Topik 4 Merancang Aktiviti HASIL PEMBELAJARAN Di akhir kursus ini, anda seharusnya dapat: 1. Menyatakan dengan tepat matlamat dan pelaksanaan aktiviti kokurikulum; 2. Menerangkan pembahagian unit-unit kokurikulum di sekolah; 3. Mengenal pasti peruntukan masa yang sesuai untuk kegiatan kokurikulum; 4. Merancang pengurusan dan dasar aktiviti kokurikulum; dan 5. Merancang aktiviti kokurikulum tahunan. PENGENALAN Merancang aktiviti kokurikulum adalah tanggungjawab Guru Penolong Kanan dan Jawatankuasa di sekolah. Pada kebiasaannya, perancangan aktiviti ini akan melibatkan mingguan, bulanan, penggal atau semester dan tahunan. Perancangan yang rapi dengan memasukkan ke dalam takwim persekolahan akan membolehkan setiap aktiviti yang dirancang akan dapat disempurnakan dengan jayanya. Oleh itu, setiap perancangan aktiviti kokurikulum perlulah diteliti secara bersama dan juga perlu mengambil kira acara atau peristiwa lain yang melibatkan pengurusan dan pentadbiran sekolah. Ada beberapa perkara yang perlu diambil perhatian oleh Jawatankuasa semasa merancang aktiviti kokurikulum, antaranya ialah:
TOPIK 4 MERANCANG AKTIVITI KOKURIKULUM 45 (a) (b) (c) (d) (e) (f) (g) (h) (i) Jumlah hari persekolahan dalam satu tahun; Cuti umum peringkat negeri dan kebangsaan; Bilangan unit kegiatan kokurikulum yang ada di sekolah seperti unit berunifom, kelab dan persatuan, serta sukan dan permainan; Jumlah pelajar yang terlibat; Jumlah guru dan kepakaran serta kemahiran yang sedia ada; Kemudahan infrastruktur; Kemudahan peralatan; Dasar pengurusan sekolah; dan Lain-lain perkara yang akan membantu perjalanan aktiviti kokurikulum dengan baik dan sempurna. 4.1 MATLAMAT AKTIVITI KOKURIKULUM Berikut adalah antara matlamat aktiviti kokurikulum: (a) Menyemai kesedaran terhadap kepercayaan kepada Tuhan. (b) Menyeimbangkan perkembangan aspek jasmani, emosi, rohani dan intelek (JERI). (c) Mengukuhkan pergaulan dan perhubungan antara murid. (d) Membina dan meningkatkan bakat yang ada. (e) Mewujudkan budaya sekolah yang menarik dan menggembirakan. (f) Membina hubungan dua hala antara masyarakat dan sekolah. (g) Mewujudkan sekolah berwatak. 4.2 PELAKSANAAN Pelaksanaan aktiviti kokurikulum di sekolah adalah berasaskan beberapa pengertian dan interpretasi perundangan seperti berikut: (a) adalah suatu kegiatan kumpulan Rujuk Warta Kerajaan No. 5652 Jilid 11/Bil 27 (Tambahan No.2) bertarikh 28hb Disember 1967 (Peraturan Kursus Pengajian Sekolah 1956).
