ISTILAH-ISTILAH SESAJI DALAM TRADISI JULEN GILING TEBU PTP NUSANTARA IX PG TASIKMADU KABUPATEN KARANGANYAR (KAJIAN ETNOLINGUISTIK)

dokumen-dokumen yang mirip
ISTILAH-ISTILAH SESAJI DALAM TRADISI JULEN GILING TEBU PTP NUSANTARA IX PG TASIKMADU KABUPATEN KARANGANYAR (KAJIAN ETNOLINGUISTIK)

ISTILAH-ISTILAH SESAJI DALAM TRADISI DHEKAHAN DHUSUN DI DUSUN MANGUREJO DESA GULI KECAMATAN NOGOSARI KABUPATEN BOYOLALI (SUATU KAJIAN ETNOLINGUISTIK)

BAB II ANALISIS DATA

BAB I PENDAHULUAN. A. Latar Belakang Masalah. kilometer arah timur Kota Surakarta. Lokasi ini mudah dijangkau dari Kota

ISTILAH-ISTILAH NAMA BANGUNAN DI KOMPLEKS PURA MANGKUNEGARAN (SUATU KAJIAN ETNOLINGUISTIK)

HOMONIMI DALAM BAHASA JAWA. (Suatu Kajian Semantik)

EUFEMISME DAN DISFEMISME DALAM RUBRIK PETHILAN PADA MAJALAH PANJEBAR SEMANGAT (KAJIAN BENTUK, FUNGSI, DAN NILAI RASA)

ISTILAH-ISTILAH SESAJI DALAM UPACARA SADRANAN DI DUKUH KLINGGEN DESA GUWOKAJEN KECAMATAN SAWIT KABUPATEN BOYOLALI (SUATU KAJIAN ETNOLINGUISTIK)

ISTILAH-ISTILAH SESAJI COK BAKAL MENJELANG PANEN PADI DI DESA SIDOMULYO KECAMATAN WATES KABUPATEN KEDIRI (KAJIAN ETNOLINGUISTIK)

HEGEMONI KEKUASAAN DALAM CERITA RAKYAT KYAI AGENG PENGGING DI KECAMATAN BANYUDONO KABUPATEN BOYOLALI JAWA TENGAH (Suatu Tinjauan Sosiologi Sastra )

ISTILAH-ISTILAH SESAJI DALAM PEMBANGUNAN RUMAH DI DESA SIDOREJO KECAMATAN KENDAL KABUPATEN NGAWI (Suatu Kajian Etnolinguistik)

PENANDA KOHESI DAN KOHERENSI

BAHASA JAWA DI KABUPATEN PURBALINGGA (KAJIAN GEOGRAFI DIALEK)

PEMAKAIAN BAHASA DALAM JUAL BELI HANDPHONE DAN AKSESORIS HANDPHONE DI SURAKARTA: Suatu Pendekatan Sosiolinguistik

PEMAKAIAN BAHASA JAWA DALAM ADEGAN GARA-GARA WAYANG ORANG SRIWEDARI DI KOTA SURAKARTA (Suatu Analisis Sosiolinguistik)

ANALISIS STRUKTURAL DAN NILAI PENDIDIKAN NOVEL KEMBANG KANTIL KARYA SENGGONO SERTA RELEVANSINYA SEBAGAI MATERI PEMBELAJARAN BAHASA JAWA DI SMA SKRIPSI

TINDAK TUTUR EKSPRESIF DAN STRATEGI KESANTUNAN BERBAHASA DALAM ACARA TATAP MATA DI TRANS 7 (Suatu Tinjauan Pragmatik)

LIRIK LAGU RELIGI GRUP BAND UNGU DALAM ALBUM AKU DAN TUHANKU: Sebuah Pendekatan Stilistika

PELANGGARAN PRINSIP KESANTUNAN DALAM ACARA PANGKUR JENGGLENG PADHEPOKAN AYOM-AYEM DI TVRI JOGJA (Suatu Kajian Pragmatik)

WACANA ANTOLOGI CERKAK PUBER KEDUA KARYA ARY NURDIANA

DISFEMISME DALAM BERITA KRIMINAL PADA JATENG POS EDISI SEPTEMBER-DESEMBER 2015

BAHASA DAN BUDAYA DALAM ARSITEKTUR RUMAH LIMASAN DI KECAMATAN PARON, KABUPATEN NGAWI (KAJIAN ETNOLINGUISTIK)

PANGALEM BAHASA MADURA DI BONDOWOSO ( SEBUAH KAJIAN SOSIOPRAGMATIK) SKRIPSI. Oleh Rahmat Hidayat NIM

TINDAK TUTUR DIREKTIF DAN KESANTUNAN IMPERATIF PADA PAPAN PENGUMUMAN DAN INFORMASI DI WILAYAH SURAKARTA

PELANGGARAN PRINSIP KERJA SAMA DAN PRINSIP KESANTUNAN DALAM TALK SHOW SATU JAM LEBIH DEKAT DI TV ONE

PEMAKAIAN BAHASA DALAM JUAL BELI HANDPHONE DAN AKSESORIS HANDPHONE DI SURAKARTA: Suatu Pendekatan Sosiolinguistik

ANTONIMI DALAM BAHASA JAWA (Suatu Kajian Semantik)

WACANA ANTOLOGI CERKAK WIRING KUNING KARYA TRINIL (Kajian Kohesi dan Koherensi)

