ҚАСИЕТТІ РАМАЗАН АЙЫ ҚҰТТЫ БОЛСЫН! 2015 жылғы 19 маусымнан шыға бастады 1 (1) 19 МАУСЫМ ЖҰМА 2015 ЖЫЛ w w w. e - i s l a m. kz Республикалық рухани-ағартушылық газеті Нұрсұлтан НАЗАРБАЕВ: «ӨМІРДІҢ МӘНІ -- АЛЛАҒА ҚҰЛШЫЛЫҚ ЕТІП, ОТАНҒА АДАЛ ҚЫЗМЕТ ҚЫЛУ» Жуырда Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаев Астана іргесіндегі «жасыл белдеудің» жағдайымен танысқан соң, БАҚ өкілдерімен ашық-жарқын сұхбат құрып, өмірдің мəні неде деген сауалға ой өрнегімен жауап берді. «Бəрі өмірдің мəнін танығысы келеді... Мен аз жасаған жоқпын, өмірден алған тəжірибеме қарап айтарым, өмірдің мəні неде деп ойлану құр дүние. Өмірдің мəнін Жаратушы Алла туған кезде қанымызға сіңірген, сондықтан, əуел баста-ақ қай уақытта не істейтініміз, қашан оқу оқимыз, қашан үйленіп, қанша жыл өмір сүріп, қашан өмірмен қоштасатынымыз маңдайымызға жазылып қойған... Сондықтан, өмірдің мəні не деп ойлаудың қажеті жоқ. Тағдыр деген бар... Тағдырдан бір сəт те кейін, не ілгері жүре алмаймыз. Бірақ, адамзат су тасқынынан сақтанамын деп, жер сілкінісінен қашамын деп шара қолданады ғой, үстіңе көлік құлап келе жатса, сен секіріп қашасың ғой. Сол сияқты, тағдырдың кейбір сынақтарымен сен күресе аласың жəне жеңе де аласың», деген Елбасы өмірдің мəнін алыстан емес, өмір сүріп отырған бүгінгі күннен іздеу керектігін еске салды. «Сондықтан, өмірдің мəні қарапайым адам үшін жақсы өмір сүру, өз Отаныңның Марат ƏЗІЛХАНОВ: Қоғамдық қауіпсіздік -дін саласы тұрақтылығына кепіл болашағы үшін еңбектену. Бүгінгі күнмен өмір сүру. Ал, біз «қай жерден қателестім екен» деп, үнемі не кешегі күнмен, «ертең не болар екен» деп, не ертеңгі күнмен өмір сүреміз... Біз ертең не болатынын білмейміз ғой. Қазір мен осы жерде сөйлеп тұрмын, 5 минуттан кейін бұл тарихқа айналып шыға келеді... Енді оралмайтын нəрсені ойлап не қажеті бар? Кеткен кетті ғой... «20-30 жылдан кейін не болар екен» деп тағы айтамыз. Біз, тіпті, ертең не болатынын білмейміз. Табиғат пен Жер-ана соншалықты «нəзік», оның айналасында неше түрлі қауіп бар. Адам басына келетін неше түрлі нəрсе бар. Оның барлығын ойласаң, өмір сүре алмайсың. Алла бізге жан берген кезде қашан өлетініңді айтқан жоқ, оны білетін болсақ, өмірдің өзі сұмдық болар еді. Сондықтан, өмірдің мəні, дінімізде айтылғандай, Аллаға қызмет ету, дұрыс өмір сүру... Өкінішке қарай, адамзаттың барлығы тура жолмен жүрмейді. Өмірдің мəні жақсы, дұрыс өмір сүру, жақындарыңды жақсы көру, Отаныңды сүю, ұрпағыңа болашақ қалдыру», деп Н.Назарбаев өз ойын қорытты. Қазақстан мұсылмандары діни басқармасының төрағасы, бас мүфти Ержан қажы МАЛҒАЖЫҰЛЫНЫҢ қасиетті Рамазан айына байланысты халыққа ҮНДЕУІ Аса қамқор, ерекше Мейірімді Алланың атымен бастаймын! Құрметті қауым! Баршаңызды аса ұлық қасиетті Рамазан айының келуімен құттықтаймын. Рамазан мүбəрəк болғай! Оразаға аман-есен жеткізген Алла Тағалаға сансыз шүкірлер мен мадақтар болсын! Қазақстан мұсылмандары діни басқармасы биыл да Рамазан айын үлкен дайындықпен өткізбек. Еліміз бойынша мешіттер мен медреселерде, діни оқу орындарында, қоғамдық орталарда қайырымдылық акциялар, игі жобалар ұйымдастырылады. Баршаңызды осы ізгі іс-шараларға атсалысуға шақырамын. Рамазан жалпыға ортақ ізгі амалдар маусымы. Ораза тəрбие һəм тақуалық айы. Алла Тағала қасиетті Құранда: «Иə, мүміндер, өздеріңнен бұрынғыларға парыз етілгендей, сендерге де ораза ұстау парыз етілді. Бəлкім, сендер тақуа боларсыңдар», деген («Бақара» сүресі, 183-аят). Оразада отбасы құндылығын арттырып, жастарымыздың иманды, Отанын, халқын, сүйетін, салт-дəстүрін ардақ тұтар нағыз азамат болып қалыптасуына əрдайым көңіл бөлейік. Ислам ғұламалары: «Отанды сүю иманнан», деп тəлімді тұжырым айтқан. Рамазан қайырымды жандар үшін үлкен мүмкіндік. Оразада жасалған Жаратушы Иемізге ұнамды əрбір қайырлы іс үлкен сауап. Пайғамбарымыз Мұхаммед «Діни қызмет жəне діни бірлестіктер туралы» Қазақстан Республикасы Заңының қабылданғанынан бері елімізде не өзгерді, дінге сенушілер мен діни ұйымдар жаңа реформаларды қалай қабылдады, дін саласында қандай мəселелер мен проблемалар өз шешімін тапты? Осы жəне басқа да сұрақтар төңірегінде біз Мəдениет жəне