PELESTARIAN BAHASA BALI DALAM MEDIA CETAK BERBAHASA BALI: KAJIAN SOSIOLINGUISTIK OLEH ANAK AGUNG ISTRI ITA RYANDEWI NIM:

dokumen-dokumen yang mirip
TEKS TUTUR CANDRABHERAWA: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI

TEKS TUTUR JONG MANTEN: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH: DESAK PUTU ELVIANA DEWI NIM:

TEKS GEGURITAN DARMAKAYA: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH: KADEK RIKA ARIPAWAN NIM:

TEKS GEGURITAN PADEM WARAK ANALISIS BENTUK, FUNGSI, DAN MAKNA

GEGURITAN ANGGASTYA: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI

TUTUR ANGKUS PRANA: KAJIAN STRUKTUR DAN SEMIOTIKA. Oleh: NI KADEK DEWI SANTHIASTINI

PEMERTAHANAN BAHASA BALI MELALUI GENDING RARE PADA ANAK-ANAK DI SANGGAR KUKURUYUK: KAJIAN SOSIOLINGUISTIK

TEKS GEGURITAN MANTRI SANAK LIMA ANALISIS STRUKTUR DAN NILAI

TEKS MITOS TAPAKAN BARONG BHATARA SAKTI NAWA SANGA DI KAHYANGAN JAGAT LUHUR NATAR SARI: ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI

SKRIPSI KAMUS BALI INDONESIA BIDANG ISTILAH UPAKARA MANUSA YADNYA DI KABUPATEN BADUNG

GEGURITAN AJI RAMA RENA ANALISIS STRUKTUR DAN MAKNA

UCAPAN TERIMA KASIH. Puji syukur dipanjatkan ke hadapan Ida Sang Hyang Widhi Wasa/Tuhan Yang

KATA PENGANTAR. Puji syukur dipanjatkan ke hadapan Ida Sang Hyang Widhi Wasa, Tuhan Yang Mahaesa

TUTUR LEBUR GANGSA; ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH: I MADE OKA PARIATNA

SKRIPSI ANALISIS STRUKTUR DAN SOSIOLOGIS DRAMA MULIH KARYA I NYOMAN MANDA OLEH : NI PUTU HARUM KARTIKA DEWI NIM

BABAD PASEK KAYU SELEM : ANALISIS STRUKTUR OLEH : I PUTU YUDHI SANTIKA PUTRA NIM:

GEGURITAN KONTABOJA: ANALISIS STRUKTUR DAN MAKNA OLEH: IDA AYU EKA PURNAMA WULANDARI NIM

MITOS DI NUSA PENIDA ANALISIS STRUKTUR, FUNGSI, DAN MAKNA

KATA PENGANTAR. atas berkat rahmat-nya skripsi yang berjudul Novel Sing Jodoh Analisis

BABAD DANGHYANG BANG MANIK ANGKERAN: KAJIAN STRUKTUR DAN FUNGSI

TEKS DRAMA GONG I MADE SUBANDAR HASTA KOMALA ANALISIS BENTUK, FUNGSI, DAN MAKNA

KATA PENGANTAR. Puji syukur dipanjatkan ke hadapan Tuhan Yang Mahaesa/Ida Sang Hyang

Pantang menyerah sebelum. mencapai hasil yang maksimal

GEGURITAN PURA TANAH LOT ANALISIS STRUKTUR DAN FUNGSI OLEH IDA BAGUS PUTU WIASTIKA NIM

CITRA WANITA PENYIHIR DALAM NOVEL RATNA TRIBANOWATI KARYA I MADE SUGIANTO: SUATU KAJIAN KRITIK SASTRA FEMINIS

ABSTRAK GEGURITAN MASAN RODI ANALISIS STRUKTUR DAN NILAI

ABSTRAK. Kata Kunci: kamus, bahasa, sastra, istilah, kategori.

Kata Kunci : Kidung, Struktur, Semiotik, Smaratantra.

