1. KONSEP Pengalaman Berasaskan Sekolah (PBS) merupakan satu komponen daripada Amalan Profesional bagi pelajar Program Ijazah Sarjana Muda Perguruan Kementerian Pelajaran Malaysia. Pelaksanaan PBS dapat memberi kefahaman awal kepada pelajar tentang alam persekolahan daripada perspektif seorang guru. PBS juga memberi peluang kepada pelajar memahami sekolah sebagai sebuah institusi pendidikan, peranan guru di dalam bilik darjah melalui pemerhatian, penelitian dokumen, refleksi dan interaksi dengan guru serta komuniti sekolah. Melalui PBS pelajar dapat memahami sistem pengurusan sekolah, tingkah laku murid, pengurusan bilik darjah dan tugas sebenar seorang guru. 2. OBJEKTIF Melalui Pengalaman Berasaskan Sekolah (PBS), pelajar dapat (i) (ii) (iii) (iv) (v) (vi) (vii) (viii) (ix) (x) (xi) memahami dan menyesuaikan diri dengan budaya sekolah; menghayati kerjaya seorang guru; memperoleh pengetahuan tentang pengurusan sekolah; mendapat pendedahan awal tentang pembelajaran murid; memahami pengurusan dan strategi pengajaran pembelajaran; membina kemahiran berinteraksi dengan murid, guru dan kakitangan sekolah; mengumpul maklumat tentang pengurusan sekolah, iklim pengajaran pembelajaran dan budaya sekolah; membina kemahiran inkuiri penemuan dan kemahiran berfikir secara kritis dan analitikal; membina sikap positif terhadap profesion keguruan; membuat refleksi mengenai tugas dan tanggungjawab guru; dan mendokumentasikan pengalaman yang dilalui untuk perbincangan semasa sesi refleksi selepas PBS dilaksanakan. 1
3. STRATEGI PELAKSANAAN (i) Tempoh Tempoh pelajar menjalani PBS adalah seperti dalam Jadual 2.1. Jadual 2.1: Pelaksanaan Pengalaman Berasaskan Sekolah Program Semester Tempoh Penempatan Program Ijazah Sarjana Muda Perguruan 1 1 Minggu 2 1 Minggu 3 1 Minggu 4 1 Minggu Sekolah Rendah Sekolah Rendah Sekolah Rendah Sekolah Rendah (ii) Penempatan Pelajar ditempatkan di sekolah rendah tertentu dan diuruskan oleh Unit Praktikum IPGM dengan kerjasama Penyelaras PISMP dan jabatan mata pelajaran major/elektif masingmasing. Penempatan hendaklah mengambil kira lokasi, saiz dan jenis sekolah yang berbeza-beza mengikut semester. Ini bertujuan untuk membolehkan mereka mendapat pengalaman dan pendedahan yang pelbagai sebelum mereka ditempatkan di sekolah untuk praktikum. (iii) Prosedur Pelaksanaan a) IPGM akan memaklumkan kepada semua Jabatan Pelajaran Negeri (JPN) tentang Pengalaman Berasaskan Sekolah (PBS). b) IPGM akan memaklumkan kepada pihak sekolah tentang penempatan pelajar dan pelaksanaan PBS. c) IPGM akan menguruskan taklimat pengurusan dan pelaksanaan PBS untuk pelajar. d) IPGM menyediakan borang dan dokumen yang berkaitan untuk tindakan pelajar. e) Jabatan Ilmu Pendidikan, mata pelajaran major/elektif memberikan panduan pelaksanaan aktiviti PBS kepada pelajar untuk disempurnakan sepanjang tempoh pelaksanaan PBS. f) Hasil aktiviti PBS akan dibincang bersama pensyarah yang berkenaan semasa sesi interaksi kuliah dan sesi refleksi. (rujuk Jadual 2.2). 2
