume 2, Ministeriu Finansa 3LUTA HAMUTUK

9 KAPITULU II Enkuadramentu Teoriku Tuir paradigma Governu atu halao Dezenvolvimentu seitor infrastruktura bee moos, bazeia ba politika hanesan tuir mai ne e:...água potável como as principais prioridades emtermoos de infraestruturas uma vez que estes projectos irão claramente contribuir para a saúde física, cultural e económica do país. 7 Bazeia ba politika Governu iha leten Ministeriu Infrastruktura liu husi Sektretariu do Eletrisidade Agua e Saneamentu no Urabanizasaun, tau prioridade iha seitor agua hanesan tuir mai ne e: a. Continuação da reabilitação do abastecimento de água nas áreas urbanas. b. Aumento de estabelecimentos de abastecimento de água nas zonas rurais 8. Ho prioridade hirak iha leten Governu liu husi Sekretariu de Estado da Eletrisidade, Água e Urbanizasaun nia metas no objektivu importante hanesan tuir mai ne e: Metas: 1. Angariar novos consumidores. 2. Utilização de bombas de elevação elétricas a funcionar bem e dentro do cronograma estabelecido. 3. Fornecer água potável às comunidades. 4. Qualquer outra alternativa para disponibilizar água potável através do sistema existente. 5. Facilitar o acesso das comunidades à água potável em 69 aldeias, com impacto directo e positivo para a sua saúde e higiene, além de melhorar a economia nos 13 distritos. 6. Melhorar a higiene das comunidades e permitir a utilização de latrinas e casas de banho. Objektivu: 1. Angariar novos consumidores; 2. Reduzir o desperdício de. água e aumentar a quantidade ea qualidade da água; 3. Melhorar o abastecimento de água potável em Díli e nos distritos 4. Melhorar a higiene e e facilitar o acesso das comunidades à água potável a não mais de 100 m de distância das suas casas. 5. Garantir a boa qualidade da água e prevenção de doenças transmissíveis decorrentes da insuficiência de latrinas e casas de banho, de modo a alcançar os Objectivos de Desenvolvimento do Milénio (MDG 2015). 9 7 Livro Orsamentu Geral do Estadu 2010, No1Pajina 8. 8 Livro Orsamentu Geral do Estadu 2010, No1Pajina LIVRU Orsamentu Geral do Estadu 2010, No. 1, pajina LUTA LUTA HAMUTUK4

10 Atu atinji Metas no objektivu hirak iha leten iha mos hanoin seluk, ne ebé mak dehan katak laos deit hari infrastruktura bee moos em termus kuantidade, maibe tenke bee moos ida ne ebe mak viabel no iha kualidade atu konsume. Tamba tuir dadus katak total air tawar iha mundo iha deit 4%. Husi 4% ne ebé mensiona ne e iha deit 1% mak viabel atu konsume (Prof Dr Sari Bahagiarti ahli hidrogeologis). Ho razaun ida ne e mak ita tenke kuidadu wainhira atu konsume bee moos. Bazeia ba kondisaun kona ba kualidade no kuantidade bee moos, ita bele konsidera mos perspektiva balun hanesan tuir mai ne e Kualitas air secara umum menunjukkan mutu atau kondisi air yang dikaitkan dengan suatu kegiatan atau keperluan tertentu. Sedangkan kuantitas menyangkut jumlah air yang dibutuhkan manusia dalam kegiatan tertentu. Air adalah materi esensial di dalam kehidupan, tidak ada satupun makhluk hidup di dunia ini yang tidak membutuhkan air. Sebagian besar tubuh manusia itu sendiri terdiri dari air. Tubuh manusia rata-rata mengandung air sebanyak 90 % dari berat badannya. Tubuh orang dewasa, sekitar 55-60%, berat badan terdiri dari air, untuk anak-anak sekitar 65% dan untuk bayi sekitar 80%. Air bersih dibutuhkan dalam pemenuhan kebutuhan manusia untuk melakukan segala kegiatan mereka (Artikel Urip Santoso). Neduni, tuir perspektiva kona ba bee moos ne ebé mensiona iha leten ita bele simu tan esplikasaun tuir mai ne ebé dehan katak perlu diketahui bagai-mana air dikatakan bersih dari segi kualitas dan bisa digunakan dalam jumlah yang memadai dalam kegiatan seharihari manusia. Ditinjau dari segi kualitas, ada beberapa persyaratan yang harus dipe-nuhi, di antaranya kualitas fisik yang terdiri atas bau, warna dan rasa, kulitas kimia yang terdiri atas ph, kesadahan, dan sebagainya serta kualitas biologi diman air terbebas dari mikroorganisme penyebab penyakit. Agar kelangsungan hidup manusia dapat berjalan lancar, air bersih juga harus tersedia dalam jumlah yang memadai sesuai dengan aktifitas manusia pada tempat tertentu dan kurun waktu tertentu 10. Ho argumentu ida ne e mak iha nasaun balun iha standar kona bee moos. Ita bele konsidera nasaun Indonesia, ne ebé mak interpreta bee moos ho kualidade ba regulamentu Ministerial ne ebé mak dehan katak : Parameter kualitas air bersih yang ditetapkan dalam PERMENKES 416/1990 terdiri atas Parameter fisik, parameter kimiawi, parameter mikrobiologis 11. Iha parte seluk, atu atinji objektivu no standar hirak ne e Luta Hamutuk hanoin katak presiza iha transparansia no akuntabilidade e sustentabilidade husi projeitu bee moos. Ho transparansia no akontubilidade komunidade sira bele partisipa no hatene kona ba objektivu saida mak atu atinji iha prosesu dezenvolvimentu infrastruktura bee moos no oinsa projeitu ne e bele kontribui ba sustentabilidade bee moos agora no ba futuru. 10 KUALITAS DAN KUANTITAS AIR BERSIH UNTUK PEMENUHAN EBUTUHAN MANUSIA, Jurnal Urip Santoso, 18/01/ AIR BERSIH YANG LAYAK MINUM DAN DIKONSUMSI, 5LUTA HAMUTUK

11 KAPITULU III Metodolojia ba Beneficiry Impact Assesment A. Metodolojia Basiku Metodolojia ne ebe mak uza iha beneficiary impact assessmentu ne e mak uza apromisumasaun kualitativu. Tuir metodu ida ne e katak Pendekatan kualitatif adalah suatu proses pene elitian dan pemahaman yang berdasarkan pada metodologi yang menyelidiki suatu fenomena sosial dan masalah manusia. Pada pendekatan ini, peneliti membuat suatu gambaran kompleks, meneliti kata-kata, laporan terinci dari pandangan responden, dan melakukan studi pada situasi yang alami (Creswell, 1998:15). Bogdan dan Taylor (Moleong, 2007:3) mengemukakan bahwa metodologi kualitatif merupakan prosedur penelitian yang menghasilkan data deskriptif berupa kata-kata tertulis maupun lisan dari orang-orang dan perilaku yang diamati. 12 B. Metodo Halibur Dadus Metodo halibur dadus kualitativu ne ebé mak uza iha Beneficiary assessment mak hanesan tuir mai ne e: 1. In-Depth interview 2. Observasaun 3. Lee Dokumentus ne ebé mak relevante 4. Focus Group Discussions (FGDs) 13 C. Tekniko Foti Sampel Peskiza Tekniko foti sample iha peskiza kualitatifu ida ne e mak uza tekniko probability sampling. Tuir prof. Dr. Sugiyono: teknik probability sampling adalah teknik pemgambil sampel yang memberikan peluang yang sama bagi setiap unsur (anggota) populasi untuk dipilih untuk menjadi anggota sampel 14. Instrumento sampling mak uza hodi determina sample mak Sample size calculator no researcher Randomizer. Unit sampel ne ebé sei uza iha intervista mak uma kain (household), laos individual ka familia. Tamba iha kontekstu Timor-Leste uma ida bele iha familia barak. Neduni ami sei konsidera deit uma kain ida iha familia inti nia laran (nuclear family / household). Objetivu husi metodologia hirak ne e mak oinsa uza grupo ne ebé ki ik atu bele representa grupo ne ebé bot. Tamba kustu sei barak liu wainhira ita intervista hotu uma kain iha Suco ida nia laran. 12 Lembaga penelitian Mahasisiwa Penalaran Universitas negari Makasar, artikel- nalar/penelitian/116-metode-penelitian kualitatif.html. 13 Lembaga penelitian Mahasisiwa Penalaran Universitas negari Makasar, artikel- nalar/penelitian/116-metode-penelitian-kualitatif.html 14 Livru Memahami Penelitian Kualitatif, prof. Dr. Sugiyono, pajina 52 LUTA LUTA HAMUTUK6 HAMUTUK6

12 Tanba ne e aproximasaun sampling fo posibilidade atu bele halo seleksaun ba grupu ki ik ida husi total populasaun ne ebe iha. Metode sampel size calculator sei uza hodi determina sampel size no confidensial level nomos interval level. Iha prosesu determina sampel uma kain iha asesmentu ba projeitu bée moos ne e uza moos instrumentu Randomizer hodi halo selesaun ba numeru uma kain ne ebé mak sai hanesan sampel. Wainhira uma kain ne ebé selekta ona la marka prezensia durante intervista, peskizador sei intervista fali uma kain seluk ne eb besik. Uma kain ne ebé atu hetan seleksaun, normalmente sira ne ebe sai benefisiaru ba projeitu konstruksaun bee moos. Ho instrumentu randomizer no sampel size calculator, ekipa peskiza konsege determina ona sampel peskiza hamutuk uma kain 6 iha aldeia Mota Ikun, suku Mota Ulun ho numero 53, 90, 82, 33, 94, 14. Confidence level sampel hirak ne e bazeia ba sample size calculator nian metodolojia iha confidence level 99%. Ne e bele justifika katak total sampel neen (6) ne e bele respresenta uma total uma kain mak iha Suku refere no confidence interval level 51,41% ne ebé signifika katak resposta husi sampel uma kain ne e bele reprsenta uma kain iha suku hirak ne e nia resposta. Iha peskiza kualitatifu ne e mos sei halo intervista ho autor save sira iha komunidade laran, hanesan xefe suku. Objetivu husi intervista ho ema importante iha komunidade ne e para bele hetan informasaun ne ebé klean no peskiza bele komprehensivu. D. Analiza Dadus Metodolojia mak uza hodi analiza dadus mak analiza dadus kualitativu. Prosesu analiza dadus kualitativu ne ebé hanesan prosesu ida ne ebé interaktivu no aktivu. Tamba ne e peskizador kualitativu tenke leé dadus narativu dala barak, hodi buka hatene nia signifika ho klean hodi nune bele halo intrepretasaun. Tuir Morse dan Field (1995) mencatat bahwa analisis kualitatif adalah: proses tentang pencocokan data bersama-sama, bagaimana membuat yang samar menjadi nyata, menghubungkan akibat dengan sebab. Yang merupakan suatu proses verifikasi dan dugaan, koreksi dan modifikasi, usul dan pertahanan. Iha analiza dadus ba beneficiary impact assessesment ida ne e Luta Hamutuk kategoriza dadus tuir objektivu assessment. 7LUTA HAMUTUK

13 KAPITULU IV Diskripsaun No Rezultadu Analiza Dadus A. Diskripsaun Dadus Bazeia ba resultadu analiza dadus Luta Hamutuk halo diskripsaun tuir objektivu assesment hanesan tuir mai ne e: 1. Mapa asesu bee moos iha sub Distritu Bazartete Bazeia ba dadus sensus populasan 2010 kona ba sosial no ekonomia iha sub distritu Bazartete, ami identifika hanesan tabela tuir mai ne e: Grafiku 1.1 Uma kain Privadu tuir tipu fontes bee hemu Sub Distritu Bazartete Fontes: Livru Sensus 2010, Karateristiku sosial no ekonomia. Hare ba grafiku 1.1, hatudu katak tipu asesu bee moos familia iha sub distritu Bazartete 58% mak asesu ba bee moos tipu kanalizasaun bee moos to iha uma laran, uma liur, torneira publiko nomos kuaze 44% mak asesu ba tipu bee moos sira seluk. 8 LUTA LUTA HAMUTUK HAMUTUK8

