KADAR AIR AWAL BENIH DAN PENGGUNAAN BAHAN DESIKAN PADA DAYA SIMPAN BENIH KEDELAI ( Glycine mx, L. Merril ) THE PREVIOUS WATER CONTENT AND DESICCANT MATTER USE ON STORAGE ABILITY OF SOY BEAN SEED (Glycine mx, L. Merril) 1). Arief Noor Akhmdi 2). Insn Wijy *) *)Stf Pengjr Fkults Pertnin Universits Muhmdiyh Jemer ABSTRACT This reserch ws conducted t Seed Technology Lortory, Agriculture Fculty of Muhmmdiyh University of Jemer out The Previous Wter Content Seed nd Desiccnt Mtter Use versus Storge Aility of Soy en Seed (Glycine mx, L. Merril). This reserch ws rrnged with Rndomized Completely Block Design with two fctor nd three replictions. The first fctor ws consist of two level of seed wter content : high wter content (± 15 %) nd low wter content (± 10 %). The second fctor ws consist of four level of without desiccnt mtter, curd lime desiccnt mtter, chrcol desiccnt mtter, nd rw sh desiccnt mtter. The result of this reserch showed tht low wter content (± 10 %) hs high significnt effect on viility nd vigourus, wheres chrcol desiccnt mtter hs high significnt effect on viility nd vigourus. There is interction etween high wter content (± 15 %) nd chrcol desiccnt mtter un highly significnt versus weight desiccnt mtter fter storge. Tretment of high wter content (± 15 %) with chrcol desiccnt mtter hs significnt on seed wter content fter storge. Key words : previous wter content, desiccnt mtter, curd lime, chrcol, rw s 1
I. PENDAHULUAN Benih merupkn unsur yng sngt penting dlm ush produksi tnmn pertnin. Meskipun srn produksi linny dipenuhi, seperti : unsur hr, ir, chy, penggunn enih unggul, pemerntsn hm dn penykit didkn, il yng digunkn dlh enih yng mutuny rendh, tidk dpt dihrpkn hsil yng tinggi. Benih yng ermutu dlh enih yng erkulits tinggi dri jenis yng unggul. Sedngkn enih yng erkulits tinggi memiliki dy tumuh dits 90 prosen, viilits yng tinggi, dn memiliki kemurnin. ( Sudrti, 1990 ) Slh stu cr memperthnkn kelngsungn kehidupn enih dlh penyimpnn yng ik. Penyimpnn dlm kondisi yng cukup mn kn dpt memperthnkn viilitsny dlm wktu yng lm, sesui dengn tujun penyimpnn. Kedeli ( Glycine mx ) sudh lm dikenl krenn mempunyi nili mnft yng tinggi is diolh menjdi hn mknn, minumn sert penyedp rs mskn. ( AAK, 1989 ) Kedeli yng disimpn isny erup iji, ukn polong. Hl yng perlu diperhtin dlm mslh penyimpnn ilh iji yng disimpn hrus kering dn ersih, dilkukn dengn cr yng enr dn tempt penyimpnn tidk lem. ( AAK, 1989 ) Benih yng kn disimpn seikny memiliki kndungn ir yng optiml, yitu kndungn, yitu kndungn ir tertentu dimn enih terseut dpt disimpn lm tnp menglmi penurunn viilits enih. ( Sutopo, 1985 ) Proses metolisme yng mempercept penurunn viilits enih di penyimpnn dlh respirsi. Respirsi dlm enih sngt dipengruhi oleh kdr ir enih. Mkin tinggi kdr ir enih mkin 2
esr hyny terhdp enih. Kdr ir enih merupkn sutu fungsi dri kelemn nisi udr disekitrny. Berdsrkn kenytn dits, mk dlm menngni penyimpnn enih, fktor kdr ir dn kelemn rung simpn perlu diteliti leih lnjut. Penggunn desikn ( hn penyerp up ir ) yng dierikn secr terpish didlm kemsn enih dihrpkn dpt memperthnkn kdr ir enih gr tetp rendh selm penyimpnn. Penelitin ini ertujun untuk mengethui pengruh kdr ir wl enih dn pemerin hn desikn terhdp viilits dn vigor enih kedeli di penyimpnn. I. METODOLOGI