KLASIFIKASI KETAHANAN SEMULAJADI KAYU KAYAN MALAYSIA Oleh: Noor Azrieda Abd Rashid & Dr Salmiah Ujang

Transkripsi

1 KLASIFIKASI KETAHANAN SEMULAJADI KAYU KAYAN MALAYSIA Oleh: Noor Azrieda Abd Rashid & Dr Salmiah Ujang Pengenalan Daya ketahanan semulajadi kayu kayan bermaksud tahap keupayaan kayu terhadap proses kerosakan dan kereputan. Agen-agen perosak seperti kulat dan mikroorganisma yang menyerang kayu boleh mengakibatkan bahan kayu terurai dan menukar komposisi asal bahan. Kereputan kayu oleh kulat dan kerosakkan oleh serangga perosak adalah satu fenomena yang lazim dialami oleh kayu dan produk-produk berasaskan kayu. Kesan-kesan kerosakan lulurhawa seperti hujan, angin dan cahaya juga boleh mengakibatkan perubahan warna dan tekstur kayu. Kayu merupakan suatu bahan binaan yang tahan lasak tetapi mesti digunakan sebaiknya mengikut keperluan yang ditetapkan. Oleh itu pengetahuan tentang ketahanan semulajadi amat penting terutama apabila membuat pilihan spesis kayu untuk kegunaan struktur seperti di dalam bidang pembinaan. Komposisi kayu terbahagi kepada dua iaitu kayu teras (heartwood) dan kayu gubal (sapwood). Kayu gubal adalah bahagian yang hidup di batang kayu dimana sel-sel xilem masih hidup dan berfungsi, bewarna cerah dan kurang daya tahan. Batang pokok-pokok muda mengandungi lebih banyak kayu gubal dimana sel-sel didalam batang kayu aktif didalam aktiviti pengaliran dan penyimpanan makanan. Kayu teras secara fisiologi adalah terdiri daripada xilem yang tidak aktif atau matang dan mengandungi bahan ekstraktif seperti resin, tannin dan gum. Selalunya tahap warna antara kayu gubal dan kayu teras adalah berlainan. Contohnya, kayu gubal spesis kayu rengas, kempas, keranji dan merbau amatlah jelas berbanding kayu teras. Ini berbeza dengan kayu jelutong, pulai, ramin dan kayu getah dimana kayu gubal dan kayu teras tidak dapat dibezakan. Secara teknikal, setiap spesis kayu mempunyai daya ketahanan yang berlainan. Sesetengah spesis kayu komersial seperti Chengal (Neobalanocarpus heimii) ataupun Balau (Shorea maxwelliana) mempunyai 1

2 daya ketahanan tinggi dimana spesis ini digunakan untuk kegunaan luar yang lasak seperti landasan keretapi dan dek kapal. Dimana daya ketahanan yang tinggi diperlukan, kebiasaannya kayu gubal tidak digunakan memandangkan kayu gubal lazimnya kurang daya ketahanan dan tidak berupaya untuk menangkis serangan dari kulat atau serangga perosak melainkan dirawat dengan bahan awet yang bersesuaian terlebih dahulu. Beberapa faktor lain yang boleh mempengaruhi daya ketahanan ialah: Bahan ekstraktif Kuantiti ekstraktif Taburan ekstraktif Umur pokok Berat bahan kayu Soalan yang agak penting sekarang ialah bagaimana dan apakah cara yang terbaik untuk mengklasifikasi ketahanan semulajadi sesuatu jenis kayu. Kaedah ujian Kaedah yang biasa digunakan untuk menilai daya ketahanan semulajadi sesuatu spesis kayu adalah melalui ujian didalam makmal atau ujian luaran. Rajah 1, menunjukkan ujian makmal yang lazimnya menggunakan kaedah piawaian yang sedia ada (BS EN 350) dimana ia merangkumi penyediaan spesimen kayu yang ingin diuji, dipotong mengikut saiz piawaian dan didedahkan kepada kulat dan serangga perosak mengikut masa yang telah ditetapkan. Kaedah ini menggunakan keadaan sekeliling yang terkawal terutama suhu dan kelembapan. Keputusan dari ujian makmal boleh memberikan keputusan awal keatas satusatu ujian tetapi ianya tidak muktamad dan perlu ditentusahkan dengan ujian luaran iaitu pendedahan yang lebih tepat kepada unsur-unsur alam semula jadi. Rajah 2, menunjukkan, ujian luaran di mana ia membabitkan penanaman pancang-pancang kayu (graveyard test) yang telah dipotong mengikut saiz piawaian di kawasan lapangan yang bersesuaian dimana tiada pengawalan suhu 2