14 1. Politika Governu Tuir Politika Governu liu husi Ministeriu Infrastruktura tau seitor agua hanesan prioridade iha prioridade B, ne ebé mak hateten katak.aumento de estabelecimentos de abastecimento de água nas zonas rurais 15. Ho objektivu Melhorar a higiene e e facilitar o acesso das comunidades à água potável a não mais de 100 m de distância das suas casas. 16 Bazeia ba Politika Governu iha leten ami identifika katak iha tinan 2010 Governu aloka orsamentu hamutuk US $ 7,605, ba 13 distritu (Livru OGE 2010, No 2). Husi total alokasaun orsamentu ida ne e kada distritu hetan alokasaun orsamentu hanesan iha grafiku tuir mai: Grafiku 1.1 Total alokasaun orsamentu Projeitu Bee moos iha 13 Distritu Husi total orsamentu Projeitu iha leten Luta Hamutuk identifika katak kada distritu hetan projeitu hanesa tuir mai ne e: Grafiku 1.2 Total alokasaun projeitu bee moos no saneamentu ba 13 distritu OGE Livru Orsamentu Geral do Estadu 2010, No.I, Pajina Livru Orsamentu Geral do Estadu 2010, No.I, Pajina 267 9LUTA HAMUTUK

15 Hare ba Grafiku 1.1 no 1.2 hatudu katak alokasaun orsamentu no alokasaun projeitu refleta Politika Governu. Tamba total projeitu hirak ne e Luta Hamutuk identifika katak bele atinji indikador Sekretariu do Estadu Eletrisidade agua e Saneamentu no Urbanizasaun nian ne ebé atu fo asesu agua potavel ba aldeia 69. Maske atinji ona objektivu Sekretariu do Estadu Eletrisidade agua e Saneamentu no Urbanizasaun, maibe Luta Hamutuk nia observasaun hatudu katak alokasaun orsamentu hirak ne e foin too deit nivel fornesementu agua. Maibe fornesementu agua hirak ne e bele viable ona tuir standar saude atu konsume ka lae, ne e seidauk iha indikador forte hodi bele garantia. Husi total alokasaun orsamentu no projeitu iha leten, distritu Liquisa hetan alokasaun projeitu bee moos hamutuk 11 hanesan tabela tuir mai ne e: Tabela 1.1 Alokasaun Projektu husi OGE 2010 ba Sub-distritu Bazartete No Tipo Projeitu Total Orsamentu($) 1 Instalasaun kanu, moro hadulas, no instalasaun electricidade iha Bomba/liga ba makina Sanyo, 60,000 Suco Lauhata- Bazartete 2 Instalasaun kanu, moro hadulas, no instalasaun electricidade iha Bomba Suco Dato - Distrito 60, Liquica Troka kanu antigo iha Cidade Liquica Konstruksaun bee moos Gravitasaun iha Aldeia Delesovti - Liquica Konstruksaun bee moos Gravitasaun iha Aldeia Pandevou no Kaikasavou - Liquica Konstruksaun bee moos Gravitasaun iha Aldeia Matebian/ Kanalehohuru - Liquica Konstruksaun bee moos Gravitasaun iha Aldeia Kaidiko - Liquica Konstruksaun bee moos Gravitasaun iha Suco Loidahar - Liquica Konstruksaun bee moos Gravitasaun iha 50,000 70,000 80,000 70,000 70, ,000 9 Aldeia Urluli, Fatune ero, -Ergoa, 100,000 Fatuhou Suco Leorema Liquica Perfurasaun no instalasaun bee moos iha Aldeia Motaikun Suco Motaulun Liquica Konstruksaun bee moos Gravitasaun iha Suco Lukulai Distrito Liquica 80,000 70,000 Fontes Livru OGE 2010, No. No 2, Desenvolvimento dos Distritos. 3. Implementasaun projeitu Bee moos iha aldeia Mota Ikun Bazeia resultadu beneficiary impact assessment, idetifika katak implementasaun projeitu bee moos iha aldeia mota ikun ho tipo projeitu perfurasaun no instalasaun ne ebe uza makina ho enerjia eletrisidade. Projeitu ida ne e implementas husi kompania Dato ho total orsamentu hamutuk USD 80,000. Ekipa ne ebé halo assesment hare katak bee moos ne e kuantidade diak, maibe komunidade sira seidauk uza masimu. Bazeia ba dadus ne ebé mak Luta Hamutuk hetan, loron ida komunidade iha aldeia Mota Ikun uza bee moos husi projeitu ida ne e kuaze litru/familia. Ekipa husi Luta Hamutuk identifika katak komunidade sira konsume bee moos husi projeitu ne e la tuir standar saude, ne ebé hateten katak valor mediu konsume ema ida mak 30 litru/loron/ema ida. Iha parte seluk ekipa Luta Hamutuk identifika katak, komunidade la konsege uza bee moos hirak ne e ho masimu, tamba la iha tanke iha estasaun tornera. Nune e moos identifika faktor positive balun mak hanesan; primeiro, projeitu ida ne e konsege muda kondisaun husi asesu bee masin ba bee moos. Segundu, konsege halo komunidade sira asesu bee LUTA HAMUTUK10

16 moos besik liu kompara ho antes projeitu ne e implementa. Tamba Antes projeitu implementa komunidade sira asesu bee moos ho distansia kuaze 1-1,5 km. Iha tempo mak hanesan ekipa Luta Hamutuk moos identifika dadus balun mak hane esan tuir mai ne e; primeiro, la iha informasaun husi Ministeriu Saude katak bee moos ne e tuir ona standar atu konsume ka seidauk. Tamba tuir komunidade katak bee moos husi projeitu ne e manas, ladun hanesan bee moos ne ebé mai husi foho. Segundu, kuaze mayoria familia iha aldeia Mota Ikun la iha haris fatin ho kualidade diak, tamba komunidade la iha kapasidade ekonomiku hodi halo. Terseiru, liu husi Focus Group Discussions identifika mos moras hanesan moras TBC, Malaria, Diarea ho kustipado ne ebé akontese iha Aldeia Mota Ikun. 4. Tranparansia Implementasaun projeitu be e moos. Bazeia resultadu intervista ho benefisiariu iha aldeia Mota Ikun Ekipa Luta Hamutuk identifika katak, em jeral la iha transparansia iha prosesu implementasaun projeitu. Problema ne ebe mak Luta Hamutuk identifika mak hanesan tuir mai ne e: a. Komunidade la hatene orsamentu hira mak aloka ba Projeitu Durante implementasaun projeitu ida ne e komunidade la iha informasaun kona ba alokasaun orsamentu ba projeitu. Tamba komunidade la iha informasaun husi Sekretariu Estadu Eletrisidade, Agua e Saneamentu no Urbanizasaun. Maske komunidade la iha informasaun offisial kona ba alokasaun orsamentu projeitu, maibe komunidade balun informalmente hatene alokasaun orsamentu husi membru komunidade seluk ne ebé dehan katak alokasaun kuaze USD$ ba projeitu ne e. b. Kompania la transparansia ba Komunidade Tuir politika transparansia ba esekusaun Orsamentu Geral do Estado, iha prosesu implementasaun projeitu ruma kompania iha dever atu transparante ba komunidade relasaun ho projeitu. Transparansia ne ebe mak kompania presiza halo mak tau kuadru projeitu iha fatin implementasaun projeitu, halo inkontru ho komunidade relasiona ho projeitu no fo kone esementu ba lider komunitariu. Durante implementasaun projeitu ne e akipa Luta Hamutuk identifika katak, Kompania tau duni kuadru projeitu iha fatin implementasaun maibe, Informasaun ne ebé mak kompania tau la kompleta. Tamba kompania tau deit naran kompania no durasaun projeitu, maibe orsamentu projeitu la tau iha kuadru projeitu. kompania moos la fo informasaun ba komunidade ho lider komunitariu sira kona ba implementasaun projeitu. Maske la iha informasaun klaru husi kompania, lider komunitariu halao nafatin nia knar no fo nafatin informasaun em jeral ba komunidade liu husi inkontru iha nivel aldeia. 5. Kualidade implementasaun projeitu fisiku bee moos Maske komunidade iha aldeia Mota Ikun desde de inisiu la iha informasaun kona ba material ne ebé mak kompania uza hodi halo konstruksaun, maibe nia resultado kualidade projeitu beé moos ne e diak. Ijemplu, kompania konsege uza paralon hodi dada bee moos, no la uza besi kanu. Paralon ne e tuir duni realidade rai iha Suku Mota Ikun ne ebe besik tasi ibun. Tuir komunidade katak se kompania uza besi kano bele fruzu lalais, tamba besik tasi. Maske nune, komunidade fo kritiku ba kompania katak paralon mak sira uza ho diameter kiik, ne ebé dala ruma iha tempo future mai sei la tahan wainhira bee sai bot no bele estraga makina. 6. Implementasaun projeitu la tuir Komunidade nia hakarak Implementasaun projeitu la tuir komunidade nia nesesidade domestika/ladun besik ba sira nia uma, tamba la iha tanke iha estasaun tornera (Penampungan transisi). Realidade ne e halo komunidade sira seidauk uza bee moos ne e ho efektivu no efesiensia tamba fatin kuru bee dook nafatin. Kondisaun ida ne e mak halo komunidade sei uza bee posu hodi haris maske bee ne e nia sabor mer/masin. Problema ida ne e akontese tamba komunidade la partisipa iha prosesu planeamantu husi inisiu to implementasaun projeitu. Problema ida ne e moos mak halo implementasaun projeitu la tuir komunidade nia presiza. Ijemplu komunidade hakarak presiza tau tanke transisaun iha estasaun tornera, maibe kompania la halo tuir. Iha tempo mak hanesan, komunidade hakarak kanalizasaun bee moos presiza dook husi Estrada, tamba Governu iha planu atu halo luan Estrada, maibe kompania kanaliza bee moos besik Estrada no iha posibilidade atu sobu fali wainhira projeitu estrada hahu. Ida bele gasta LUTA HAMUTUK 11

17 tan osan no tempo para hadia, tamba ne e mak komunidade konsidera kompania no Governu ladun koordena didiak no gasta osan la ho planu mak integradu. 7. Partisipasaun Komunidade ba Implementasaun Projeitu Em termus partisipasaun, ekipa Luta Hamutuk konsege identifika pontus importante balun tuir mai ne e: Iha prosesu planeamentu ba projeitu bee moos ladun iha konsultasaun ne ebé diak ho komunidade. Partisipasaun komunidade ladun maximu iha kontekstu halo Monitorizasaun no kontrolo ba projeitu. Maibe komunidade balu konsege halo monitorizasaun no advokasia. Ijemplu konsege identifika kata kompania tau kuadru projeitu maibe la tau orsamentu. Maibe, iha prosesu implementasaun konsege kria mekanismu servisu ho sistema rotasaun. Ida ne e bele fo espasu ba partisipasaun komunidade. Iha tempo mak hanesan, durante implementasaun projeitu bee moos komunidade konsege partisipa, hanesan sai trabalhador iha projeitu hodi hit fatuk, simenti, no raihenek. 8. Sustentabilidade Bee moos Sustentabilidade projeitu ne e importante, Neduni presiza iha jestor ne ebé bele responsabiliza hodi halo kontrolo, distribuisaun no manutensaun. Maske projeitu ne e kompania sira seidauk entrega formalmente ba lider komunitariu, maibe komunidade hari ona Grupo Maneija Fasilidade (GMF) ne ebé sei halo manajementu ba projeitu bee moos ida ne e. Atu garante sustentabilidade projeitu ida ne e grupo GMF ho komunidade sei kontribui orsamantu kada uma kain ho total USD 0,50 cent, hodi halo manutensaun ba projeitu bee moos. B. Resultadu Analiza Dadus 1. Kondisaun Asesu bee moos iha Sub Distritu Bazartete Bazeia ba grafiku 1.1 iha leten Luta Hamutuk analiza katak kuaze komunidade ho total 56% mak asesu ba bee moos too iha uma laran, uma liur, no torneira publiko no iha deit 44% mak asesu ba fasilidade bee moos konvesional. Husi total 56% iha 2% deit mak hetan asesu bee moos too uma laran. Maibe kondisaun ida ne e Luta Hamutuk analiza katak seidauk bele garantia katak komunidade nia asesu ba bee moos tuir stadar saude nian ne ebe mak bele konsume tuir kuantidade no kualidade bee moos. Ekipa Luta Hamutuk moos analiza katak laos deit kuantidade bee moos mak bele garantia katak komunidade bele Konsume tuir standar. Maibe kualidade bee mak sai mos faktor importante atu atinji standar saude komunidade. Bazeia ba dadus ne ebe mak ekipa Luta Hamutuk hetan iha assessment ne e hatudu katak, maske em termus kuantidade iha peningkatan komsumsi ba bee moos, maibe em termu kualidade seidauk tuir standar parameter fisiko, parameter kimiawi, parameter mikrobiologis. Ho argumentu iha leten ekipa Luta Hamutuk bele foti resume katak fornesementu bee moos ba komunidade durante ne e foin to nivel kuantidade, seidauk too nivel uza bee moos tuir kualidade. LUTA HAMUTUK12

