6.0 TERAS 3 : MENINGKATKAN DAN MEMPERKUKUHKAN ASAS EKONOMI TEMPATAN SUPAYA LEBIH BERDAYAA SAING MELALUI KEPELBAGAIAN EKONOMI

Transkripsi

1 6.0 TERAS 3 : MENINGKATKAN DAN MEMPERKUKUHKAN ASAS EKONOMI TEMPATAN SUPAYA LEBIH BERDAYA SAING MELALUI KEPELBAGAIAN EKONOMI 6.1 PERNIAGAAN DAN PENJAJAAN PERNIAGAAN Senario Semasa Perniagaan Analisis sektor perdagangan dalam kajian RTD Lipis ini dibahagikan kepada dua kategori iaitu perniagaan formal dan informal. Sektor perniagaan formal didefinasikan sebagai unit unit pertubuhan perniagaan yang mempunyai struktur bangunan yang sempurna serta berurus niaga secara formal dan berstatus aktif beroperasi. Perniagaan secara informal pula adalah perniagaan yang dijalankan secara bergerai atau berjaja samada secara statik atau tidak statik. Diantara perniagaan jenis ini adalah perniagaan yang dijalankan di gerai majlis, pasar tani dan pasar malam Taburan Unit Perniagaan Kajian lapangan perniagaan dan maklumat sekunder yang diperolehi dari jabatan perlesenan MDL menunjukkan taburan unit perniagaan tertumpu di bandar Kuala Lipis dan di pekan-pekan kecil lain seperti Padang Tengku, Benta, Merapoh, Kerambit, Mela dan Sungai Koyan. Terdapat sebanyak 974 lot premis perniagaan dalam daerah Lipis dengan sebahagian besar tertumpu di bandar Kuala Lipis khususnya di Bandar Lama dan Bandar Baru Kuala Lipis. yang tertinggi iaitu 49.8% diikuti oleh mukim Budu 14.1% dan mukimm Gua 7.8%. Mukim Tg. Besar mencatitkan bilangan yang terendah iaitu hanya 2.9%. Jadual 6.1 menjelaskan taburan bilangan lot premis perniagaan mengikut mukim dalam daerah Lipis. Jadual 6.1.1: Taburan Premis Perniagaan Mengikut Blok Perancangan 2010 Blok Perancangan Bilangan Peratus (%) BP1 Kuala Lipis BP2 Penjom BP3 Budu BP4 Tanjung Besar BP5 Cheka BP6 Kechau BP7 Gua BP8 Telang BP9 Batu Yon BP10 Hulu Jelai Sumber : Majlis Daerah Lipis, 2010 Kajian Penyenaraian Premis Perniagaan, Kajian RTD Lipis 2010 Tumpuan aktiviti perniagaan adalah di BP 1 Kuala Lipis dimana terletaknya bandar Kuala Lipis lama. Juga terdapatnya kawasan aktiviti perniagaan di pusat tempatan seperti Tempoyang, Seberang Lipis, Taman KSM, Taman Cempaka dan Taman Cahaya di BP1. Tren pembangunan semasa juga menunjukkan terdapat potensi pertumbuhan kawasan perniagaan baru disepanjang jalan-jalan utama khususnya di laluan Kuala Lipis Tempoyang Penjom, laluan Kuala Lipis Seberang Lipis dan laluan Kuala Lipis Padang Tengku. Fungsi Kuala Lipis sebagai pusat pentadbiran daerah serta usaha meningkatkan peranannya sebagai Pusat Separa Wilayah dijangka akan meningkatkan aktiviti perniagaan di Kuala Lipis menjelang tahun Kawasan lain yang menjadi tumpuan utama aktiviti perniagaan adalah di BP3 Budu dengan 138 premis perniagaan. Tumpuan utama kawasan perniagaan adalah di pekan Benta, Kg Seberang Lipis dan di Kg Budu. BP5 Cheka menempatkan 69 premis perniagaan dengann kawasan tumpuan utama adalah di pekan Kerambit dan Mela. BP7 Gua pula terdapat 76 premis perniagaan dengan kawasan tumpuan aktiviti perniagaan di pekan Padang Tengku dan BP 9 Batu Yon pula terdapat 28 premis perniagaan dengan kawasan tumpuan di pekan Merapoh. Mukim Kuala Lipis merupakan blok perancangan yang mempunyai bilangan lot premis perniagaan Foto 6.1.1: Perniagaan formal dan informal yang terdapat di daerah Lipis 6-1