46 TOPIK 4 MERANCANG AKTIVITI KOKURIKULUM (b) Kegiatan ertinya apa-apa kegiatan yang dirancang lanjutan daripada proses pengajaran dan pembelajaran dalam bilik darjah yang memberikan murid-murid peluang untuk menambahkan, mengukuhkan dan mengamalkan pengetahuan, kemahiran dan nilai yang dipelajari di bilik darjah. Rujuk Peraturan 2 dalam Peraturan-Peraturan Pendidikan (Kurikulum Kebangsaan) 1997 seperti dalam Warta Kerajaan Jilid 42/No.11 (Tambahan No. 41) Perundangan P.U.(A) 196 bertarikh 21 Mei 1998. (c) (d) (e) (f) merupakan satu saluran pembelajaran yang berasaskan gerak kerja. Gerak kerja ini merupakan lanjutan daripada proses pengajaran dan pembelajaran di dalam bilik darjah. Oleh itu, setia aktiviti gerak kerja kokurikulum yang dirancang perlulah berkaitan dan ada kesinambungan daripada elemen pembelajaran di dalam bilik darjah. Ini secara tidak langsung akan dapat memberikan impak positif kepada setiap pelajar untuk menambah, mengukuhkan dan mengamalkan pengetahuan, kemahiran dan nilai-nilai yang telah dipelajari di dalam bilik darjah. Rujuk Buku Penerangan Kurikulum Bersepadu Sekolah Menengah, Dewan Bahasa dan Pustaka (1992) halaman 11. adalah bidang pengajian luar bilik darjah atau yang tidak formal. Rujuk Laporan Jawatankuasa Kabinet Mengkaji Pelaksanaan Dasar Pelajaran, Dewan Bahasa dan Pustaka (1984) halaman 269. adalah sebahagian daripada kurikulum kebangsaan. Rujuk Subperaturan 3(1) dalam peraturan-peraturan (kurikulum kebangsaan) 1997 yang diterbitkan sebagai P.U.(A) 531/97 Kandungan kegiatan kokurikulum di sekolah kerajaan dan bantuan kerajaan meliputi elemen berikut: (i) Penyertaan dalam sukan dan permainan; (ii) Penyertaan dalam persatuan dan kelab; (iii) Penyertaan dalam badan unit berunifom; dan (iv) Penyertaan dalam kegiatan-kegiatan lain sepertimana yang ditentukan oleh Menteri. Rujuk Subperaturan 3(3) dalam Peraturan-peraturan Pendidikan (Kurikulum Kebangsaan) 1997 yang diterbitkan sebagai P.U.(A) 531/97.
TOPIK 4 MERANCANG AKTIVITI KOKURIKULUM 47 (g) Kegiatan-kegiatan kokurikulum di sekolah kerajaan dan bantuan kerajaan meliputi kegiatan dalam persatuan yang ditubuhkan di sekolah daripada kategori berikut: (i) Mata pelajaran yang dajar di sekolah sebagaimana yang dinyatakan dalam Peraturan-Peraturan Pendidikan (Kurikulum Kebangsaan) 1997; (ii) Hobi dan rekreasi; (iii) Sukan dan permainan; (iv) Badan berunifom; dan (v) Apa-apa persatuan lain yang diluluskan oleh pendaftar. Rujuk Pearturan 4 dalam Peraturan-P 196 Peraturan Pendidikan (Persatuan Sekolah) 1998 yang diterbitkan sebagai Warta Kerajaan Jilid 42/No.11 (Tambahan No. 41) Perundangan (A) P.U (A) 196 bertarikh 21hb Mei 1998. 4.3 PEMBAHAGIAN UNIT KOKURIKULUM DI SEKOLAH Pada dasarnya unit-unit kokurikulum di sekolah boleh dibahagikan kepada tiga kelompok utama, iaitu unit berunifom, kelab dan persatuan, dan sukan dan permainan (sila rujuk Rajah 4.1). Setiap unit ini memerlukan perancangan yang rapi dan susunan jadual aktiviti agar tidak berlaku pertembungan antara satu aktiviti dengan satu aktiviti yang lain. Seperti yang dijelaskan melalui perundangan bahawa kehadiran setiap pelajar dan guru dalam aktiviti adalah wajib dan perlu direkodkan. Rajah 4.1: Komponen atau bidang gerak kerja kokurikulum