18 2. Politika orsamentu la Refleta Metas no objektivu Bazeia ba resultadu diskripsaun dadus iha leten ekipa Luta Hamutuk analiza katak Governu iha ona politika infrastruktura relasiona ho bee moos. Maibe politika alokasaun orsamentu mak la refleta politika Governu. Realidade ida ne e hatudu kontradisaun internal entre politika dezenvolvimentu no politika alokasaun orsamentu rasik. Ne e duni dala barak Governu la konsege atinji objektivu husi nia politika dezenvolvimentu rasik. Iha parte seluk, planu orsamentu la konsege refleta objetivu dezenvolvimentu, inklui projeitu bee moos. Tamba Governu la konsege interpreta objetivu ideal ba iha planu orsamental. Ijemplu iha politika Governu iha objektivu prinsipal ne ebe hatete katak, Garantir a boa qualidade da água e prevenção de doenças transmissíveis decorrentes da insuficiência de latrinas e casas de banho, de modo a alcançar os Objectivos de Desenvolvimento do Milénio (MDG 2015) 17. Maibe labele atinji objetivu ne e, tamba planu orsamentu la refleta objektivu. Ita bele hare total projeitu hamutuk 92 projeitu bee moos ba 13 distritu, maibe iha deit alokasaun projeitu ida(1) MCK/Lavandaria Publiku iha distritu Dili ho total orsamentu hamutuk US $ 100, iha tinan Kondisaun ida ne e halo Governu rasik la atinji moos metas mak Sekretariu do Estadu Elterisidade e Agua Saneamentu no Urbanizasaun ne ebe defini ona katak...melhorar a higiene e das comunidades e permitir a utilização de latrinas e casas de banho. 18 Ekipa Luta Hamutuk moos analiza katak susar atu atinji objektivu MDG maske tuir metas Governu hateten katak...reduzir o desperdício de água e aumentar a quantidade ea qualidade da água; maibe realidade komunidade seidauk bele konsume bee moos tuir standar saude. Maske la atinji Metas no objektivu Sekretariu do Estadu Eletrisidade e Agua Saneamentu no Urbanizasaun balu, maibe em jeral ita bele dehan katak Governu konsege atinji objektivu balun. Ijemplu Governu fasilita ona bee moos ba komunidade ho distansia 100 metrus husi komunidade nia uma iha kuaze 69 aldeia iha Timor Leste. 3. Implementansaun Projeitu bee moos iha aldeia Mota Ikun versus Politika Governu. Tuir resultadu analiza Luta Hamutuk katak implementasaun projeitu bee moos iha aldeia Mota ikun tuir duni metas Sekretariu do Estadu Eletrisidade e Agua Saneamentu no Urbanizasaun ne ebé dehan katak, Utilização de bombas de elevação elétricas a funcionar bem e dentro do cronograma estabelecido. Objektivu husi implementasaun projeitu ne e mak atu Reduzir o desperdício de água e aumentar a quantidade e a qualidade da água. 19 Maske atinji metas no objektivu projeitu ne e Maibe ekipa Luta Hamutuk analiza katak la atinji metas no objektivu ne e ho masimu. Ho argumentu katak wainhira ita konta konsume bee moos komunidade husi projeitu ne e, loron ida litru/familia 17 Livru OGE 2010, No I, pajina Livru OGE 2010, No I, pajina Livru OGE 2010, No, I, pajina 267 LUTA HAMUTUK 13

19 ba membru familia nain 5-8 (Demography and Health Survey , 12). Membru familia ida bele konsume 13 litru/loron/ema ida. Realidade ida ne e hatudu katak komunidade konsume bee moos seidauk tuir standar saude, ne ebé dehan katak konsume bee moos ema ida valor ho valor mediu mak 30 litru/loron/ema ida. Ekipa assessment moos analiza katak iha kondisaun seluk ne ebé mak halo komunidade la uza projeitu bee moos hirak ne e ho masimu hanesan la iha tanke iha estasaun tornera, komunidade depende ba enerjia eletrisidade. Kondisaun ida ne e hotu halo komunidade defini prioridade uza beemoos hanesan tuir Komunidade katak ami uza bee moos ba tein, fase bikan no hemu. Kona ba haris no fase roupa ami uza nafatin bee masin. 20 Maske seidauk atinji objektivu lolos, maibe konsege ona atinji target balun balun husi Governu, Fornecer água potável às comunidades 21, Iha kontekstu ida ne e, komunidade asesu ona ba bee moos husi projeitu perfurasaun ida ne e. Ijemplu impaktu projeitu ida ne e konsege muda kondisaun asesu husi asesu bee masin ba bee moos ne ebé mak la masin. Luta Hamutuk hakarak temi mos parte fraku ida ne ebé mak seidauk konsege atinji, ijemplu hanesan tuir mai ne e: Tuir metas Governu katak Melhorar a hygiene, maibe ami hare katak kualidade bee moos seidauk hetan inspeksaun direita husi Departementu Saude. Projeitu ne e la konsege atinji objektivu importante ne ebé dehan katak Garantir a boa qualidade da água e prevenção de doenças transmissíveis decorrentes da insuficiência de latrinas e casas de banho, de modo a alcançar os Objectivos de Desenvolvimento do Milénio (MDG 2015). 22. Tamba bee moos ne e seidauk iha testu (no test yet) antes komunidade konsume. Mayoria komunidade mak seidauk iha haris fatin tuir standar modernu. Ita bele hare deklarasaun komunidade ida ne e, iha ami nia aldeia familia barak mak seidauk iha casadebanho no latrinhas tamba la iha orsamentu atu halo casa de banho no latrinhas. 23 Luta Hamutuk moos analiza katak projeitu ida ne e susar atu hamenus moras iha aldeia hanesan moras TBC, Malaria, Diarea ho kustipado hodi alkansa objektivu ne ebé dehan katak prevenção de doenças transmissíveis decorrentes da insuficiência de latrinas e casas de banho Implementasaun Projeitu La iha transaparansia no akuntabilidade Ekipa assessment analiza katak Prosesu implementasaun projeitu bee moos iha aldeia Mota ikun la iha transparansia no akuntabilidade. Tamba Primeiru, la iha kontrolo ne ebe diak husi Governu iha nivel distrital. Segundu, komunidade la iha informasaun kona ba planu Governu, kontratu, dezenhu, BOQ projeitu. Terseiru, komunidade moos seidauk hatene didiak nia papel hanesan benefisiariu hodi halo kontrolo ba implementasaun projeitu. Tamba Governu la enkoraza no suporta komunidade. Ikus mak kompania hanesan implementador mos la iha vontade no inisiativa hodi garantia transparansia no akuntabilidade ba komunidade. Kondisaun ida ne e halo implementasaun projeitu la tuir komunidade nia presiza. Komunidade moos la hatane implementasaun projeitu ne e tuir kontratu ka lae. Realidade hirak ne e akontese, tamba prosesu planeamentu la dun involve komunidade nudar benefisiariu. Akuntabilidade projeitu mos ladun iha, tamba to agora kompania seidauk entrega formalmente ba komunidade no lider komunitariu. Iha pontus seluk ami mos hakarak dehan katak, implementasaun projeitu ida ne e la dun iha koordenasaun entre Ministerial. Tanba projeitu kanalizasaun projeitu ida ne e besik liu Estrada no iha tempo mak hanesan, Departementu seluk iha planu atu haluan Estrada. Komunidade hanoin ona katak, wainhira projeitu Estrada lao, sei sobu fali kanalizasaun bee moos ne ebé besik estrada. 20 Intervista no FGDs ho Komunidade iha Loron 25./10/ 2011 no 17./12/ Livru OGE 2010, No, I, pajina Livru OGE 2010, No, I, pajina Intervista no Esplikasaun komunidade iha FGDs, iha data 25./10/ 2011 no 17./12/ Livru OGE 2010, No. I, pajina 268 LUTA HAMUTUK14

20 5. Kualidade Projeitu diak Tuir ekipa assessment nia analiza katak fisikamente kualidade projeitu ne e diak. Tamba kompania uza duni material ne ebe mak kondis ho kondisaun terenu, hanesan uza paralon buraxa. Tamba kondisaun rai masin ne ebe halo material hirak ne e la veruzin. Se uza besi kanu bele at lalais tamba la tahan ho tasi ben. Maske kualidade projeitu ne e diak, maibe ekipa assessment analiza katak planeamentu projeitu ne e ladun diak. Tamba material projeitu (parolon) hirak ne e mak la tuir kapasidade makina. Tamba parolon ne ebe mak uza kiik liu kompara ho makina sanyo. Kondisaun ida ne e ekipa assessment analiza katak sei fo impaktu ba makina, tamba presaun bee boot maibe paralon hirak ne e kiik, no tempo ruma paralon ne e bele nakfera ne ebé bele estraga mós makina. 6. Partisipasaun komunidade A. Partisipasaun komunidade iha implementasaun projektu Ekipa assessment analiza katak Partisipasain komunidade iha implementasaun projeitu ne e la sufisiente tamba orsamentu projektu ne ebé limitadu. Tamba ne e mak kompania konsege involve deit komunidade ho sistema servisu rotativa ho tipo servisu mak hiit simenti, rai henek no fatuk. Maibe Luta Hamutuk analiza katak partisipasaun komunidade hirak ne e sufisiente bazeia ba orsamentu projektu. Kondisaun ida ne e hatudu katak investimentu Orsamentu jeral Estadu iha area rural foin konsege absorve trabalhadores temporariu. B. La dun iha konsultasaun ho komunidade Durante prosesu planeamentu, diresaun Sekretaria de Estado da Elestrisidade, Água e Urbanizasaun ladun halo konsultasaun ne ebé diak ho komunidade wainhira proposta orsamentu ba projeitu ida ne e. Kondisaun ida ne e halo implementasaun projeitu la tuir komunidade nia hakarak e la tuir metas no objektivu Sekretariu de Estado da Elestrisidade, Água e Urbanizasaun rasik. Tuir Luta Hamutuk nia hanoin, katak wainhira partisipasaun komunidade lao ho maksimu bele fo oportunidade ba komunidade atu kontrola no tau matan ba projeitu. Ida ne e bele garantia prosesu manutensaun no projeitu nia sustentabilidade. Iha tempo hanesan wainhira komunidade partisipa maksimu, komunidade moos bele hetan benefisiu direita husi prosesu implementasaun projeitu. Ijemplu, komunidade bele hetan osan husi wainhira servisu ba projeitu. Ida ne e bele garantia katak osan husi projeitu, bele sirkula moos iha komunidade leet. 7. Ladun iha sustentabilidade bee moos ba longo prazu Maske implementasaun ne e tuir duni metas no objektivu Sekretaria de Estado da Elestrisidade, Água e Urbanismo, no komunidade hari ona Grupo Maneija Fasilidade (GMF) hodi halo jestaun ba bee, maibe Luta Hamutuk analiza katak susar atu garante sustetabilidade bee moos ne e. Tamba komunidade la iha kapasidade ekonomia atu halo manutensaun ba makina. Maske ho kontribuisaun kada familia nian USD 0,50 sentavus kada fulan bele moos kontribui ba manutensaun, maibe susar atu sustenta ba GMF hodi halo manutensaun no halo operasaun ba bee moos. Nune moos iha tempo ruma komunidade rasik sei araska atu hetan USD 0,50 cent, tamba kuaze pendapatan individual iha Timor Leste kada loron USD 0,80 cent(timor Leste Poverty Survey, November 2008). 15 LUTA HAMUTUK

