SUKU BANYAK ( POLINOM) B 15 A. PENGERTIAN SUKU BANYAK. Bentuk 1 0 x x x x x, dengn 0 dn n { il. cch } n diseut dengn Suku nyk (Polinomil) dlm x erderjt n ( n dlh pngkt tertinggi dri x),,,., diseut keofisien suku nyk dri msing-msing peuh (vrile) x n n 1 n 1 yng merupkn konstnt rel dn 0, sedngkn konstnt. n 0 B. NILAI SUKU BANYAK Suku nyk dpt ditulis sg. fungsi f(x) = 1 0 x x x x x untuk mencri nili suku nyk f(x) untuk x = k tu f(k) dpt ditentukn dengn cr sustitusi tu dengn skem Horner.. Cr Sustitusi. Sustitusikn x = k pd suku nyk f(x) = 1 0 x x x x x Diperoleh f(k) = 1 0 k k k k k. Cr Skem Horner. Lngkh skem horner s : k c d k k +k k 3 +k +ck k + k +k+c k 3 +k +ck+d Contoh : Tentukn nili dri suku nyk f(x) =. Dengn sustitusi F(-) = 3 ( ) ( ) ( ) 1 19. Dengn Horner nili dri f(k) 3 x x x 1 untuk x = - x=- 1-1 -1 1(-) -4(-) -18 1-4 9-19 Mtemtik SMA y Drs. Pundjul Prijono 93
C. PEMBAGIAN SUKU BANYAK Jik sutu suku nyk f(x) erdert n digi oleh suku nyk g(x) erderjt m, mk didpt sutu hsil gi h(x) dn sis pemgin S(x). f(x) dinmkn yng digi (deviden) f(x) = h(x).g(x) + S(x) g(x) dinmkn pemgi (divisor) derjt dri h(x) dlh n-m dn derjt s(x) dlh m-1 Pemgin suku nyk leih prktis dilkukn dengn cr Horner.. Pemgin suku nyk dengn (x-k) dn (x+). Jik f(x) = 1 0 x x x x x digi dengn (x-k) dn memerikn hsil gi h(x) dn sis pemgin S, dpt ditulis dlm persmn : f(x) = (x-k) h(x) + S f(x) erderjt n dn pemgi (x-k) erderjt 1, mk hsil gi h(x) erderjt (n-1) dn sis pemginny S dlh erderjt 0. Nili S dn koefisien dri h(x) dpt ditentukn dg. cr pemgin Horner untuk x = k. Pemgin suku nyk dengn (x+) Jik f(x) = 1 0 x x x x x digi dengn (x + ) dn memeri hsil gi h(x) sert sis S, mk didpt persmn : 1 h( x) f ( x) ( x ) h( x) s ( x ) h( x) S ( x ) S Nili S dn koefisien dri h(x) ditentukn dengn cr Horner untuk x = c. Pemgin suku nyk dengn x x c, dengn 0 Jik f(x) digi oleh suku nyk x + x + c. Pemgin ini dpt diselesikn dengn metode Horner jik dpt difktorkn, dn diselesikn dengn pemgin is jik tidk dpt difktorkn.. Mislkn x + x + c dpt ditulis segi ( x k )( x k ), 0 1. f(x) digi dengn x k, mk f ( x) ( x k ) g ( x) s 1 1 1 c. Hsil gi g(x) digi lgi dengn x k, mk g( x) ( x k ) h( x) s Jdi, f ( x) ( x k )[( x k ) h( x) s ] s 1 1 = ( x k )( x k ) h( x) ( x k ) s s 1 1 1 h( x) = ( x k )( x k ) ( x k ) s s = 1 1 1 x x c ( ) s x s s k 1 1 h(x) x x c dlh dn sisny s x s s k 1 1 ( ) h x dengn hsil gi f(x) oleh Mtemtik SMA y Drs. Pundjul Prijono 94