48 TOPIK 4 MERANCANG AKTIVITI KOKURIKULUM Rajah 4.2 menunjukkan beberapa contoh aktiviti kokurikulum. (a) Aktiviti perkhemahan (b) Aktiviti turun tali (abseiling) Rajah 4.2: Contoh aktiviti kokurikulum 4.4 PERUNTUKAN MASA KEGIATAN KOKURIKULUM Jadual 4.1 dan 4.2 menyatakan peruntukan masa untuk kegiatan kokurikulum seperti dalam Warta Kerajaan No. 5652 Jil. 11/Bil.27 bertarikh 28 Disember, 1967 bagi sekolah menengah dan rendah. (a) Sekolah Menengah Jadual 4.1: Contoh Peruntukan Masa Aktiviti di Sekolah Menengah Tingkatan Aliran Peruntukan Masa (minit seminggu) Peralihan, 1,2,3 & 6 180 4 & 5 Sastera 180 SRT 180 Perdagangan 180 Sains 140 Pertanian 140 Teknik 100 (b) Sekolah Rendah Jadual 4.2: Contoh Peruntukan Masa Aktiviti di Sekolah Rendah Tahun Peruntukan Masa (minit seminggu) 3 dan 4 60 5 dan 6 120
TOPIK 4 MERANCANG AKTIVITI KOKURIKULUM 49 4.5 MERANCANG PENGURUSAN AKTIVITI KOKURIKULUM Jadual 4.3, 4.4 dan 4.5 menyatakan contoh perancangan pengurusan aktiviti kokurikulum bagi badan beruniform, kelab dan persatuan serta sukan dan permainan. (a) Senarai aktiviti kokurikulum pasukan beruniform (b) Senarai Guru Pasukan Beruniform (c) Penyelaras Jadual 4.3: Contoh Perancangan Pengurusan Aktiviti bagi Pasukan Beruniform Unit Beruniform Guru Pagi Guru Petang Ketua Pengakap Ketua : Pandu Puteri Ketua : BSMM / Pancaragam Ketua : St John Ambulance Ketua : Puteri Islam Ketua : Kadet Polis Ketua : Kadet Remaja Sekolah Ketua Kadet Bomba Ketua : Briged Putera Ketua : Briged Puteri Ketua :
50 TOPIK 4 MERANCANG AKTIVITI KOKURIKULUM (a) (b) Senarai Guru Kelab dan Persatuan Penyelaras: Jadual 4.4: Contoh Perancangan Pengurusan Aktiviti bagi Kelab dan Persatuan No. Kelab dan Persatuan Guru Pagi Guru Petang Pemantau 1 Persatuan Bahasa Melayu 2 Persatuan Bahasa Inggeris 3 Persatuan Bahasa Cina 4 Persatuan Matematik dan Sains 5 Persatuan Geografi/Sejarah 6 Kelab Pengguna 7 Persatuan Pelajar Islam (PERPIS) 8 Persatuan Pelajar Kristian 9 Persatuan Pendidikan Seni Visual 10 Kelab Bestari 11 Kelab Pencegah Jenayah 12 Kelab LEO 13 Kelab Interact 14 Kelab Pencinta Alam 15 Bimbingan dan Kaunseling (PROSTAR, PRS) 16 Kelab Seni Tarian, Drama dan Muzik 17 Kelab Rukunegara 18 Kelab Pusat Sumber 19 Kelab SPBT 20 Kelab Koperasi Sekolah 21 Kelab Michaelean
TOPIK 4 MERANCANG AKTIVITI KOKURIKULUM 51 (a) (b) Guru Sukan dan Permainan Penyelaras: Jadual 4.5: Contoh Perancangan Pengurusan Aktiviti bagi Sukan dan Permainan No. Sukan dan Permainan Guru-guru Pemantau 1 Bola Sepak Ketua : 2 Bola Keranjang Ketua : 3 Bola Baling Ketua: 4 Bola Jaring Ketua : 5 Bola Tampar Ketua : 6 Sofbol Ketua : 7 Boling Ketua : 8 Tenis Ketua : 9 Ping Pong Ketua : 10 Renang Ketua : 11 Hoki Ketua : 12 Catur Ketua : 13 Karate Do Ketua : 14 Badminton Ketua : 15 Seni Silat Ketua : 16 Sepak Takraw Ketua : 4.6 MERANCANG DASAR AKTIVITI KOKURIKULUM Untuk memastikan pelaksanaan setiap aktiviti kokurikulum berjalan dengan baik, pihak sekolah juga boleh merancang dasar pelaksanaan kokurikulum. Dasar ini perlulah berasaskan perundangan dan prosedur lain yang bersangkutan dengan pengurusan sekolah. Antara dasar yang boleh dipraktikkan ialah: (a) Tenaga Pengajar (i) Guru-guru yang mengendalikan kegiatan atau aktiviti kokurikulum dikenali sebagai Guru dan akan dilantik secara bertulis.