спорт вице-министрі Марат Алмасұлы ƏЗІЛХАНОВПЕН əңгімелескен едік. (Алланың оған салауаты мен сəлемі болсын) бір өсиетінде: «Адамдардың жақсысы елге пайдасы тигендері», деген. Адам қалай ниет етсе, сол мақсатына жетеді. Əр пенде сауапты амалымен, тақуалығымен Алланың алдында дəрежесі артады. Жомарт, жанашыр азаматтарды, кəсіпкерлерді көмекке мұқтаж адамдарға қамқорлық көрсетуге, мəселен, су тасқынынан үйсіз, шарасыз қалған отандастарымызға қайырымдылық жасауға, табиғи апат салдарынан бұзылған көпір мен жолды жөндеуге үлес қосуға, жетім мен жесірге мейірімділік танытып, қараусыз қалған қарттарға көңіл бөлуге шақырамын. Елбасы Ұлытау төрінде ұлт туралы, дін, тіл жайлы берген ұлағатты сұхбатында асыл дініміздің тұрмысы төмен жандарға көмектесу, бауырмал болу, үлкенді сыйлап, кішіге ізет көрсету сынды асыл құндылықтарын сөз еткені есімізде. Осындай ортақ игі амалдар жұртымызды жақсылыққа, ізгілік пен бірлікке ұйыстырады. Қасиетті айдың құрметі үшін халықтың тұрмыстық қажеттіліктеріне жеңілдік жасалып, Құдайы астар мен тойлар ауызашар уақытында ұйымдастырылса деген тілегімді білдіремін. Рамазан бірлік айы. Осы айда берілетін ауызашарлар ағайын-жұрттың арасын жақындастырып, игі іс-шаралар мен қайырымдылық акциялар халқымызды сенімі мен нəсіліне қарамай, ортақ мақсатқа үндейді. Бүкіл əлемнің Жаратушысы барша адамға: «Бөлінбеңдер», деп бауырмал болуға бұйырған. Бірлігі күшті елдің берекесі артады. Қымбатты отандастар! Рамазан айында жасаған амалдарымыз бен ізгі ниеттерімізді Алла Тағала қабыл етіп, сауапты істеріміз əрдайым жалғаса бергей! Тəуелсіздігіміздің тұғыры биік, мемлекетіміздің мерейі үстем, еліміздің болашағы баянды болғай! Əумин! Ержан қажы МАЛҒАЖЫҰЛЫ, Қазақстан мұсылмандары діни басқармасының төрағасы, бас мүфти Марат Алмасұлы, біздің білуімізше, сіз Мəдениет жəне спорт министрлігінде өзге бағыттармен қатар діни қаты настарды реттеу саласына да жетекшілік етесіз. Бұған қоса, таяу уақытқа дейін осы саладағы уəкілетті органға тікелей басшылық жасадыңыз. Ал нақты сұраққа көшетін болсақ, «Діни қызмет жəне діни бірлестіктер туралы» Заң қабылданған уақыттан бері қандай шаралар іске асырылды? Ең алдымен, 2011 жылы діни қатынастарды реттеу саласындағы «Діни қызмет жəне діни бірлестіктер туралы» жаңа Заңның қабылдануы азаматтардың, қоғамның жəне жалпы мемлекеттің қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін мемлекет тарапынан жасалған маңызды қадам болғанын атап өткім келеді. Елімізде, сондай-ақ, жаһандық деңгейде соңғы 20 жылда қоғамдықсаяси жағдайдағы түбегейлі өзгерістердің жүргені жаңа заңды əзірлеуге бірден-бір негіз болғаны баршамызға белгілі. Дінді қоғамдық қатынастарда, əсіресе, экстремистік жəне лаңкестік мақсаттарда пайдалану ауқымының кеңеюі осы саланы құқықтық реттеу тетіктерін жетілдіру қажеттігін туындатты. Бұл ретте, заңнамаға өзгерістер енгізу халықтың, сондай-ақ, азаматтық қоғам институттарының, соның ішінде халықаралық ұйым өкілдерінің сұранысы мен болжамдарын ескере отырып, жүзеге асырылды. (Соңы 3-бетте).
2 АҚПАРАТ ӘЛЕМІ ДІНАРАЛЫҚ ДИАЛОГ -- ҮНҚАТЫСУ АЛАҢЫ Мемлекет басшысы Əлемдік жəне дəстүрлі діндер лидерлерінің V съезінің «Діни лидерлер мен саяси қайраткерлердің бейбітшілік жəне даму жолындағы диалогы» деген тақырыппен өткен жалпы отырысына қатысты. Елбасы өз сөзінде Əлемдік жəне дəстүрлі діндер лидерлері съезінің ізгі идеялары əлемдік қоғамдастықта, діни жəне саяси топтар арасында кеңінен қолдау тауып жатқанын атап өтті. Нұрсұлтан Назарбаев тəуелсіздік жылдары Қазақстанда түрлі конфес сиялар дың қатар қызмет етуінің табысты үлгісі қалыптасқанын атап көрсетті. Қазір елімізде жалпы саны 3312 мешіт, храм, мінəжат үйі, синагога жəне өзге де діни ғимараттар бар. Діни бағыттағы 47 бұ қа ралық ақпарат құралы жарық көреді. Елімізде 500-ге жуық шетелдік миссио нер жұмыс істейді. Елімізде қызмет ететін барлық діндердің жамағаты қазақстан дықтардың ортақ шаңырағының мүшелері. Біз бəріміз бірге жаңа ел құрып жатырмыз, онда талас-тартыс пен дау-дамайға орын жоқ, деді Қазақстан Президенті. Мемлекет басшысы қауіпсіздік пен дамудың жаңа парадигмасын қа лып тастыру үшін кең ауқымды