RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) Nama Sekolah Mata Pelajaran Kelas/Semester Pertemuan Ke Alokasi Waktu Kemampuan berbahasa : SMP N 4 Wates : Bahasa Jawa : VIII/ Gasal : 1 (satu) : 2 x 40 menit : Membaca A. Standar Kompetensi Memahami wacana tulis sastra dalam kerangka budaya Jawa Kompetensi Dasar 2.2 Mendiskusikan nilai-nilai moral dalam suatu karya sastra prosa (fiksi) Indikator 1. Mengartikan kata-kata sukar yang terdapat dalam wacana prosa (fiksi) 2. Mengungkapkan nilai-nilai moral karya prosa (fiksi) 3. Menemukan contoh tembung entar dalam wacana prosa (fiksi) 4. Mengartikan tembung entar dalam wacana prosa (fiksi) 3 Tujuan Pembelajaran 1. Siswa dapat mengartikan kata-kata sukar yang terdapat dalam wacana prosa (fiksi) 2. Siswa dapat mengungkapkan nilai-nilai moral karya prosa (fiksi) 3. Siswa dapat menemukan contoh tembung entar dalam wacana prosa (fiksi) 4. Siswa dapat mengartikan tembung entar dalam wacana prosa (fiksi) 4 Materi Pembelajaran 1. Pitutur ing cariyos Saking karya sastra ingkang awujud wacana prosa (fiksi) menika wonten nilai-nilai moral/pitutur ingkang saged dipunpendhet lan dipuntuladha. Saged awujud basa, unggah-ungguh, lan ancas saking cariyos. Pitutur ingkang sae menika kadosta: A. Hubungan sosial Hubungan sosial menika saged kapethik saking hubungan antawisipun paraga setunggal lan sanesipun wonten ssalebeting cariyos. Tumindak menapa ingkang dipunlampahi dining paraga ing salebeting cariyos. Kadosta tetulung, welas asih,
pengurbanan, kerja sama ingkang sae, toleransilan lan sanesipun. B. Unggah-ungguh basa Wonten salebeting cariyos sagedipun pendhet pitutur bab unggah-ungguh basanipun. Kadosta unggah-ungguh basa lare dumateng tiyangs sepuhipun inggih menika basa kara. Sahingga prayoganipun kita kedah nginakaken unggah-ungguh basa nalika rembagan kalian tiyang sanes inggih menika basa krama. C. Sipating manungsa Saking cariyos ugi sagedipun pendhet pitutur bab sipating manungsa. Sipating paraga ing cariyos saged dados sarana intropeksi diri pribadi ing bebrayan utawi gegambaran anggenipun kita kedah tumindak wonten ing pagesangan. D. Religi Wonten cerkak padatanipun ugi ngemot bab nilai-nilai religi kalian Gusti Pangeranipun ingkang saged kapethik. Nilai religi menika kadosta cariyosipun ngandhut bab hubungan manungsa dhumateng Gusti, Gusti dhumateng Kawulanipun lan sapanunggalanipun. Lendhut Lapindo Ing wayah awan nalika siswa-siswa padha ngaso sekolah Bagus ketemu marang pak Indra. Ana ing kantin. Bagus : Sugeng siang pak. Pak indra : Kowe to Gus ana apa? Bagus : Badhe nyuwun pirsa sekedhik pak, perkawis lendhut lapindo ingkang dumunung wonten Porong, Sidoarjo, Jawa Timur. Pak indra : Sing disiarke ana ing TV mau bengi kaee ta, Gus? Bagus : Ïnggih Pak. Pak Indra : Kahanan kui mau kadadean amarga tumindake manungsa kang serakah lan kandel kupinge. Amarga Perusahaane kang arep njupuk sumber minyak, ananging ana kang kliru prosedure nalika ditindakake pengeboran,
dadine lendhut kui mbanjiri lan dadi gawe telung kecamatan ing sak kiwo tengene. Bagus : Menapa menika kalebet pencemaran lingkungan Pak? Pak Indara : Ya jelas Gus. Lha saiki sing ana ngisor Lendhut Lapindo kuwi isine raja brana,raja kaya, panggonan kanggo ngibadah, nganti kabeh klelep. Kuwi pencemaran lingkungan kang kalebu parah. Apa meneh lendhut kuwi mau ngandhut bahan-bahan kimia kang biasa gawe penyakit. Kayata Kanker, ganguan ati, jantung lan paru-paru. Bagus : Wah, mbebayani sanget nggih Pak. Lendhut lapindo menika. Pak Indra : Bener kui Gus bahaya banget, mulane kowe kudu iso dadi bocah kang jembar kawruhe lan nandur kabecikan kang akeh, supaya dunya tetep lestari lan adem ayem tentrem kerta raharja. Bel mlebu kelas wis kaprungu, banjur pak Indra lan bagus mbayar jajanan lan budhal menyang kelas. 2. Tembung Entar Tembung entar inggih menika tembung ingkang boten salumrahipun, gadhahi teges kias kemawon. Tuladha : gedhe endhase : gumedhe/kumalungkung, jembar segarane : sabar, cilik atine : kuwatir/wedinan 3. Kata-kata sukar No Tembung Teges 1 Perkawis Perkara / masalah 2 Raja brana Bandha kang arupa barang kang ana pegajine. 3 Raja kaya Bandha kang awujud ingon-ingon. 5 Metode Pembelajaran 1. Ceramah digunakan untuk mengawali pembelajaran dan menyampaikan materi pembelajaran tentang nilai-nilai yang terkandung dalam karya sastra dan tembung entar.
