UNIVERSITI PUTRA MALAYSIA

Transkripsi

1 OPERASI PERKHIDMATAN SOKONGAN TAMAN PERTANIAN UNIVERSITI Kod Dokumen : OPR/TPU/BP/TANAMAN/Nenas BUKU PANDUAN TANAMAN NENAS TAMAN PERTANIAN UNIVERSITI UNIVERSITI PUTRA MALAYSIA TARIKH KUATKUASA : Halaman : 1 drp 11

2 Isi Kandungan Bil. Tajuk Muka Surat 1 Pendahuluan 3 2 Kumpulan Nenas 3 3 Varieti Nenas Nenas Moris Nenas Sarawak Nenas Pada (Nanas Sawit) Nenas Josapine (A25-34) Nenas Maspine Iklim Dan Tanah 8 5 Penyelenggaraan Tanaman Amalan Kultur Pembajaan Racun Serangga untuk kawalan perosak serangga Racun Untuk Kulat Kawalan Rumpai Kawalan Jambul dan Sulur 9 6 Pemungutan Hasil 9-10 Indeks Kematangan Buah Nenas Rujukan 11 TARIKH KUATKUASA : Halaman : 2 drp 11

3 1.0 PENDAHULUAN Nama biasa Nama saintifik Keluarga : Nenas : Ananas cosmosus : Bromeliaceae Nenas atau nama botaninya Ananas comosus dari keluarga Bromeliaceae adalah tanaman tropika yang dipercayai berasal dari Amerika Selatan, la banyak ditanam di Thailand, Filipino, Amerika Selatan dan Afrika. Di Malaysia, Nonas banyak ditanam di negeri Johor, Selangor, Kelantan dan Pulau Pinang. Antara varieti Nenas yang disyorkan untuk ditanam ialah Sarawak, Gandol, Mauritius (Moris), N36 dan Josapine. Terdapat tiga kumpulan kultivar nanas yang ditanam di Malaysia, iaitu kumpulan Cayenne, Spanish dan Queen. 2.0 KUMPULAN NENAS KUMPULAN CAYENNE Sarawak Smooth cayenne Hilo KUMPULAN SPANISH Nenas Merah (Singapore Spanish) Masmerah Nenas Hijau (Selangor Green) Nangka Gandol (No. 19 atau 'java hybrid') Betik KUMPULAN QUEEN Moris (Mauritius) Bintangor (Moris Sarawak) 3.0 VARIETI NENAS Terdapat lima (5) varieti nenas antaranya seperti berikut :- Nenas Moris Nenas Sarawak Nenas Pada (Nanas Sawit) Nenas Josapine (A25-34) Nenas Maspine 3.1 Nenas Moris Moris dan Sarawak adalah dua varieti utama nanas segar yang ditanam pada masa ini. Kedua-dua varieti nanas ini mempunyai kelemahan masing-masing. Nanas Moris kecil, isi berwarna keemasan, agak kering, rangup dan mempunyai kandungan gula yang tinggi. Walau bagaimanapun bagi nanas jenis ini buahnya mengecil di hujung dan daunnya berduri dan ini merumitkan pengurusan pengeluarannya. TARIKH KUATKUASA : Halaman : 3 drp 11

4 Indeks kematangan Nenas Moris; Indeks 1 Indeks 2 Indeks 3 Indeks 4 Indeks 5 Indeks 6 Indeks : Keseluruhan mata buah berwarna hijau terang - belum matang - belum boleh dituai : Keseluruhan mata buah berwarna hijau tua berkilat dengan sedikit kuning diantara mata di pangkal buah - peringkat pecah warna (buah matang) - belum sesuai dimakan segar - sesuai dieksport melalui laut : Keseluruhan mata buah berwarna hijau tua dengan 2-3 mata di pangkal buah hijau kekuningan - buah matang - boleh dimakan segar tapi belum enak - sesuai dieksport melalui laut dan udara : 25% mata buah berwarna kuning - buah mulai masak - boleh dimakan segar - sesuai dieksport melalui udara : 50% mata buah berwarna kuning oren - buah masak - baik untuk dimakan segar - tidak sesuai untuk di eksport : Lebih 5% mata buah berwarna kuning oren - buah masak - baik untuk dimakan segar - tidak sesuai untuk di eksport : Keseluruhan mata buah berwarna kuning oren - buah masak ranum - masih boleh dimakan segar - tidak sesuai untuk di eksport 3.2 Nenas Sarawak Bagi nenas Sarawak pula, buahnya besar, mempunyai isi yang berwarna pucat, tidak rangup dan berair. Varieti Sarawak juga menghadapi masalah pembungaan yang terlalu rendan terutama di kawasan gambut. Kedua-dua varieti (Moris dan Sarawak) ini juga rentan terhadap gejala teras hitam (black heart disorder) akibat penyimpanan pada suhu rendah. 3.3 Nenas Pada (Nenas Sawit) Nenas Pada ialah nama diberikan oleh Jabatan Pertanian Sarawak kepada nenas yang popular dengan nama 'Nenas Sawit' di Mukah dan Dalat. TARIKH KUATKUASA : Halaman : 4 drp 11