диалогтың маңыздылығына назар аударды. Теңқұқықтылық, өзара құрмет, бірбірі нің мүддесін мойындау, ынтымақтастық, толеранттылық жəне өзара түсіністік қағидаттары оның негізіне айналуы тиіс. ХХI ғасырда барлық саладағы саяси, экономикалық, мəдени, рухани диалогқа ештеңе балама бола алмайды. Бүгінде адамзат материалдық, ғылыми-техникалық жəне зияткерлік тұрғыдан зор əлеуетке ие. Егер жұрт бір-бірімен татулықта жəне рухани келісімде өмір сүруді үйренбесе, ешқандай ілгерілеу болмайды, деді Нұрсұлтан Назарбаев. Қазақстан Президенті рухани жəне саяси көшбасшылар бірлесіп, əлемді адамгершілік тұрғыдан мейлінше ізгі əрі толерантты ете алатынына назар аударды. Қарсы тараптардың барлығы келіссөз дер үстеліне отырып, зорлықты тыю, аза маттарды қорғау, барлық қайшылықты бейбіт шешу жөнінде келісім əзірлеуі керек. Əрбір елде жəне мемлекетаралық қатынастарда кез келген саяси қайшылықты күш қолдану арқылы шешу əдісінен бас тарту қажет. Жетекші державалардың саяси көшбасшыларын қазіргі замандағы өзара сенімсіздіктің белең алуына тосқауыл қоюға шақыру маңызды. Осының барлығы қауіпсіз жəне жарасымды əлемнің жаңа архитектурасының бөлшегіне айналуы тиіс, деді Мемлекет басшысы. Соңында Нұрсұлтан Назарбаев қатысып отырған барша саясаткерлер мен қоғам қайраткерлеріне сөз арнап, өз мүмкіндіктерін соғыс пен қақтығысты тоқтату, жаһандық саясаттағы сенімді қалпына келтіру үшін пайдалануға шақырды. Отырыс барысында БҰҰ Бас хатшысы Пан Ги Мун, Финляндия Президенті Саули Ниинисте, Қасиетті Тақтың дінаралық диалог жөніндегі Папа кеңесінің президенті, кардинал Жан-Луи Торан, Дүниежүзілік Ислам Лигасы бас хатшысының орынбасары Абдрахман бен Абдаллла аз-зейд, Франция митрополиті Эммануил Адамакис, Дү ниежүзілік Ислам мəзһабтарын жақындастыру ассамблеясының бас хатшысы Мохсен Мохаммади Араки сөз сөйледі. Сонымен қатар, Израильдің сефардтық бас раввині Ицхак Йосиф, Ислам ын тымақтастығы ұйымының бас хатшысы Ияд Амин Мадани, индологияны жəне дінаралық диалогты зерттеу институтының төрағасы Самир Шантилал Сомайя, сондай-ақ Дүниежүзілік буддашылар қоғамдастығының бас хатшысы Фаллоп Тайиари жəне Марокко Корольдігінің ислам істері жөніндегі министрі Тауфик Ахмед күн тəртібіндегі негізгі мəселелерге қатысты өз пікірлерін ортаға салды. РАМАЗАН АЙЫНА ОРАЙ БАСПАСӨЗ МӘСЛИХАТЫ ӨТТІ Алматы қаласындағы Ұлттық баспасөз клубында Қазақстан мұсылмандары діни басқармасының төрағасы Ержан қажы Малғажыұлының қатысуымен баспасөз мəслихаты өтті. Қасиетті Рамазан айына байланысты өткен мəслихатқа наиб мүфти, «Əзірет Сұлтан» мешітінің бас имамы Серікбай қажы Ораз, ҚМДБ Шариғат жəне пəтуа бөлімінің меңгерушісі Мұхаммед-Хусейн Алсабеков, Алматы қаласының бас имамы Нұрбек қажы Есмағанбет қатысты. Бас мүфти ораза айында Қазақстан азаматтарын мейірімділік пен жомарттыққа шақырып, мұқтаж жандарға қарайласу қажеттігін жеткізді. «Əр пенде сауапты амалымен, тақуалығымен Алланың алдында дəрежесі артады. Жомарт, жанашыр азаматтарды, кəсіпкерлерді көмекке мұқтаж адамдарға қамқорлық көрсетуге, мəселен, су тасқынынан үйсіз, шарасыз қалған отандастарымызға қайырымдылық жасауға, табиғи апат салдарынан бұзылған көпір мен жолды жөндеуге үлес қосуға, жетім мен жесірге мейірімділік танытып, қараусыз қалған қарттарға көңіл бөлуге шақырамын», деді Ержан қажы Малғажыұлы. Сондай-ақ, сауабы сансыз ораза айында халық тұтынатын өнімдер мен заттарға жеңілдік жасалып, Құдайы ас пен тойлар ауызашар уақытында өткізілсе деген ұсынысын да айтты. Наиб мүфти Серікбай қажы Ораз ҚМДБ-ның биылғы қажылық сапарына дайындық жұмыстарына қатысты жанжақты түсініктеме берді. Алматы қаласының бас имамы Нұрбек қажы Есмағанбет қала бойынша мешіттердің қасиетті Рамазан айына дайындық шаралары туралы баяндады. «Биыл тұңғыш рет бас мүфти бастамасымен Студенттер сарайында «Берекелі-мереке», «Қош келдің, Рамазан» атты рухани-мəдени кештер өтеді. Сонымен қатар Рамазан айы бойы қайырымдылық акциялар ұйымдастыруды жоспарлап қойдық», деді бас имам Н.