21 KAPITULU V Konklusaun no Rekomendasaun A. Konklusaun Bazeia ba diskripasaun no resultado assessment ne ebé mensiona iha reportazem ne e, ekipa Luta Hamutuk ne ebé mak halo assessment ne e hakarak foti konklusaun hanesan tuir mai ne e: Kondisaun asesu bee moos iha sub distritu Bazartete, ne ebe mapa hatudu katak komunidade foin 56% mak asesu ba bee moos to iha uma laran, uma liur no tornera publiko. No kuaze 44 % mak asesu bee moos liu husi sistema konvensional sira seluk. Realidade ida ne e seidauk bele garante katak komunidade sira bele konsume bee moos tuir standar saude, nune moos Sekretaria de Estado da Elestrisidade, Água e Saneamentu no Urbanizasaun seidauk bele garante kualidade no kuantidade bee moos ho maksimu. Luta Hamutuk moos hakarak dehan katak, alokasun orsamentu liu husi projeitu infrastruktura bee moos iha tinan 2010, seidauk refleta metas no objektivu governu nian rasik. Kondisaun ida ne e hatudu katak sei susar atu atinji objektivu mak Governu liu husi Sekretariu de Estado da Elestrisidade, Água e Urbanizasaun define ona iha tinan fiscal Implementasaun projeitu foin to nivel fornesementu bee moos deit. Seidauk bele fornese bee moos ho kualidade diak ba komunidade. Tamba ne e mak susar atu hamenus moras hirak ne ebe iha aldeia Mota Ikun (hanesan moras TBC no Diarea). Kondisaun ne ebé mak mensiona iha pontus hirak iha leten ne e akontese, tamba la iha transparansia no akuntabilidade, nomos ladun iha partisipasaun iha prosesu planeamentu to o implementasaun. Faktor ida ne e akontese, tamba Governu sei konsidera komunidade hanesan objektu/target ba projeito, no la konsidera komunidade hanesan autor importante husi prosesu dezenvolvimentu tomak. B. Rekomendasaun Depois de ekipa Luta Hamutuk foti prekupasaun komunidade no analiza dadus, tuir mai hakarak hato o mos rekomendasaun balun: Rekomenda ba Sekretariu do Estadu Eletrisidade Agua e Saneamentu no Urbanizasaun, atu halo planu dezenvolvimentu no orsamentu tenke bazeia ba metas no objektivu mak determina. Atu nune e alokasaun orsamentu bele refleta metas no objektivu, hodi nune e komunidade bele konsume bee moos tuir standar saude nian. Rekomenda ba Governu liu-liu Ministeriu Saude no Sekretariu do Estadu Eletrisidade Agua e Saneamentu no Urbanizasaun hodi halo testu ba bee moos, antes distribui ba komunidade atu Konsume. Hodi nune e komunidade bele konsume tuir standar saude nian. LUTA LUTA HAMUTUK16

22 Rekomenda ba Governu liu liu Sekretariu do Estadu Eletrisidade Agua e Saneamentu no Urbanizasaun atu involve komunidade iha prosesu planeamentu ba projeitu bee moos, hodi nune e projeitu bele refleta komunidade nia kondisaun no presiza. Rekomenda ba Sekretariu do Estadu Eletrisidade Agua e Saneamentu no Urbanizasaun atu halo supervizasaun no kontrolo ba implementasaun projeitu, hodi nune implementasaun projeitu hirak ne e bele iha kualidade, transparansia no akuntabilidade. Fo hanoin moos ba komunidade atu halo Monitoramentu ba projeitu bee moos, no projeitu sira seluk ne ebe mai husi Orsamentu Geral do Estadu. Atu nune e projeitu hirak ne e bele implementa tuir objektivu planu mak determina ona no tuir komunidade nia kondisaun no presiza. Rekomenda ba Sekretariu do Estadu Eletrisidade Agua e Saneamentu no Urbanizasaun no kompania sira, atu fasilita komunidade sira ho dokumentus ne ebé relasiona ho projeitu bee moos. Hodi nune e komunidade sira bele halo monitoramentu bazeia ba dokumentus projeitu hirak ne e. Prosesu tranferensia dokumnetus relevante ne e, nudar baze ida ho promove partisipasaun, nomos promove transparansia no akuntabilidade kompania no Governu ba nia komunidade rasik. LUTA HAMUTUK 17

23 Referensi Afriani Iyan H.S, Metode Pene elitian Kualitatif, Lembaga pene elitian Mahasisiwa Penalaran Universitas ne egari Makasar, elitian/116-metode-pene elitian-kualitatif.html. 17 January AIR BERSIH YANG LAYAK MINUM DAN DIKONSUMSI /01/31/ air- bersih-layak-minum-dikonsumsi. Kelana Sarwan, Mahasiswa Ushuluddin UIN Suska Riau, Air Untuk Kita Semua et Ministeriu Finansa Timor Leste, Dirasaun Nasional Statistiku, Livru Sensus Populasaun 2010 Volume 3. Minister of Finance Timor Leste, Gene eral Budget Of the state for Timor Leste 2010 No. 1. Ministeriu Finansa Timor Leste, Livru Orçamento Geral do Estado 2010 E Plano do Estado para 2010, Documento Orçamental No 2, Desenvolvimento dos Distritos, 1 Jane eiro a 31 Dezembro de Ministério das Finanças Timor Leste, Livru Orçamento Geral do Estado 2010 E Plano do Estado para 2010, 1 Jane eiro a 31 Dezembro de Prof. Dr. Sugiyono, Livru Memahami Pene elitian Kualitatif, Pene erbit Alfabeta, Cetak 4, Agusto Santoso Urip, KUALITAS DAN KUANTITAS AIR BERSIH UNTUK PEMENUHAN KEBUTUHAN MANUSIA, 18/01/2010, Jurnal Urip Santoso. Website Water aid Timor Leste. LUTA HAMUTUK18

24 Perfil Zenilton Zeneves servisu iha Luta Hamutuk Institute hanesan Peskizador Luta Hamutuk nian nebe finaliza nia eskola sekundariu iha eskola sekundariu No. 1 Lospalos Distritu Lautem. Peskizador mos atende treinamentu Quantitative Research Training iha tinan 2008 husi Progresso Timor Leste. Atende treina-mentu Qualitative Research iha tinan 2009, iha Dili husi Banku Mundial Timor Leste. Atende treinamentu kona ba FGDs iha tinan 2011 husi The International Republican Institute no atende treinamentu iha tinan 2011 kona ba Social accountability Tools Training iha Bangkok husi ANSA- Connecting Citizen To Improve Governance. Iha Parte seluk Peskizador mos partispa iha peskiza balu hanesan peskiza Kualitatif kona ba: Expanding State, Expectant Citizens: Local Perspectives on Government Responsibility in Timor-Leste (Justice for the Poor/ World Bank) iha tinan 2009 ho Banku Mundial. Peskizador mos sai project assisstent ba peskiza FGDs kona ba identifika prioridade dezenvolvimentu no Modelu Komunikasaun entre partidus politiku ho Konstituente iha Distritu 8 iha Timor Leste ho The International Republican Institute iha tinan LUTA HAMUTUK 19

25

Job Diagnostic Survey (JDS)

Job Diagnostic Survey (JDS) Job Diagnostic Survey (JDS) Bagian Satu Kuesioner bagian ini meminta Anda untuk menggambarkan pekerjaan Anda, secara seobjektif. Contoh pertanyaan dan cara menjawabnya sebagai berikut: Sejauh mana pekerjaan

Lebih terperinci

A-N-T-I Aliansi Nasionál Timor-Leste ba Tribunál Internasionál (THE TIMOR-LESTE NATIONAL ALLIANCE FOR AN INTERNATIONAL TRIBUNAL)

A-N-T-I Aliansi Nasionál Timor-Leste ba Tribunál Internasionál (THE TIMOR-LESTE NATIONAL ALLIANCE FOR AN INTERNATIONAL TRIBUNAL) A-N-T-I Aliansi Nasionál Timor-Leste ba Tribunál Internasionál (THE TIMOR-LESTE NATIONAL ALLIANCE FOR AN INTERNATIONAL TRIBUNAL) Tel: 77289241 or 77179655 / 77402231 e-mail: lanarra.del@gmail.com, atino@laohamutuk.org

Lebih terperinci

(THE TIMOR-LESTE NATIONAL ALLIANCE FOR AN INTERNATIONAL TRIBUNAL)

(THE TIMOR-LESTE NATIONAL ALLIANCE FOR AN INTERNATIONAL TRIBUNAL) A-N-T-I Aliansi Nasionál Timor-Leste ba Tribunál Internasionál (THE TIMOR-LESTE NATIONAL ALLIANCE FOR AN INTERNATIONAL TRIBUNAL) Tel: +670-77289241 ka +670-77179655 / +670-77402231 e-mail: lanarra.del@gmail.com,

Lebih terperinci

Submisaun ba Komisaun A, Parlamentu Nasional Republika Demokratika Timor-Leste. Husi La o Hamutuk. Kona-ba esbosu lei

Submisaun ba Komisaun A, Parlamentu Nasional Republika Demokratika Timor-Leste. Husi La o Hamutuk. Kona-ba esbosu lei La o Hamutuk Instituto Timor-Leste ba Analiza no Monitor Desenvolvimento 1/1a Rua Mozambique, Farol, (P.O. Box 340) Dili, Timor-Leste Tel: +670-3325013 ka +670-7234330 email: info@laohamutuk.org Web: http://www.laohamutuk.org

Lebih terperinci

BAB IV PEMBAHASAN HASIL PENELITIAN. jenis kelamin (b) tingkat pendidikan (c) pekerjaan (d) masa kerja:

BAB IV PEMBAHASAN HASIL PENELITIAN. jenis kelamin (b) tingkat pendidikan (c) pekerjaan (d) masa kerja: BAB IV PEMBAHASAN HASIL PENELITIAN 4.1. Gambaran Umum Responden Dalam penelitian ini yang menjadi responden adalah sejumlah masyarakat Desa Costa yang diambil sebagai sampel yaitu sebanyak 100 orang secara

Lebih terperinci

Kerja sama Timor-Leste dan Kuba Di bidang Kesehatan

Kerja sama Timor-Leste dan Kuba Di bidang Kesehatan gratis gratis gratis gratis gratis gratis Buletin La o Hamutuk Vol. 9, No. 2 Agustus 2008 Kerja sama Timor-Leste dan Kuba Di bidang Kesehatan S etelah merdeka dari Indonesia, negara baru Timor- Leste dituntut

Lebih terperinci

ANALISIS KINERJA PASAR PADA SALURAN PEMASARAN KOPI ORGANIK DI SUBDISTRITO AINARO VILA, DISTRITO AINARO, TIMOR-LESTE

ANALISIS KINERJA PASAR PADA SALURAN PEMASARAN KOPI ORGANIK DI SUBDISTRITO AINARO VILA, DISTRITO AINARO, TIMOR-LESTE LAMPIRAN Lampiran 1 : Panduan Kuesioner untuk Petani Kuesioner penelitian dengan judul : ANALISIS KINERJA PASAR PADA SALURAN PEMASARAN KOPI ORGANIK DI SUBDISTRITO AINARO VILA, DISTRITO AINARO, TIMOR-LESTE.