5 3.4 Nenas Josapine Varieti ini jauh lebih baik daripada Moris dan Sarawak. Rintang terhadap gejala teras hitam. Oleh itu ia berpotensi untuk pasaran eksport melalui pengangkutan laut dengan menggunakan kontena berhawa dingin. Selain daripada itu nanas ini juga lebih manis, rangup dan kering, sesuai untuk hidangan segar. Berasaskan sistem pemilihan, nanas ini dikenali sebagai A25-34, tetapi nama komersilnya ialah Josapine, iaitu singkatan nama hasil kacukan nenas Johor (induk betina), Sarawak (debunga) dan 'Pineapple' (bahasa Inggeris untuk nenas) Ciri-ciri Utama Josapine: Pokok sangat subur, boleh dihormon pada umur 9 bulan. Daun hijau keunguan, tidak beduri. Saiz jambul sederhana, kadang-kadang lebih daripada satu. Biasanya 1-2 sulur buah / pokok. Sulur dan ratunnya baik Ciri-ciri Pembungaan dan Pembuahan: Tindakbalas pembuangan dengan bahan pengaruh sangat baik (90-100%). Berbuah awal - dari aruhan bunga hingga peringkat putik bunga mengambil masa 30 hari. Dari aruhan bunga hingga pemetikan buah mengambil masa 12 hari. Hari 60 tan/ha. bagi tanaman pertama Ciri-ciri Buah: Kulit buah muda yang berwarna ungu gelap berubah menjadi merah jingga apabila masak. Buah berbentuk silinder. Matanya besar membonjol, iaitu seperti nanas Spanish. Buah bersaiz sederhana ( kg). Isi buah kuning keemasan dengan tekstur yang agak rangup dan kering. Sangat manis (TSS 16-1%) dengan perisa asid yang seimbang. Penyimpannya baik, kualiti buah tidak berubah walapun buah sudah terlalu masak. Tiada tanda gejala teras hitam berlaku dalam buah apabila buah disimpan pada suhu 10% o C selama 2 minggu dan didedahkan pada suhu bilik selama 5 hari Indeks Kematangan Nenas Josapine Indeks 1 : Keseluruhan mata berwarna unggu gelap dengan braktea berwarna kemerahan. - buah belum matang - isi buah keputih-putihan dengan sedikit warna keemasan. - belum sesuai untuk dituai. Indeks 2 : Kebanyakan mata berwarna hijau gelap dengan warna kehitaman antara mata. Braktea kekeringan, berwarna putih. - buah telah matang (peringkat pecah warna) - 50% isi berwarna keemasan - belum sesuai dimakan segar - boleh dieksport melalui laut TARIKH KUATKUASA : Halaman : 5 drp 11