GEGURITAN SUMAGUNA ANALISIS STRUKTUR DAN NILAI OLEH PUTU WIRA SETYABUDI NIM

PENGGUNAAN BAHASA BALI DALAM KELUARGA KAWIN CAMPUR BALI-JAWA DI KELURAHAN KEROBOKAN KELOD, KECAMATAN KUTA UTARA, KABUPATEN BADUNG

Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja, Indonesia

METODE COPY THE MASTER KAANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT CERPEN SISIA RING KELAS XI MIA3 SMA NEGERI 2 SINGARAJA

NUREKSAIN ANGGAH-UNGGUHING BASA BALI RITATKALA PAPARUMAN ADAT RING DESA ADAT SAMPALAN TENGAH, KABUPATEN KLUNGKUNG

SOR SINGGIH BASA BALI RING PARUMAN SUBAK ABIAN DESA ADAT ASAHDUREN, KECAMATAN PEKUTATAN, JEMBRANA

TETILIK SOR SINGGIH BASA BALI RING PASANGKEPAN KRAMA DESA PAKRAMAN AYUNAN, KECAMATAN ABIANSEMAL, KABUPATEN BADUNG

SARANA TEMBANG MELAYANGAN OLIH EMONI KAANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT PUISI BALI ANYAR SISIA KELAS VIII 6 SMP NEGERI 3 BANJAR

SOR SINGGIH BASA BALI SAJERONING PARUMAN BANJAR ADAT GUNUNG BIAU, DESA MUNCAN, KABUPATEN KARANGASEM

SESELEH CAMPUR KODE RING NOVEL SENTANA CUCU MAREP PAKARDIN I MADE SUGIANTO

KAWENTENAN CAMPUR KODE RING ALBUM TEMBANG POP BALI RAMBO OLO-OLO OLIH GRUP BAND BINTANG

I Putu Widhi Astika 1 I Wayan Wendra 1, Sang Ayu Putu Sriasih 2. Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja, Indonesia

CAMPUHAN WARNA BASA (CAMPUR KODE) SANE WENTEN RING PABLIGBAGAN SUBAK ANYAR DESA PADANGKELING, KECAMATAN BULELENG, KABUPATEN BULELENG, WARSA 2016

KEWAGEDAN NGRESEPANG WANGUN DASAR LAN ARTOS KRUNA DWILINGGA SISIA KELAS X SMA NEGERI 2 BANJAR SINGARAJA

KAWENTENAN ANGGAH-UNGGUHING BASA BALI RING NASKAH DRAMA I GODOGAN JURUSAN PENDIDIKAN BASA BALI WARSA 2015/2016

FILM DOKUMENTER PINAKA SERANA NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT PUISI BALI ANYAR RING KELAS X7 SMA NEGERI 2 BANJAR

PEPLAJAHAN MABEBAOSAN BASA BALI SANE NGANGGEN MODEL PEPLAJAHAN INOVATIF RING KELAS XI IIS 3 SMA NEGERI 4 SINGARAJA

SKRIPSI CAMPUR KODE DALAM BAHASA INDONESIA PADA ACARA SAMATRA ARTIS BALI DI MEDIA MASSA BALI TV NI PUTU LILIK YUDIASTARI

BASA BALI KEPARA DIALEK NUSA PENIDA SANE KAANGGEN SAJERONING MABEBAOSAN RING WEWIDANGAN DESA PAKRAMAN NUSASARI, KECAMATAN MELAYA, KABUPATEN JEMBRANA

Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Fakultas Bahasa dan Seni Universitas Pendidikan Ganesha

Jurusan Pendidikan Bahasa Bali, FBS. Universitas Pendidikan Ganesha. Singaraja, Indonesia

SESELEH MATERI TES ULANGAN UMUM SEMESTER GENAP WARSA 2013/2014 PEPLAJAHAN BASA BALI KELAS X RING SMK NEGERI 3 SINGARAJA

KAWENTENAN DIALEK BALI AGA RING DESA DAUSA KECAMATAN KINTAMANI KABUPATEN BANGLI

NUREKSAIN SESURATAN PASANG AKSARA BALI RING SAJERONING PAPAN WASTA SANE WENTEN RING SD SE- KECAMATAN JEMBRANA

METODE KOOPERATIF TIPE THINK, PAIR, SHARE (TPS) ANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT SINOPSIS CERPEN MABASA BALI SISIA KELAS XI-3 IPA SMA NEGERI 1 BANJAR

CAMPUH KODE (CAMPUR KODE) RING WAYANG KULIT INOVATIF CENK BLONK SANE MAMURDA LATA MAHOSADHI

SESELEH PANGAWIGUNAAN BASA BLACKBERRY MESSAGE (BBM) YOWANA RING BR. DUSUN SALA, DESA ABUAN, KECAMATAN SUSUT, KAB. BANGLI

Bahan Ajar BAHASA BALI SMA/SMK

CAMPUH KODE SAJERONING PRASASTI MABASA BALI KUNO SAKING WARSA MASEHI

Jurusan Pendidikan Bahasa Bali Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja, Indonesia