Lebih terperinci

Setiap negara perlu untuk mengatur sumber daya

Setiap negara perlu untuk mengatur sumber daya Buletin La o Hamutuk Vol. 5, No. 1 Januari 2004 Otoritas Perbankan dan Pembayaran Untuk definisi dari kata-kata yang dicetak tebal, lihat daftar istilah di halaman 5. Setiap negara perlu untuk mengatur

Lebih terperinci

Boletim La o Hamutuk

Boletim La o Hamutuk Junk Bulletin Boletim La o Hamutuk Vol. 2, Nos. 1-2 Abríl 2001 VIZAUN JERAL HOSI FUNDU BA REKONSTRUSAUN TIMOR LORO SA E Povu Timor Loro Sa e frekuentemente foti lia-husu/ kestaun kona ba miliaun/tokon

Lebih terperinci

Garda Mor Hato o Reklamasaun Ba Inspesaun Jerál

Garda Mor Hato o Reklamasaun Ba Inspesaun Jerál cmyk Bomdia Timor-Leste! HTTP:WWW.temposemanaltimor.blogspot.com Contact : +(670) 7234852 GARDA MOR Pretetive Services Lda. Servicos de sfatuhada Dili,Timor-Leste, PO Box 293 - Email : gardamorsecurity@gmail.com

Lebih terperinci

Direito. Dwi Mingguan Hak Azasi Manusia

Direito. Dwi Mingguan Hak Azasi Manusia Yayasan HAK Jl. Gov. Serpa Rosa T-091, Farol Dili - Timor Lorosae Tel/Fax.: + 313323 e-mail: yhak@minihub.org Photo: Atoy AB Editorial Masa transisi sudah berjalan 8 bulan. Timor Lorosae masih penuh abu

Lebih terperinci

Dengan terbitan nomor ini, Bulletin La o Hamutuk memulai volume ketiganya. Sejak dua tahun yang lalu, kami

Dengan terbitan nomor ini, Bulletin La o Hamutuk memulai volume ketiganya. Sejak dua tahun yang lalu, kami Buletin La o Hamutuk Vol. 3, No. 1 Pebruari 2002 Dengan terbitan nomor ini, Bulletin La o Hamutuk memulai volume ketiganya. Sejak dua tahun yang lalu, kami meneliti dan menjelaskan beberapa institusi international

Lebih terperinci

Pada bulan Februari 2008, perusahaan Enviroenergy De

Pada bulan Februari 2008, perusahaan Enviroenergy De free gratis free gratis free gratis Buletin La o Hamutuk Vol. 9, No. 3 Novembru 2008 Pohon jarak: Pekerjaan untuk petani atau bahan bakar untuk orang asing? Pada bulan Februari 2008, perusahaan Enviroenergy

Lebih terperinci

Lori Aspirasaun Povu Nian Reportajen ida ba diskusaun foku grupu iha Timor Lorosae

Lori Aspirasaun Povu Nian Reportajen ida ba diskusaun foku grupu iha Timor Lorosae CENTRO NACIONAL DE INVESTIGAÇÃO CIENTÍFICA (CNIC) NATIONAL RESEARCH CENTRE UNIVERSIDADE NACIONAL TIMOR LOROSAE Lori Aspirasaun Povu Nian Reportajen ida ba diskusaun foku grupu iha Timor Lorosae Fevereiro

Lebih terperinci

Di seluruh dunia, pemerintah yang mempunyai

Di seluruh dunia, pemerintah yang mempunyai ibuletin La o Hamutuk Vol. 3, No. 5 Juli 2002 Dengan Buletin pasca kemerdekaan pertama kami, La o Hamutuk melanjutkan investigasi mengenai sumber minyak dan gas yang begitu penting bagi masa depan Timor

Lebih terperinci

Direito. Dwi Mingguan Hak Azasi Manusia

Direito. Dwi Mingguan Hak Azasi Manusia Yayasan HAK Jl. Gov. Serpa Rosa T-091, Farol Dili - Timor Lorosae Tel/Fax.: + 313323 e-mail: yhak@minihub.org Direito Dwi Mingguan Hak Azasi Manusia Editorial Lolos dari mulut harimau, masuk ke mulut buaya.

Lebih terperinci

The Target Tree Seedling Dr. James B. Friday University of Hawaii Translated by Cesaltino Lopes and Carlos dos Reis November 2004.

The Target Tree Seedling Dr. James B. Friday University of Hawaii Translated by Cesaltino Lopes and Carlos dos Reis November 2004. Agroforestry Opportunities for East Timor: Forestry and Agroforestry Nurseries: The Target Tree Seedling Dr. J. B. Friday, University of Hawaii Translated by Cesaltino Lopes and Carlos dos Reis, November

Lebih terperinci

Slide 1. Koleksi biji untuk kehutanan Dr. James B. Friday Universitas Hawaii

Slide 1. Koleksi biji untuk kehutanan Dr. James B. Friday Universitas Hawaii Agroforestry Opportunities for East Timor: Forestry and Agroforestry Nurseries: Seed Collection Dr. J.. Friday, University of Hawaii Translated by Cesaltino Lopes and Carlos dos Reis November 2004 Slide

Lebih terperinci

WORKSHOP KONA-BA DIREITU BA UMA ADEKUADU. Sentru Formasaun João Paulo II Comoro Dili, 3 Juñu 2009

WORKSHOP KONA-BA DIREITU BA UMA ADEKUADU. Sentru Formasaun João Paulo II Comoro Dili, 3 Juñu 2009 WORKSHOP KONA-BA DIREITU BA UMA ADEKUADU DIREITU TRADISIONÁL KONA-BÁ RAI NO PROPRIEDADE IHA TIMOR-LESTE Sentru Formasaun João Paulo II Comoro Dili, 3 Juñu 2009 psousa63@gmail.com Dili, 2-3 Juñu 2009 1

Lebih terperinci

Timor-Leste Agricultural Rehabilitation, Economic Growth, and Sustainable Natural Resources Management Project

Timor-Leste Agricultural Rehabilitation, Economic Growth, and Sustainable Natural Resources Management Project Agroforestry Opportunities for East Timor: Forage banks and forage gardens Dr. J. B. Friday, University of Hawaii Translated by Cesaltino Lopes and Carlos dos Reis Timor-Leste Agricultural Rehabilitation,

Lebih terperinci

Antara tahun , FALINTIL menghadapi masamasa yang sangat sulit, dimana pangkalan pendukungnya (Base de Apoio) digempur dan dihancurkan oleh mi

Antara tahun , FALINTIL menghadapi masamasa yang sangat sulit, dimana pangkalan pendukungnya (Base de Apoio) digempur dan dihancurkan oleh mi Buletin La o Hamutuk Vol. 6, No. 1-2 April 2005 Tinjauan Terhadap Transformasi FALINTIL ke F-FDTL dan Implikasinya Pengantar FALINTIL, Forças Armadas da Libertação Nacional de Timor-Leste (Tentara Pembebasan

Lebih terperinci

Slide 2. Projetu kuda ai iha fatin luan no iha rai maran, no ass mai be dala balu malirin sei uza fatin boot atu halo viverus

Slide 2. Projetu kuda ai iha fatin luan no iha rai maran, no ass mai be dala balu malirin sei uza fatin boot atu halo viverus Agroforestry Opportunities for East Timor: Forestry and Agroforestry Nurseries: Planting Stock and Containers Dr. J. B. Friday, University of Hawaii Translated by Cesaltino Lopes and Carlos dos Reis, November

Lebih terperinci

... REPUBLIK INDONESIA

... REPUBLIK INDONESIA ... REPUBLIK INDONESIA MEMORANDUM SALING PENGERTIAN ANTARA KEMENTERIAN KELAUTAN DAN PERIKANAN REPUBLIK INDONESIA DAN KEMENTERIAN PERTANIAN DAN PERIKANAN REPUBLIK DEMOKRATIK TIMOR-LESTE TENTANG PENGEMBANGAN

Lebih terperinci

BAB III. Hasil Penelitian dan Analisis

BAB III. Hasil Penelitian dan Analisis BAB III Hasil Penelitian dan Analisis A. Hasil Penelitian 1. Peraturan di Timor-Leste Republik Demokratik Timor-Leste adalah Negara yang berdemokratis, berdaulat merdeka dan bersatu, berdasarkan kekuatan

Lebih terperinci

Building Forestry Nurseries Dr. James B. Friday University of Hawaii November 2004 Translated by Cesaltino Lopes and Carlos dos Reis.

Building Forestry Nurseries Dr. James B. Friday University of Hawaii November 2004 Translated by Cesaltino Lopes and Carlos dos Reis. Agroforestry Opportunities for East Timor: Forestry and Agroforestry Nurseries: Building Forestry Nurseries Dr. J. B. Friday, University of Hawaii Translated by Cesaltino Lopes and Carlos dos Reis, November

Lebih terperinci

Uang Ikut Berdansa Dalam Pesta Demokrasi

Uang Ikut Berdansa Dalam Pesta Demokrasi Mahein Nian Lian Nú. 37, 09 Juli 2012 Pendahuluan Uang Ikut Berdansa Dalam Pesta Demokrasi Istilah Money Politics menjadi diskusi publik di Timor-Leste ketika menjelang pemeilihan Presiden Republik periode

Lebih terperinci

Sembilan Tahun bersama JSMP dalam proses membangun dan penegakan Sistem Yudisial di Timor-Leste

Sembilan Tahun bersama JSMP dalam proses membangun dan penegakan Sistem Yudisial di Timor-Leste JUDICIAL SYSTEM MONITORING PROGRAMME PROGRAMA DE MONITORIZAÇÃO DO SISTEMA JUDICIAL Sembilan Tahun bersama JSMP dalam proses membangun dan penegakan Sistem Yudisial di Timor-Leste I. Pendahuluan JSMP didirikan

Lebih terperinci

BAB IV PEMBAHASAN. Pada tahun 1994, National Cooperative Business Association. telah mengorganisir petani ke Badan Koperasi Nasional yang

BAB IV PEMBAHASAN. Pada tahun 1994, National Cooperative Business Association. telah mengorganisir petani ke Badan Koperasi Nasional yang BAB IV PEMBAHASAN 4.1. Profil Perusahan 4.1.1. Cooperativa Café Timor Pada tahun 1994, National Cooperative Business Association telah mengorganisir petani ke Badan Koperasi Nasional yang dikenal Cooperativa

Lebih terperinci

KONTEÚDU. 3 Editoriál. 22 Tatoli Fiar. 3 Husi Provinsiál. 5 Halo buat ne ebé nia dehan. 37 Lidun moris konsagrada. 14 Fila fali ba abut

KONTEÚDU. 3 Editoriál. 22 Tatoli Fiar. 3 Husi Provinsiál. 5 Halo buat ne ebé nia dehan. 37 Lidun moris konsagrada. 14 Fila fali ba abut Set-Out 1 KONTEÚDU 3 Editoriál 3 Husi Provinsiál 5 Halo buat ne ebé nia dehan 6 Karakterístika ida Jezús nia eskolante nian: gratidaun (Lucas 17,11-19) 12 Motivu 10 atu fiar iha Bíblia 14 Fila fali ba

Lebih terperinci

TIME CODE : :1:02:24 :11 TRANSCRIBER : JOSE HERSON CORRECTED BY ; JULIO APARICIO PICTURE LIAN OGINAL TRANSLATION NOTA 00:00LWS

TIME CODE : :1:02:24 :11 TRANSCRIBER : JOSE HERSON CORRECTED BY ; JULIO APARICIO PICTURE LIAN OGINAL TRANSLATION NOTA 00:00LWS NO CASETE : 99/03 FATIN : DATA : 28-30-/9/99 MATERIA : Refujiadus iha atapupu, alor no atauro TOTAL TIME CODE :1:02:24 :11 TRANSCRIBER : JOSE HERSON CORRECTED BY ; JULIO APARICIO PICTURE LIAN OGINAL TRANSLATION

Lebih terperinci

umum timor leste kebijaksanaan kenderaan /mobil 12 maret hanya pengemudi yang mempunyai sim yang akan dijinkan untuk mengendarai kendaraan.

umum timor leste kebijaksanaan kenderaan /mobil 12 maret hanya pengemudi yang mempunyai sim yang akan dijinkan untuk mengendarai kendaraan. umum timor leste kebijaksanaan kenderaan /mobil 12 maret 2003 1.hanya pengemudi yang mempunyai sim yang akan dijinkan untuk mengendarai kendaraan. 2.setiap kenderaan akan mempunyai seorang pengemudi untuk

Lebih terperinci

Di Susun. Oleh. Eusebio da Costa Nim; Fakultas Cispol. Jurusan Hubungan Internasional UNIVERSIDADE ORIENTAL TIMOR LORO SA E (UNITAL)