Contoh : 3 ( x x x 4) : ( x x ) d. Identits. Hsil gi h(x) dn sisny S = x + f ( x) ( x x ) h( x) S ( x )( x 1) h( x) x - 1-1 -4-6 -16 1-3 8-0 = f(-) 1 1-1 -4 1 0 1 0 - = f(1) f(-) = - + = -0 f(1) = + = - -3 = -18, = 6 dn = -8 Jdi sis pemginny S = 6x 8 Menentukn hsil gi : - 1-1 -4-6 -16 1 1-3 8-0 1-1 - 6 Hsil pemginny h(x) = x - Yng dimksud dengn identits dlm ljr ilh du uh ngun yng tidk sm entukny tetpi sm niliny untuk setip hrg dri vrielny. Koefisien dri suku-suku yng sejenis pd rus kiri dn knn sm. Contoh : Crilh hsil gi dn sisny dri Pemgi D<0 ( tidk dpt difktorkn) 4 3 3x 3x 4 x 5 x 10 x x (3 x Ax B ) Px Q 4 3 (3x 3x 4 x 5 x 10) : ( x x ) 4 3 4 3 3x 3x 4 x 5 x 10 3 x ( A 3) x (6 A B ) x ( A B P ) x Q B mk : A=, B = 0, P = 1, Q = -10 D. TEOREMA SISA( DALIL SISA) 1) Jik suku nyk f(x) digi (x k), mk sisny dlh f(k) ) Jik suku nyk f(x) digi (x + ), mk sisny dlh 3) Jik suku nyk f(x) digi (x )(x ), sisny dlh ( ) ( ) x x S f f f Mtemtik SMA y Drs. Pundjul Prijono 95
E. TEOREMA FAKTOR Jik pemgin oleh P(x)=x menghsilkn sis = 0 mk F(x) = (x ) H(x) dn disimpulkn F(x) his digi oeh P(x) dpt disimpulkn : F(x) his digi oleh P(x) (x ) diseut fctor dri F(x) x = diseut kr dri F(x) Menentukn kr-kr polynomil Bil koefisien = 0, kr x = - 1 Bil koefisien genp = koefisien gnjil, kr x = - 1 Jik kedu kondisi dits tidk memenuhi, mk dicri dri fctor konstnt khir n Sift kr-kr polynomil x x c 0 mk x x 1 3 x x cx d 0 mk x x x 1 3 x. x x x x. x 1 1 3 3 4 3 x x cx dx e 0 mk x x x x 1 3 4 x. x c 1 c x. x. x 1 3 x. x x x x. x x x x x x x 1 1 3 1 4 3 4 3 4 d c x. x. x. x 1 3 4 e SOAL-SOAL LATIHAN SUKU BANYAK. 1. Nili suku nyk f(x) = -x 3 x 3x untuk x = 3 dlh.-36.-6 c.0 d.1 e.18. Jik f(x) = x 3 5x + x dn g(x) = x + 3 sedng h(x) = f(x) g(x) mk.h(x) = x 4 13x 3 1x 3x.h(x) = x 4 7x 3 1x - 3x c.h(x) = x 4 13x 3 1x + 3x d.h(x) = x 4 7x 3 13x + 3x e h(x) = x 4 7x 3 17x + 3x 3. Nili suku nyk x 4 +5x 3 7x 5x untuk x = - 1 dlh.-0,75.-6,5 c.-5,5 d.- e.3 4. Jik x 4 - x 3 3x x 8 digi (x ) mk hsil gi dn sisny dlh..h(x) = x 3 3x 7 dn S = -.H(x) = x 3 3x 10 dn S = -1 c.h(x) = x 3 3x dn S = - d.h(x) = x 3 + 3x + dn S = -1 e.h(x) = x 3 + 3x + dn S = -4 5. Jik x 3 1x + his digi (x ) mk nili =.16.18 c.0 d.8 e.3 6. Jik f(x) = 6x 3 + x 3x + his digi (x 1) dn ersis 39 jik digi (x ); mk dn erturut-turut dlh.-1 dn 1.-1 dn 1 c.1 dn 1 d.-1 dn e.1 dn 7. Jik (x + ) merupkn fctor dri x 3 + x + px 8 mk nili p dlh Mtemtik SMA y Drs. Pundjul Prijono 96
.-3.-16 c.-10 d.0 e. 8. Sutu suku nyk, yitu f(x), jik f(x) digi x x mempunyi sis x + 3, mk jik digi (x ) mempunyi sis.7.4 c.1 d.-1 e.-4 9. Jik (x 1) dn (x +1) merupkn fctor dri 6x 3-7x + x + mk dn erturutturut dlh.-1 dn.0 dn1 c.-3 dn 4 d.-5 dn6 e.- dn 3 10. Jik 6x 4 + 7x 3 3x 6x + 1 digi (3x 1), mk hsil gi dn sisny dlh. 6x 3 + 9x 6 dn 1. 6x 3 + 9x 6x dn 3 c. x 3 + 3x dn 3 d. x 3 + 3x dn 1 e. x 3 + 3x dn 3 1 11. Bil x 4-3x 3 + px + qx + 8 his digi (3x 1), mk nili p dn q erturut-turut dlh.6;1.6;4 c.6;-1 d.3;9 e.3;3 1. Suku nyk f(x) il digi (x 5) sisny 17 dn il digi (x + 3) sisny 6.Jik suku nyk f(x) digi (x + x 15) ersis.-x.x +1 c.-x + 11 d.x 1 e.-x + 13 13. Suku nyk f(x) il digi (x 9) ersis (x 1), il digi x 7x + 6 ersis 3x + 4, mk il digi x 4x + 3 ersis.x + 6.