BAB VI FAKTOR PENUNJANG DAN FAKTOR PENGHAMBAT PEMERTAHANAN BAHASA BALI DALAM MASYARAKAT MULTIKULTURAL DI KOTA DENPASAR

SKRIPSI ANALISIS POLA KALIMAT DALAM TULISAN MAHASISWA BIPA FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA, UNIVERSITAS UDAYANA REVINA INELDA NIVIRAWATI

NUREKSAIN ANGGAH-UNGGUHING BASA RING CERPEN MABASA BALI RUBRIK ORTI BALI, KORAN BALI POST 2016

Oleh : MADE YUDHA WIRAWAN NIM :

I Gst A Kd Yulandari, I B Md Ludy Paryatna, Md. Sri Indriani

CAMPUR KODE BASA INDONESIA RING PANGAJAHAN BASA BALI KELAS V SD LAB UNDIKSHA

NUREKSAIN SESURATAN AKSARA BALI MANUT PASANG AKSARA PURWADRESTA LONTAR SATUA JRO MATUA TEKEN I CAI MANTU DRUEN GEDONG KIRTYA

IUSAN PANGAWIGUNAAN PIRANTI GAMBAR (MONOPOLI) MABASA BALI RING PAPLAJAHAN NGWACEN AKSARA BALI RING SISIA KELAS V SDK MARSUDIRINI

NYAIHANG SESURATAN GEGURITAN CUPAK GERANTANG LAN SATUA CUPAK GERANTANG MADASAR ANTUK WANGUN CARITA SANE KASELEHIN ANTUK TEORI SASTRA BANDINGAN

PROSEDUR PEMBERIAN KREDIT PENSIUNAN PADA PT. BANK BPD BALI KANTOR CABANG UBUD

SESELEH WANGUN INTRINSIK LAN SOSIOLOGI KRIYA SASTRA RING PUPULAN SATUA BAWAK LAWAR GOAK PAKARDIN I KETUT RIDA

DAMPAK DIBERLAKUKANNYA TARIF PAJAK PROGRESIF KENDARAAN BERMOTOR BERDASARKAN PERATURAN DAERAH PROVINSI BALI NOMOR 1 TAHUN 2011 TENTANG PAJAK DAERAH

BASITA PARIBASA RING ALBUM NASI GORENG SPESIAL KEKAWIAN WIDI WIDIANA

TATA KRUNA SAJERONING WIDYA KAWI SASTRA DRUEN MAHASISIA JURUSAN PENDIDIKAN BAHASA BALI UNDIKSHA EDISI JUNI 2012

PENYELESAIAN WANPRESTASI DALAM PERJANJIAN SEWA MENYEWA KAMAR RUMAH KOST DI KECAMATAN KUTA

NUREKSAIN WANGUN LAN GUNA SARAT PAGURON- GURON GEGURITAN DHARMA STHITI KEKAWIAN I MADE MENAKA

PENGARUH COUNTRY OF ORIGIN TERHADAP LOYALITAS PRODUK HANDPHONE MEREK SAMSUNG DIMEDIASI OLEH PERSEPSI HARGA DI KOTA DENPASAR SKRIPSI

KATA PENGANTAR. Pembangunan Infrastruktur Jalan, Listrik dan PMA terhadap Pertumbuhan PDRB Provinsi

ANALISIS FAKTOR-FAKTOR YANG MEMPENGARUHI PEMBELIAN TIDAK TERENCANA (IMPULSIVE BUYING) (Studi Kasus pada Carrefour Sunset Road, Denpasar)

PENGARUH KEJELASAN SASARAN ANGGARAN, KARAKTER PERSONAL, DAN INFORMATION ASYMMETRY

e-journal JPBB Universitas Pendidikan Ganesha Jurusan Pendidikan Bahasa Bali (Volume 2 Tahun 2015)

ESTETIKA POSMODERN MIWAH GUNA SARAT PAGURON-GURON DOLANAN 'MATIGTIG PAPAH BIU' DUTA KABUPATEN KARANGASEM RING PKB 2015

GENDING-GENDING REGGAE BALI JONI AGUNG SESELEH SEMIOTIKA TETUJON IDUP MANUSA PAIKETANNYANE SARENG AJAH-AJAHAN PAWATEKAN

NI WAYAN WILAYANTI NIM:

ARTI LEKSEM SUKATING (UKURAN) NGANGGEN LIMA LAN BATIS RING ASTA KOSALA-KOSALI

DIALEK BALI AGA SANE KEAANGGEN RI SAJERONING MABASA BALI RING DESA SIDATAPA, KECAMATAN BANJAR, KABUPATEN BULELENG

NUMERALIA BAHASA JAWA KUNO OLEH DEWA AYU CARMA MIRADAYANTI NIM

PENYELESAIAN KREDIT MACET BAGI DEBITUR DI LEMBAGA PERKREDITAN DESA (LPD), DESA PAKRAMAN KABA KABA KECAMATAN KEDIRI, KABUPATEN TABANAN

SESELEH INDIK WANGUN INTRINSIK LAN KAJATIAN GUNA SARAT PAGURON-GURON SANE WENTEN RING NOVEL BUUNG KAKAWIAN NYOMAN MANDA

PERBEDAAN PENDAPATAN ASLI DAERAH SEBELUM DAN SESUDAH OTONOMI DAERAH (Studi kasus pada semua Kabupaten/Kota yang terdapat di Provinsi Bali) SKRIPSI

WARNA (VARIASI) BASA BALI RING SESURATAN KWACA (BAJU KAOS)

SKRIPSI. Oleh: Oleh : I PUTU SASTRAWAN NIM :

NGAWIGUNAYANG METODE AUDIOLINGUAL ANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN NEMBANGANG PUPUH MASKUMAMBANG SISIA KELAS X MIPA 2 SMA NEGERI 1 SINGARAJA

PENGARUH BEBAN KERJA DAN KOMPENSASI TERHADAP KEPUASAN KERJA PT. PANCA DEWATA DENPASAR SKRIPSI

Skripsi ini telah diuji oleh tim penguji dan disetujui oleh Pembimbing, serta diuji pada tanggal : 06 Juli 2017

PENGARUH MOTIVASI KUALITAS, MOTIVASI KARIR, MOTIVASI EKONOMI, DAN BIAYA PENDIDIKAN PADA MINAT MAHASISWA MENGIKUTI PENDIDIKAN PROFESI AKUNTANSI

PERLINDUNGAN HUKUM TERHADAP KARYAWAN BANK SEBAGAI PIHAK YANG TERAFILIASI TERKAIT DILAKUKANNYA MERGER BANK PADA P.T.

PERANAN PERTUMBUHAN EKONOMI TERHADAP TINGKAT KEMISKINAN DI PROVINSI BALI SKRIPSI

oleh: Agus Wahyu Arya Damana NIM: Skripsi ini ditulis untuk memenuhi sebagai persyaratan Memperoleh gelar Sarjana Ekonomi

PENGARUH KUALITAS LAYANAN DAN CITRA PERUSAHAAN TERHADAP KEPUASAN NASABAH PADA BANK OCBC NISP DI DENPASAR SKRIPSI

PENERAPAN KOREKSI FISKAL, PERHITUNGAN PPH TERUTANG DAN PERHITUNGAN ANGSURAN PPH PASAL 25 PADA PT. CPB TAHUN 2015

Pesaih Kawagedan Sisia Kelas VIIIC SMP Negeri 3 Singaraja Sajeroning Nyelehin Wangun Intrinsik Puisi Bali Purwa (Pupuh Sinom) lan Puisi Bali Anyar

Transkripsi:

PELESTARIAN BAHASA BALI DALAM MEDIA CETAK BERBAHASA BALI: KAJIAN SOSIOLINGUISTIK OLEH ANAK AGUNG ISTRI ITA RYANDEWI NIM: 1101215033 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA 2015

PELESTARIAN BAHASA BALI DALAM MEDIA CETAK BERBAHASA BALI: KAJIAN SOSIOLINGUISTIK OLEH ANAK AGUNG ISTRI ITA RYANDEWI NIM: 1101215033 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA 2015 ii

PELESTARIAN BAHASA BALI DALAM MEDIA CETAK BERBAHASA BALI: KAJIAN SOSIOLINGUISTIK Skripsi ini diajukan untuk memperoleh Gelar Sarjana Sastra Pada Program Studi Sastra Bali Fakultas Sastra dan Budaya Universitas Udayana OLEH ANAK AGUNG ISTRI ITA RYANDEWI NIM 1101215033 PROGRAM STUDI SASTRA BALI FAKULTAS SASTRA DAN BUDAYA UNIVERSITAS UDAYANA DENPASAR 2015 iii