52 TOPIK 4 MERANCANG AKTIVITI KOKURIKULUM (ii) Semua guru akan melibatkan diri dalam tiga bidang aktiviti kokurikulum: Unit beruniform; Kelab atau persatuan; dan Sukan atau permainan. (iii) Semua guru yang terlibat dengan kegiatan kokurikulum perlu menyempurnakan tugasan berikut: Membuat analisis atau matriks (strength, weaknesses, opportunities and threats) SWOT, perancangan strategik atau pelan tindakan terhadap aktiviti yang dinasihati.; Menggubal perlembagaan persatuan atau kelab; Melantik jawatankuasa; Merekod kehadiran murid; Membuat penilaian kokum 10 peratus; dan Mengisi borang maklum balas selepas sesuatu pertandingan atau penyertaan dalam tempoh masa seminggu. (b) Penyertaan Murid (i) Semua murid diwajibkan menyertai setiap satu kegiatan bagi ketigatiga bidang berikut: Unit Beruniform; Kelab atau persatuan; dan Sukan atau permainan. (ii) Semua murid diberikan kebebasan untuk memilih kegiatan yang ingin disertai berdasarkan pilihan-pilihan yang ditawarkan oleh sekolah. Setiap murid akan diberikan sekurang-kurangnya satu pilihan utama mereka. (iii) Setiap murid diwajibkan hadir pada setiap kali kegiatan dijalankan berdasarkan jadual yang telah diberikan. (iv) Murid-murid yang telah mendapat bantuan pakaian seragam perlu kekal dalam unit beruniform dan memakainya pada setiap hari Rabu. (v) Setiap hari Rabu, terdapat dua waktu diperuntukkan untuk perhimpunan khas Pasukan Unit Beruniform.
TOPIK 4 MERANCANG AKTIVITI KOKURIKULUM 53 (vi) Murid-murid yang mempunyai kemahiran atau kebolehan tertentu amat digalakkan menyertai kelab atau persatuan yang berkaitan. (vii) Murid yang bermasalah disiplin serius tidak akan dibenarkan untuk mewakili sekolah dalam sebarang pertandingan atau aktiviti atau sukan atau kokum. (viii) Keputusan pencapaian kokurikulum akan dicatatkan pada slip keputusan akademik pada akhir tahun. (c) Penjadualan Aktiviti (i) Perjumpaan bagi unit beruniform dan kelab atau persatuan akan diadakan di sekolah pada hari Sabtu. (ii) Masa perjumpaan dinyatakan di dalam Jadual 4.6. Aktiviti Unit Beruniform Rehat Kelab dan Persatuan Sukan dan Permainan Jadual 4.6: Contoh Penjadualan Aktiviti Masa 8.00 hingga 10.00 pagi 10.00 hingga 10.30 pagi 10.30 pagi hingga 12.00 tgh Budi bicara pihak sekolah Catatan: Penjadualan ini hanya contoh sahaja. Pihak sekolah boleh merancang aktiviti mengikut budi bicara dan masa yang sesuai. (iii) Kegiatan kokurikulum akan dibatalkan atas sebab-sebab berikut. Cuaca (hujan lebat atau ribut petir); Masalah wabak penyakit dan keselamatan; Acara rasmi yang berlangsung di sekolah; dan Atas arahan Pengetua, Pejabat Pelajaran Daerah (PPD), Jabatan Pelajaran Negeri (JPN) atau Kementerian Pelajaran Negeri (KPM). (iv) Setiap hari Rabu, dua waktu akan diperuntukkan untuk perhimpunan dan aktiviti khas untuk pasukan unit beruniform. Semua murid perlu memakai pakaian seragam unit beruniform masing-masing untuk aktiviti pada hari Rabu.