6 Indeks 3 : Buah berwarna hijau gelap dengan 1-2 mata di bahagian pangkal buah bertukar warna keorenan. - buah matang hijau - 5% isi berwarna keemasan - boleh dimakan segar tapi masih belum enak - sesuai untuk ekport melalui laut dan udara Indeks 4 : Lebih kurang 25% mata buah berwarna keorenan. - buah suku masak - lebih 5% isi berwarna keemasan - isi pejal, berjus, manis dan sedikit harum - baik untuk dimakan segar - sesuai untuk pemprosesan minuman - sesuai untuk eksport melalui udara. Indeks 5 : Lebih 5% mata berwarna keorenan - buah separuh masak - keseluruhan isi berwarna keemasan - isi pejal, berjus, manis dan harum - baik untuk dimakan segar - baik untuk pemprosesan minuman - masih boleh dieksport melalui udara Indeks 6 : Lebih kurang 5% mata buah berwarna keorenan - buah tiga suku masak - isi kurang pejal, sangat berjus, manis dan harum - masih boleh dimakan segar - tidak sesuai untuk eksport Indeks : Keseluruhan buah berwarna oren - buah masak penuh - isi lembik, sangat berjus, manis dengan sedikit kemasaman - masih boleh dimakan segar tapi kurang enak - tidak sesuai untuk eksport 3.5 Nenas Maspine Maspine berasal dari kumpulan nenas 'Manzanah' iaitu daripada jenis buah yang mempunyai ciri-ciri daun tidak berduri (piping-leaf). Ia telah dibangunkan dan dinamakan '3-50' oleh Institut Penyelidikan Nanas di Hawaii yang telah ditutup pada 195. Maspine ialah hibrid yang kompleks yang berasal dari kacukan antara kultivar Cayenne, Perolera, Pernambuco, Spanish dan Queen. Di Malaysia, ia telah diperkenalkan di MARDI Pontian melalui program pertukaran germplasma dengan Stesen Penyelidikan Hortikultur Maroochy, Australia pada Mac Dua sulur daripada setiap lima hibrid 'piping-leaf' telah diperkenalkan dan setelah melepasi kuarantin, ia ditanam di MARDI Pontian untuk pemerhatian dan kajian. Lewat tahun 1994, tiga hibrid iaitu '53-116', '59-656' dan '3-50' (Maspine) telah dipilih dalam penilaian generasi pertama. Hibrid yang dipilih ini dibiakkan menggunakan teknik tunas daun dan 'quartering'. Pada tahun 1996, sebanyak 50 pokok dari setiap hibrid hasil penilaian generasi kedua ditanam dalam barisan progeni untuk penilaian seterusnya. Selepas hasil dituai, jambul dan tangkai digunakan sebagai bahan tanaman untuk plot percubaan TARIKH KUATKUASA : Halaman : 6 drp 11

7 di Pontian pada tahun Secara keseluruhan, hibrid '3-50' (Maspine) adalah yang terbaik berbanding dengan hibrid lain serta kultivar tempatan Ciri-ciri Maspine adalah seperti berikut:- a) Ciri-Ciri Tampang - Pokok subur dan sederhana tinggi. - Daun tidak berduri. - Saiz jambul sederhana besar (sebagai bahan utama pembiakan). - Biasanya jarang mempunyai sulur tangkai, sulur angin dan sulur bawah. b) Ciri-ciri Pembungaan - Tindak balas pembungaan lebih daripada 80%. - Pengeluaran jambak bunga 3 hari selepas aruhan hormon. c) Ciri-ciri Buah - Buah berbentuk silinder dengan sisi bersegi. - Kulit nipis mempunyai kadar perolehan yang tinggi. - Bersaiz sederhana dan beratnya lebih kurang 1.8 kg. - Isi bewarna kuning keemasan. - Kandungan gula tinggi iaitu lebih 16%. - Kandungan asid rendah (0.58%). - Rasanya manis dan enak, sesuai dijadikan pencuci mulut. d) Hasil - Lebih kurang 40% lebih tinggi daripada Gandul dan 60% lebih tinggi daripada Josapine. - Rintang kepada penyakit reput teras. - Lebih mudah sesuai dengan pelbagai keadaan alam sekitar. e) Ciri-ciri Pengalengan - Kadar perolehan yang lebih baik (20%) berbanding dengan Gandul (16-18%). - Kandungan gula yang tinggi 14-1% sebelum diproses dan 16-18% selepas diproses. - ph dan tahap keasidan sesuai untuk pengalengan. - Isi berwarna kuning keemasan yang menarik serta tidak mudah pecah setelah dipotong. - Isi buah bersih dan bebas daripada bintik-bintik. - Garis pusat empulur buah kurang daripada 30 mm. - Secara keseluruhan industri atau pengilang berpuas hati dengan kualiti varieti ini. Benih Maspine dihasilkan melalui teknik 'quartering' dan ketulenan klon dijamin. Terdapat lebih 12,000 sulur telah disediakan untuk hibrid ini. Benih ini akan dibiakkan seterusnya dengan menggunakan teknik 'quartering' untuk mencapai sasaran 128,000 sulur pada hujung tahun Produk Hasil Pemprosesan Nenas Maspine: a) Produk yang boleh dihasilkan ialah produk berkaleng, produk basah, produk kring dan produk separa kering. Produk berkaleng seperti nenas dalam sirap, nenas dalam jus nenas, jus nenas dan minuman jus nenas. TARIKH KUATKUASA : Halaman : drp 11