Lembar Persetujuan Pembimbing Pembimbing I, Pembimbing II, Drs. I Gde Nala Antara, M.Hum NIP 19620326 199003 1 001 Drs. I Nyoman Darsana, M.Hum NIP 19571222 198702 1 001 Mengetahui Ketua Program Studi Sastra Bali Fakultas Sastra dan Budaya Universitas Udayana, Dr. Drs. I Wayan Suardiana, M.Hum NIP 19660113 199402 1 001 iv

KATA PENGANTAR Om Swastyastu Puji syukur penulis panjatkan kepada Tuhan Yang Maha Esa karena atas limpahan karunia-nya, skripsi yang berjudul Pelestarian Bahasa Bali dalam Media Cetak Berbahasa Bali: Kajian Sosiolinguistik dapat diselesaikan. Karya tulis berupa skripsi ini disusun untuk memenuhi syarat memperoleh gelar sarjana sastra di Program Studi Sastra Bali Fakultas Sastra dan Budaya Universitas Udayana. Skripsi ini tidak akan selesai tanpa bantuan, bimbingan, arahan, dan masukan dari para pembimbing dan pihak-pihak yang membantu penulis sampai skripsi ini dapat diselesaikan. Atas saran, bantuan dan bimbingannya, penulis tidak lupa mengucapkan rasa terimakasih kepada: 1) Drs. I Gde Nala Antara, M.Hum, selaku pembimbing I, untuk kesabaran, pengarahan, masukan, dan semangat yang sudah diberikan sehingga skripsi ini dapat terselesaikan. 2) Drs. I Nyoman Darsana, M.Hum, selaku pembimbing II, untuk pengarahan, masukan, dan kesabarannya kepada penulis sehingga penulis dapat menyelesaikan skripsi ini. 3) Prof. Dr. I Wayan Cika, M.S, selaku Dekan Fakultas Sastra dan Budaya Universitas Udayana beserta para stafnya untuk bantuan dan fasilitas yang sudah diberikan selama menjadi mahasiswa, serta selama penyelesaian skripsi. v

4) Dr. Drs. I Wayan Suardiana, M.Hum, selaku Ketua Program Studi Sastra Bali Fakultas Sastra dan Budaya Universitas Udayana, untuk semua bantuan selama proses pembuatan skripsi. 5) Drs. I Nyoman Duana Sutika, M.Si, selaku Sekretaris Program Studi Sastra Bali dan selaku Pembimbing Akademik, untuk semua bantuan selama pembuatan skripsi. 6) Semua dosen Program Studi Sastra Bali Fakultas Sastra dan Budaya Universitas Udayana untuk arahan, pelajaran, dan ilmu yang telah diberikan selama penulis menjadi mahasiswa sampai skripsi ini selesai. 7) Anak Agung Gde Sugiharta (Bapak), Anak Agung Anggraningsih (Ibu), dan semua keluarga untuk bantuan yang tak henti-henti kepada penulis, sehingga penulis dapat menyelesaikan skripsi ini. 8) Teman-teman Mahasiswa Sastra Bali dan teman-teman penulis yang tidak bisa disebutkan satu per satu, yang sudah membantu memberikan ajaran, arahan, dan masukan serta motivasi, sehingga penulis dapat menyelesaikan skripsi ini. vi

Atas kerendahan hati, penulis sampaikan bahwa skripsi ini masih banyak kekurangan dan belum bisa disebut sempurna. Oleh karena itu, penulis mengharapkan kritik dan saran yang membangun dari semua pihak. Terakhir, semoga karya tulis berupa skripsi ini dapat bermanfaat. Om Santih, Santih, Santih, Om Denpasar, Juli 2015 Penulis vii