Di Susun. Oleh. Eusebio da Costa Nim; Fakultas Cispol. Jurusan Hubungan Internasional UNIVERSIDADE ORIENTAL TIMOR LORO SA E (UNITAL) LAPORAN PELAKSANAAN PKL TAHUN AKADEMI 214215 Di Susun Oleh Eusebio da Costa Nim; 11.5.2.1 Fakultas Cispol Jurusan Hubungan Internasional UNIVERSIDADE ORIENTAL TIMOR LORO SA E (UNITAL) HALAMAN PERSETUJUAN

Lebih terperinci

Lima tahun mendatang, Timor-Leste akan menjadi negara di dunia yang paling tergantung pada minyak, dengan 89%

Lima tahun mendatang, Timor-Leste akan menjadi negara di dunia yang paling tergantung pada minyak, dengan 89% Buletin La o Hamutuk Vol. 6, No. 4 Nopember 2005 Timor-Leste akan menjadi negara di dunia yang paling tergantung pada minyak Lima tahun mendatang, Timor-Leste akan menjadi negara di dunia yang paling tergantung

Lebih terperinci

BAB IV GAMBARAN UMUM LOKASI PENELITIAN

BAB IV GAMBARAN UMUM LOKASI PENELITIAN BAB IV GAMBARAN UMUM LOKASI PENELITIAN Pengantar Pembahasan pada bab ini tentang sejarah singkat pemerintahan Timor Leste dan pra kondisi penyelenggaraan desentralisasi di Timor Leste. Hal ini diperlukan

Lebih terperinci

Keadilan dalam Pembangunan dan Pemerintahan di Timor Leste

Keadilan dalam Pembangunan dan Pemerintahan di Timor Leste Keadilan dalam Pembangunan dan Pemerintahan di Timor Leste Suatu Laporan Berdasarkan Hasil Penelitian Tahap Pertama mengenai pelaksanaan Programa Dezenvolvementu Lokal (PDL) dan TIM Works Ditulis oleh

Lebih terperinci

PROGRAM STUDI TEKNIK SIPIL

PROGRAM STUDI TEKNIK SIPIL EVALUASI KINERJA ANGKUTAN UMUM DI KOTA DILI, TIMOR LESTE Laporan Tugas Akhir Sebagai salah satu syarat untuk memperoleh gelar Sarjana dari Universitas Atma Jaya Yogyakarta Oleh : EDNA DAS DORES MARIA DA

Lebih terperinci

PRAKATA. Bpk. Xanana Gusmão Presiden. CNRT/CN

PRAKATA. Bpk. Xanana Gusmão Presiden. CNRT/CN PRAKATA Xanana Gusmão, Presiden CNRT/CN Kami masyarakat Timor Lorosa e, telah membebaskan tanah air kita. Sekarang, kemerdekaan untuk Timor Lorosa e berarti bahwa kita harus menanyakan pembangunan. Kita

Lebih terperinci

Jumlah Kuesioner. Keterangan. Kuesioner yang disebar 86 Kuesioner yang tidak kembali 19 Kuesioner yang kembali 67 Kuesioner yang tidak digunakan 1

Jumlah Kuesioner. Keterangan. Kuesioner yang disebar 86 Kuesioner yang tidak kembali 19 Kuesioner yang kembali 67 Kuesioner yang tidak digunakan 1 HASIL PENELITIAN DAN PEMBAHASAN Responden Responden dari penelitian ini adalah pegawai negeri yang bekerja di bagian administrasi dan keuangan pada direksi nasional yang ada, diantaranya: Sumber Daya Manusia,

Lebih terperinci

PENTINGNYA RANCANGAN PEMBELAJARAN SOSIOLOGI BAGI DUNIA PENDIDIKAN DI TIMOR LESTE

PENTINGNYA RANCANGAN PEMBELAJARAN SOSIOLOGI BAGI DUNIA PENDIDIKAN DI TIMOR LESTE PENTINGNYA RANCANGAN PEMBELAJARAN SOSIOLOGI BAGI DUNIA PENDIDIKAN DI TIMOR LESTE Sebastião Periera Instituto Superior Cristal, Jurusan Sosiologi, Fakultas Ilmu Pendidikan Suco Marcarenhas, Rua Estrada

Lebih terperinci

RANCANGAN UNDANG-UNDANG REPUBLIK INDONESIA NOMOR... TAHUN... TENTANG PENGESAHAN PERSETUJUAN ANTARA PEMERINTAH REPUBLIK INDONESIA DAN PEMERINTAH

RANCANGAN UNDANG-UNDANG REPUBLIK INDONESIA NOMOR... TAHUN... TENTANG PENGESAHAN PERSETUJUAN ANTARA PEMERINTAH REPUBLIK INDONESIA DAN PEMERINTAH RANCANGAN UNDANG-UNDANG REPUBLK NDONESA NOMOR... TAHUN... TENTANG PENGESAHAN PERSETUJUAN ANTARA PEMERNTAH REPUBLK NDONESA DAN PEMERNTAH REPUBLK DEMOKRATK TMOR-LESTE TENTANG KEGATAN KERJA SAMA D BDANG PERTAHANAN

Lebih terperinci

BAB I PENDAHULUAN A. Latar Belakang

BAB I PENDAHULUAN A. Latar Belakang BAB I PENDAHULUAN A. Latar Belakang Menurut World Health Organization (WHO) kualitas air minum merupakan penentu lingkungan yang sehat. Manajemen mutu air minum telah menjadi pilar utama pencegahan selama

Lebih terperinci

BAB III OBYEK DAN METODE PENELITIAN. Yang menjadi objek pada penelitian ini adalah Perencanaan Anggaran

BAB III OBYEK DAN METODE PENELITIAN. Yang menjadi objek pada penelitian ini adalah Perencanaan Anggaran BAB III OBYEK DAN METODE PENELITIAN 3.1. Objek Penelitian Yang menjadi objek pada penelitian ini adalah Perencanaan Anggaran Pembangunan Sarana dan Prasarana Pendidikan Dasar di Distrito Dili, Timor- Leste.

Lebih terperinci

Buletin La o Hamutuk Vol. 3, No. 6 Agustus 2002

Buletin La o Hamutuk Vol. 3, No. 6 Agustus 2002 Buletin La o Hamutuk Vol. 3, No. 6 Agustus 2002 Bantuan Jepang Untuk Timor Lorosa e J epang adalah negara terkaya di Asia dan negara terkaya kedua di dunia. Sejak awal dasawarsa 1970-an, Jepang telah menjadi

Lebih terperinci

TESIS. Diajukan Kepada Program Studi Magister Akuntansi Untuk Memperoleh Gelar Magister Akuntansi. Oleh DOMINGOS MAU SORO

TESIS. Diajukan Kepada Program Studi Magister Akuntansi Untuk Memperoleh Gelar Magister Akuntansi. Oleh DOMINGOS MAU SORO PERANAN AUDITOR INTERNAL DALAM PELAKSANAAN TATA KELOLA PEMERINTAHAN (STUDI KASUS PADA AUDITOR INTERNAL INSPECÇÃO GERAL DO ESTADO PEMERINTAH REPÚBLICA DEMOCRÁTICA DE TIMOR LESTE) TESIS Diajukan Kepada Program

Lebih terperinci

BAB I PENDAHULUAN. Seiring adanya clean and good goverment governance dalam pengelolaan. pendekatan yang lebih sistematis dalam penggunaan anggaran.

BAB I PENDAHULUAN. Seiring adanya clean and good goverment governance dalam pengelolaan. pendekatan yang lebih sistematis dalam penggunaan anggaran. BAB I PENDAHULUAN 1.1 Latar Belakang Masalah Seiring adanya clean and good goverment governance dalam pengelolaan anggaran yang ditandai dengan tiga prinsip utamanya yang berlaku secara universal yaitu

Lebih terperinci

BAB I PENDAHULUAN. manusia berkisar antara % dengan rincian 55 % - 60% berat badan orang

BAB I PENDAHULUAN. manusia berkisar antara % dengan rincian 55 % - 60% berat badan orang BAB I PENDAHULUAN A. Latar Belakang Air adalah senyawa H2O yang merupakan bagian paling penting dalam kehidupan dan manusia tidak dapat dipisahkan dengan air. Air dalam tubuh manusia berkisar antara 50

Lebih terperinci

BAB I PENDAHULUAN. terdiri dari air. Pada tubuh orang dewasa, sekitar % berat badan terdiri dari

BAB I PENDAHULUAN. terdiri dari air. Pada tubuh orang dewasa, sekitar % berat badan terdiri dari 1 BAB I PENDAHULUAN 1.1 Latar Belakang Air merupakan kebutuhan dasar bagi kehidupan, khususnya bagi manusia yang selama hidupnya selalu memerlukan air. Tubuh manusia sebagian besar terdiri dari air. Pada

Lebih terperinci

BAB I. PENDAHULUAN. Kebutuhan air semakin lama semakin meningkat sejalan dengan

BAB I. PENDAHULUAN. Kebutuhan air semakin lama semakin meningkat sejalan dengan BAB I. PENDAHULUAN 1.1. Latar Belakang Kebutuhan air semakin lama semakin meningkat sejalan dengan meningkatnya kebutuhan hidup manusia, baik di daerah perkotaan maupun daerah perdesaan. Peningkatan tersebut

Lebih terperinci

BAB III KEBIJAKAN HUKUM PIDANA TIMOR LESTE. Dalam bab ini akan dibahas mengenai sejarah. terbentuknya undang-undang di Timor Leste yang dilengkapi

BAB III KEBIJAKAN HUKUM PIDANA TIMOR LESTE. Dalam bab ini akan dibahas mengenai sejarah. terbentuknya undang-undang di Timor Leste yang dilengkapi BAB III KEBIJAKAN HUKUM PIDANA TIMOR LESTE Dalam bab ini akan dibahas mengenai sejarah terbentuknya undang-undang di Timor Leste yang dilengkapi dengan sistem peradilan pidana di Timor Leste sebagai bahan

Lebih terperinci

BAB III METODE PENELITIAN. Penelitian ini dilakukan di subdistrito Ainaro Vila dan Suco Nugufu, distrito

BAB III METODE PENELITIAN. Penelitian ini dilakukan di subdistrito Ainaro Vila dan Suco Nugufu, distrito BAB III METODE PENELITIAN 3.1 Lokasi Penelitian Penelitian ini dilakukan di subdistrito Ainaro Vila dan Suco Nugufu, distrito Ainaro, Timor-Leste. Penentuan lokasi dilakukan secara purposive dengan pertimbangan

Lebih terperinci

Studi Performansi Air Bersih Pada Peta Kendali Untuk Minimasi Fungsi Kerugian Waste

Studi Performansi Air Bersih Pada Peta Kendali Untuk Minimasi Fungsi Kerugian Waste TEKNOLOGI DI INDUSTRI (SENIATI) 6 ISSN: 58-8 Studi Performansi Air Bersih Pada Peta Kendali Untuk Minimasi Fungsi Kerugian Waste Mastiadi Tamjidillah,, Pratikto 3, Purnomo Budi Santoso, Sugiono Mahasiswa

Lebih terperinci

BAB I PENDAHULUAN. bersih, cakupan pemenuhan air bersih bagi masyarakat baik di desa maupun

BAB I PENDAHULUAN. bersih, cakupan pemenuhan air bersih bagi masyarakat baik di desa maupun BAB I PENDAHULUAN 1.1 Latar Belakang Air adalah materi essensial didalam kehidupan. Tidak satupun makhluk hidup di dunia ini yang tidak memerlukan dan tidak mengandung air. Sel hidup, baik tumbuhan maupun

Lebih terperinci

BAB 1 PENDAHULUAN. dunia usaha berlomba lomba untuk menjadi yang terbaik. Sehingga mendorong

BAB 1 PENDAHULUAN. dunia usaha berlomba lomba untuk menjadi yang terbaik. Sehingga mendorong BAB 1 PENDAHULUAN 1.1 Latar Belakang Seiring dengan semakin ketatnya persaingan bisnis di Jakarta, kalangan dunia usaha berlomba lomba untuk menjadi yang terbaik. Sehingga mendorong setiap perusahaan untuk

Lebih terperinci

BAB 1 PENDAHULUAN. Gizi merupakan salah satu masalah utama dalam tatanan kependudukan dunia.