Əуесханұлы. МЕДРЕСЕ ТҮЛЕКТЕРІНЕ ДИПЛОМ ТАБЫСТАЛДЫ «Астана» медресесінің биылғы бітіруші түлектеріне диплом табыстау рəсімі өтті. Салтанатты шараға ҚМДБ наиб мүфтиі, «Нұр Астана» орталық мешітінің бас имамы Наурызбай қажы Тағанұлы, ҚМДБ Аппарат жетекшісі Ғилымбек Мəжиев, ҚМДБ Уағызнасихат бөлімінің меңгерушісі Ершат Оңғаров, Жалпы жəне жастар ісі бөлімінің меңгерушісі Алтынбек Ұтысхан жəне ҚМДБ қызметкерлері қатысты. Медресе түлектерінің бітіру кешіне ҚР ҰҒА академигі Ғарифолла Есім, «Дарын» мемлекеттік жастар сыйлығының лауреаты, əнші Қыдырəлі Болман, қоғам қайраткері, жырау Бекболат Тілеухан мен ақын Серікзат Дүйсенғазин сынды құрметті қонақтар арнайы келіп, ізгі тілектерін білдірді. Айта кетейік, биыл «Астана» медресесін 34 студент тəмамдап отыр. Оның 9-ы оқу орнын үздік дипломмен аяқтады. Таяу уақытта 27 түлек еліміздің əр аймағында дін жолындағы қызметтеріне кіріседі. Бұдан бөлек, дін ілімін онан əрі жетілдіргісі келген шəкірттер Алматы қаласындағы іргелі оқу орны «Нұр-Мүбəрак» Египет ислам мəдениеті университеті мен шетел жоғары оқу орындарында білімін шыңдамақ ниетте. ЭКСТРЕМИЗМДІ НАСИХАТТАҒАН 8 АЗАМАТ СОТТАЛДЫ Ақтөбеде сегіз бірдей азаматтың үстінен экстремизмді насихаттағаны үшін қылмыстық іс қозғалды. Қолайлы қатынас құралына айналған ұялы телефонның whatsapp қосымшасымен олар елді «жиһадқа» шақырған. Сотталушылар өз пікірлерін жинақтайтын ортақ топ ашып, таныстарын үгіттеумен айналысып келген. Құқыққорғау органы өкілдері радикалды ұстанымдағы азаматтардың Ақтөбе, Атырау, Шымкент жəне Батыс Қазақстан облыстарынан екенін анықтап, оларды дер кезінде қолға түсірді. Ұсталынғандардың ең жасы 21 жаста, үлкені 29 жаста. Күдіктілер ҰҚҚ департаменті мен арнайы қызмет өкілдерінің жіті бақылауында. Қозғалған іс материалдары көрсеткендей, сотталушылар өздері ашқан қауымдастыққа тіркелген адамдарға Сирия жеріне өтудің оңай жолдарын көрсеткен. Бұл бастамаға whatsapp тобындағы 40 адам қолдау білдірген. Əзірше 8 азаматтың алтауы өз кінəларын мойындап отыр. Ал екеуі темір торға жазықсыз қамалғанын айтып, бұл топқа байқаусызда түскендерін айтып ақталуда.
СҰХБАТ 3 Қоғамдық қауіпсіздік -дін саласы тұрақтылығына кепіл (Соңы. Басы 1-бетте). Біз бұған дейін де атап өткеніміздей, қабылданған заң дін саласындағы жаңа құқықтық база ның басты құраушысына айналды. Бұл ретте заңды іске асыру үшін діни қатынастар субъектілері қызметінің түрлі бағыттарын реттейтін 15 заңға тəуелді нормативтік актілерді қабылдауды қамтамасыз еттік. Діни қызмет саласындағы ережелер белгіленіп, барлық рəсімдер ретке келтірілді. Миссионерлік қызметті, ғибадат үйлерін салуды, дінтану сараптамасын жүргізуді, ғибадат үйлерінен тыс жерлерде діни рəсімдерді өткізуге арналған орындарды белгілеуді, діни əдебиеттерді тарату орындарын жəне т.б. реттеу саласында нақты стандарттар бекітілді. Заң қабылданғаннан кейін, ең алдымен, діни бірлестіктерді қайта тіркеу жолымен еліміздегі конфессиялардың жіктемесін нақты анықтап алғанымыз белгілі. Қазір республикада 18 конфессияны білдіретін 3493 діни бірлестік қызмет атқаратыны мəлім. Оның ішінде объективті жəне дəстүрлі түрде ең ірі діни топтар Қазақстан мұсылмандарының діни басқармасының (ҚМДБ) 2416 филиалынан құрылған ислам жəне Орыс православие шіркеуінің 310 бірлестігін біріктіретін православие конфессиялары болып табылады. Бір мезгілде тиісті лицензиялардың негізінде жұмыс істейтін діни оқу орындарының қызметі ретке келтірілді. Біз Білім жəне ғылым министрлігімен бірлесе отырып, діни қызмет саласының осы субъектілеріне де бақылау жасаймыз. Қазіргі уақытта барлық діни құрылымдар қатаң түрде мемлекеттің заңнамасы шеңберінде қызмет етеді. Оның ішінде заңнаманың шеңберінде жүзеге асырылатын құдайға құлшылық ету, діни рəсімдер мен өзге де діни іс-шараларды өткізу туралы заң нормаларын сақтау қамтамасыз етіледі. Заңнамадағы жаңашылдықтарды қоғам қалай қабылдады? Əлеуметтік ахуалға мониторинг жүргізу үшін, оның ішінде мемлекетте осы салада қабылданып жатқан шараларға байланысты біздің тарапымыздан тұрақты түрде əлеуметтанулық зерттеулер ұйымдастырылады. Халық арасында жүргізілген əлеуметтанулық сауалдамалар мемлекетте қабылданып жатқан заңнамалық шаралардың халық пен сарапшылар тарапынан қолдауға ие екенін, сондай-ақ, діни ахуалға да оң əсерін тигізетінін