PRAWACANA Om Swastyastu Malarapan antuk waranugraha Ida Sang Hyang Widhi Wasa skripsi sané mamurda Pelestarian Bahasa Bali ring Media Cetak Berbahasa Bali: Kajian Sosiolinguistik puniki prasida puput kasusun. Kriya tulis marupa skripsi puniki kasusun pinaka silih tunggil syarat ngamolihang Gelar Sarjana Sastra ring Program Studi Sastra Bali Fakultas Sastra lan Budaya Universitas Udayana. Panyusunan skripsi puniki nénten prasida puput yéning nénten kadulurin antuk wantuan, tuntunan, pawarah miwah paweweh saking ida dané para wagmi miwah ida dané sinamian sané lédang ugi ngwantu titiang nyantos prasida skripsi puniki puput tur medal ring ajeng ida dané sareng sami. Malarapan kadi asapunika, ring tepengan kadi mangkin titiang nénten lali ngaturang suksmaning manah majeng ring: 1) Drs. I Gde Nala Antara, M.Hum., pinaka Pembimbing I, antuk kesabaran, pawarah, paweweh, miwah semangat sané sampun katiba ring sikian titiang sajeroning membimbing nyantos prasida skripsi puniki puput. 2) Drs. I Nyoman Darsana, M.Hum., pinaka Pembimbing II, antuk pawarah, paweweh, tur kesabarannyané, majeng ring padéwékan titiang makahawinan prasida titiang muputang skripsi puniki. viii

3) Prof. Dr. I Wayan Cika, M.S., pinaka Dekan Fakultas Sastra lan Budaya Universitas Udayana, miwah stafnyané sinamian antuk wantuan miwah sahananin fasilitas sané sampun kapaicayang salamin titiang dados mahasisya, punika taler ring sajeronong paridabdab muputang skripsi puniki. 4) Dr. Drs. I Wayan Suardiana, M. Hum., pinaka Ketua Program Studi Sastra Bali Fakultas Sastra lan Budaya Universitas Udayana, antuk sahananing wantuannyané ring sajeroning paridabdab muputang skripsi puniki. 5) Drs. I Nyoman Duana Sutika, M.Si, pinaka Sekretaris Program Studi Sastra Bali taler pinaka Pembimbing Akademik antuk sahananing wantuannyané ring sajeroning paridabdab muputang skripsi puniki. 6) Makasami dosen Program Studi Sastra Bali Fakultas Sastra lan Budaya Universitas Udayana antuk paswecannyané micayang pawarah, piteket, miwah ajah-ajahan majeng ring titiang pinaka penulis salami titiang dados mahasisya nyantos prasida muputang skripsi puniki. 7) Anak Agung Gde Sugiharta (Bapak), Anak Agung Anggraningsih (Ibu), miwah kulawarga sami antuk wantuan sané nenten surud-surud ring padéwékan titiang, manados titiang muputang skripsi puniki. 8) Sawitran-sawitran titiang, Mahasisya Sastra Bali miwah pasawitran titiang sané nénten prasida titiang carca siki-siki, sané sampun ledang ugi ngwantu ngicénin piteket, pawarah, paweweh miwah motivasi majeng ring sikian titiang, manados titiang prasida muputang skripsi puniki. ix

Antuk ketambetan titiang, sampun majanten skripsi puniki durung kabaos jangkep tur paripurna. Duaning asapunika, atur titiang ring ida dané parajana sami mangda lédang ngawewehin malih daging skripsi puniki mangda sida jangkep tur paripurna. Pinih untat, dumogi skripsi puniki wénten pikenohnyané. Om Santih, Santih, Santih, Om Denpasar, Juli 2015 Penulis x