UNGKAPAN METAFORIS TENTANG CINTA DALAM ARTIKEL PADA LAMAN HIPWEE.COM

TINDAK TUTUR DIREKTIF DAN STRATEGI KESANTUNAN BERBAHASA DAI PADA WACANA DAKWAH DIALOGIS. DI TELEVISI (Suatu Pendekatan Pragmatik)

PROSEDUR PENGADAAN SUKU CADANG MESIN PRODUKSI DI PT KUSUMAHADI SANTOSA JATEN, KARANGANYAR

KARAKTERISTIK PEMAKAIAN BAHASA JAWA DALAM NASKAH DRAMA LENG DAN TUK KARYA BAMBANG WIDOYO SP

ALIH KODE DAN CAMPUR KODE DALAM KOMUNIKASI PENJUAL DAN PEMBELI DI PASAR HEWAN DUSUN PURWOREJO DESA JERON KECAMATAN NOGOSARI KABUPATEN BOYOLALI

POSISI, KATEGORI, DAN PERAN PREDIKAT DALAM KALIMAT TUNGGAL BAHASA JAWA

SISTEM PENGUPAHAN KARYAWAN PERJANJIAN KERJA WAKTU TERTENTU DI PT PERKEBUNAN NUSANTARA IX PABRIK GULA TASIKMADU KARANGANYAR

NILAI PENDIDIKAN DALAM SẾRAT DONGÈNG ASMADAYA. Suatu Tinjauan Sosiologi Sastra TESIS

STRATEGI PENYUSUNAN DAN PEMASARAN PAKET WISATA BALI UNTUK PELAJAR OLEH CV. PUTRA BAYU TOUR

SKRIPSI. Oleh: SRI LESTARI K

IMPLIKATUR PERCAKAPAN SEBAGAI UNSUR PENGUNGKAPAN HUMOR DALAM KOMEDI OKB DI TRANS 7 (Sebuah Tinjauan Pragmatik)

ANALISIS KESALAHAN SINTAKSIS PADA TEKS DALAM BUKU PAKET BAHASA INDONESIA KELAS X SMA KURIKULUM 2013

PERNYATAAN : C

MANTRA PENGOBATAN DI DESA GANTANG KECAMATAN SAWANGAN KABUPATEN MAGELANG (Kajian Struktur dan Fungsi)

ISOGLOS DIALEK BAHASA JAWA DI PERBATASAN JAWA TENGAH-JAWA TIMUR (Studi Kasus di Kecamatan Giriwoyo, Punung, dan Pringkuku)

KOHESI DAN KOHERENSI WACANA PADA CATATAN MOTIVASI MARIO TEGUH DI PROFIL FACEBOOK

WASIAT NABI MUHAMMAD SAW : Suntingan Teks, Analisis Struktur, dan Fungsi

PERANCANGAN MOTIF TEKSTIL SEBAGAI PEMENUHAN KEBUTUHAN PAKAIAN WANITA DEWASA DENGAN TEKNIK SILK PAINTING

SKRIPSI. Oleh: Nanda Arif Wijayanti K

CAMPUR KODE DALAM RUBRIK GAYENG KIYI JAGAD JAWA SOLOPOS (Suatu Kajian Sosiolinguistik)

STRATEGI PEMASARAN PAKET WISATA SOLO VILLAGE BIKE DI PT. MANDIRA TOUR AND TRAVEL SURAKARTA

PROBLEM-PROBLEM SOSIAL DALAM NOVEL TUHAN, IZINKAN AKU MENJADI PELACUR KARYA MUHIDIN M DAHLAN : Tinjauan Sosiologi Sastra

PROSEDUR PEMBUATAN DOKUMEN SURAT PERJALANAN REPUBLIK INDONESIA (SPRI) PADA KANTOR IMIGRASI KELAS I YOGYAKARTA

KAJIAN PRAGMATIK PADA WACANA POJOK HARIAN BALI POST : Sebuah Tinjauan Pragmatik

KOHESI GRAMATIKAL DALAM WACANA PROSEDURAL PETUNJUK PENGGUNAAN OBAT

ALIH KODE DAN CAMPUR KODE DALAM KOMUNIKASI BERBAHASA JAWA DI ASRAMA MAHASISWA UNIVERSITAS SEBELAS MARET SURAKARTA (KAJIAN SOSIOLINGUISTIK)

SKRIPSI. Diajukan untuk Memenuhi Sebagian Syarat Mencapai Gelar Sarjana Pendidikan. Disusun oleh: Faefsi Maelani

PENERAPAN MODEL PEMBELAJARAN KOOPERATIF TIPE SNOWBALL THROWING UNTUK MENINGKATKAN HASIL BELAJAR IPA TENTANG STRUKTUR BUMI PADA SISWA

UPAYA PENINGKATAN PENGENALAN LAMBANG BILANGAN MELALUI FINGER PAINTING PADA ANAK KELOMPOK A TKIT NUR HIDAYAH SURAKARTA TAHUN AJARAN 2014/ 2015

TEKNIK SLASHQUILT PADA BLAZER SEBAGAI PAKAIAN KERJA UNTUK WANITA

TESIS Disusun Untuk Memenuhi Sebagian Persyaratan Mencapai Derajat Magister Pendidikan Bahasa Indonesia Minat Utama Bahasa Jawa

ALIH KODE DAN CAMPUR KODE BAHASA JAWA DALAM CERBUNG MULIH NDESA KARYA SURYADI WS (Suatu Kajian Sosiolinguistik)

VERBA BERPREFIKS BER- DALAM BAHASA INDONESIA (Analisis Tata Bahasa Kasus)