8 b) Sesuai dikalengkan atau dibotolkan tanpa gula sebagai jus nenas jernih bersama atau tanpa karbon dioksida. c) Penghasilan serbuk jus nanas dengan menggunakan teknologi pengeringan 'fluid bed' atau spray dryer' dan kordial. d) Nenas hancur boleh dijadikan puri, sos nenas bercili, sos nenas manis, jem dan inti. Pemproses snek, jeli dan nenas kering. 4.0 IKLIM DAN TANAH a) Nenas sesuai ditanam di kawasan yang mempunyai cuaca yang panas, diantara 24 o C-30 o C. b) Sukatan hujan yang diperlukan ialah sm setahun dan taburannya serata. Nenas boleh hidup di kebanyakan jenis tanah dan hidup subur di tanah gambut, diantara ph c) Perparitan sempurna diperlukan sekiranya tanah sentiasa lembap dan terlalu masam. d) Nenas sesuai ditanam di tanah rendan dan rata. Tanah perlulah dibersihkan daripada semak samun dan dibajak dan digembur sebelum menanam (tanah gambut tidak perlu dibajak). e) Tanah perlu dikapur sekiranya ph terlalu rendah (bawah ph 4.5). 5.0 PENYELENGGARAAN TANAMAN 5.1 Amalan Kultur a) Bahan tanaman biasanya terdiri daripada jambul dan sulur. b) Jarak tanaman 90 cm x 60 cm x 30 cm (2 baris berkembar) dengan sistem penanaman pokok utama disyorkan bagi mendapat hasil dan mutu buah yang seragam. c) Pembajaan di tanah gambut menggunakan 435 kg amonium sulfat + 6 kg CIRP kg 'Muriate of potash' sehektar setiap kali pembajaan pada 2.5 dan 8 bulan selepas ditanam. Manakala di tanah mineral, baja NPK 15:15:15 sebanyak 860 kg sehektar setiap kali pembajaan pada 2 dan 5 bulan selepas ditanam dan NPK Mg 12:12:1:2+TE pada kadar yang sama pada 8 bulan selepas ditanam disyorkan. d) Baja semburan mengandungi campuran 42 g kumprum sulfat, 42 g zink sulfat, 21 g ferus sulfat, 640 g kapur dan 640 g urea dalam setiap 18 liter air. Penyemburan dibuat pada 1 dan 4 bulan selepas ditanama bagi kedua-dua jenis tanah. e) Pengaruhan bunga pada masa 9 bulan selepas ditanam dengan menggunakan etefon (300 bahagian/juta) dan 3% urea (40 ml sepokok). f) Buah dipetik pada peringkat 'dua mata' matang. TARIKH KUATKUASA : Halaman : 8 drp 11

9 5.2 Pembajaan Pusingan Masa Jenis Baja Kadar/Hektar Sebelum menanam Semasa menanam 3 bulan 6 bulan 9 bulan Kapor CIRP NPK 12:12:1:2 NPK 12:6:22:3 NPK 12:6:22:3 2.5 tan 200 kg 200 kg 500 kg 500 kg 5.3 Racun Serangga untuk kawalan perosak serangga Bil Racun Bahan Aktif Kadar Jumlah /ha Ketinggian Kemasaman Tanah Carbaryl Dimethoate Amitraz Mercaptodimethur Diazinon Cypermethrin 85% 38% 20% 50% 52% 5.5% 9g / 4.5 lit.air 6 ml / 4.5 lit.air 10 ml / 4.5 lit.air 10 g/10 lit. air.5 ml / 4.5 lit.air.5 ml / 4.5 lit.air 1.8 kg 1 lit 0.8 lit 500 g 1.5 lit 1.3 lit Racun Untuk Kulat Bil Racun Mancozeb Maneb Copper oxychloride Tridemorph Nama Dagangan Dithane M-45 Pro-Maned 80 Zepercide 80 Calixin Bahan Aktif 80% 80% 8% 84.3% Kadar Bancuhan -9/4.5 lit.air 30-40/18 lit.air g/10 lit.air 5 ml/4.5 lit.air Ketinggian Kemasaman Tanah Kawalan Rumpai: Dalam masa 6 bulan pertama selepas menanam, kerja merumput hendaklah dilakukan setiap 3 bulan ekali. Selepas itu, merumput boleh dikurangkan sehingga 6 bulan sekali. 5.6 Kawalan Jambul dan Sulur: Jambul buah dan sulur tangkai perlu dibuang apabila panjangnya mencapai sm untuk membaiki bentuk dn memudahkan tumbesaran buah. Hanya 2 sulur disimpang pada setiap pokok untuk dijadikan bahan tanaman. 6.0 PEMUNGUTAN HASIL Nenas dituai dengan memotong bahagian tangkainya dengan parang. Bahagian tangkai buah ada kalanya dibiarkan sepanjang 6-10 cm bagi memudahkan kerja- TARIKH KUATKUASA : Halaman : 9 drp 11