PELESTARIAN BAHASA BALI DALAM MEDIA CETAK BERBAHASA BALI: KAJIAN SOSIOLINGUISTIK ABSTRAK Penelitian Pelestarian Bahasa Bali dalam Media Cetak Berbahasa Bali: Kajian Sosiolinguistik merupakan kajian tentang pelestarian bahasa melaui media cetak, yaitu surat kabar lokal. Tujuan penelitian ini tidak lain untuk mendeskripsikan penggunaan bahasa Bali dalam media cetak, mengkaji ragam bahasa, faktor yang mempengaruhi penulisan ragam bahasa, dan faktor penunjang serta penghambat upaya pelestarian bahasa Bali melalui media cetak berbahasa Bali. Kehadiran surat kabar lokal di Bali memberikan dampak positif terhadap aktivitas penggunaan bahasa Bali sebagai wujud pelestarian bahasa Bali. Teori yang digunakan dalam penelitian ini adalah teori sosiolinguistik dengan sub teori pemertahanan. Metode dan teknik yang digunakan dalam pengumpulan data adalah metode simak yang disejajarkan dengan metode observasi dengan teknik lanjutan yauitu mencatat dan mengklasifikasi data. Dalam tahap menganalisis data digunakan metode deskriptif kualitatif. Selanjutnya dalam penyajian data dilakukan dengan metode informal. Teknik yang digunakan adalah teknik berfikir induktif dan deduktif. Pemakaian ragam -ragam bahasa Bali dalam media cetak yaitu pada BU dan cerpen memiliki perbedaan dalam pemakaian ragamnya. Dalam BU cenderung menggunakan BBA karena BBA adalah bahasa Bali yang lebih tepat digunakan dihadapan orang banyak. Sedangkan dalam cerpen penggunaan ragam bahasanya lebih bervariasi karena cerpen merupakan karangan naratif. Faktor-faktor yang mempengaruhi penulisan ragam diantaranya ketepatan penulisan kata, penulisan huruf, ketepatan ejaan dan penggunaan kata serapan. Faktor penunjang pelestarian Bahasa Bali dalam Media Cetak berbahasa Bali yaitu antusias masyarakat terhadap rubrik berbahasa Bali yang dimuat dalam media BO dan Ms. Faktor penghambat penghambat bahasa Bali dalam media cetak berbahasa Bali terdiri dari keterbatasan porsi halaman, frekuensi pemuatan berita, dan faktor SDM. Kata kunci: pelestarian bahasa, media cetak, bahasa Bali. xi

PELESTARIAN BAHASA BALI DALAM MEDIA CETAK BERBAHASA BALI: KAJIAN SOSIOLINGUISTIK ABSTRAK Panyelehan Pelestarian Bahasa Bali ring Media Cetak Berbahasa Bali: Kajian Sosiolinguistik puniki kajian pelestarian basa malarapan antuk media cetak, inggih punika surat kabar lokal. Tetujon penyelehan puniki nenten lian antuk nelantarang pidabdab Basa Bali, nelantarang ragam basa, makudang-kudang parindikan sane ngawinang ragam basa, miwah faktor sane nunjang tur penghambat pemertahanan basa Bali malarapan antuk media cetak mabasa Bali. Kawentenan surat kabar lokal ring Bali ngicenin dapak sane becik ring sangkaning pamilet Basa Bali pinaka cihna pemertahanan Basa Bali. Teori sané kanggé ring penyelehan puniki inggih punika teori sosiolinguistik pinaka bagiannyané pemertahanan bahasa. Metode lan teknik sané kaanggé minakadi tahap penyediaan data inggih punika metode simak sane kasejajarang sareng metode observasi tur kalanturang sareng teknik lanjutan inggih punika nyatet tur mengklasifikasi data. Ring sajeroning analisis data kaanggén metode deskriptif kualitatif. Selanturnyanné ring penyajian hasil analisis data kaanggén metode informal. Teknik sané kanggén inggih punika teknik berpikir induktif miwah deduktif. Pemakaian ragam-ragam Basa Bali ring media cetak inggih punika ring BU miwah cerpen madué kalianan ring sajeroning pemakaian ragamnyané. Ring BU utamania nganggé BBA, duaning BBA wantah basa Bali sané pinih patut kaanggé ring ayun anak saréng akéh. Yéning ring cerpen pemakaian ragam basanyané lintang maéndahan utawi bervariasi duaning cerpen marupa karangan naratif. Faktor-faktor sané ngicenin dampak ring sajeroning panulisan pemakaian ragam inggih punika ketepatan panyuratan kruna, panyuratan aksara, ketepatan ejaan, miwah pidabdab nganggé kruna serapan. Faktor penunjang pelestarian Basa Bali ring Media Cetak berbahasa Bali inggih punika pikayunan utawi antusias masyarakat ring rubrik Basa Bali sané munggah ring media Bali Orti miwah Mediaswari. Faktor penghambat pelestarian Basa Bali ring Media Cetak Berbahasa Bali inggih punika kasusun antuk keterbatasan porsi halaman, frekuensi pemuatan berita, miwah faktor SDM. Bantang kruna: pelestarian basa, media cetak, basa Bali. xii

DAFTAR SINGKATAN A : Ajektiva AMA : Alus Madia AMI : Alus Mider ASI : Alus Singgih ASO : Alus Sor BBK : Basa Bali Kepara BK : Basa Kasar BO : Bali Orti BU : Berita utama MS : Mediaswari N : Nomina V : Verba xiii