KAJIAN STILISTIKA PARIKAN DALAM ACARA GUYON MATON RADIO SWIBA (Swara Intan Pari Membangun) KARANGANYAR

KARAKTERISTIK PENGGUNAAN BAHASA PADA TRANSAKSI JUAL BELI DI TOKO ONLINE: Tinjauan Sosiolinguistik

KRITIK SOSIAL DALAM NOVEL PERTEMUAN DUA HATI KARYA NH. DINI: Tinjauan Sosiologi Sastra Alan Swingewood

KAJIAN MAKNA LEKSIKAL NAMA PERALATAN RUMAH TANGGA TRADISIONAL DI PASAR GEDHE KLATEN SKRIPSI

PENGGUNAAN TINGKAT TUTUR BAHASA JAWA OLEH REMAJA DI DESA SUMBEREJO KECAMATAN AMBULU KABUPATEN JEMBER SKRIPSI. Oleh Imron Rosadi NIM

REKONSTRUKSI COK SAWITRI DALAM NOVEL TANTRI PEREMPUAN YANG BERCERITA TERHADAP NASKAH KIDUNG TANTRI KEDIRI TERJEMAHAN REVO ARKA GIRI SOEKATNO:

MENINGKATKAN KETERAMPILAN BERBICARA MELALUI MEDIA GAMBAR SERI PADA SISWA KELAS V SD MUHAMMADIYAH 11 MANGKUYUDAN SURAKARTA TAHUN PELAJARAN 2013/2014

KESANTUNAN DAN IMPLIKATUR PERCAKAPAN DALAM ACARA YUK KEEP SMILE DI TRANS TV (Suatu Kajian Pragmatik)

ANALISIS KONJUNGSI KOORDINATIF DAN SUBORDINATIF PADA LAPORAN PERJALANAN SISWA KELAS XII IPS 3 SMA NEGERI 1 SUMBERLAWANG SKRIPSI

PROBLEMATIKA SOSIAL DALAM CERPEN KURMA KIAI KARNAWI KARYA AGUS NOOR (Pendekatan Sosiologi Sastra)

MAKNA DENOTATIF DAN KONOTATIF PADA TEKS BERITA POLITIK KOLOM POLITIK DAN HUKUM SURAT KABAR KOMPAS

PENGGUNAAN BAHASA REMAJA PADA PROVOKE MAGAZINE ONLINE

STRATEGI PENGEMBANGAN POTENSI SENI PERTUNJUKAN SANGGAR SENI SEKAR JAGAD DUSUN KOTAKAN DESA BAKALAN KECAMATAN POLOKARTO KABUPATEN SUKOHARJO

PELESAPAN ARGUMEN PADA PENGGABUNGAN KLAUSA BAHASA INDONESIA

ISOGLOS DIALEK BAHASA JAWA DI PERBATASAN JAWA TENGAH-JAWA TIMUR (Studi Kasus di Kecamatan Giriwoyo, Punung, dan Pringkuku)

ANALISIS PENULISAN TANDA BACA, HURUF KAPITAL, DAN KATA TIDAK BAKU PADA KARANGAN SISWA KELAS VII F SMP NEGERI 2 BANYUDONO TAHUN AJARAN 2013/2014

KLAUSA RELATIF BAHASA INDONESIA: Suatu Tinjauan Sintaksis

PROBLEMATIKA SOSIAL DALAM NOVEL SEKALI DALAM 100 TAHUN KARYA MARGA T.

PERAN CUSTOMER SERVICE DALAM MENINGKATKAN PELAYANAN PENUMPANG DISTASIUN SOLO BALAPAN SURAKARTA

UPAYA PENINGKATAN PELAYANAN JAMAAH UMRAH DI LAENA TOUR & TRAVEL JAKARTA SELATAN

PROSEDUR PENINDAKAN PEREDARAN HASIL TEMBAKAU ILEGAL DI KANTOR PENGAWASAN DAN PELAYANAN BEA DAN CUKAI TIPE MADYA PABEAN B SURAKARTA

PENINGKATAN KEMAMPUAN

ANALISIS WACANA KRITIS TRILOGI NOVEL GADIS PANTAI, LARASATI, PANGGIL AKU KARTINI SAJA KARYA PRAMOEDYA ANANTA TOER

PENGEMBANGAN KINERJA STAF DI BAGIAN UMUM SEKRETARIAT DAERAH KOTA SURAKARTA

BIMBINGAN KELOMPOK DENGAN MEDIA PERMAINAN SMART

Skripsi Diajukan untuk Memperoleh Gelar Sarjana Pendidikan pada Program Studi Pendidikan Akuntansi. Diajukan Oleh: Wahyu Setyoasih A

Skripsi Diajukan untuk Memperoleh Gelar Sarjana Pendidikan pada Program Studi Pendidikan Bahasa Indonesia Diajukan Oleh: Nunung Fatmawati A

IMPLEMENTASI SUPERVISI KEPALA SEKOLAH DALAM MENINGKATKAN PEMBELAJARAN EFEKTIF BAGI GURU DI SD NEGERI PABELAN 03 KARTASURA

KESINONIMAN AJEKTIVA INSANI DALAM BAHASA INDONESIA: Sebuah Kajian Semantik

WACANA BAHASA JAWA PAMBIWARA DALAM UPACARA PERNIKAHAN ADAT JAWA DI SURAKARTA (KAJIAN PRONOMINA DAN REPETISI)