BAB 1 PENDAHULUAN. Gizi merupakan salah satu masalah utama dalam tatanan kependudukan dunia. 1 BAB 1 PENDAHULUAN A. Latar Belakang Gizi merupakan salah satu masalah utama dalam tatanan kependudukan dunia. Jumlah penderita kurang gizi di dunia mencapai 104 juta anak dan keadaan kurang gizi merupakan

Lebih terperinci

BAB I PENDAHULUAN. Kegiatan pemasaran merupakan salah satu kegiatan yang menghubungkan

BAB I PENDAHULUAN. Kegiatan pemasaran merupakan salah satu kegiatan yang menghubungkan BAB I PENDAHULUAN 1.1 Latar Belakang Kegiatan pemasaran merupakan salah satu kegiatan yang menghubungkan produsen dengan konsumen dalam dunia usaha, tujuan utamanya adalah mengembangkan usaha, mendapatkan

Lebih terperinci

BAB I PENDAHULUAN. mencapai target Tujuan Pembangunan Millenium (Millenium

BAB I PENDAHULUAN. mencapai target Tujuan Pembangunan Millenium (Millenium BAB I PENDAHULUAN 1.1 Latar Belakang Masalah Penurunan angka kematian ibu di Indonesia per 100.000 kelahiran bayi hidup masih terlalu lamban untuk mencapai target Tujuan Pembangunan Millenium (Millenium

Lebih terperinci

2014 KAJIAN KUALITAS AIR TANAH DI SEKITAR KAWASAN BUDIDAYA IKAN PADA KERAMBA JARING APUNG DI WADUK JATILUHUR KABUPATEN PURWAKARTA

2014 KAJIAN KUALITAS AIR TANAH DI SEKITAR KAWASAN BUDIDAYA IKAN PADA KERAMBA JARING APUNG DI WADUK JATILUHUR KABUPATEN PURWAKARTA BAB I PENDAHULUAN A. Latar Belakang Masalah Air merupakan komponen pokok dan mendasar dalam memenuhi kebutuhan seluruh makhluk hidup di bumi. Menurut Indarto (2012) : Air adalah substansi yang paling melimpah

Lebih terperinci

I. PENDAHULUAN. diantaranya penyakit pada sistem kardiovaskular, penyakit pada sistem

I. PENDAHULUAN. diantaranya penyakit pada sistem kardiovaskular, penyakit pada sistem 1 I. PENDAHULUAN A. Latar Belakang Merokok merupakan suatu masalah di dalam masyarakat yang dapat menimbulkan banyak kerugian baik dari segi sosial ekonomi maupun kesehatan bahkan kematian (Kemenkes RI,

Lebih terperinci

BAB I PENDAHULUAN. Air merupakan senyawa kimia yang sangat penting bagi kehidupan makhluk

BAB I PENDAHULUAN. Air merupakan senyawa kimia yang sangat penting bagi kehidupan makhluk BAB I PENDAHULUAN 1.1. Latar Belakang Air merupakan senyawa kimia yang sangat penting bagi kehidupan makhluk hidup di bumi ini. Fungsi air bagi kehidupan tidak dapat digantikan oleh senyawa lain. Bagi

Lebih terperinci

BAB III METODE PENELITIAN

BAB III METODE PENELITIAN BAB III METODE PENELITIAN A. Jenis Penelitian Jenis penelitian yang digunakan adalah penelitian kualitatif. Penelitian kualitatif adalah suatu penelitian yang ditunjukkan untuk mendeskripsikan dan menganalisis

Lebih terperinci

BAB III. Disesuaikan dengan tujuan penelitian, jenis penelitian yang digunakan

BAB III. Disesuaikan dengan tujuan penelitian, jenis penelitian yang digunakan BAB III METODE PENELITIAN 3.1 Metode Yang Digunakan Disesuaikan dengan tujuan penelitian, jenis penelitian yang digunakan untuk tujuan pertama ( untuk mengetahui kondisi e-marketing pada PT Rejeki Alam

Lebih terperinci

Apa Kabar Kesehatan Ibu dan Anak di Indonesia?

Apa Kabar Kesehatan Ibu dan Anak di Indonesia? Apa Kabar Kesehatan Ibu dan Anak di Indonesia? Di beberapa negara terutama negara berkembang, kesehatan ibu dan anak masih merupakan permasalahan besar. Hal ini terlihat dari masih tingginya angka kematian

Lebih terperinci

BAB I PENDAHULUAN. Timor-Leste merupakan sebuah negara yang secara dejure diakui

BAB I PENDAHULUAN. Timor-Leste merupakan sebuah negara yang secara dejure diakui BAB I PENDAHULUAN 1.1. Latar Belakang Penelitian Timor-Leste merupakan sebuah negara yang secara dejure diakui kemerdekaannya oleh dunia Internasional pada tanggal 20 Mei 2002. Sebagai sebuah negara yang

Lebih terperinci

BAB I PENDAHULUAN. tahunnya lebih dari satu milyar kasus gastroenteritis atau diare. Angka

BAB I PENDAHULUAN. tahunnya lebih dari satu milyar kasus gastroenteritis atau diare. Angka BAB I PENDAHULUAN 1.1. Latar Belakang Menurut data Organisasi Kesehatan Dunia (WHO) (2012) setiap tahunnya lebih dari satu milyar kasus gastroenteritis atau diare. Angka kesakitan diare pada tahun 2011

Lebih terperinci

BAB I PENDAHULUAN. Air adalah sebutan untuk senyawa yang memiliki rumus kimia H 2 O. Air. Conference on Water and the Environment)

BAB I PENDAHULUAN. Air adalah sebutan untuk senyawa yang memiliki rumus kimia H 2 O. Air. Conference on Water and the Environment) 1 BAB I PENDAHULUAN 1.1. Latar Belakang Air adalah sebutan untuk senyawa yang memiliki rumus kimia H 2 O. Air merupakan komponen utama makhluk hidup dan mutlak diperlukan untuk kelangsungan hidupnya. Dublin,

Lebih terperinci

BAB III METODOLOGI PENELITIAN. Dewasa ini, banyak perusahaan yang hanya melakukan pengukuran kinerja

BAB III METODOLOGI PENELITIAN. Dewasa ini, banyak perusahaan yang hanya melakukan pengukuran kinerja BAB III METODOLOGI PENELITIAN 3.1 Penerapan Kriteria Optimalisasi Dewasa ini, banyak perusahaan yang hanya melakukan pengukuran kinerja hanya dari perspektif keuangan saja. Hal tersebut tidak tepat diterapkan

Lebih terperinci

HUBUNGAN PEMBERIAN AIR SUSU IBU (ASI) EKSKLUSIF DENGAN KEJADIAN DIARE PADA BAYI UMUR 0-6 BULAN DI WILAYAH KERJA PUSKESMAS GADANG HANYAR

HUBUNGAN PEMBERIAN AIR SUSU IBU (ASI) EKSKLUSIF DENGAN KEJADIAN DIARE PADA BAYI UMUR 0-6 BULAN DI WILAYAH KERJA PUSKESMAS GADANG HANYAR HUBUNGAN PEMBERIAN AIR SUSU IBU (ASI) EKSKLUSIF DENGAN KEJADIAN DIARE PADA BAYI UMUR 0-6 BULAN DI WILAYAH KERJA PUSKESMAS GADANG HANYAR Istiqamah 1, Sitti Khadijah 2, Nurul Maulida 2 1 Prodi DIV Bidan

Lebih terperinci

DAFTAR ISI HALAMAN JUDUL...

DAFTAR ISI HALAMAN JUDUL... DAFTAR ISI HALAMAN JUDUL... i HALAMAN PENGESAHAN... ii PERNYATAAN KEASLIAN SKRIPSI... iii DAFTAR ISI... iv DAFTAR GAMBAR... vi DAFTAR TABEL... vii DAFTAR SINGKATAN... viii KATA PENGANTAR... ix ABSTRAK...

Lebih terperinci

BAB IV HASIL PENELITIAN DAN PEMBAHASAN. Distrito Dili dipadati penduduk yang datang dari berbagai daerah di Timor-Leste.

BAB IV HASIL PENELITIAN DAN PEMBAHASAN. Distrito Dili dipadati penduduk yang datang dari berbagai daerah di Timor-Leste. BAB IV HASIL PENELITIAN DAN PEMBAHASAN 4.1. Gambaran Umum Lokasi Penelitian 4.1.1. Kondisi Geografi Distrito Dili. Sejak Restorasi Kemerdekaan Timor-Leste pada tanggal 20 Mei 2002, Distrito Dili dipadati

Lebih terperinci

BAB III PROSEDUR PENELITIAN. Penggunaan metode dalam suatu penelitian sangat berpengaruh besar

BAB III PROSEDUR PENELITIAN. Penggunaan metode dalam suatu penelitian sangat berpengaruh besar 43 BAB III PROSEDUR PENELITIAN 3.1 Metode Penelitian Penggunaan metode dalam suatu penelitian sangat berpengaruh besar terhadap keberhasilan penelitian itu sendiri, metode yang digunakan dalam suatu penelitian

Lebih terperinci

Perencanaan Sistem Penampung Air Hujan Sebagai Salah Satu Alternatif Sumber Air Bersih di Rusunawa Penjaringan Sari Surabaya

Perencanaan Sistem Penampung Air Hujan Sebagai Salah Satu Alternatif Sumber Air Bersih di Rusunawa Penjaringan Sari Surabaya D241 Perencanaan Sistem Penampung Air Hujan Sebagai Salah Satu Alternatif Sumber Air Bersih di Rusunawa Penjaringan Sari Surabaya Fairuz Nadia dan Mas Agus Mardyanto Jurusan Teknik Lingkungan, Fakultas

Lebih terperinci

BAB I PENDAHULUAN. Program Millenium Development Goals (MDG s) yang terdiri dari delapan

BAB I PENDAHULUAN. Program Millenium Development Goals (MDG s) yang terdiri dari delapan BAB I PENDAHULUAN A. Latar Belakang Program Millenium Development Goals (MDG s) yang terdiri dari delapan pokok bahasan, salah satunya adalah menurunkan angka kematian bayi (AKB). Pada tahun 2015 Millenium

Lebih terperinci

BAB III METODOLOGI PENELITIAN. menghasilkan data deskriptif berupa kata-kata tertulis maupun

BAB III METODOLOGI PENELITIAN. menghasilkan data deskriptif berupa kata-kata tertulis maupun BAB III METODOLOGI PENELITIAN 3.1. Tipe Penelitian Metodologi kualitatif merupakan prosedur penelitian yang menghasilkan data deskriptif berupa kata-kata tertulis maupun lisan dari orang-orang dan perilaku

Lebih terperinci

BAB 1 PENDAHULUAN. Air merupakan komponen lingkungan yang penting bagi kehidupan. Air

BAB 1 PENDAHULUAN. Air merupakan komponen lingkungan yang penting bagi kehidupan. Air BAB 1 PENDAHULUAN 1.1. Latar Belakang Air merupakan komponen lingkungan yang penting bagi kehidupan. Air merupakan kebutuhan utama bagi proses kehidupan di bumi, sehingga tidak ada kehidupan seandainya

Lebih terperinci

BAB I PENDAHULUAN. (Gaol, 2014). Keberhasilan organisasi dalam menjalankan misinya dapat diukur

BAB I PENDAHULUAN. (Gaol, 2014). Keberhasilan organisasi dalam menjalankan misinya dapat diukur BAB I PENDAHULUAN 1.1. Latar Belakang Organisasi merupakan perkumpulan antara dua orang atau lebih yang bekerja sama dan mempunyai ikatan untuk mencapai suatu tujuan bersama (Gaol, 2014). Keberhasilan

Lebih terperinci

BAB III OBJEK DAN METODE PENELITIAN

BAB III OBJEK DAN METODE PENELITIAN BAB III OBJEK DAN METODE PENELITIAN 3.1 Objek Penelitian Berdasarkan pokok permasalahan yang akan diteliti, peneliti menetapkan objek penelitian dalam penelitian ini yaitu tata letak. Sedangkan subjek

Lebih terperinci

BAB I PENDAHULUAN A. Latar Belakang Makanan pertama dan utama bagi bayi adalah air susu ibu (ASI). Air susu ibu sangat cocok untuk memenuhi kebutuhan