10 kerja pengendalian. Buah yang telah dituai dimasukkan ke dalam bakul yang disangkut di bahagian belakang pekerja..0 INDEKS KEMATANGAN BUAH NENAS : Umumnya peringkat kematangan buah nenas boleh ditentukan dengan melihat perubahan warna kulit, keratan 'mata' dan pengiraan hari dari tarikh menanam atau pemberian hormon untuk aruhan bunga. Untuk penuaian, kiraan hari selepas pemberian hormon seringkali digunakan oleh petani. Nenas Moris dan Josapine umpamanya, masing-masing sudah boleh dipetik 125 dan 120 hari selepas pemberian hormon. Jangka masa matang bagi buah nanas Gandul ialah bulan sementara nanas Masmerah mengambil masa 1-18 bulan. Walau bagaimanapun, tarikh kematangan ini digunakan sebagai panduan sahaja, kerana kematangan buah nanas boleh juga dipengaruhi oleh cuaca. Buah nenas biasanya masak lebih awal apabila peringkat akhir tumbesaran buah berlaku pada musim hujan. Indeks 1 Keseluruhan mata berwarna biru kehitaman dengan braktea berwarna kemerahan (belum matang). Isi sangat pejal dan masam dan belum boleh dituai. Indeks 2 Keseluruhan mata berwarna hijau tua dengan sedikit kuning diantara mata di bahagian pangkal buah. Braktea agak kering dan berwarna keputihan (peringkat mula matang). Isi pejal dan kemasaman. Belum sesuai dimakan segar. Sesuai untuk ditin dan eksport segar melalui laut. Indeks 3 Keseluruhan mata berwarna hijau dengan 1-2 mata di bahagian pangkal buah berwarna hijau kekuningan (cukup matang). Isi pejal, agak berjus dan masam manis. Boleh dimakan segar tetapi belum enak dimakan. Sesuai untuk ditin dan dieksport segar melalui laut dan udara. Indeks 4 Lebih kurang 25% mata di bahagian pangkal buah berwarna oren kekuningan (buah masak). Isi kuning pejal, berjus, manis dan harum. Sesuai dimakan segar dan sesuai untuk dieksport melalui udara. Indeks 5 Lebih kurang 50% mata di bahagian pangkal buah berwarna oren kekuningan (buah masak). Isi kuning pejal, berjus, manis dan harum. Sesuai dimakan segar dan sesuai untuk dieksport melalui udara. Indeks 6 Lebih kurang 5% mata berwarna oren kekuningan (buah masak). Isi agak lembik, terlalu banyak jus, manis dan harum. Masih sesuai dimakan segar. Tidak sesuai untuk eksport. TARIKH KUATKUASA : Halaman : 10 drp 11

11 Indeks Keseluruhan mata berwarna oren kekuningan (buah ranum). Isi lembik, terlalu banyak jus dan masam manis. Masih boleh dimakan segar tetapi kurang enak. Tidak sesuai untuk eksport. Ciri-Ciri Maspine Berbanding Dengan Josepine dan Gandul Varieti Duri Daun Sulur Berat Buah (kg) Tempoh Matang (hari)* Bintik Isi TSS Asid HR% Hasil (t/ha) Maspine tiada jarang Josaspine sedikit banyal Gandul sedikit sedikit RUJUKAN i. Jabatan Pertanian Semenanjung Malaysia (1999). Pakej Teknologi Nenas. ii. Kaedah Praktikal Mengatasi Masalah; Penanaman 21 Jenis Tanaman Buahbuahan iii. Institut Penyelidikan dan Kemajuan Pertanian Malaysia (MARDI), 2005 iv. TARIKH KUATKUASA : Halaman : 11 drp 11