көрсетеді. Əлеуметтанулық зерттеулердің нəтижесі бойынша, халықтың 90%-ға жуығы мемлекеттің осы саладағы саясатын қолдайды. Ел тұрғындарының 80%-дан астамы республикадағы діни ахуалды тұрақты деп бағалайды. Іс жүзінде еліміздің аумағына экстремистік əдебиеттердің əкелінуіне жол бермес үшін маңызды тосқауыл қоюға мүмкіндік беретін дінтану сараптамасын жүзеге асырудың жаңа жүйесі жасалды. Соңғы 3 жылда 26 мың нысанға дінтану сараптамасы жүргізілді. Оның ішінде 441 материалға теріс сараптама қорытындысы берілді. Қолданыстағы заңнамамен миссионерлік қызмет мəселесі реттелді. Мұндай қызметпен тек ресми тіркелген діни бірлестіктердің өкілдері мен міндетті түрде миссионер куəлігі бар азаматтар ғана айналыса алады. Шетелдік миссионерлер елге тек діни бірлестіктердің шақыртуымен ғана келе алады. Басқаша айтқанда, тіркелген діни бірлестіктердің тізімінде жоқ діни ағымдар елімізде миссионерлік қызметпен айналыса алмайды. Егер кімде-кім заңды айналып өтіп, миссионерлік қызметпен айналысатын болса, оларға қатысты əкімшілік шаралар қолданылады. Мəселен, үстіміздегі жылдың 9 айының ішінде заңнама талаптарын бұзғаны үшін 123 əкімшілік іс қозғалып, нəтижесінде 87 адамға айыппұл түрінде жаза қолданылды. Бұл саладағы заң бұзушылықтар, негізінен, тіркелмеген діни бірлестіктердің қызметіне қатысу, белгіленген орындардан тыс жерлерде діни əдебиеттерді тарату, сондай-ақ, заңсыз миссионерлік қызметпен байланысты орын алған. Іс жүзінде, осы аз кезеңде Қазақстанның діни саласында түбегейлі өзгерістер жүргізілді деп сенімді түрде айтуға болады. Ең бастысы, біз қазіргі таңда азаматтарымыздың көңіл-күйі мен санасынан оң өзгерістерді байқаймыз. Азаматтардың санасы туралы сөз еткенде, сіз тек адамдардың заңнамаға деген қатынасын ғана айтпаған боларсыз? Өте дұрыс байқағансыз. Барлығын заңмен реттеу мүмкін емес. Дін элементтерінің бірі дінге сенушілерінің санасы болып табылатын қоғамдық феномен. Бүгінгі таңда қоғамда дінге деген қызығушылықтың арта түскені баршамызға мəлім. Оның ықпалы артып, қоғамдық өмірдің ауқымды бөлігін қамтып жатыр. Жалпы, дін қоғамда оң рөл атқарады. Алайда, кейбір жағдайларда діннің деструктивті мақсатта да қолданылып жатқанын елеусіз қалдыра алмаймыз. Біздің қоғамымыз бен мемлекетіміздің тұрақтылығы мен көркеюіне тікелей қауіп төндіретін дін атын жамылған жəне ашық діни-экстремистік ағымдардың қызметіне көз жұмып қарай алмаймыз. Діни-экстремистік топтардың идеологтары радикалды идеяларды ілгерілетуге, азаматтарымызды өз ықпалына тартуға тырысуда. Бұл ретте радикалдар тарапынан ықпал етудің барлық заманауи əлеуметтік жəне ақпараттық технологиялары пайдаланылуда. Мысалға, экстремистік топтардың идеологтары насихаттау жəне өз қатарына тарту мақсатында Ғаламтор мен танымал əлеуметтік желілерді белсенді пайдаланады. Көбінесе, діни радикалдардың тарапынан жүргізілетін идеологиялық арбауына құндылықтық бағдары əлі қалыптасып үлгермеген психологиясы əлсіз жастар жиі ұшырайды. Осының салдарынан діни сенімге догмалық ұстаным түріндегі фундаментализм соңғы жылдары кейбір дінге сенушілер үшін қалыпты жағдайға айналуда. Діни радикализм кəпірлікті, өзге мəдениет пен қоғамдық өмір түрлерін, сондай-ақ, зайырлы мемлекеттік құрылымды қабылдамайтын шектен тыс пішін ретінде жеке азаматтарымыз үшін өмірдің бұлжымас етіп таңылған мақсатына айналып жатыр. Сондықтан біздің қызметіміздің маңызды бағыттарының бірі қоғамда радикалды идеялардың таратылуының алдын алу болып табылады. Шын мəнінде, бұл азаматтарымыздың санасы мен ақылы үшін біздің жеңуге тиіс күресіміз екені даусыз. Бұл бағытта министрлік тарапынан нақты қандай жұмыстар жүргізілуде? Біздің білуімізше, діни экстремизммен, радикализммен күресу Дін істері комитетінің, жалпы Мəдениет жəне спорт министрлігінің ерекшелігіне тəн келе бермейтін сияқты ғой. Сіздердің жұмыстарыңыздың мұндағы ерекшелігі неде? Діни экстремизм жəне радикализм ортақ проблема. Бұл мəселемен белгілі бір құрылым ғана айналысу керек деп айтуға болмайды. Əр мемлекеттік орган, өзінің ерекшелігі мен мүмкіндіктеріне байланысты, ортақ іске өз үлесін қосады. Мəдениет жəне спорт министрлігінің жұмысы экстремизм мен