2. Tanya jawab digunakan untuk meningkatkan keaktifan para siswa dalam belajar 3. Mencari kata digunakan untuk memperdalm pengetahuan tentang tembung entar. 6 Media Pembelajaran 1. Wacana berbentuk cerkak 2. Kartu Tembung entar 7 Langkah- langkah pembelajaran a. Pendahuluan 1) Guru mengucapkan salam kepada para siswa 2) Salah satu siswa memimpin doa sebelum pelajaran dimulai 3) Mengecek kehadiran siswa / presensi siswa 4) Menjelaskan tujuan pembelajaran atau manfaat pembelajaran. b. Kegiatan inti 1) Eksplorasi - Siswa menyebutkan macam-macam manfaat karya sastra prosa(fiksi). - Siswa mencoba menjeaskan nilai-nilai moral karya sastra prosa(fiksi). 2) Elaborasi - Siswa memperhatikan guru ketika menerangkan nilai-nilai moral dalam karya satra (fiksi) - Siswa berjumlah 2 orang maju ke depan kelas untuk membacakan wacana prosa. - Siswa satu meja memperhatikan bacaan berbentuk prosa yang mengandung nilai-nilai moral dan kata entar. - Siswa mengerjakan soal-soal seputar bacaan. 3) Konfirmasi - Siswa menjawab pertanyaan yang diberikan guru. - Siswa diberikan kalimat yang mengandung kata entar. - Siswa mencari kata entar yang dibacakan oleh guru. c. Kegiatan Penutup - Siswa dibantu guru menyimpulkan materi yang telah dipelajari. - Salah satu siswa memimpin doa penutup - Siswa menjawab salam penutup dari guru.
8 Sumber 1) Setyawati, Bethy Mahara. 2012. Siswa Tama. Yogyakarta. Ulinuha Grafika 2) LKS Puspita Basa Bahasa Jawa kangge kelas VIII dening Bethy Mahara Setyawat, S.Pd 3) Cerkak Basa Jawa kanthi irah-irahan Ande- Ande Lumut dari web http://www.slideshare.net/brankal/cerita-rakyat-bahasa-jawa-keongmas-jaka-tarub-rawa-pening 4) Prabaswara. 2012. Kawruh Basa Jawa Pepak. Surabaya: Sinar Kemala 9 Penilaian Indikator Mengartikan kata-kata sukar yang terdapat dalam wacana prosa (fiksi) Mengungkapkan nilai-nilai moral karya prosa (fiksi) Menemukan contoh tembung entar dalam wacana prosa (fiksi) Mengartikan tembung entar dalam wacana prosa (fiksi) Penilaian Instrument 1. menapa tegesipun tembung perkawis ing wacan? 2. menapa tegesipun tembung raja kaya ing wacan? 3. menapa tegesipun tembung raja brana ing wacan? 4. Kasebutna nilai-nilai moral saking cariyos kala wau! 5. Cobi kasebutna tembung entar ingkang wonten ing wacan! 6. Cobi padosi tegesipun saking tembung entar ingkang wonten wacan.. 10 Kunci Jawaban 1. Perkara / masalah 2. Bandha kang awujud barang aji / ana pengajine. 3. Bandha kang awujud ingon-ingon