2 6.1.3 Keluasan Guna Tanah Perniagaan Keluasan keseluruhan guna tanah perniagaan dalam kawasan RTD Lipis adalah hektar atau 0.02% daripada keseluruhan keluasan kawasan RTD Lipis. Guna tanah terbesar untuk perniagaan terletak di BP1 Kuala Lipis dengan keluasan 47.8 hektar. Manakala guna tanah terkecil untuk kegunaan peniagaan terletak di BP2 Penjom iaitu seluas 2.5 hektar. Secara keseluruhan guna tanah perniagaan dalam kawasan RTD Lipis adalah kecil dan tertumpu dikawasan pusat perkhidmatan. Gunatanah perniagaan agak tinggi dikawasan dimana terdapat bandar atau pekan yang memberikan perkhidmatan kepada kawasan tadahan. Diantara petempatan ini adalah Kuala Lipis di BP 1, Padang Tengku di BP 7, Benta di BP 3, Sg. Koyan di BP10 dan Kerambit serta Mela di BP 5. Jadual 6.1.2: Keluasan Gunatanah Perniagaan Mengikut Blok Perancangann Blok Perancangan Keluasan (hektar) BP1 - Kuala Lipis 47.8 BP2 - Penjom 2.5 BP3 - Budu 15.1 BP4 - Tg. Besar 9.3 BP5 - Cheka 10.4 BP6 -Kechau 8.6 BP7 - Gua 8.9 BP8 - Telang 10.5 BP9 - Batu Yon 4.8 BP10 - Hulu Jelai Sumber: Kajian Guna Tanah, RTD Lipis, 2010 Peratus (%) Foto 6.1.2: Kawasan perniagaan Taman Cahaya, Kuala Lipis Foto 6.1.3: Aktiviti perniagaan yang terdapat di Bandar Baru Kuala Lipis dan Bandar Lama Kuala Lipis 6-2