-x + 5 c.-3x + 3 d.-3x +4 e.-x + 8 14. Himpunn penyelesin dri persmn x 4 + 4x 3 + x 4x 3 = 0 dlh. 1,-1,3. -1,1,-3 c. -1,3 d. 1,-1,3,-3 e. -1,3,-3 15. Suku nyk f(x) digi (x + 1)(9x 3) ersis x 5. Jik suku nyk itu digi 9X + ) mk sisny.-3.-7 c.-1 d.6 e.1 16. Bil x 3-4x + 5x + p dn x + 3x digi (x+ 1) memeri sis yng sm, mk nili p sm dengn.-6.-4 c.- d.4 e.6 17. Jik x 3-4x + px + q his digi x 3x + mk.p = 5, q =.p = -5, q = c.p =, q = -5 d.p = 5, q = - e.p = -, q = 5 18. Jik x 4 + 4x 3 + x 4x digi x 1 ersis 6x + 5 mk. = -1, = 6. = -1, = -6 c. = 1, = 6d. d. = 1, = -6 e. = -5, = 6 19. Jik f(x) digi (x 1) sisny 4 dn digi (x ) sisny 5,mk jik f(x) digi (x 3x + ) sisny.x +3.x 3 c.x + d.x e.x + 1 0. Jik f(x) digi x x sisny 5x + 1, jik digi x + x sisny 3x = 1, mk jik f(x) digi (x 1) sisny.-4x +.4x + c.x + 4 d.x 4 e.8x + 1. Himpunn penyelesin dri persmn x 3-3x - 10x + 4 = 0 dlh. 3,-,4. -3,-,4 c. 3,,-4 d. -3,,-4 e. -3,,4 Mtemtik SMA y Drs. Pundjul Prijono 97
. Gris singgung pd kurv y = x 3 x + 1 yng dpt ditrik dri titik (0,-3) mempunyi grdien.1. c.3 d.4 e.5 3. Jik x 4-3x 3 + px + qx + 8 his digi (x 3x + ) mk nili p dn q erturut-turut dlh.6;10.6;1 c.6;-1 d.0;6 e.1;10 4. x 5-4x 4-3x 3 +x - 4x 4 = 0 mk himpunn penyelesinny =. -1,-,,3. -1,-,4,3 c. -1,-,,4,3 d. -1,-,,-3,4 e. -1,-,-3, 5. Jik x 4-8x 3 +px + qx 15 his digi (x x 3) mk.p =, q = 7.p =, q = 5 c.p = 5, q = d.p = 7, q = e.p = 7, q = 5 Ksih itu murh hti Rel menderit Sol sol Suku nyk Ujin Nsionl 1. Jik f(x) digi ( x ) sisny 4, sedgkn jik f(x) digi dengn ( x 3 ) sisny 0. Jik f(x) digi dengn ( x ) ( x 3 ) sisny dlh.. 8x + 8.8x 8 c. 8x + 8 d. 8x 8 e. 8x + 6. Sis pemgin suku nyk ( x 4 4x 3 + 3x x + 1 ) oleh ( x x ) dlh.. 6x + 5. 6x 5 c.6x + 5 d.6x 5 e.6x 6 3. Sutu suku nyk digi ( x 5) sisny 13, sedgkn jik digi dengn ( x 1 ) sisny 5. Suku nyk terseut jik digi dengn x 6x + 5 sisny dlh.. x +.x + 3 c.3x + 1 d.3x + e.3x + 3 4. Dikethui ( x + 1 ) slh stu fctor dri suku nyk f(x) = x 4 x 3 + px x, slh stu fctor yng lin dlh.. x.x + c.x 1 d.x 3 e.x + 3 5. Jik suku nyk P(x) = x 4 + x 3 3x + 5x + digi oleh ( x 1 ) memeri sis 6x + 5, mk. =.. 6. 3 c.1 d.6 e.8 Mtemtik SMA y Drs. Pundjul Prijono 98
6. Dikethui suku nyk f(x) jik digi ( x + 1) sisny 8 dn digi ( x 3 ) sisny 4. Suku nyk q(x) jik digi dengn ( x + 1 ) ersis 9 dn jik digi ( x 3 ) sisny 15. Jik h(x) = f(x).q(x), mk sis pemgin h(x) oleh x x 3 sisny dlh.. x + 7.6x 3 c. 6x 1 d.11x 13 e.33x 39 7. Suku nyk 6x 3 + 13x + qx + 1 mempunyi fctor ( 3x 1 ). Fktor liner yng lin dlh.. x 1.x + 3 c.x 4 d.x + 4 e.x + 8. Suku nyk P(x) = 3x 3 4x 6x + k his digi ( x ). Sis pemgin P(x) oleh x + x + dlh.. 0x + 4.0x 16 c.3x + 4 d.8x + 4 e. 3x 16 Kunci Jwn Suku Bnyk 1. A. A 3.B 4.A 5.D 6.E 7.D 8.D Mtemtik SMA y Drs. Pundjul Prijono 99