Penelitin ini dilksnkn di Lortorium Teknologi Benih, Fkults Pertnin, Universits Muhmmdiyh Jemer. Dilksnkn muli uln Agustus smpi dengn Desemer 2001. Alt yng kn digunkn dlm penelitin ini, dlh : oven; penngs ir; germintor; timngn nlitis; dn pinset. Bhn yng kn digunkn, dlh : enih kedeli; kpur kemng (CO); rng kyu; u sekm; kerts merng dn tempt plstik erentuk kotk. Penelitin ini menggunkn Rncngn Ack Kelompok Lengkp secr Fktoril, yng terdiri dri du fktor dn tig ulngn. Fktor pertm; Kdr Air Benih, yng terdiri dri du trf, yitu : K 1 = Kdr ir tinggi ( 15 % ), K 2 = Kdr ir rendh ( 10 % ). Fktor ke du ; Bhn Desikn, yng terdiri dri empt trf, yitu : D 1 = Tnp hn desikn, D 2 = Bhn desikn kpur kemng ( C O ), D 3 = Bhn desikn rng kyu, D 4 = Bhn desikn u sekm. Tip perlkun diulng tig kli. Uji lnjut dilkukn dengn menggunkn uji jrk ergnd Duncn pd trf 5 % 3
Thpn pelksnn penelitin meliputi Penyipn enih kedeli, pengukurn kdr ir wl enih, pengujin dy erkecmh dn keceptn tumuh enih dengn sustrk kerts merng metode UKD dp (Uji Kerts Digulung Didirikn dlm plstik), penyipn hn desikn, penimngn enih, pemsukn hn desikn dn menyimpn hn penelitin pd suhu kmr. Pengmtn kn dilkukn selng du uln, yng meliputi : Dy Berkecmh enih, Keceptn Tumuh, menimng ert hn desikn dn mengukur kdr ir setelh penyimpnn. II. PEMBAHASAN Dy erkecmh enih Dy erkecmh enih kedeli merupkn prmeter yng digunkn untuk mengethui kemmpun enih erkecmh norml yng dihsilkn pd kondisi yng su optimum (menguntungkn) dlm jngk wktu yng sudh ditetpkn. Menurut Sutopo (1988), dy erkecmh enih memerikn informsi kepd pemki enih kn kemmpun enih tumuh norml menjdi tnmn yng erproduksi wjr dlm kedn iofisik lpngn yng ser optimum. Pr meter yng digunkn erup persentse kecmph norml erdsrkn penilin terhdp struktur tumuh emrio yng dimti secr lngsung. Berdsrkn hsil nlisis vrin didpt hw perlkun kdr ir wl tu hn desikn erpengruh sngt nyt terhdp dy erkecmh enih kedeli, meskipun tidk terjdi interksi. Hsil uji BNJ (trf 5%) menunjukn hw perlkun Kdr ir wl rendh ( 10%) ered sngt nyt dengn perlkun yng lin, dn hn desikn rng kyu ered sngt nyt dengn perlkun yng lin (tel 1). Hl ini menunjukkn hw viilits wl ymg optiml 4
pd enih yng kn disimpn kn dicpi pd kdr ir wl enih yng rendh. Benih yng kn disimpn seikny memiliki kdr ir yng optiml (tertentu) dimn enih terseut dpt disimpn lm tnp menglmi penurunn viilits enih. Dismping itu penggunn hn desikn rng kyu dlh hn yng ternyt mmpu menyerp up ir dri udr dinding hn yng lin, sehingg hn desikn rng kyu dpt memperthnkn kdr ir enih selm penyimpnn. Tel 1 : Dy Kecmh Benih ( % ) Perlkun Kdr Air Tinggi ( K1 ) Kdr Air Rendh ( K2 ) Tnp Bhn Desikn (D1) Bhn Desikn Kpur Kemng (D2) Bhn Desikn Arng Kyu (D3) Bhn Desikn Au Sekm (D4) Dy Kecmh Benih (%) 70,08 77,17 63,33 73 85 69,17 Notsi Keterngn : Angk rt-rt yng diikuti oleh huruf yng sm menunjukn ered tidk nyt pd uji BNJ trf 5 %. Tujun utm penyimpnn enih dlh untuk memperthnkn viilits enih dlm periode simpn yng sepnjng mungkin yng tercpi pd st enih msk fisiologis. Selm periode penyimpnn enih menglmi penun dn kemundurn yng tidk dpt dicegh, yng hny dpt dilkukn hnylh yng tidk mengurngi keceptnny, yitu dengn penyimpnn yng tept.. Jdi tujun utm penyimpnn enih dlh memperthnkn viilits enih dlm pereode simpn yng sepnjng mungkin. 5