3 6.1.4 Jenis Aktiviti Perniagaan Bagi tujuan penganalisaan jenis aktiviti perniagaan dalam kawasan kajian, ianya dibahagikan kepada 12 kategori utama. Pengkelasan aktiviti perniagaan ini dibuat mengikut kelompok aktiviti yang mempunyai ciri-ciri yang mempunyai persamaan bagi setiap aktiviti perniagaan tersebut. Jadual menunjukkan senarai aktivit perniagaan dan bilangan pertubuhan perniagaan di setiap pusat petempatan. Jadual 6.1.3: Bilangan Premis Dan Jenis Aktiviti Perniagaan Di Pusat Petempatan Pusat Perniagaan Kategori Perniagaan Kuala Benta Padang Merapoh Kerambit Mela Sg. Koyan Lipis Tengku 1. Perniagaan Runcit Perkhidmatan Persendirian Bahan Binaan Restoran & Makanan Kenderaan & Aksessori Pejabat Am Elektrikal Hotel & Rumah Tumpangan Institusi Kewangan Pakaian & Aksessori Perniagaan Borong Telekomunikasi Sumber : Kajian Penyenaraian Premis Perniagaan, RTD Lipis Kajian yang dijalankan menunjukkan bahawa aktiviti perniagaann runcit dan perkhidmatan persendiran merupakan nadi kepada aktiviti perniagaan dalam kawasan kajian khususnya dalam kawasan pusat petempatan utama seperti Kuala Lipis, Benta dan Padang Tengku. Aktiviti perniagaan ini memberi perkhidmatan kepada penduduk yang tinggal dipersekitaran bandar dan pekan tersebut. Kategori perniagaan dalam kawasan RTD Lipis dibahagikan kepada 12 kategori sepertimana dinyatakan dalam Jadual 6.3. Aktiviti perkhidmatan persendirian melibatkan perniagaan seperti pusat kecantikan, salun, pusat internet, cermin mata, kosmetik, kedai foto, kedai dobi, komputer serta perkhidmatan perniagaan yang seumpama dengannya. Daripada jumlah 929 premis perniagaan dalam kawasan RTD Lipis, 423 daripadanya terletak di tujuh pusat perkhidmatan utama. Bagi Bandar Kuala Lipis, aktiviti perkhidmatan persendirian (24.1%) merupakan aktiviti utama diikuti oleh perniagaan runcit (17.0%), pejabat am (12.5%), kenderaan dan aksesori (11.6%) dan restoran (7.9%). Foto 6.1.4: Bangunan perniagaan di Bandar Baru Kuala Lipis. Analisis jenis aktiviti perniagaan dalam daerah Lipis menunjukkan hanya bandar Kuala Lipis yang menawarkan kesemua kategori aktiviti perniagaan. Manakala ain-lain pusat perniagaan menawarkan kategori perkhidmatan yang terhad. Aktiviti perniagaan runcit, restoran, perkhidmatan persendirian dan kegunaan ruang pejabat am merupakan akiviti perniagaan utamaa di pusat-pusat perkhidmatan. 6-3

4 6.1.5 Struktur bangunan perniagaan a) Ketinggian Bangunan Jadual 6.4 menjelaskan daripada keseluruhan 423 premis perniagaan, 79 unit (18.7%) merupakan premis 1 tingkat, 260 unit (61.4%) premis 2 tingkat, 78 unit (18.4%) premis 3 tingkat dan 6 unit (1.4%) premis 4 tingkat. Bangunan ketinggian 3 dan 4 tingkat terletak di Kuala Lipis dan Padang Tengku manakala lain-lain petempatan hanya mempunyai premis ketinggian 1 dan 2 tingkat sahaja. Jadual 6.1.4: Ketinggian Bangunan Premis Perniagaan Pusat Perniagaan 1 Tingkat 2 Tingkat 3 Tingkat 4 Tingkat Kuala Lipis Benta Padang Tengku Merapoh Kerambit Mela Sg. Koyan Sumber : Kajian Penyenaraian Premis Perniagaan, RTD Lipis Foto 6.1.5: Kebanyakan bangunan perniagaan terdiri daripada bangunan 1 hingga 4 tingkat b) Keadaan Bangunan Analisis keadaan bangunan premis perniagaan menunjukkan premis perniagaan berkeadaan baik sebanyak 266 unit (62.8%), berkeadaan sederhana 110 unit (26.0%) dan berkeadaan buruk sebanyak 47 unit (11.2%). Sebahagian bangunan buruk berkeadaan usang dan dibina daripada bahan binaan separuh kekal. Bangunan berkeadaan buruk dan usang perlu dibangunkan dalam program pembangunan semula bandar. Jadual 6.1.5: Keadaan Bangunan Premis Perniagaan Pusat Perniagaan Keadaan Bangunann Perniagaan Baik Sederhana Buruk Kuala Lipis Benta Padang Tengku Merapoh Kerambit Mela Sg. Koyan Sumber : Kajian Penyenaraian Premis Perniagaan, RTD Lipis Foto 6.1.6: Keadan bangunan perniagaan yang masih baik di Kuala Lipis. 6-4