PANDANGAN TIGA TOKOH UTAMA WANITA TENTANG EMANSIPASI DALAM NOVEL TIGA ORANG PEREMPUAN KARYA MARIA A. SARDJONO

KAJIAN ESTETIKA KOSTUM PENARI JATHILAN Studi Kasus Pertunjukan Jathilan di Sleman, Yogyakarta

PENGUASAAN KOSAKATA BAHASA INDONESIA MURID KELAS IX SMP ARGOPURO 2 KECAMATAN PANTI KABUPATEN JEMBER SKRIPSI. oleh Rika Desy Briyanti NIM

NOVEL ZIARAH YANG TERPANJANG KARYA K.USMAN Sebuah Pendekatan Sosiologi Sastra

ANALISIS MISKONSEPSI MATERI FLUIDA PADA BUKU AJAR FISIKA SMA. Skripsi. Oleh: Nirmala Respatiningrum K

IMPLEMENTASI ASAS AMAN DALAM PENDAFTARAN PERALIHAN HAK ATAS TANAH KARENA WARISAN DI KANTOR PERTANAHAN KOTA SURAKARTA

ANALISIS KOHESI GRAMATIKAL KONJUNGSI PADA TEKS TERJEMAHAN ALQURAN SURAH AL AHZAB

POTENSI DAN PENGELOLAAN MAKAM K.H SAMANHUDI SEBAGAI WISATA RELIGI DI KOTA SOLO

ANALISIS PERANAN SEKTOR PERTANIAN DALAM PEREKONOMIAN DI KABUPATEN BLITAR TAHUN

Transkripsi:

ISTILAH-ISTILAH SESAJI DALAM TRADISI JULEN GILING TEBU PTP NUSANTARA IX PG TASIKMADU KABUPATEN KARANGANYAR (KAJIAN ETNOLINGUISTIK) SKRIPSI Diajukan untuk Memenuhi sebagian Persyaratan guna Melengkapi Gelar Sarjana Sastra Jurusan Sastra Daerah Fakultas Ilmu Budaya Universitas Sebelas Maret Disusun oleh VERIS DONI LISTYANTO C0112058 PROGRAM STUDI SASTRA DAERAH FAKULTAS ILMU BUDAYA UNIVERSITAS SEBELAS MARET SURAKARTA 2016 i

ii

iii

MOTTO Jika Anda ingin memperoleh dunia, raihlah dengan ilmu. Jika anda ingin memperoleh akhirat, raihlah juga dengan ilmu. Jika anda ingin keduanya maka capailah dengan ilmu. (Hadist) Bermuka manis, memberi pertolongan dalam kebaikan dan mencegah sesuatu yang membahayakan. (HR Tirmidzi) dan barang siapa yang bertawakal kepada Allah niscaya Allah akan mencukupkan (keperluan)nya (Al-Quran Surat Talaq: 3) iv

PERNYATAAN Nama : Veris Doni Listyanto NIM : C0112058 Menyatakan dengan sesungguhnya bahwa skripsi berjudul Istilah-Istilah Sesaji dalam Tradisi Julen Giling Tebu PTP. Nusantara IX P.G Tasikmadoe Kabupaten Karanganyar (Kajian Etnolinguistik) adalah betul-betul karya sendiri, bukan plagiat, dan tidak dibuatkan oleh orang lain. Hal-hal yang bukan karya saya, dalam skripsi ini diberi tanda citasi (kutipan) dan ditunjukkan dalam daftar pustaka. Apabila di kemudian hari terbukti pernyataan ini tidak benar, maka saya bersedia menerima sanksi akademik berupa pencabutan skripsi dan gelar yang diperoleh dari skripsi tersebut. Surakarta, Juli 2016 Yang membuat pernyataan, Veris Doni Listyanto v

PERSEMBAHAN Karya ini saya persembahkan untuk : Ibu, Bapak, saudara-saudaraku yang selalu memberi cinta, kasih sayang, doa, semangat dan bimbingannya Adiku Reza Nur R, kakakku Edo Andri W, Dwi Wijayanti Teman-temanku teater wiswakarman yang telah mendukungku Sahabat-sahabatku yang selalu menemaniku dan almamater kebanggaanku vi

KATA PENGANTAR Segala puji syukur penulis panjatkan kehadirat Allah SWT yang telah melimpahkan rahmat dan hidayah-nya sehingga penulis dapat menyelesaikan skripsi ini dengan baik. Skripsi dengan judul Istilah-Istilah Sesaji dalam Tradisi Julen Giling Tebu PTP Nusantara IX PG Tasikmadu Kabupaten Karanganyar (Kajian Etnolinguistik)ini merupakan salah satu syarat untuk memperoleh gelar Sarjana Sastra pada Program Studi Sastra Daerah Fakultas Ilmu Budaya Universitas Sebelas Maret Surakarta. Penyusunan skripsi ini tidak lepas dari bantuan berbagai pihak, oleh karena itu pada kesempatan ini penulis mengucapkan terima kasih kepada: 1. Prof. Drs. Riyadi Santosa, M.Ed, Ph.D., selaku Dekan Fakultas Ilmu Budaya Universitas Sebelas Maret yang memberikan kesempatan untuk menyusun skripsi ini. 2. Dr. Supana, M.Hum., selaku Kepala Program Studi Sastra Daerah Fakultas Ilmu Budaya Universitas Sebelas Maret yang telah memberikan kesempatan dan ilmunya dalam penyusunan skripsi ini. 3. Drs. Y. Suwanto, M.Hum., selaku pembimbing pertama yang telah berkenan memberikan waktu dan ilmunya, serta memberikan, masukan, bimbinganya dan penyempurnaan pada penulisan skripsi ini. 4. Dra. Dyah Padmaningsih, M.Hum., selaku pembimbing kedua yang telah berkenan memberikan waktu dan ilmunya, serta memberikan nasihat, masukan, bimbingannya dan penyempurnaan pada penulisan skripsi. vii