терроризмнің алдын алу мен олардың қандай да бір көріністеріне жол бермеу, ең алдымен, халықтың түрлі топтары арасында ақпараттық-түсіндіру жұмыстары арқылы жүзеге асырылады. Бұл бағыт Қазақстан Республикасының діни экстремизм мен терроризмге қарсы іс-қимыл жөніндегі 2013-2017 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасындағы басты тармақтардың бірі. Бүгін біз басқа мемлекеттік органдармен жəне қоғамдық бірлестіктермен бірлесіп, конфессияаралық келісімге, халық арасында діни жəне құқықтық сауаттылықты арттыруға, қоғамда толерантты діни сана мен радикалды идеологияға қарсы тұратын иммунитетті қалыптастыруға бағытталған кешенді жəне мақсатты түсіндіру жұмыстарын жүргізудеміз. Атап айтқанда, біз əкімдіктермен бірлесіп, мемлекеттік органдардың қызметкерлерінен, дінтанушылардан, теологтар мен дəстүрлі дін өкілдерінен құралған дін мəселелері бойынша 708 ақпараттық топтардың жұмысын қамтамасыз еттік. Оның жұмысына тартылған мамандардың жалпы саны 4167 адам. Мысалы, тек үстіміздегі жылдың 9 айының ішінде ақпараттық топтардың күшімен 1 млн. 250 мың адамды қамтыған 15 мыңнан астам түрлі нысандағы шаралар өткізілді. 2013 жылы 500 ақпараттық топтың құрамындағы мұндай жұмыс 1,5 млн. адамды қам ты ды. Тікелей министрлік тарапынан ғылыми-сарапшылар қауымдастығы өкілдерінен, мамандандырылған теологтардан, дінтанушылардан, ҚМДБ жəне мемлекеттік органдардың өкілдерінен құрылған республикалық ақпараттық топтардың жұмысы ұйымдастырылды. Жүйелі негізде діни экстремизм мен терроризмнің алдын алу мəселелері бойынша əкімдіктер мен өңірлік ақпараттық топтардың қызметін əдістемелік қамтамасыз ету жүзеге асырылуда. Тек үстіміздегі жылдың өзінде министрліктің Дін істері комитеті тарапынан басшылыққа алу үшін жəне жұмыста пайдалану мақсатында түрлі əдістемелік жəне ақпараттық материалдардың бірнеше ондығынан құралған толық кешені əкімдіктерге жолданды. Комитет жоспарлы негізде дін істері басқармалары мен əкімдіктер жанынан құрылған Дін мəселелерін зерттеу орталықтарының қызметкерлері, ақпараттық топтар мүшелері мен мемлекеттік-конфессиялық қатынастар мəселелерін жариялау саласында маманданып жүрген журналистер пулына арналған оқыту семинарларын өткізіп отырады. Үстіміздегі жыл басынан бастап Дін істері комитетінің базасында өңірлік дін істері басқармалары мен Дін мəселелерін зерттейтін орталықтардың 60 қызметкері біліктілігін арттыру курстарынан өтті. Дін істері комитеті жанындағы БАҚ-та дін тақырыптарын жариялайтын əдістемелік кеңестің базасында БАҚ өкілдерін оқытуға бағытталған 4 семинар өтті. Облыстық, қалалық жəне аудандық ақпараттық топтар мен журналистер пулдары үшін əкімдіктер тарапынан дəл осындай жұмыстар жүргізілді. Деструктивті діни ағымдардан зардап шеккендерге көмек көрсету бойынша тəулік бойы қызмет ететін «114-қауырт желі» ақпараттық-консультативтік орталығының жұмысы ұйымдастырылғанын бұған дейін де атап өткен болатынбыз. 2014 жылдың 9 айы ішінде аталған орталыққа 500-ден астам қоңырау шалынған. Азаматтар мен олардың жақындарына консультативтік, құқықтық жəне психологиялық көмек көрсетіледі. Құқық бұзушылықтар туралы шалынатын қоңыраулар туралы ақпарат бірден құқық қорғау органдарына жолданады. Алдын алуға бағытталған жұмыс шеңберінде дəстүрлі рухани құндылықтарды, оның ішінде тиісті əдебиеттерді басып шығару жолымен түсіндіру жұмыстары жүргізіліп жатқанын да атап өтуіміз қажет. Осы мақсатта біздің министрліктің, сондай-ақ, əкімдіктер тарапынан да тиісті ағартушылық əдебиеттерді басып шығару жұмыстары ұйымдастырылды. Мысалы, халықтың арасында, исламдық діни оқу орындары мен мешіттерге, сондай-ақ, түзеу мекемелерінің кітапханаларына таратуға арналған 41 кітап аталымының тізбесі анықталды. Жалпы таралымы 90 900 дананы құрайтын кітаптар басып шығару жоспарланып отыр. Біздің алдын алу жұмыстарымыздың тағы бірнеше жаңа бағыты туралы да айтып өтсем деймін. Атап айтқанда, көп еңбекті қажет ететін түсіндіру жұмыстары арқылы күмəнді шетелдік діни оқу орындарына білім алу үшін өздігінен шыққан қазақстандық студенттерді қайтару мақсатында түсіндіру жұмыстары жүргізілуде. Үстіміздегі жылы 41 адам елімізге қайтып