Jadual 2.2: Pengalaman Berasaskan Sekolah Mengikut Semester Semester Mata Pelajaran 1 Pengajian Profesional 2 Major 3 Elektif 1 4 Elektif 2 (iv) Aktiviti Semasa Pengalaman Berasaskan Sekolah a) Pelajar dikehendaki memperoleh maklumat umum tentang sekolah di mana mereka menjalani setiap PBS berdasarkan Lampiran 1-7A. b) Pelajar juga dikehendaki melaksanakan aktiviti PBS berdasarkan semua aspek yang dtetapkan oleh Jabatan Ilmu Pendidikan dan jabatan mata pelajaran major/elektif masingmasing berdasarkan semester yang ditetapkan.. c) Jabatan Ilmu Pendidikan, jabatan mata pelajaran major dan jabatan mata pelajaran elektif hendaklah merancang aktiviti PBS berdasarkan format dan tema aktiviti yang dicadangkan di dalam Lampiran 1-7B d) Tiada tugasan lain diberikan kepada pelajar selain aktiviti yang telah ditetapkan. 4. KEHADIRAN a) Kehadiran pelajar dalam PBS adalah wajib. b) Pelajar yang tidak hadir kerana sakit atau cedera memerlukan pengesahan doktor/pegawai perubatan. c) Ketidakhadiran semasa PBS atas sebab-sebab tertentu perlu mendapat kebenaran daripada Pengarah/Timbalan Pengarah IPGM. d) Pelajar yang tidak cukup kehadiran perlu melengkapkan tempoh PBS yang ditetapkan. 3
5. STATUS PELAKSANAAN PBS Pelajar yang telah menjalani PBS perlu memenuhi keperluan berikut: a) Kehadiran pelajar dalam PBS (Lampiran 1-8) b) Menyempurnakan aktiviti PBS (Lampiran 1-7) c) Melengkapkan Portfolio individu (Lampiran 1-2 dan 1-3) d) Laporan Perkembangan Pelajar (Lampiran 1-8 dan dan 1-9) 6. PERANAN DAN TANGGUNGJAWAB (i) Pelajar: a) Menghadiri taklimat PBS; b) Memahami objektif PBS; c) Melaksanakan aktiviti PBS; d) Hadir ke sekolah pada tarikh yang ditetapkan sepanjang tempoh PBS; e) Mematuhi dan mengamalkan etika keguruan, peraturan IPGM dan peraturan sekolah; f) Membuat pemerhatian terhadap iklim pembelajaran di bilik darjah, persekitaran dan kelengkapan sekolah; g) Berbincang dengan pihak sekolah tentang aktiviti yang dilaksanakan di sekolah; h) Memerhati dan mengumpul maklumat tentang pengajaran guru serta pengurusan kelas sebagai bahan refleksi; i) Mendokumentasikan segala hasil aktiviti dan hasil refleksi secara berterusan dalam portfolio individu; j) Mengadakan sesi perbincangan dengan rakan sebaya dan pensyarah tentang pengalaman yang diperoleh semasa menjalani PBS; k) Menyerahkan hasil aktiviti PBS kepada pensyarah mata pelajaran Ilmu Pendidikan, major/elektif masing-masing pada masa yang ditetapkan untuk perbincangan bersesuaian dengan objektif PBS; 4