5. Prof. Sahid Teguh Widodo, S.S., M.Hum.,Ph.D., selaku Pembimbing Akademik yang telah membimbing penulis selama studi di Jurusan Sastra Daerah, dengan penuh perhatian dan kebijaksanaannya. 6. Bapak-bapak dan Ibu-ibu dosen Jurusan Sastra Daerah dan dosen-dosen Fakultas Ilmu Budaya yang telah memberikan ilmunya kepada penulis. 7. Kepala dan staf Perpustakaan Fakultas Ilmu Budaya maupun Pusat Universitas Sebelas Maret yang telah memberikan kemudahan dalam pelayanan kepada penulis, khususnya selama menyelesaikan skripsi ini. 8. Para informan yang telah memberikan pengetahuannya untuk menunjang penulisan skripsi ini. 9. Kedua orang tua saya yang telah memberikan segalannya baik lahir maupun batin sehingga dapat mencapai gelar sarjana. 10. Rekan-rekan Sastra Daerah angkatan 2012, yang telah membantu penulis selama menyelesaikan skripsi ini dan terima kasih atas persahabatannya. 11. Semua pihak yang telah membantu terselesainya skripsi ini. Penulis menyadari bahwa masih banyak kekurangan dan keterbatasan ilmu dalam penyusunan skripsi ini. Oleh karena itu, penulis berharap kritik dan saran yang membangun guna penyempurnaan skripsi ini. Semoga skripsi ini dapat memberikan manfaat bagi penyusun khususnya dan pembaca pada umumnya. Amin. Surakarta, Juli 2016 Penulis viii

DAFTAR ISI JUDUL...... PERSETUJUAN... PENGESAHAN... MOTTO... PERNYATAAN... PERSEMBAHAN... KATA PENGANTAR... DAFTAR ISI... DAFTAR GAMBAR... DAFTAR TANDA DAN SINGKATAN... DAFTAR LAMPIRAN... ABSTRAK... SARI PATHI... ABSTRACT... i ii iii iv v vi vii ix xii xv xvi xvii xviii xix BAB I. PENDAHULUAN... 1 A. Latar Belakang Masalah... 1 B. Pembatasan Masalah... 12 C. Rumusan Masalah... 12 D. Tujuan Penelitian... 13 E. Manfaat Penelitian... 13 1. Manfaat Teoretis... 13 2. Manfaat Praktis... 13 F. Landasan Teori... 14 ix

1. Etnolinguistik... 14 2. Masyarakar Tutur... 15 3. Istilah... 16 4. Sesaji... 16 5. Tradisi... 17 6. Tradisi Julen... 18 7. Bentuk istilah... 19 8. Makna... 21 G. Metode Penelitian... 24 1. Jenis Penelitian... 24 2. Lokasi Penelitian... 24 3. Alat penelitian... 25 4. Data dan Sumber Data... 25 5. Metode dan Teknik Pengumpulan Data... 27 6. Metode dan Teknik Analisis Data... 29 7. Metode Penyajian Hasil Analisis Data... 35 BAB II. ANALISIS DATA... 36 A. Bentuk istilah istilah sesaji Tradisi Julen Giling Tebu Pabrik Gula Kecamatan Tasikmadu Kabupaten Karanganyar... 36 1. Monomorfermis... 36 2. Polimorfermis... 52 3. Frasa... 63 B. Makna istilah-istilah sesaji Tradisi Julen Giling Tebu Pabrik Gula Kecamatan Tasikmadu Kabupaten Karanganyar... 70 1. Makna leksikal... 70 x

2. Makna gramatikal... 77 3. Makna kultural... 81 BAB III. PENUTUP... 106 A. Kesimpulan... 106 B. Saran... 107 DAFTAR PUSTAKA... 108 LAMPIRAN... 110 xi

DAFTAR GAMBAR Halaman Gambar 1. Tugu Papahan... 1 Gambar 2. Kremoon (gerbong)... 2 Gambar 3. Gerbong hijau buatan S.Chevalier... 3 Gambar 4. Joli yang dipikul oleh karyawan... 5 Gambar 5. Macam-macam sesaji tradisi julen... 6 Gambar 6. Ampo... 36 Gambar 7. Ampyang... 37 Gambar 8. Arak... 37 Gambar 9. Candu... 38 Gambar 10. Criping... 38 Gambar 11. Dhele... 39 Gambar 12. Jadah... 40 Gambar 13. Jenang... 40 Gambar 14. Joli... 41 Gambar 15. Kencur... 41 Gambar 16. Kendhi... 42 Gambar 17. Kopi... 42 Gambar 18. Kunci... 43 Gambar 19. Kunir... 43 Gambar 20. Lempeng... 44 Gambar 21. Lenga... 44 Gambar 22. Lombok... 45 Gambar 23. Menyan... 45 Gambar 24. Miri... 46 Gambar 25. Nanas... 46 Gambar 26. Rante... 47 Gambar 27. Slindur... 47 xii