DAFTAR ISI COVER... HALAMAN JUDUL... HALAMAN PENGAJUAN... LEMBAR PERSETUJUAN PEMBIMBING... KATA PENGANTAR... PRAWACANA... ABSTRAK... DAFTAR SINGKATAN... DAFTAR ISI... i ii iii iv v viii xi xiii xiv BAB I PENDAHULUAN... 1 1.1 Latar Belakang Masalah... 1 1.2 Rumusan Masalah... 6 1.3 Tujuan Penelitian... 6 1.3.1 Tujuan Umum... 7 1.3.2 Tujuan Khusus... 7 1.4 Manfaat Penelitian... 8 1.4.1 Manfaat Teoretis... 8 1.4.2 Manfaat Praktis... 8 BAB II KAJIAN PUSTAKA, KONSEP, DAN LANDASAN TEORI... 10 2.1 Kajian Pustaka... 10 2.2 Konsep... 15 2.2.1 Pelestarian Bahasa Bali... 15 2.2.2 Ragam Bahasa... 17 2.2.3 Media Massa... 19 2.3 Landasan Teori... 22 BAB III METODE DAN TEKNIK, POPULASI DAN SAMPEL, JANGKAUAN, DAN SISTEMATIKA PENYAJIAN... 27 3.1 Metode dan Teknik... 27 3.1.1 Metode dan Teknik Pengumpulan Data... 28 3.1.2 Metode dan Teknik Analisis Data... 29 3.1.3 Metode dan Teknik Penyajian Data... 30 3.2 Populasi dan Sampel... 30 3.2.1 Populasi... 30 3.2.2 Sampel... 31 3.3 Jangkauan Penelitian... 32 3.4 Sistematika Penyajian... 32 BAB IV PROFIL MEDIA CETAK BERBAHASA BALI... 34 xiv

4.1 Profil Media Cetak... 34 4.1.1Sekilas Profil Bali Orti... 34 4.1.2 Sekilas Profil Mediaswari... 35 4.2 Peranan Media Cetak Terkait Pemertahanan Bahasa Bali Melalui Media Cetak Berbahasa Bali... 38 BAB V PELESTARIAN BAHASA BALI DALAM MEDIA CETAK BERBAHASA BALI... 41 5.1 Ragam Bahasa Bali... 41 5.2 Pemakaian Ragam-Ragam Bahasa dalam Berita Berbahasa Bali pada Rubrik Mediaswari dan Bali Orti... 43 5.2.1 Pemakaian Ragam-Ragam Bahasa Bali dalam Berita Utama pada Rubrik Mediaswari dan Bali Orti... 44 5.2.2 Pemakaian Ragam-Ragam Bahasa Bali dalam Cerpen pada Rubrik Mediaswari dan Bali Orti... 50 5.3 Faktor-Faktor yang Mempengaruhi Penulisan Ragam Bahasa Bali... 56 5.3.1 Ketepatan Penulisan Kata... 57 5.3.1.1 Kata Dasar... 57 5.3.1.2 Kata Jadian... 59 5.3.1.3 Kata Ulang... 61 5.3.1.4 Kata Depan dan Kata Sandang... 62 5.3.1.5 Kata Penegas... 64 5.3.1.6 Ida, Ipun, Nya, Nyané... 66 5.3.2 Ketepatan Penulisan Huruf... 67 5.3.2.1 Huruf Besar... 67 5.3.2.2 Huruf Miring... 69 5.3.3 Ketepatan Tanda Baca... 70 5.3.4 Ketepatan Ejaan dan Penggunaan Kata Serapan... 72 5.3.4.1 Ketepatan Ejaan... 73 5.3.4.2 Kata Serapan... 75 BAB VI FAKTOR-FAKTOR PENUNJANG DAN PENGHAMBAT UPAYA PELESTARIAN BAHASA BALI DALAM MEDIA CETAK BERBAHASA BALI... 87 6.1 Faktor Penunjang Pelestarian Bahasa Bali dalam Media Cetak Berbahasa Bali... 87 6.2 Faktor Penghambat Pelestarian Bahasa Bali dalam Media Cetak Berbahasa Bali... 89 6.2.1 Keterbatasan Porsi Halaman yang Diberikan... 89 6.2.2 Frekuensi Pemuatan Berita... 90 6.2.3 Faktor SDM... 91 xv

BAB VII SIMPULAN DAN SARAN... 92 7.1 Simpulan... 92 7.2 Saran... 94 DAFTAR PUSTAKA LAMPIRAN-LAMPIRAN xvi