54 TOPIK 4 MERANCANG AKTIVITI KOKURIKULUM (d) Penyertaan Kegiatan Di Luar Sekolah (i) Penyertaan pasukan sekolah dalam mana-mana kegiatan di peringkat Daerah dan Negeri adalah bergantung kepada prestasi persiapan dan kesediaan sesebuah pasukan. (ii) Pihak sekolah akan berusaha untuk mencungkil dan memperkembangkan bakat murid ke tahap yang lebih tinggi melalui: yang bersistematik; Kelengkapan yang sempurna; Pertandingan dalaman; dan Penyertaan yang aktif. (iii) Setiap murid akan diberikan elaun makan/wang saku (tertakluk kepada kewangan semasa) seperti berikut: Peringkat daerah 4.00 sehari; Peringkat negeri 30.00 sekaligus; Peringkat kebangsaan 50.00 sekaligus; dan Peringkat antarabangsa 100.00 sekaligus. (e) Penghargaan (i) Pihak sekolah juga boleh memberikan pelbagai bentuk penghargaan kepada murid yang mengharumkan nama sekolah melalui pertandingan seperti yang dinyatakan di dalam Jadual 4.7, 4.8, 4.9, 4.10 dan 4.11. Jadual 4.7: Contoh Penghargaan Pertandingan Peringkat Pencapaian dan Hadiah Johan Naib Johan Tempat Ke 3 Daerah Sijil dan 20.00 Sijil dan 15.00 Sijil dan 10.00 Negeri Sijil dan 50.00 Sijil dan 30.00 Sijil dan 20.00 Kebangsaan Sijil dan 100.00 Sijil dan 80.00 Sijil dan 60.00 Antarabangsa Sijil dan 300.00 Sijil dan 200.00 Sijil dan 150.00
TOPIK 4 MERANCANG AKTIVITI KOKURIKULUM 55 (ii) Atau lain-lain cara dan bentuk penghargaan yang sesuai. Jadual 4.8: Contoh Bentuk Penghargaan yang Sesuai Peringkat Negeri Kebangsaan Antarabangsa Hadiah Sijil (jika tidak disediakan oleh penganjur) Sijil (jika tidak disediakan oleh penganjur) Sijil (jika tidak disediakan oleh penganjur) (iii) Anugerah pencapaian terbaik keseluruhan untuk kategori seperti di dalam Jadual 4.9. Bahagian Sukan Permainan Kelab Persatuan Unit Beruniform Jadual 4.9: Contoh Anugerah Pencapaian Terbaik Murid Lelaki Terbaik Sijil, Piala dan 100.00 Sijil, Piala dan 100.00 Sijil, Piala dan 100.00 Murid Perempuan Terbaik Sijil, Piala dan 100.00 Sijil, Piala dan 100.00 Sijil, Piala dan 100.00 Pasukan Terbaik Sijil dan 300.00 Sijil dan 300.00 Sijil dan 300.00 (iv) Anugerah Pecah Rekod Dalam Sukan Tahunan Sekolah Jadual 4.10: Contoh Anugerah Pecah Rekod Sukan Tahunan Sekolah Acara Hadiah Perseorangan Sijil dan 30.00 Berpasukan Sijil dan 20.00 setiap peserta (v) Anugerah papan kenyataan terbaik. Jadual 4.11: Contoh Anugerah Papan Kenyataan Terbaik Johan Sijil dan 150.00 Naib Johan Sijil dan 100.00
56 TOPIK 4 MERANCANG AKTIVITI KOKURIKULUM 4.7 MERANCANG AKTIVITI KOKURIKULUM TAHUNAN Jadual 4.12 menerangkan bagaimana merancang aktiviti kokurikulum tahunan. Pengurusan Jadual 4.12: Contoh Jadual Pengurusan Bidang Objektif KPI 09 10 11 12 Strategi (Inisiatif) Meningkatkan 1. Bilangan 4 4 8 15 1. pencapaian aktiviti atau Berkala Sukan dan Permainan. 50 75 85 95 2. Peratus kehadiran pelajar 3. Pencapaian : (daerah*/ negeri/ kebangsaan*) Olahraga Bola Sepak Bola Jaring * * * 2. Pasukan Sekolah 3. Pertandingan antara rumah 4. Pertandingan Persahabatan 5. Pertandingan MSSD 6. Program atau Aktiviti lain Meningkatkan pencapaian Kelab dan Persatuan 1. Bilangan aktiviti atau 2. Peratus kehadiran pelajar 3. Pencapaian: (daerah*/ negeri/ kebangsaan*) Geografi & Alam Sekitar Sejarah & Rukun Negara Kelab Kebudayaan 4 50 0 4 75 8 85 15 95 1. Berkala 2. Pasukan Sekolah 3. Pertandingan antara Kelab / Persatuan 4. Pertandingan Peringkat Daerah 5. Karnival Persatuan 6. Minggu Kelab / Persatuan 7. Program / Aktiviti lain Nota: Key Performance Indicators (KPI) atau Penggunaan petunjuk-petunjuk prestasi.