Gambar 28. Srondeng... 48 Gambar 29. Suruh... 48 Gambar 30. Takir... 49 Gambar 31. Tepas... 49 Gambar 32. Trasi... 50 Gambar 33. Uyah... 50 Gambar 34. Wajik... 51 Gambar 35. Wedhak... 51 Gambar 36. Cok Bakal... 52 Gambar 37. Gedhang Ayu... 53 Gambar 38. Jajan Pasar... 54 Gambar 39. Kembar Mayang... 55 Gambar 40. Klasa Bangka... 56 Gambar 41. Ngantenan... 57 Gambar 42. Panjang Ilang... 57 Gambar 43. Pengilon... 58 Gambar 44. Sega asahan... 59 Gambar 45. Sega Golong... 60 Gambar 46. Sega Suci... 61 Gambar 47. Takir Ponthang... 62 Gambar 48. Endhas Kebo... 63 Gambar 49. Jenang Katul... 64 Gambar 50. Kacang Tholo... 65 Gambar 51. Ketang Ireng... 66 Gambar 52. Sega Thiwul... 67 Gambar 53. Sekar Setaman... 68 Gambar 54. Tebu wulung... 69 Gambar 55. foto tempat pelaksannan tradisi julen pabrik gula tasikmadu... 111 Gambar 56. Foto pada saat persiapan keberangkatan commit to para user staf dan karyawan... 111 Gambar 57. Foto para karyawan pabrik membawa sesaji... 112 xiii

Gambar 58. Foto para karyawan berjalan menuju pabrik dengan memikul sesaji... 112 Gambar 59. Foto suasana memikul sesaji tradisi julen... 113 Gambar 60. Foto sesaji di dalam miniatur rumah dalam tradisi julen... 113 Gambar 61. Foto sesaji di dalam mimiatur rumah dalam tradisi julen... 114 Gambar 62. Foto suasana pasrah ubarampe sebelum masuk ke dalam pabrik... 114 Gambar 63. Foto suasana pasrah ubarampe sebelum masuk ke dalam pabrik... 115 Gambar 64. Foto proses pembacaan doa oleh abdi dalem pura mangkunegaran... 115 Gambar 65. Foto proses pembacaan doa... 116 Gambar 66. Foto suasana sesaji di dalam pabrik... 116 Gambar 67. Foto suasana sesaji di dalam pabrik... 117 Gambar 68. Foto penataan sesaji di bagia-bagian mesin pabrik... 117 Gambar 69. Foto sesaji yang akan di tempatkan di bagian-bagian mesin pabrik... 118 Gambar 70. Foto sesaji yang akan di tempatkan di bagian-bagian mesin pabrik... 118 Gambar 71. Foto antusias masyarakat melihat tradisi julen... 119 Gambar 72. Foto antusias masyarakat melihat tradisi julen... 119 Gambar 73. Foto informan bapak Sontodipura... 120 Gambar 74. Foto informan bapak Tugiyo... 120 Gambar 75. Foto informan bapak warijan... 121 Gambar 76. Foto informan bapak Iman Suwarno... 121 xiv

DAFTAR TANDA DAN SINGKATAN A. Daftar Lambang 1. Lambang lain (...) : Tanda kurung artinya mengapit penjelasan atau keterangan... : Tanda petik menandakan kutipan langsung... : Glos sebagai pengapit terjemahan [...] : Tanda kurung siku artinya pengapit fonetis../.. : Dalam arti persamaan arti 2. Lambang fonetis ɛ : dibaca seperti kata lempeng [lɛmpɛη] ɔ : dibaca seperti kata lombok [lɔmbɔ?] η : dibaca seperti kata srondeng [srondɛη] ə : dibaca seperti kata kencur [dhəle] U : dibaca seperti kata kencur [kəncur]? : dibaca seperti kata wajik [waji?] ñ : dibaca seperti kata menyan [məñan] B. Daftar Singkatan Adj FN KGPAA N PG PTP Swt : adjektiva (kata sifat) : frasa nomina : Kanjeng Gusti Pangeran Adipati Arya : nomina (kata benda) : Pabrik Gula : Perseroan Terbatas Perkebunan : Subhanahu Wata ala xv

DAFTAR LAMPIRAN Lampiran 1 : Gambar Objek Data... 111 Lampiran 2 : Gambar Narasumber... 120 Lampiran 3 : Biodata Narasumber... 122 Lampiran 4 : Daftar Pertanyaan... 124 Lampiran 5 : Glosarium... 125 Lampiran 6 : Surat yang terkait dengan pencarian data... 142 xvi