5 6.1.6 Perniagaan Sarang Burung Walid Terdapat aktiviti mengumpul sarang burung walid dikawasan Bandar Lama dan Bandar Baru Kuala Lipis. Rekod MDL menunjukkan terdapat 22 permit dikeluarkan kepada pengusaha dan aktiviti ini hanya dibenarkan di luar kawasan pusat bandar. Pengamatan yang dibuat menunjukkan aktiviti ini juga dijalankan dikawasan pusat bandar seperti di bangunan Persatuan Hokkien dan bangunan Annex Centrepoint serta dibeberapa bangunan rumah kedai di Bandar Baru Kuala Lipis. Antara masalah utama yang timbul adalah pencemaran bunyi yang berlaku apabila burung walid pulang ke sarang. Bunyi bising ini seringkali mengganggu penduduk yang berada dipersekitaran tempat tersebut. Masalah sisa buangan burung walid dan juga burung layanglayang menjadikan kawasan sekitar bangunan yang dijadikan sarang itu kotor. Oleh itu, perlu langkah untuk mengawal aktiviti ini dari terus beroperasi dalam pusat bandar. Foto 6.1.7: Bangunan Persatuan Hokkein merupakan salah satu daripada tempat aktiviti sarang burung walid dijalankan PENJAJAAN Penjaja Daripada data MDL terdapat sebanyak 305 penjaja yang berlesen dengan pecahan kawasan perniagaan seperti Jadual 6.6. Terdapat 29 lokasi pusat penjaja dibawah seliaan MDL dengan tumpuan lokasi di Bandar Kuala Lipis, Benta, Padang Tengku, Kerambit, Penjom, Merapoh dan Kg. Binjai. Jadual 6.1.6: Lokasi Bilangan dan Kadar Sewaan Gerai Penjaja MDL Bil. Petempatan Lokasi Gerai 1. Padang Tengku a. Gerai Jalan Besar b. Simpang Tiga c. Pasar Padang Tengku d. Kompleks Teratai 2. Benta a. Kompleks Reflesia b. Bangunan Usahasama Benta c. Pasar Benta d. Pusat Harian Benta e. Gerai Pekan Benta f. R&R Hentian Benta g. Medan Selera Hentian Benta 3. Kuala Lipis a. Bandar Baru b. Pasar Terbuka Budaya c. Medan Stesen d. Allamanda e. Lipis Centrepoint f. Medan Selera KSM g. Tanjung Lipis h. Simpang Tempoyang i. Gerai Kompleks Melati j. Gerai Terminal Anggerik 4. Kerambit a. Kg. Kerambit 5. Penjom a. Kg. Baru Penjom b. Penjom 6. Merapoh a. PKS Merapoh b. Merapoh Lama c. Hentian Merapoh d. Gerai Buah Merapoh 7. Kg. Binjai a. Gerai Kampung Keseluruhan Sumber : Majlis Daerah Lipis, 2010 Bilangan Sewa Bulanan (RM)