Dismping wtk genetikny sendiri, fktor lingkungn erpengruh esr terhdp dy simpn enih. Agr enih memiliki dy simpn yng tinggi, mk enih hrus ertitik tolk dri kekutn tumuh ( vigor ) dn dy kecmh yng semksimum mungkin. ( sutopo, 1988 ). Jdi jngn smpi simpnn energi yng dimiliki enih menjdi ocor, dn enih sudh tidk mempunyi cukup energi untuk tumuh pd st ditnm. Kdr ir merupkn fktor yng pling mempengruhi kemundurn enih. Kemundurn enih meningkt sejln dengn meningktny kdr ir enih. Benih yng siftny higroskopis dpt memirkn kdr irny erd dlm keseimngn dengn tip kelemn nisi udr. Keseimngn dpt dicpi il enih tidk d tendensi untuk sorsi tu melepskn ir. ( Sudrti, 1990 ). Keceptn tumuh enih (hri) Selin Dy Berkecmh Benih, Keceptn Berkecmh Benih perlu dilkukn pengmtn kren erkitn ert dengn vigor tnmnny. Benih yng keceptn erkecmhny tinggi, tnmn yng dihsilkn kn leih mmpu hidup pd lingkungn yng kurng menguntungkn. Vigor enih dicerminknoleh du informsi tetng viilits, msing-msing kekutn tumuh dn dy simpn enih. Kedu nili fisiologi ini menmptkn enih pd kemungkinn kemmpunny untuk tumuh menjdi tnmn norml meskipun kedn iofisik lpngn kondisi su optimum tu sesudh enih melmpui sutu pereode simpn tertentu. 6
Tel 2 : Keceptn Berkecmh Benih ( hri ) Perlkun Kdr Air Tinggi ( K1 ) Kdr Air Rendh ( K2 ) Tnp Bhn Desikn (D1) Bhn Desikn Kpur Kemng (D2) Bhn Desikn Arng Kyu (D3) Bhn Desikn Au Sekm (D4) Keceptn Berkecmh Benih ( hri ) 4,77 4,27 6,33 4,53 3,41 3,82 Notsi d c Keterngn : Angk rt-rt yng diikuti oleh huruf yng sm menunjukn ered tidk nyt pd uji BNJ trf 5 %. Hsil nlisis vrin keceptn erkecmh enih menunjukn hw perlkun kdr ir wl enih tu hn desikn ered sngt nyt terhdp keceptn erkecmh enih, tetpi tidk terjdi interksi.. Hsil uji BNJ (trf 5%) menunjukn hw perlkun Kdr ir wl rendh ( 10%)ered sngt nyt dengn perlkun yng lin, dn hn desikn rng kyu ered sngt nyt dengn perlkun yng lin (tel 2). Berdsrkn dt terseut dits menunjukkn hw keceptn erkecmh yng erkitn ert dengn vigor yng tinggi dicpi pd perlkun kdr ir wl rendh. Perlkun hn desikn rng kyu memerikn pengruh pd keceptn erkecmh enih.selm ms periode simpn. Benih yng kn disimpn seikny memiliki kdr ir yng optiml (tertentu) dimn enih terseut dpt disimpn lm tnp menglmi kemundurn vigor enih. Dismping itu penggunn hn desikn rng kyu dlh hn yng ternyt mmpu menyerp up ir dri udr 7
dinding hn yng lin, sehingg hn desikn rng kyu dpt memperthnkn kdr ir enih selm penyimpnn. Bhw kedn lingkungn selm ms penyimpnn sngt penting dlm menentukn keceptn tumuh enih dlh sngt nyt dn peredn keceptn tumuh enih dpt terliht nyt dlm kedn lingkungn yng kurng menguntungkn Penyimpnn yng ik merupkn sutu ush yng dpt memntu menghmt proses kemundurn enih. Dengn penyimpnn yng ik mk periode simpn dpt diperpnjng dengn memperlmt terjdiny kemundurn fisiologis dri enih yng sudh mencpi vigor mksimum pd st msk fisiologis. Bert Bhn Desikn (grm) Desikn merupnn sutu hn ( zt pdt ) yng cept menyerp up ir dri udr. Udr dri rung simpn dilirkn mellui hn desikn ( zt pdt ), sehingg segin up ir udr dihilngkn. Udr yng telh kering kemudin dilirkn lgi ke dlm rung simpn. Penggunn desikn yng dicmpurkn dengn enih tu secr terpish di dlm kemsn enih dihrpkn dpt memperthnkn kdr enih selm penyimpnn. 8