TOPIK 4 MERANCANG AKTIVITI KOKURIKULUM 57 Bidang Objektif KPI 09 10 11 12 Strategi (Inisiatif) Meningkatkan pencapaian Pasukan Unifom 1. Bilangan aktiviti/ 2. Peratus Kehadiran Pelajar 4 50 4 75 8 85 15 95 1. Berkala 2. Pasukan Sekolah 3. Pencapaian: (daerah*/ negeri/ kebangsaan*) KRS Pengakap Kadet Polis Kadet Bomba * * * * * 3. Pertandingan antara unit 4. Pertandingan Peringkat Daerah 5. Perkhemahan unit 6. Perkemahan Bersepadu Pertahanan awam 7. Program / Aktiviti lain Jadual 4.13 pula menerangkan contoh penjadualan program aktiviti kokurikulum tahunan. Jadual 4.13: Contoh Penjadualan Program Tahunan Bil Pelan Taktikal (PT) Tindakan Masa / Tempoh Kos () KPI Output Pelan Kontingensi Catatan 1 Mesyuarat Jawatankuasa Bil. 1 hingga 5 Setiausaha Januari - Julai Bilangan Aktiviti 4 kali 70% Perancangan dan perkembangan 2 Aktiviti mingguan unit beruniform, kelab / persatuan dan sukan / permainan Ketua Guru Januari - Julai Bilangan Aktiviti 16 kali 16 kali 15 kali fizikal dan latihan mental 3 Merentas Desa Peringkat Sekolah Setiausaha sukan 9 April Bil Peserta Semua pelajar Ahli Kelab fizikal
58 TOPIK 4 MERANCANG AKTIVITI KOKURIKULUM Bil Pelan Taktikal (PT) Tindakan Masa / Tempoh Kos () KPI Output Pelan Kontingensi Catatan 4 Sukantara Setiausaha sukan April Bilangan acara Semua pelajar Emas Perak Gangsa fizikal 5 Kejohanan Olahraga Sekolah Setiausaha sukan 24 April Bilangan pelajar mengikut rumah Emas Perak Gangsa Olahraga Tahunan 2011 12 orang mewakili sekolah ke MSSM 6 Kursus Pengurusan Kelab dan Persatuan / Unit beruniform/ Sukan permainan Setiausaha / Guru Mac Pengerusi, Naib Pengerusi Setiausaha Bendahari AJK Kursus Dalaman Oleh Guru 7 Pertandingan Bola sepak dan Bola Jaring antara rumah sukan Guru permainan Mac Wakil rumah 10 orang bakat baru fizikal 8 Gotong royong /Pertandingan kecerian taman (Badan Beruniform) Guru Badan Beruniform 21 Feb 26 Jul Wakil persatuan Kreatif dan inovatif 9 Pertandingan Bola Keranjang dan Sepak Takraw Guru permainan Jun Tertutup fizikal 10 Pertandingan woodsball terbuka Guru permainan Jun Tertutup fizikal 11 Pertandingan Bola Baling antara rumah sukan Guru permainan Jun Wakil rumah fizikal 12 Perkhemahan Bersepadu Unit Beruniform Setiausaha / Guru 24-26 Jun 15 x 8 unit uniform fizikal dan mental
TOPIK 4 MERANCANG AKTIVITI KOKURIKULUM 59 Bil Pelan Taktikal (PT) Tindakan Masa / Tempoh Kos () KPI Output Pelan Kontingensi Catatan 13 Hari Anugerah Kecemerlangan Setiausaha / Guru Oktober Pelajar cemerlang 14 Hari Keusahawanan / kantin/ Hari kokurikulum Guru kelab usahawan Oktober Wakil persatuan 15 Pertandingan Permainan Dalaman Guru kelab permainan Oktober Tertutup fizikal dan mental Catatan: Pelan ini adalah contoh. Pihak sekolah boleh melaksanakan aktiviti dan membina jadual berdasarkan keperluan sekolah sendiri.