ABSTRAK Veris Doni Listyanto. C0112058. 2016. Istilah istilah Sesaji dalam Tradisi Julen Giling Tebu PTP Nusantara IX PG Tasikmadu Kabupaten Karanganyar (Kajian Etnolinguistik), Skripsi : Program Studi Sastra Daerah Fakultas Ilmu Budaya Universitas Sebelas Maret Surakarta. Permasalahan yang dibahas dalam penelitian ini, yaitu: 1) Bagaimanakah bentuk istilah sesaji yang terdapat dalam tradisi julen giling tebu PTP Nusantara IX PG Tasikmadu Kabupaten Karanganyar?; 2) Apakah makna leksikal dan makna kultural istilah sesaji dalam tradisi julen giling tebu PTP. Nusantara IX PG Tasikmadoe Kabupaten Karanganyar?; Tujuan penelitian ini adalah 1) Mendeskripsikan bentuk istilah sesaji dalam tradisi julen giling tebu PTP. Nusantara IX PG Tasikmadu Kabupaten Karanganyar; 2) Mendeskripsikan makna leksikal,makna gramatikal dan makna kultural istilah sesaji dalam tradisi julen giling tebu PTP. Nusantara IX PG Tasikmadu Kabupaten Karanganyar. Penelitian ini bersifat deskriptif kualitatif yaitu mendeskripsikan data-data kebahasaan berdasarkan bentuk dan maknanya. Data penelitian ini berupa data lisan dari informan dan data tulis yang berasal dari buku-buku penunjang tentang tradisi julen. Pengumpulan data menggunakan metode simak dan metode cakap. Untuk menganalisis bentuk menggunakan metode distribusional dan metode padan untuk menganalis makna istilah-istilah sesaji dalam tradisi julen giling PTP Nusantara IX PG Tasikmadu Kabupaten Karanganyar. Dari hasil analisis data dapat disimpulkan bahwa 1) Bentuk istilah-istilah sesaji dalam tradisi julen giling tebu PTP Nusantara IX PG Tasikmadu Kabupaten Karanganyar terdapat tiga bentuk yaitu bentuk monomorfemis yang berjumlah 30, yaitu ampo [ampo], ampyang [ampyaŋ], arak [ara?], candu [candu], criping [cripiη], dhele [dhəle], jadah [jadah], jenang [jənaη], joli [jɔli], kencur [kəncur], kendhi [kəndi], kopi [kɔpi], kunci [kunci], kunir [kunir], lempeng [lɛmpɛη], lenga [ləηɔ], lombok [lɔmbɔ?], menyan [məñan], miri [miri], nanas [nanas], rante [rante], slindur [slindur], srondeng [srondɛη], suruh [suruh], takir [takir] tepas [tepas], trasi [trasi], uyah [uyah], wajik [waji?], wedhak [wəda?], bentuk polimorfemis berjumlah 12, yaitu cok bakal [cɔ? bakal], gedhang ayu [gədaη ayu], jajan pasar [jajan pasar], kembar mayang [kəmbar mayaη], klasa bangka [klɔsɔ bɔηkɔ], ngantenan [ηantenan], panjang ilang [panjaη ilaη], pengilon [pəηilɔn], sega asahan [səgɔ asahan], sega golong [səgɔ gɔlɔη], sega suci [səgɔ suci], takir ponthang [takir pontaη], sedangkan yang berupa frasa berjumlah 7, yaitu endhas kebo [əndas kəbo], jenang katul [jənaη katul], kacang tholo [kacaη Tolo], ketan ireng [kətan irəη], sega thiwul [səgɔ TiwUL], sekar setaman [səkar sətaman], tebu wulung [təbu wuluη ],. 2) Istilah-istilah sesaji dalam tradisi julen giling tebu PTP Nusantara IX PG Tasikmadu Kabupaten Karanganyar terdapat makna leksikal yaitu makna unsur-unsur bahasa sebagai lambang benda, peristiwa, lepas dari penggunaan atau konteksnya. Makna gramatikal yaitu makna yang terbentuk akibat bergabungnya unsur yang satu dengan yang lainnya dalam pelbagai tataran gramatikal. Makna kultural dalam tradisi julen diharapkan mendapatkan keselamatan, perlindungan, dan ketentraman. Kata kunci : istilah-istilah sesaji, tradisi julen, etnolinguistik xvii

SARI PATHI Veris Doni Listyanto. C0112058. 2016. Istilah istilah Sesaji dalam Tradisi Julen Giling Tebu PTP Nusantara IX Tasikmadu Kabupaten Karanganyar (Kajian Etnolinguistik), Skripsi : Program Studi Sastra Jawa, Fakultas Ilmu Budaya, Universitas Sebelas Maret. Prȇkawis ingkang dipuntliti ing panalitѐn mȇnika 1) Kados pundi wujudipun istilah-istilah sajѐn wontȇn tradisi julen giling tebu PTP Nusantara IX PG Tasikmadu Kabupaten Karanganyar?; 2) Kados pundi wȇrdinipun leksikal saha kultural istilah-istilah sajѐn wontȇn tradisi julen giling tebu PTP Nusantara IX PG Tasikmadu Kabupaten Karanganyar?, ancasipun panalitѐn punika kanggѐ 1) Ngandharakȇn wujudipun istilah-istilah sajѐn wontȇn tradisi julen giling tebu PTP Nusantara IX PG Tasikmadoe Kabupaten Karanganyar; 2) Ngandharaken wȇrdinipun lѐksikal saha kultural istilah-istilah sajѐn wontȇn tradisi julen giling tebu PTP Nusantara IX PG Tasikmadu Kabupaten Karanganyar?;. Jinisipun panalitѐn inggih punika deskriptif kualitatif yaiku ngandharakȇn data-data basa mliginipun wujud ugi werdinipun. Data panalitѐn arupi data lisan kapundhut saking tuturan informan ugi data tulis saking pustaka ingkang magepokan kaliyan tradisi julen. Pangempaling data kanthi ngginakaken metode simak lan cakap. Kangge nganalisis bentuk ngginakaken metode distribusional/agih lan metode padan kanggѐ ngandharakaken werdinipun istilahistilah sajѐn wontȇn tradisi julen giling tebu PTP Nusantara IX PG Tasikmadu Kabupaten Karanganyar?. Asilipun analisis data saged dipunpendhet dudutanipun 1) wujudipun istilah-istilah sajѐn wontȇn tradisi julen giling tebu PTP Nusantara IX PG Tasikmadu Kabupaten Karanganyar?, kapѐrang dados tiga wujud inggih punika Ingkang kalebet wujud monomorfermis kababar 30 istilah inggih punika yaitu ampo [ampo], ampyang [ampyaŋ], arak [ara?], candu [candu], criping [cripiη], dhele [dhəle], jadah [jadah], jenang [jənaη], joli [jɔli], kencur [kəncur], kendhi [kəndi], kopi [kɔpi], kunci [kunci], kunir [kunir], lempeng [lɛmpɛη], lenga [ləηɔ], lombok [lɔmbɔ?], menyan [məñan], miri [miri], nanas [nanas], rante [rante], slindur [slindur], srondeng [srondɛη], suruh [suruh], takir [takir], tepas [tepas], trasi [trasi], uyah [uyah], wajik [waji?], wedhak [wəda?], ugi plimorfermis kababar 12 istilah inggih punika cok bakal [cɔ? bakal], gedhang ayu [gədaη ayu], jajan pasar [jajan pasar], kembar mayang [kəmbar mayaη], klasa bangka [klɔsɔ bɔηkɔ], ngantenan [ηantenan], panjang ilang [panjaη ilaη], pengilon [pəηilɔn], sega asahan [səgɔ asahan], sega golong [səgɔ gɔlɔη], sega suci [səgɔ suci], takir ponthang [takir pontaη], arupi frasa 7 istilah inggih punika endhas kebo [əndas kəbo], jenang katul [jənaη katul], kacang tholo [kacaη Tolo], ketan ireng [kətan irəη], sega thiwul [səgɔ TiwUL], sekar setaman [səkar sətaman], tebu wulung [təbu wuluη ]; 2) istilah-istilah sajѐn wontȇn tradisi julen giling tebu PTP Nusantara IX PG Tasikmadu Kabupaten Karanganyar, kandhut werdinipun makna leksikal menika kandhut saking unsur-unsur bahasanipun ugi werdinipun gramatikal menika werdi ingkang gabungan unsur ingkang etunggal kalih sanese wonten tataran gramatikal. werdinipun kultural wontȇn tradisi julen anggadhahi pangajap supados pikanthuk kaslametan, kayoman, lan katentreman. Tembung wos : istilah-istilah sesaji, tradisi julen, etnolinguistik xviii