оралды, тағы 26-сы мұндай шетелдік орталықтарға шығудың бұрыстығына көз жеткізді. Сондай-ақ, түзеу мекемелерінің жағдайында діни экстремизм мен терроризм үшін сотталғандардың арасында арнайы оңалту жұмыстары да ұйымдастырылды. Аталған жұмысқа сотталған адамдармен тұрақты түрде кездесулер мен сұхбат жүргізетін ҚМДБ-ның тəжірибелі діни қызметшілері тартылған. Үстіміздегі жылы діни экстремизм мен терроризм үшін сотталған адамдармен жұмыс жүргізетін республикалық оңалту орталығы құрылды. Бұл жұмысқа өңірлік деңгейде деструктивті діни қызметтен зардап шеккендерге көмек көрсететін 28 жергілікті орталық қатысады. Сіздердің ақпараттық жұмыстарыңызда Ғаламтор мен əлеуметтік желілер қалай қолданылады? Бүгінде көптеген жастарымыз үшін Ғаламтор желісі ақпараттың негізгі дереккөзіне айналғаны шындық қой. Шынымен, бұл факторды ескере отырып, Ғаламтор кеңістігіндегі ақпараттық жұмысты біз жеке бағытқа бөлдік. Халықтың діни сауатын арттыру жəне радикалды идеяларға қарсы насихат жүргізу үшін біз қазіргі уақытта белсенді жұмыс істеп жатқан «E-Islam» мəдени-ағартушылық ғаламторпорталын құрдық. Үстіміздегі жылдың 3 тоқсанының ішінде порталда 6845 ақпараттық материал, оның ішінде 500 аудио-бейне материал, 2154 сұхбат пен мақала, 4428 жаңалық жарияланды. Порталдың базасында тұрақты түрде жетекші қазақстандық теологтар мен дінтанушылар тарапынан азаматтарымызға дін тақырыптарында кеңес беріліп отырады. Порталға күнделікті кіретін адамдар саны бойынша жалпы көрсеткіш 180 мыңнан астам адамды құрайды. Порталдың аудиториясы да күннен-күнге өсіп келеді. «Фейсбук», «В контакте» жəне т.б. осылар сияқты танымал əлеуметтік желілерде біздің сарапшылар тұрақты түрде түсіндіру жұмыстарын жүргізетін тиісті қауымдастықтар құрылған. Сондай-ақ, экстремистік сипаттағы сайттар мен ақпараттық материалдарды анықтау мақсатында ғаламтор кеңістігіне мониторинг жүргізу жұмысы ұйымдастырылды. Өткен жылдың ішінде біздің тарапымыздан діни мазмұндағы 2 мыңнан астам ғаламтор ресурстарының мазмұны зерделенді. 227 сайт пен 167 бейнематериал бойынша теріс сараптама қорытындысы беріліп, аталған материалдар сот тарапынан жабылды, елдің аумағына əкелінуіне тыйым салынуы үшін прокуратура органдарына жолданды. Осы жылғы қаңтар мен қазан айлары аралығында 7 мыңнан астам Ғаламтор ресурстарына талдау жасалып, оның ішінде заңға қайшы сипаттағы материалдарды қамтитын 177 Ғаламтор ресурсы мен «www.youtube.com» танымал бейнехостингінде орналасқан 92 бейнематериал анықталды. Біршама жұмыс жүргізілгені анық байқалды. Əңгімеміздің соңында айтылғандарға тағы не алып-қосар едіңіз? Жалпы, өзіңіз атап көрсеткендей, дін саласында біршама жұмыстар атқарылу үстінде жəне олар өте аз уақытта ұйымдастырылғанына қарамастан, өз нəтижесін беріп келеді, сондай-ақ, тиімділігі де біртіндеп арта түсуде. Біздің жұмысымыздың басты бағасының бірі діни ахуалдың басым түрде қалпына келгені туралы айтып жатқан азаматтарымыздың оң пікірлері. Біздің ойымызша, осы кезеңде жұмыстың стратегиялық түрде дұрыс таңдау жасалған бағыттарын жұмыстың практикалық жағын жетілдіре отырып жалғастыру маңызды. Жалпы алғанда, қазір біз еліміздің конфессияаралық келісімге, жоғары мəдениетке жəне қоғамның сауатты болуына негізделген рухани байлығын сақтап, оны əрі қарай дамыту үшін барымызды салуымыз керек. Əңгімелескен Самат МҰСА, «Егемен Қазақстан».
4 ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ИСЛАМ Ғалым ШОЙКИН: «ДІНДІ ҚАРАҚШЫЛАРМЕН ЖӘНЕ ЛАҢКЕС СОДЫРЛАРМЕН БАЙЛАНЫСТЫРМАУ ҚАЖЕТ» Соңғы кездері əлемдік жəне отандық баспасөзде «діни экстремизм», «исламист», «лаңкестік», «ислам содырлары» ұғымы жиі қолданылуда. Террорлық оқиғаны міндетті түрде діннің немесе ұлттың өкілімен тікелей байланыстырып жариялауды өзіміз де əдетке айналдырдық. Мемлекет басшысының өзі осындай ақпараттық шабуылдың салдарынан исламофобия туындап жатқанын ескертті. Қазіргі таңда келеңсіз оқиғалардың себебін неге бейбіт діннен іздейміз? Саяси күштер мұны қалай пайдалануда? Ақпараттық жауапкершілікті қайтсек арттырамыз? Біздің осы жəне өзге де сауалдарымызға ҚР Мəдениет жəне спорт министрлігі Дін істері комитетінің төрағасы Ғалым