(ii) Sekolah a) Memberi taklimat kepada pelajar tentang sejarah, struktur organisasi, pengurusan, peraturan, disiplin dan budaya sekolah b) Bekerjasama dengan pihak IPGM dalam menjayakan PBS c) Memberi peluang kepada pelajar membuat pemerhatian persekitaran sekolah/pengajaran/aktiviti guru d) Membantu pelajar untuk mengumpul maklumat sekolah yang diperlukan bagi melaksanakan aktiviti PBS e) Membantu pelajar menyesuaikan diri dalam komuniti sekolah f) Mengawasi disiplin dan kehadiran pelajar sepanjang tempoh PBS dan mengesahkan Borang Kehadiran PBS g) Melaporkan kemajuan pelajar dengan menggunakan Borang Laporan Perkembangan Pelajar (rujuk Lampiran 1-8 dan 1-9) h) Memberi bimbingan dan maklum balas yang berterusan kepada pelajar i) Memastikan segala tindakan berkaitan dengan pelaksanaan PBS dilaksanakan dengan sempurna j) Membantu pelajar meningkatkan perasaan cinta terhadap alam persekolahan dan profesion keguruan. (iii) IPGM (Unit Praktikum, Penyelaras PISMP dan Jabatan Ilmu Pendidikan/Major/Elektif) a) Memahami, menghayati dan melaksanakan PBS mengikut Garis Panduan Pelaksanaan PBS b) Merancang dan mengenal pasti sekolah serta mengurus penempatan pelajar untuk PBS c) Menghantar surat makluman pelaksanaan PBS ke sekolah-sekolah yang terlibat. d) Memastikan aktiviti PBS disediakan pada masa yang ditetapkan dan masa yang mencukupi diberikan kepada pelajar e) Memberikan taklimat kepada pelajar berhubung dengan konsep, objektif dan aktiviti dalam pelaksanaan PBS f) Mengambil tindakan sewajarnya jika terdapat kes-kes yang memerlukan tindakan 5
g) Memastikan pelajar hadir ke sekolah mengikut tarikh yang ditetapkan h) Memastikan pelajar melaksanakan aktiviti PBS dan menyerahkan hasil aktiviti kepada pensyarah mata pelajaran yang berkenaan i) Mengadakan sesi refleksi selepas PBS tamat (Jabatan yang terlibat) j) Mewujudkan kerjasama dan hubungan profesional antara IPGM dengan sekolah k) Menyediakan laporan bertulis tentang kes-kes khas pelajar kepada pihak IPGM dengan segera 6
LAMPIRAN 1 7
LAMPIRAN 1-1 PENGALAMAN BERASASKAN SEKOLAH PANDUAN MENULIS PERNYATAAN PROFESIONAL/KONTRAK AKTIVITI 1. Pengenalan Pernyataan profesional/kontrak aktiviti merujuk kepada harapan/aktiviti yang ditetapkan sendiri oleh pelajar untuk dilaksanakan dalam tempoh PBS. Fokus tertentu perlu ditetapkan oleh pelajar dalam melaksanakan aktiviti tersebut bagi mencapai objektif yang diharapkan. Setiap fokus aktiviti hendaklah dapat diukur dan dinilai sendiri oleh pelajar di peringkat akhir. 2. Tujuan Pernyataan Profesional 2.1 Menyatakan fokus aktiviti yang hendak dilaksanakan dengan jelas 2.2 Membantu pelajar merancang strategi pelaksanaan aktiviti yang difokuskan dengan sistematik 2.3 Membolehkan pelajar mengukur dan menilai keberkesanan pelaksanaan aktiviti yang difokuskan 2.4 Menjadi asas dan panduan kepada pelajar untuk membuat tindakan susulan/ penambahbaikan 3. Pernyataan Profesional 3.1 Sebelum PBS Kenal pasti fokus utama aktiviti Tujuan aktiviti Merancang strategi pelaksanaan Instrumen penilaian kendiri 3.2 Semasa PBS Melaksanakan aktiviti/strategi yang dirancang Mengumpul data Merekod 3.3 Selepas PBS (refleksi) Menganalisis data Menilai Melapor 4. Penilaian Kendiri Terhadap Pernyataan Profesional Pencapaian objektif Cadangan tindakan susulan/penambahbaikan 8