ABSTRACT Veris Doni Listyanto. C0112058. 2016. The terms offerings in the Tradition of Julen Giling Tebu in PTP Nusantara IX Tasikmadu of Karanganyar District (An Entholinguistic Overview), A Bachelor Thesis: Regional Literature Department. Faculty of Cultural Science. Sebelas Maret University Surakarta. The problems discussed in this research are: 1) How is the form of the terms offerings contained in the tradition of Julen Giling Tebu in PTP Nusantara IX Tasikmadu of Karanganyar District? 2) What is the lexical and cultural meaning of the terms offerings in the tradition of Julen Giling Tebu in PTP. Nusantara IX Tasikmadu Karanganyar District? The purposes of this study are (1) To Describe the terms offerings in the tradition of Julen Giling Tebu in PTP. Nusantara IX Tasikmadu of Karanganyar District, 2) Explain the lexical, gramatical and cultural meaning of the terms offerings in the tradition of Julen Giling Tebu in PTP Nusantara IX Tasikmadu of Karanganyar District. This type of the research is qualitative descriptive research which describe linguistic data based on forms and meaning. The data of the research were verbal data from an informant and the written data from the books about the tradition of julen. Data collected by the method of listening and speaking. The method used to analyze data about form is using distributional method and using the method of equivalent word to observe the meaning of the terms offerings in the tradition of Julen Giling Tebu in PTP Nusantara IX Tasikmadu of Karanganyar District. The result of data analysis is 1) The form of the terms offerings contained in the tradition of Julen Giling Tebu in PTP Nusantara IX Tasikmadu of Karanganyar District, there are three forms namely. The forms of monomorfermis is 30, they are ampo [ampo], ampyang [ampyaŋ], arak [ara?], candu [candu], criping [cripiη], dhele [dhəle], jadah [jadah], jenang [jənaη], joli[jɔli], kencur [kəncur], kendhi [kəndi], kopi [kɔpi], kunci [kunci], kunir [kunir], lempeng [lɛmpɛη], lenga [ləηɔ], lombok [lɔmbɔ?], menyan [məñan], miri [miri], nanas [nanas], rante [rante], slindur [slindur], srondeng [srondɛη], suruh [suruh], takir [takir], tepas [tepas], trasi [trasi], uyah [uyah], wajik [waji?], wedhak [wəda?], and form of polimorfermis is 12, they are cok bakal [cɔ? bakal], gedhang ayu [gədaη ayu], jajan pasar [jajan pasar], kembar mayang [kəmbar mayaη], klasa bangka [klɔsɔ bɔηkɔ], ngantenan [ηantenan], panjang ilang [panjaη ilaη], pengilon [pəηilɔn], sega asahan [səgɔ asahan], sega golong [səgɔ gɔlɔη], sega suci [səgɔ suci], takirponthang [takirpontaη], while the form of the phrases is 7, they are endhas kebo [əndas kəbo], jenang katul [jənaη katul], kacang tholo [kacaη Tolo], ketan ireng [kətan irəη], sega thiwul [səgɔ TiwUL], sekar setaman [səkar sətaman], tebu wulung [təbu wuluη ], 2) The terms offerings in the tradition of Julen Giling Tebu in PTP Nusantara IX Tasikmadu of Karanganyar District has Lexical meaning is about the meaning of the language element as symbol of the entity, phenomena, apart of the usage and context. Gramatical meaning is the meaning formed by the merger of elements to one another in various gramatical level. The cultural meaning in julen tradition are expected be safe, secure, and peace. Keywords : the terms offeringss, julen tradition, entholinguistic xix