BAB I PENDAHULUAN A. Latar Belakang Makanan pertama dan utama bagi bayi adalah air susu ibu (ASI). Air susu ibu sangat cocok untuk memenuhi kebutuhan BAB I PENDAHULUAN A. Latar Belakang Makanan pertama dan utama bagi bayi adalah air susu ibu (ASI). Air susu ibu sangat cocok untuk memenuhi kebutuhan bayi (Arisman 2004). Seperti halnya ketika bayi didalam

Lebih terperinci

BAB III METODE PENELITIAN. penelitian ini. Lokasi penelitian dilakukan di PPK Sampoerna yang berupa

BAB III METODE PENELITIAN. penelitian ini. Lokasi penelitian dilakukan di PPK Sampoerna yang berupa 51 BAB III METODE PENELITIAN 3.1. Lokasi Penelitian Lokasi penelitian adalah tempat dimana data-data laporan keuangan diambil dan kemudian dianalisis sesuai dengan analisis yang sesuai dengan penelitian

Lebih terperinci

BAB I PENDAHULUAN. karena itu, sumber daya air harus dilindungi agar tetap dapat dimanfaatkan

BAB I PENDAHULUAN. karena itu, sumber daya air harus dilindungi agar tetap dapat dimanfaatkan 1 BAB I PENDAHULUAN 1.1 Latar Belakang Masalah Air sangat erat hubungannya dengan manusia karena menjadi sumber daya alam yang diperlukan untuk hajat hidup orang banyak bahkan menjadi suatu sarana utama

Lebih terperinci

PHBS yang Buruk Meningkatkan Kejadian Diare. Bad Hygienic and Healthy Behavior Increasing Occurrence of Diarrhea

PHBS yang Buruk Meningkatkan Kejadian Diare. Bad Hygienic and Healthy Behavior Increasing Occurrence of Diarrhea PHBS yang Buruk Meningkatkan Kejadian Diare Merry Tyas Anggraini 1, Dian Aviyanti 1, Djarum Mareta Saputri 1 1 Fakultas Kedokteran Universitas Muhammadiyah Semarang. ABSTRAK Latar Belakang : Perilaku hidup

Lebih terperinci

BAB I PENDAHULUAN. Selama usia sekolah, pertumbuhan tetap terjadi walau tidak secepat

BAB I PENDAHULUAN. Selama usia sekolah, pertumbuhan tetap terjadi walau tidak secepat BAB I PENDAHULUAN A. Latar Belakang Anak usia sekolah dasar adalah anak yang berusia 6-12 tahun. Selama usia sekolah, pertumbuhan tetap terjadi walau tidak secepat pertumbuhan yang terjadi sebelumnya pada

Lebih terperinci

@UKDW BAB 1 PENDAHULUAN

@UKDW BAB 1 PENDAHULUAN BAB 1 PENDAHULUAN 1.1 Latar Belakang Masalah Kementrian Pendidikan Timor Leste setiap tahun mengalokasi dana untuk pembangunan sekolah dan perbaikan infrastruktur sekolah di Timor Leste. Kementrian Pendidikan

Lebih terperinci

BAB I PENDAHULUAN. dalam kesehatan dan kesejahteraan manusia (Sumantri, 2010).

BAB I PENDAHULUAN. dalam kesehatan dan kesejahteraan manusia (Sumantri, 2010). BAB I PENDAHULUAN 1.1 Latar Belakang Air merupakan zat yang memiliki peranan sangat penting bagi kelangsungan hidup manusia.tanpa air, berbagai proses kehidupan tidak dapat berlangsung. Oleh karena itu,

Lebih terperinci

BAB III METODOLOGI PENELITIAN. prosedur penelitian yang menghasilkan data deskriptif berupa kata-kata tertulis atau

BAB III METODOLOGI PENELITIAN. prosedur penelitian yang menghasilkan data deskriptif berupa kata-kata tertulis atau 34 BAB III METODOLOGI PENELITIAN 3.1 Jenis Penelitian Penelitian ini merupakan penelitian kualitatif. Penelitian kualitatif adalah prosedur penelitian yang menghasilkan data deskriptif berupa kata-kata

Lebih terperinci

BAB I PENDAHULUAN. atau konsentrasi hemoglobin dibawah nilai batas normal, akibatnya dapat

BAB I PENDAHULUAN. atau konsentrasi hemoglobin dibawah nilai batas normal, akibatnya dapat BAB I PENDAHULUAN A. Latar Belakang Anemia yakni suatu kondisi dimana jumlah dan ukuran sel darah merah atau konsentrasi hemoglobin dibawah nilai batas normal, akibatnya dapat mengganggu kapasitas darah

Lebih terperinci

Bab IV Validasi Model Outsourcing Teknologi Informasi

Bab IV Validasi Model Outsourcing Teknologi Informasi Bab IV Validasi Model Outsourcing Teknologi Informasi Bab ini membahas mengenai uji validasi model outsourcing teknologi informasi yang diusulkan sebelumnya dengan cara membandingkan model yang dihasilkan

Lebih terperinci

EFEKTIFITAS PENDIDIKAN KESEHATAN TERHADAP PHBS DI MTS MIFTAHUL ULUM KECAMATAN KEMLAGI KABUPATEN MOJOKERTO. Dwi Helynarti Syurandari*)

EFEKTIFITAS PENDIDIKAN KESEHATAN TERHADAP PHBS DI MTS MIFTAHUL ULUM KECAMATAN KEMLAGI KABUPATEN MOJOKERTO. Dwi Helynarti Syurandari*) EFEKTIFITAS PENDIDIKAN KESEHATAN TERHADAP PHBS DI MTS MIFTAHUL ULUM KECAMATAN KEMLAGI KABUPATEN MOJOKERTO Dwi Helynarti Syurandari*) Abstrak Perilaku Hidup bersih dan Sehat merupakan sekumpulan perilaku

Lebih terperinci

BAB I PENDAHULUAN. Setiap organisasi sangat dipengaruhi, baik oleh lingkungan internal maupun

BAB I PENDAHULUAN. Setiap organisasi sangat dipengaruhi, baik oleh lingkungan internal maupun BAB I PENDAHULUAN 1.1 Latar Belakang Setiap organisasi sangat dipengaruhi, baik oleh lingkungan internal maupun lingkungan eksternal. Semakin besar suatu organisasi semakin kompleks pula bentuk, jenis,

Lebih terperinci

PERSEPSI MASYARAKAT TENTANG MENGGUNAKAN AIR MINUM ISI ULANG DI KECAMATAN LENGAYANG KABUPATEN PESISIR SELATAN

PERSEPSI MASYARAKAT TENTANG MENGGUNAKAN AIR MINUM ISI ULANG DI KECAMATAN LENGAYANG KABUPATEN PESISIR SELATAN PERSEPSI MASYARAKAT TENTANG MENGGUNAKAN AIR MINUM ISI ULANG DI KECAMATAN LENGAYANG KABUPATEN PESISIR SELATAN Randy Zalni Indra 1, Nefilinda 2, Nila Afryansih 2 1 Mahasiswa Program Studi Pendidikan Geografi

Lebih terperinci

KAJIAN PENINGKATAN LAYANAN SISTEM PERPIPAAN AIR MINUM PERKOTAAN MOJOSARI KABUPATEN MOJOKERTO

KAJIAN PENINGKATAN LAYANAN SISTEM PERPIPAAN AIR MINUM PERKOTAAN MOJOSARI KABUPATEN MOJOKERTO KAJIAN PENINGKATAN LAYANAN SISTEM PERPIPAAN AIR MINUM PERKOTAAN MOJOSARI KABUPATEN MOJOKERTO Sutanto Kusumo 1*), Nieke Karnaningroem 2) 1) Program Magister Teknik Prasarana Lingkungan Permukiman Jurusan

Lebih terperinci

BAB III LANDASAN TEORI

BAB III LANDASAN TEORI BAB III LANDASAN TEORI 3.1. Pemilihan Moda Pengambilan keputusan untuk menggunakan moda tertentu sangat dipengaruhi oleh faktor sesuai dengan ciri pengguna jalan, misalnya: ketersediaan atau kepemilikan

Lebih terperinci

The Incidence Of Malaria Disease In Society At Health Center Work Area Kema Sub-District, Minahasa Utara Regency 2013

The Incidence Of Malaria Disease In Society At Health Center Work Area Kema Sub-District, Minahasa Utara Regency 2013 Artikel Article : Hubungan Antara Pengetahuan Sikap Dan Tindakan Pencegahan Dengan Kejadian Malaria Pada Masyarakat Di Wilayah Kerja Puskesmas Kema Kabupaten Minahasa Utara Tahun 2013 : The Relation Between

Lebih terperinci

BAB I PENDAHULUAN 1.1 Latar belakang

BAB I PENDAHULUAN 1.1 Latar belakang BAB I PENDAHULUAN 1.1 Latar belakang Air merupakan sumber kehidupan manusia. Ketersediaan air yang aman untuk dikonsumsi adalah sangat penting dan merupakan kebutuhan dasar bagi semua manusia di bumi.

Lebih terperinci

BAB III METODE PENELITIAN

BAB III METODE PENELITIAN 56 BAB III METODE PENELITIAN A. Pendekatan dan Jenis Penelitian Pendekatan penelitian yang digunakan adalah pendekatan kualitatif. Bogdan dan Taylor mendefinisikan metodologi ini sebagai prosedur yang

Lebih terperinci

BAB I PENDAHULUAN A. Latar Belakang

BAB I PENDAHULUAN A. Latar Belakang BAB I PENDAHULUAN A. Latar Belakang Seksio sesarea merupakan suatu teknik kelahiran perabdomen karena tidak dapat bersalin secara normal, sehingga dilakukan insisi di dinding abdomen (laparotomi) dan dinding

Lebih terperinci

BAB 4 Analisa dan Bahasan

BAB 4 Analisa dan Bahasan BAB 4 Analisa dan Bahasan 4.1. Penentuan Komposisi untuk Kolom Dari data yang telah didapatkan setelah melakukan percobaan seperti pada 3.5 maka selanjutnya di analisa untuk mendapatkan komposisi yang

Lebih terperinci

BAB III METODE PENELITIAN. yang lengkap dan mendalam mengenai subyek yang diteliti 30 Oleh karena

BAB III METODE PENELITIAN. yang lengkap dan mendalam mengenai subyek yang diteliti 30 Oleh karena BAB III METODE PENELITIAN A. Pendekatan dan Jenis Penelitian 1. Jenis Penelitian Jenis penelitian ini adalah penelitian deskriptif kualitatif dengan pendekatan studi kasus, sehingga peneliti berupaya memberikan

Lebih terperinci

(1) menghapuskan kemiskinan dan kelaparan; (2) mewujudkan pendidikan dasar untuk semua orang; (3) mempromosikan kesetaraan gender dan pemberdayaan

(1) menghapuskan kemiskinan dan kelaparan; (2) mewujudkan pendidikan dasar untuk semua orang; (3) mempromosikan kesetaraan gender dan pemberdayaan Dr. Hefrizal Handra Fakultas Ekonomi Universitas Andalas Padang 2014 Deklarasi MDGs merupakan tantangan bagi negara miskin dan negara berkembang untuk mempraktekkan good governance dan komitmen penghapusan

Lebih terperinci

ARENA KEBIJAKAN INTERNASIONAL

ARENA KEBIJAKAN INTERNASIONAL ARENA KEBIJAKAN INTERNASIONAL Departemen Administrasi & Kebijakan Kesehatan Fakultas Kesehatan Masyarakat Universitas Indonesia Prof. Drh. Wiku Adisasmito, M.Sc., Ph.D. Pentingnya Analisa Kebijakan Kesehatan

Lebih terperinci

BAB V KESIMPULAN DAN SARAN. 1. Kebijakan Pemerintah Timor Leste terhadap hak kepemilikan atas tanah sudah

BAB V KESIMPULAN DAN SARAN. 1. Kebijakan Pemerintah Timor Leste terhadap hak kepemilikan atas tanah sudah BAB V KESIMPULAN DAN SARAN A. Kesimpulan. Berdasarkan hasil penelitian yang telah di bahas pada penelitian ini dapat disimpulkan, sebagai berikut: 1. Kebijakan Pemerintah Timor Leste terhadap hak kepemilikan

Lebih terperinci