PENGALAMAN BERASASKAN SEKOLAH PANDUAN PENYEDIAAN PORTFOLIO LAMPIRAN 1-2 1. Pengertian Portfolio 1.1 Portfolio atau profil profesional merupakan koleksi dokumen yang memberi gambaran tentang seorang profesional dari segi: 1.1.1 Pengetahuan 1.1.2 Kemahiran 1.1.3 Pengalaman 1.1.4 Kelayakan 1.1.5 Matlamat dan pencapaian 1.2 Satu bentuk sejarah pencapaian pelajar yang didokumentasikan dan diperkukuhkan dengan bukti-bukti hasil kerjanya dan kesedaran baru melalui penulisan reflektif. (Shulman, 1992). 2. Tujuan Portfolio 2.1 Mendokumentasikan kemahiran dan pengetahuan melalui pengalaman dalam PBS 2.2 Sebagai landasan komunikasi antara pelajar, pensyarah dan mentor untuk menilai 2.3 Perkembangan profesionalisme pelajar. 2.4 Memberi ruang kepada pelajar membuat refleksi dan mendapat pengetahuan dan pengalaman baru. 2.5 Membudayakan proses pengumpulan maklumat dan dokumen secara sistematik dan profesional. 3. Ciri-Ciri Portfolio 3.1 Hasil akhir portfolio mestilah menunjukkan pelajar telah terlibat dengan refleksi kendiri. 3.2 Hasil yang dibuat sendiri oleh pelajar menghargai usaha dan diri sendiri. 3.3 Mempunyai maklumat yang berbeza dan mesti dikemaskinikan pada setiap masa. 3.4 Mengandungi maklumat yang menggambarkan proses pelaksanaan, perkembangan dan penilaian dalam melaksanakan setiap tugasan. 4. Tanggungjawab Pelajar Dalam Penyediaan Portfolio 4.1 Menyediakan portfolio yang bermakna dan kemas kini berdasarkan senarai semak. 4.2 Menyerahkan portfolio kepada pensyarah untuk disemak selepas PBS. 9
PENGALAMAN BERASASKAN SEKOLAH LAMPIRAN 1-3 SENARAI SEMAK PENYEDIAAN PORTFOLIO Bil Tajuk Item 1.1) Nama Tandakan 1 2 3 Biodata (ditulis dalam helaian berasingan) Pernyataan Profesional / Kontrak Aktiviti (Lampiran 1-1) Instrumen Pengumpulan Data Berhubung Tugasan (yang mana sesuai mengikut keperluan) 1.2) No. Kad Pengenalan 1.3) Major dan Ambilan 1.4) Tarikh PBS 1.5) Gambar 2.1) Penyataan sebelum PBS 2.2) Laporan pelaksanaan aktiviti yang difokus 3.1) Pemerhatian 3.2) Senarai semak 3.3) Temu bual 3.4) Soal selidik 4.1) Perbincangan dengan pengurusan sekolah 4.2) Perbincangan dengan mentor 4 Kolaborasi (Lampiran 1-4) 4.3) Perbincangan dengan guru-guru lain 5 Ilmu/Pengetahuan Baru Melalui 4.4) Perbincangan dengan kakitangan sekolah 4.5) Interaksi dengan murid 5.1) Pemerhatian 5.2) Senarai Semak 5.3) Temu bual 6 Refleksi (Lampiran 1-6) 6.1) Aktiviti 7 Laporan Akhir 6.2) Perbincangan/Interaksi Ulasan Pensyarah: 10
Tandatangan Nama Tarikh 11
PENGALAMAN BERASASKAN SEKOLAH REKOD KOLABORASI/INTERAKSI/PERBINCANGAN LAMPIRAN 1-4 Tarikh : Masa : Nama Guru Yang Ditemui: Tajuk/Perkara : Isi Perbincangan Cadangan Tindakan Tandatangan Nama Jawatan : : : 12