3 dan kelembapan seperti ujian dalaman di makmal. Penilaian ujian luaran selalunya di buat setiap enam bulan. Bergantung kepada pelaksanaannya, jenis-jenis kayu telah diklasifikasikan kepada empat kategori pengkelasan iaitu Amat tahan, Tahan, Sederhana dan Tidak tahan (Jadual 1) Rajah 1: Ujian ketahanan kayu di makmal Rajah 2: Ujian pancang di lapangan Jadual 1 : Klasifikasi daya ketahanan kayu (ujian luaran) Kelas Purata hayat Amat tahan Lebih 10 tahun Tahan 5 10 tahun Sederhana tahan 2-5 tahun Tidak tahan 0-2 tahun 3

4 Jadual 2, Pengkelasan ketahanan semula jadi kayu komersil tempatan berdasarkan ujian yang telah dilaksanakan di FRIM, Jadual 2: Klasifikasi ketahanan semulajadi kayu-kayu komersial Malaysia Amat tahan Tahan Sederhana Tahan Tidak tahan Balau Resak Chengal Giam Tempinis Bitis Kapur Kasai Medang Merbau Nyatoh Acacia Batai Bintangor Kedondong Kekatung Kulim Keranji Batai Gapis Keruing Kulim Kungkur Machang Mata Ulat Mengkulang Damar Minyak Ara Durian Geronggang Gerutu Jelutong Kekabu Keledang Ketapang Machang Mempisang Merpauh Penarahan Pulai Sesendok Batasan data ketahanan Purata hayat yang ditunjukkan oleh Jadual 1 adalah tertakluk kepada ujian luaran dilapangan yang melibatkan pancang kayu bersaiz (50mm x 50mm x 600mm) dimana 50% dari panjang sampel kayu ini ditanam didalam tanah dan diuji berlandaskan keadaan iklim tropika Malaysia. Perlu juga diingatkan disini bahawa data Jadual 1 adalah tertakluk kepada ketahanan terhadap kulat dan serangga perosak iaitu anai-anai. Penggunaan data ini lazimnya tidak berapa tepat jika digunakan di negara yang beriklim sejuk dimana tahap biodegradasi 4

5 bahan kayu adalah rendah berbanding di kawasan panas dan lembab seperti dinegara beriklim tropika. Kesimpulan Bekalan kayu komersil daripada hutan di Malaysia telah menunjukkan kecenderungan kepada pengurangan bekalan sejak tahun lapan puluhan. Masa kini, bekalan kayu telah bertukar dari kayu komersil kepada spesis kurang terkenal ataupun kayu dari hutan ladang dimana kebanyakan ketahanan kayu teras spesis-spesis tersebut tidak diketahui. Bagi kayu yang kurang daya ketahanan dan kayu yang ada ketahanan semulajadi tetapi mengandungi peratus kayu gubal yang tinggi, memerlukan rawatan awet untuk memanjangkan hayat perkhidmatannya. Iklim di Malaysia yang kondusif kepada serangan ajenajen perosak seperti kulat dan serangga yang boleh menyebabkan kerugian kepada produk dan bahan pembinaan berasaskan kayu. Di kebanyakan negara termasuk Malaysia, penggunaan bahan kayu yang di awet telah mengambil alih secara berperingkat menggantikan jenis kayu yang tahan secara semulajadi. Faktor-faktor seperti kekurangan bekalan kayu disamping harga yang agak tinggi juga menyebabkan penggunaan bertumpu kepada kayu-kayu yang diberikan rawatan ini. Secara tidak langsung langkah ini dapat menjimatkan kos kerana kayu yang di awet boleh memberikan khidmat yang setimpal ataupun yang lebih baik. Pengetahuan tentang ketahanan kayu juga amat penting terutama apabila menggunakan kayu untuk kegunaan struktur di kawasan berair yang boleh meningkatkan kemerosotan kayu seperti jeti, jambatan, dan lain-lain. Rajah 3 dan 4 menunjukkan beberapa jenis kegunaan kayu yang memerlukan ketahanan yang tinggi. 5

6 Rajah 3: Penggunaan kayu sebagai jambatan Rajah 4: Penggunaan kayu sebagai pagar Makmal Mikologi kayu, Bahagian Keluaran Hutan Institut Penyelidikan Perhutanan Malaysia FRIM, Kepong Kuala Lumpur 6 OGOS