6 Kadar penjajaan gerai juga agak berbeza-beza diantara satu petempatan dengan yang lain. Di Kuala Lipis kadar sewa adalah dianatar RM130 hingga RM250 bergantung kepada lokasi. Manakala di Padang Tengku, Kerambit, Benta dan Penjom. Kadar sewa adalah lebih rendah iaitu diantara RM100 hingga RM Pasar Terdapat sebanyak 4 pasar yang beroperasi dikawasan RTD Lipis. Keseluruhannya terdapat 112 gerai penjaja yang beroperasi. Pasar menjadi kawasan tumpuan penduduk mendapatkan keperluan barangan basah dan kering. Jadual 6.1.7: Lokasi Pasar Basah/Kering di Kawasan RTD Lipis Bil. Nama Pasar Lesen Gerai 1. Pasar Bunga Cengkih, Kuala Lipis Pasar Terbuka Bandar, Kuala Lipis Pasar Benta Pasar Padang Tengku 5 5. Pasar Sungai Koyan Sumber : Majlis Daerah Lipis, Pasar Malam Terdapat sebanyak 7 pasar malam yang beroperasi disekitar kawasan RTD Lipis. Sejumlah 68 pegangan lesen peniaga pasar malam yang dikeluarkan oleh MDL. Aktiviti perniagaan pasar malam memberikan peluang kepada penduduk menyertai aktiviti perniagaan disamping meningkatkan pendapatan penduduk. Pasar malam menawarkan pelbagai produk berasaskan makanan, pakaian dan bahan mentah. Pasar malam Kuala Lipis beroperasi pada hari Jumaat, Bandar Baru pada hari Ahad, Desa Perwira pada hari Selasa, Padang Tengku pada hari Sabtu, Benta pada hari Sabtu, Merapoh dan Mela pada hari Khamis. Jadual 6.1.8: Bilangan Peniaga Mengikut Pasar Malam Bil. Nama Pasar Peniaga 1. Bandar Lama Kuala Lipis Bandar Baru Kuala Lipis Padang Tengku Benta Desa Perwira Merapoh T.M 7. Mela T.M 688 Sumber: Majlis Daerah Lipis, 2010 *Nota: T.M (tiada maklumat) Foto 6.1.9: Pasar Malam dibuka lewat petang dan berakhir tengah malam Pasar Tani Terdapat sebanyak 34 pegangan lesen pasar tani beroperasi dalam kawasan RTD Lipis dan beroperasi di dua buah pasar tani. Di Bandar Baru Lipis pasar tani beroperasi pada hari Rabu dan di Benta beroperasi pada hari Ahad. Pasar tani memberikan peluang kepada pembekal dan peniaga memasarkan hasil pertanian yang diusahakan. Ia membekalkan sumber bahan mentah seperti sayur-sayuran dan buah- buahan tempatan yang dibawa masuk dari kawasan sekitar Kualaa Lipis. Jadual 6.1.9: Bilangan Peniaga Mengikut Pasar Tani Bil. Nama Pasar Peniaga 1. Pasar Tani Bandar Baru Lipis Pasar Tani Benta 34 Sumber : Majlis Daerah Lipis, 2010 Foto 6.1.8: Pasar Bunga Cengkih merupakan salah satu tempat untuk mendapatkan keperluan harian di Bandar Baru Kuala Lipis Foto : Pasar Tani akan dibuka pada waktu pagi 6-6