PENGALAMAN BERASASKAN SEKOLAH PENULISAN REFLEKSI LAMPIRAN 1-5 1. Definisi Refleksi Proses merenung, menganalisis, mencari alasan, cadangan dan tindakan untuk membaiki diri yang dilakukan secara berterusan. (Hanipah, 1999) Amalan refleksi merupakan perlakuan memikirkan semula pengalaman pelajar. Ia memerlukan penerokaan unsur-unsur yang ketara dan tersirat. Proses ini membuat andaian sebab musabab berasaskan fakta pemerhatian, temu bual dan soal selidik. Refleksi dalam PBS membolehkan pelajar dibimbing untuk menaakul, memilih strategi pelaksanaan tugasan dan seterusnya membuat penilaian kendiri. Amalan refleksi ini membolehkan pelajar menghayati dan meningkatkan profesionalisme keguruan secara efektif. 2. Tujuan Refleksi Pelajar dapat mengesan keberkesanan pelaksanaan setiap tugasan yang dilaksanakan. Pelajar dapat menjadikan refleksi sebagai asas untuk menambahbaik dan meningkatkan kualiti setiap tugasan secara berterusan. Memperkembangkan keupayaan celik akal pelajar bagi melahirkan kreativiti dan inovasi dalam setiap tugas yang dijalankan. Meningkatkan kualiti insan guru yang mempunyai ilmu profesional keguruan 3. Ciri-ciri Refleksi Bermula dengan mengingat kembali Melibatkan perasaan (domain afektif) terhadap sesuatu Menentukan usaha secara sedar (conscious effort) Bersedia mengubah sikap, kesedaran diri, amalan dan tingkah laku positif 4. Amalan Refleksi/Penilaian Kendiri Dalam PBS Refleksi ialah proses mengkaji semula keberkesanan pelaksanaan PBS oleh pelajar sendiri untuk mempertingkatkan kemahiran keguruan. Antara garis panduan yang boleh dilaksana ialah: 4.1 Hendaklah dibuat selepas setiap aktiviti yang dijalankan oleh pelajar seperti membincangkan: Sejauh manakah objektif aktiviti yang dirancang dan dilaksanakan tercapai? Apakah kekuatan dan kelemahan yang dapat dikenal pasti? Apakah langkah-langkah yang boleh difikirkan untuk membaiki pelaksanaan aktiviti tersebut? Apakah faktor-faktor yang dapat membantu dalam meningkatkan atau menambah baikkan pelaksanaan aktiviti tersebut? 4.2 Melaksanakan proses refleksi berpandukan format refleksi seperti di Lampiran 6 13
PENGALAMAN BERASASKAN SEKOLAH AMALAN REFLEKSI ( Perlu disediakan bagi setiap aktiviti yang dijalankan oleh pelajar) LAMPIRAN 1-6 1. Isu/Perkara yang difokuskan: 2. Analisis Isu/Perkara yang difokuskan: 2.1 Kekuatan: 2.2 Kelemahan: 3. Cadangan Penambahbaikan: (Sila simpan maklumat ini di dalam portfolio anda) MAKLUMAT UMUM SEKOLAH LAMPIRAN 1-7A 14
1. ARAHAN: Lengkapkan maklumat yang disenaraikan dalam borang berikut: Bil Perkara Catatan/data 1 Nama dan Alamat Sekolah 2 No. Telefon Sekolah 3 Alamat e-mail/web Sekolah 4 Lokasi (Bandar/Luar Bandar) 5 Nama Guru Besar 6 Nama GPK 1 7 Nama GPK HEM 8 Nama GPK Kokurikulum 9 Nama Penyelia Petang 10 Gred Sekolah 11 Bilangan Guru Lelaki: Perempuan: 12 Kelayakan Profesional Guru Siswazah: Bukan Siswazah: 13 Bilangan Kelas 14 Purata Saiz Kelas 15 Jumlah Murid Melayu Cina India Lain-lain Lelaki Perempuan 16 Maklumat-maklumat lain yang menarik perhatian anda tentang sekolah ini 2. Persekitaran dan Iklim Bilik Darjah (Gunakan helaian tambahan jika perlu) 2.1 Lukiskan pelan bilik darjah yang anda bersama membantu mentor melaksanakan pengajaran pembelajaran. 15