Tel 3 : Bert Bhn Desikn ( grm ) Perlkun Bert Bhn Desikn ( grm ) Notsi Keterngn : K1 D1 K1 D2 K1 D3 K1 D4 K2 D1 K2 D2 K2 D3 K2 D4 10,23 10,73 12,17 11,33 10,13 10,37 11,33 11,13 Angk rt-rt yng diikuti oleh huruf yng sm menunjukn ered tidk nyt pd uji BNJ trf 5 %. d c d d Hsil nlisis vrin ert hn desikn menunjukn hw perlkun kdr ir wl enih dn hn desikn erpengruh sngt nyt terhdp ert hn desikn. Terjdi interksi ntr kedu perlkun. Berdsrkn uji jrk BNJ dengn trf 5% menunjukn hw perlkun kdr ir wl yng tinggi dn hn desikn rng kyu memerikn pengruh yng pling ik terhdp ert hn desikn. Hl ini terjdi kren kdr ir wl enih yng tinggi leih nyk diserp up irny oleh hn-hn desikn, dengn demikin hn desikn yng wlny memiliki ert 10 grm kn ertmh. Bhn desikn rng kyu merupkn hn yng mmpu leih nyk menyerp up ir dinding hn yng lin. Hl ini ditunjukn dengn semkin ertmhny ert hn desikn seesr 12,17 grm. 9
Kdr Air Setelh Penyimpnn Kdr ir merupkn fktor yng pling mempengruhi kemundurn enih. Kemundurn enih meningkt sejln dengn meningktny kdr ir enih. Benih yng siftny higroskopis dpt memirkn kdr irny erd dlm keseimngn dengn tip kelemn nisi udr. Keseimngn dpt dicpi il enih tidk d tendensi untuk sorsi tu melepskn ir. Berdsrkn hsil nlisis vrin, kdr ir enih setelh penyimpnn menunjukn hw perlkun kdr ir wl enih tu hn desikn memerikn pengruh yng nyt. Hsil uji jrk BNJ dengn trf 5% menunjukn hw perlkun kdr ir wl enih ered sngt nyt, pd perlkun ini hw kdr ir wl yng tinggi memerikn pengruh yng leih tinggi terhdp kdr ir setelh penyimpnn. Sedngkn perlkun hn desikn ered nyt, pd perlkun hn desikn rng kyu memerikn pengruh yng leih ik terhdp kdr ir enih setelh penyimpnn. Kdr ir lingkungn selm penyimpnn sngt erpengruh terhdp viilits enih. Sift iji yng higroskopis menyekn sellu mengdkn kesetimngn dengn udr disekitrny. Kndungn ir yng tinggi dlm enih dengn kelemn udr yng rendh dpt menyekn pengupn ir dri dlm enih dn mempertinggi kelemn udr disekitr enih, demikin selikny. Nili kesetimngn ini perlu dikethui kren kemundurn viilits enih dpt terjdi disekn oleh ergi hl yng erkitn dengn kdr ir enih 10
Tel 4 : Kdr Air Setelh Penyimpnn ( % ) Perlkun Kdr Air Tinggi ( K1 ) Kdr Air Rendh ( K2 ) Kdr Air Setelh Penyimpnn (%) 13,33 8,24 Notsi Tnp Bhn Desikn (D1) Bhn Desikn Kpur Kemng (D2) Bhn Desikn Arng Kyu (D3) Bhn Desikn Au Sekm (D4) Keterngn : 12,23 11,38 8,8 10,73 Angk rt-rt yng diikuti oleh huruf yng sm menunjukn ered tidk nyt pd uji BNJ trf 5 %. c c IV. KESIMPULAN Berdsrkn hsil penelitin penggunn hn desikn dn kdr ir wl enih pd dy simpn enih kedeli ( Glycine mx, L. Merril ) dpt disimpulkn hw : 1. Kdr ir wl enih yng rendh (± 10 %)erpengruh sngt nyt terhdp viilits (dy erkecmh) dn vigor (keceptn erkecmh) enih di penyimpnn. 2. Bhn desikn rng kyu memerikn pengruh sngt nyt terhdp viilits (dy erkecmh) dn vigor (keceptn erkecmh) enih di penyimpnn. 3. Terjdi interksi ntr kdr ir enih yng tinggi (± 15 %) dn hn desikn rng kyu hny pd ert hn desikn setelh penyimpnn. 4. Perlkun kdr ir tinggi (± 15 %) erpengruh sngt nyt dn hn desikn rng kyu erpengruh nyt terhdp kdr ir enih setelh penyimpnn. 11
DAFTAR PUSTAKA AAK, 1989, Kedeli, Ksinius, Yogykrt. Krtspoetr, G., 1992, Teknologi Benih Pengeloln Benih, Rjwli, Jkrt. Rukmn, R., Y. Yunirsih, 1996, Kedeli, Budidy dn Psc Pnen, Knisius, Yogykrt. Sudrti, T.S., 1990, Teknologi Benih, Yysn Pemin Fkults Pertnin, UGM, Yogykrt. Sutopo, L., 1988, Teknologi Benih, Rjwli, Jkrt. 12