7 Unjuran Ruang Lantai Menjelang tahun 2020 pertumbuhan sektor perniagaan di kawasan RTD Lipis dijangka akan berkembang dengan lebih positif. Faktor seperti pertambahan penduduk, pembangunan komited, peningkatan infrastruktur pelancongan, cadangan jalan CSR dan kepelbagaian aktiviti industri dan IKS akan meningkatkan permintaan ruang perniagaan baru di masa hadapan. Unjuran dibuat berpandukan nisbah pertambahan penduduk berbanding luas lantai perniagaan mengikut tahun unjuran penduduk. Berpandukan Jadual adalah dianggarkan ruang lantai perniagaan akan meningkat dari hektar pada tahun 2010 kepada hektar pada tahun Ini menunjukkan pertambahan peningkatan sebanyak 36.6%. Jadual : Unjuran Ruang Lantai Perniagaan RTD Lipis Tahun 2020 Perkara Tahun Penduduk 94, , ,331 Keluasan (Hektar) Ruang Lantai (mps) 138, , , Isu Dan Masalah Diantara isu dan masalah utama aktiviti perniagaan yang dikenalpasti dalam kawasan kajian adalah : 1. Tahap tampungan dan kuasa membeli penduduk yang rendah khususnya di luar bandar mempengaruhi jenis aktiviiti perniagaan yang dijalankan. 2. Keperluan kepada penyediaan aktiviti perniagaan yang menawarkan higher order goods melalui penyediaan ruang perniagaan baru seperti hypermarket khususnya di bandar Kuala Lipis. 3. Terdapat premis perniagaan berkeadaan buruk dan usang yang memerlukan kepada program pembangunan semula kawasan. 4. Pembangunan kawasan perniagaan yang berjajar dengan jaringan jalan. 5. Garisan anjakan bangunan khususnya di kawasan kedaii lama yang tidak selaras membentuk pandangan yang tidak menarik dan akan menimbulkan masalah apabila pembangunan dijalankan. 6. Terdapat aktiviti memelihara sarang burung walid di premis-premiyang memberi kesan negatif terhadap aktiviti perniagaan. perniagaan dalam pusat bandar 7. Gerai-gerai yang dibina oleh MDL di pekan seperti Benta, Padang Tengku dan Merapoh dipenuhkan dan dijalankan aktiviti perniagaan oleh pengusaha bagi menghidupkan suasana perniagaan di tempat tersebut Cadangan Awal Cadangan awal sektor perniagaan adalah : 1. Penyediaan aktiviti dan ruang perniagaan baru di bandar Kuala Lipis seperti penyediaan hypermarket bagi menampong permintaan terhadap penawaran barangan tahap tinggi. 2. Aktiviti perniagaan informal boleh dipertingkatkan melalui program kebersihan gerai dan penyelenggaraan yang berterusan bagi memastikan kualiti perkhidmatan yang baik. 3. Penggantian premis perniagaan yang buruk dan usang dengan struktur binaan bangunan yang lebih baik dan kekal. 4. Menggalakan pembangunan pusat perniagaan baru yang berkonsepkan berpusat dan bersepadu. 5. Mengambil kira potensi pembangunan kawasan perniagaan baru khususnya di laluan jalan baru seperti jalan CSR ECER dan jalan Sungai Koyan-Cameron Highland bagi pembangunan pusat rehat dan rawat serta pusat jualan hasil kraftangan dan pertanian. 6. Menggalakkan aktiviti penjajaan dikawasan baru bagi mengalakkan penyertaan bumiputera dalam sektor perniagaan. 7. Penyediaan ruang ruang perniagaan yang lebih baik dan terancang di pusat-pusat jualan agrotani seperti di Kg Binjal, Kechau, Sg Koyan dan Merapoh bagi meningkatkan fungsinya sebagai pusat jualan dan pemasaran hasil pertanian penduduk tempatan. 8. Mengambilkira cadangan kawasan perdagangan baru di Cheneras, Bukit Kerani dan Bazar Pelancong Sg. Lipis sepertimana dinyatakan dalam RT Bandar Lipis. 9. Mengambilkira cadangan pembaharuan dan pembangunan semula bandar sepertimana dinyatakan dalam RKK Bandar Kuala Lipis. 6-7

8 Rajah 6.1.2: Pelan pusat perniagaan bandar Kuala Lipis 6-1

9 Rajah 6.1.3: Pelan pusat perniagaan Padang Tengku TERAS 3 : MENINGKATKAN DAN MEMPERKUKUHKAN ASAS EKONOMI TEMPATAN SUPAYA LEBIH BERDAYAA SAING MELALUI KEPELBAGAIAN EKONOMI 6-1

10 Rajah 6.1.4: Pelan pusat perniagaan Sg. Koyan TERAS 3 : MENINGKATKAN DAN MEMPERKUKUHKAN ASAS EKONOMI TEMPATAN SUPAYA LEBIH BERDAYAA SAING MELALUI KEPELBAGAIAN EKONOMI 6-2

11 Rajah 6.1.5: Pelan pusat perniagaan Benta TERAS 3 : MENINGKATKAN DAN MEMPERKUKUHKAN ASAS EKONOMI TEMPATAN SUPAYA LEBIH BERDAYAA SAING MELALUI KEPELBAGAIAN EKONOMI 6-3

12 Rajah 6.1.6:Pelan pusat perniagaan Merapoh 6-4