2.2 Huraikan bagaimanakah bahan dan sumber pengajaran pembelajaran dipamerkan di bilik darjah tersebut digunakan secara berkesan. 2.3 Catatkan bahan dan sumber pengajaran pembelajaran yang mudah digunakan oleh murid? 2.4 Adakah murid diberi peluang menggunakan sumber pembelajaran yang berasaskan ICT? 2.5 Sejauh manakah murid digalakkan melibatkan diri secara aktif dalam setiap aktiviti pembelajaran? 2.6 Kenal pasti cara murid-murid dibahagikan dalam kumpulan-kumpulan tertentu 16
FORMAT AKTIVITI PENGALAMAN BERASASKAN SEKOLAH Lampiran 1-7B 1 Tajuk aktiviti berdasarkan topik di dalam kurikulum kursus yang ditawarkan pada setiap semester 2 Menyatakan objektif aktiviti yang hendak dicapai dengan jelas 3 Kandungan aktiviti yang dicadangkan 3.1 Aktiviti yang diberikan mestilah melibatkan tugasan harian yang perlu dijalankan semasa PBS 3.2 Fokus aktiviti ialah : berkaitan sukatan pelajaran ada unsur pemerhatian terhadap P & P melibatkan aktiviti di dalam dan di luar bilik darjah mengenai persekitaran sekolah (termasuk iklim dan budaya sekolah) meliputi sumber pengajaran dan pembelajaran meliputi strategi pengajaran dan pembelajaran/kemahiran mengajar 4. Format Penulisan Laporan Aktiviti PBS 4.1 Format penulisan aktiviti PBS adalah seperti berikut : (cth) - Font Arial - Saiz huruf ialah 12 - Langkau satu setengah baris - Rujukan mengikut format A.P.A. - Lampiran 4.2 Panjang penulisan aktiviti antara 500 hingga 1000 patah perkataan (3 hingga 5 muka surat) 4.3 Tarikh penyerahan penulisan aktiviti (2 minggu selepas tamat tempoh PBS) 5. Refleksi selepas PBS dikendalikan oleh Jabatan yang terlibat Nota: Tiada tugasan lain diberikan kepada pelajar selain aktiviti yang telah ditetapkan. 17
INSTITUT PENDIDIKAN GURU KAMPUS GAYA LAMPIRAN1-8 BORANG KEHADIRAN PENGALAMAN BERASASKAN SEKOLAH Sekolah : Alamat Sekolah : Tarikh PBS : hingga Bil Nama Pelajar No. KP Major Tarikh 1 2 3 4 5 6 Catatan: * Ketua kumpulan diminta menghantar borang kehadiran ini kepada Ketua Unit Praktikum IPGM selepas tamat Pengalaman Berasaskan Sekolah * Ketidakhadiran mesti disertakan dengan sijil/kenyataan cuti sakit atau surat kebenaran Pengarah/ Timbalan Pengarah IPGM Tandatangan Ketua Kumpulan : Nama : Tarikh : Pengesahan Guru Besar: Tandatangan Tarikh : Cop Sekolah 18
Baik Sederhana Lemah PENGALAMAN BERASASKAN SEKOLAH LAPORAN PERKEMBANGAN PELAJAR (Diisikan oleh Pengurus Sekolah) LAMPIRAN1-9 Nama Pelajar : No. K.P. : Major : Ambilan : Tandakan ( ) Aspek Ulasan a) Penampilan diri Sahsiah dan Perwatakan Komunikasi Berkesan: Budaya Profesional Guru: b) Pekerti c) Keprihatinan d) Sifat/Peribadi sebagai pendidik a) Berinteraksi secara beretika b) Keupayaan memerhati, berbincang dan membuat refleksi c) Berupaya menyampaikan idea secara berkesan a) Berupaya membina hubungan positif dengan warga sekolah b) Sentiasa berusaha untuk mendapatkan ilmu, bimbingan dari mentor dan guru-guru lain c) Komited terhadap tugasan yang diberikan oleh IPGM Tandatangan Guru Besar Tarikh 19