Шойкин жауап береді. Ғалым Нұрмағамбетұлы, жасыратыны жоқ ақпараттық жаһандану заманында дін туралы түсінікке жеңіл қарайтын болдық. Оқиғаны жариялау барысында сөздің түп-төркініне аса мəн бермейміз. Дінде экстремизм болмайтынын білсек те, «діни экстремизм» дегенді жиі қолданамыз. Бұл ақпараттық жауапкершіліктің азайғанын білдірмей ме? Өкінішке қарай, бұл жағдай дін тақырыбын қозғайтын көптеген шетелдік жəне отандық бұқаралық ақпарат құралдарына тəн. Мəселен, Сирия мен Мысырда болып жатқан оқиғаларды, сонымен қатар, қазіргі замандағы ислам мен мұсылманды сипаттау барысында сөздің төркініне, мəн-мағынасына назар аудармай, жеке редакциялық лексиканы пайдаланады. Нəтижесінде, БАҚ-тағы ақпарат тарату жауапкершілігі мен сапасы барған сайын кері кетуде. Тіпті, «Исламизм», «исламист», «жиһадшы», «ислам экстремисті», «ислам террористі», «ислам содырлары» деген сөздер қоғам қайраткерлері мен журналистердің, тіпті, қатардағы оқырманның сөздік қорына терең бойлап кеткен. Олай болса ислам мен терроризмді қатар қолдануға тыйым салу керек шығар... Оған тыйым салу мүмкін емес, дегенмен осындай түсінікті қоғамдық пікірге ендіре беруді ұсынған жөн болар... Жуырда көршілес Ресейдің парламент мүшелері жоғарыда айтқан сөздер мен сөйлемдерді БАҚ-та пайдалануды доғару керек деген орынды ұсыныс жасаған болатын. Бұл ретте Ш. Сералиев деген азамат: «Мұндай көзқарас адам санасында «Ислам мен терроризм бір» деген сыңаржақ ой қалыптастырады. Мұсылмандардың барлығы автоматты түрде қарақшылардың, жан алғыштың, террористің қатарына жатқызылады» - деген дұрыс пікірін білдірген болатын. Оның ұсынысын Мемлекеттік дума ақпараттық саясат комитетінің мүшелері қолдап, «Известия» газеті бұл туралы ақпарат таратқан еді. Ал АҚШ президенті Барак Обама болса, Францияда болған террорлық əрекеттерден соң, Париж қасіретіне қатысты өз мемлекетінің ұстанымын білдіре отырып, оны басқаша сипаттау қажеттігін айтты. «Charlie Hebdo» редакциясында болған террористік əрекетті айыптау барысында Б. Обама мен АҚШ мемлекеттік хатшысы Д. Керри, жиһадшылық, исламизм жəне радикалды ислам жайында бірде бір сөз айтпай, «терроризм» жəне «экстремизм» түсініктерімен ғана шектелді. Осы мəселедегі Ресей мен АҚШ ұстанымының мəнін немен түсіндіруге болады? Бұл ретте террористердің барлығы дінді қанаушылық пен қатыгездікті ақтап алу үшін пайдаланатынын айтуымыз керек. Олардың көздеген мақсаты əртүрлі мемлекеттерде халық пен ресми билік өкілдерінің дінге деген көзқарасын бұзу. Ал біз жоғарыда аталған «исламизм», «жиһадшылық», «радикалды исламист» жəне т.б. сөздер мен сөз тіркестерін қолдану арқылы олардың іс-əрекеттерін бейбіт дінмен байланыстырамыз. CNN тілшісі Обамадан осы сөздерден неліктен қашқақтайтынын сұрағанда, АҚШ президенті: «Ешқайсысы осы мəселелердің түп тамыры мұсылман қоғамдастықтарынан басталатынын жоққа шығармайды. Алайда мұсылмандардың басым көпшілігі аталмыш идеолгияға қарсы екенін де ескеруіміз қажет», - деген болатын. Қазір көптеген батыстық жəне батыстық емес журналистер мен блогерлер ислам мен қанаушылықты, террорды жəне жаппай адам өлтіру əрекеттерін ұштастыру үшін белгілі бір қалыпты пайдаланады. Сонда, олардың пайдаланатын сөздері мен түсініктері кімге пайдалы? Шын мəнінде «исламист» деген кім? - Бұл сөзді еркін мағынада түсіндірер болсақ, онда «исламист» жауынгер мұсылман деген мағына береді. Ал Useful english dictionary немесе Принстон университетінің сөздігіндегі «исламист» - ислами білім-ғылымды меңгерген ғалым немесе қарапайым діндар мұсылман. Яғни, ислам жайында көп білетін, шариғат тəртібімен өмір сүруді қалайтын діншіл адамды білдіреді. «Əл-Каида» немесе Сирияда не болмаса дүниенің басқа бөліктерінде оңдысолды адам өлтіріп жүрген «ИГИШ»-ті исламист деп айтуға бола ма?! Əрине, жоқ. Мұндай адам ең алдымен, қылмыскер, террористік ұйым мүшесі. Бір сөзбен айтқанда, ондай адам көп жағдайда бұрын мұсылманшылықты ұстанған, сектаға немесе террористік ұйымға тартылған, діни сөздерді бетперде ретінде пайдаланып, өз əрекетін исламның бұрмаланған түсінігімен жасыруға тырысатын адам. Егер қарақшы топтың мүшелері, ислам дініне еш қатысы болмаса да, өздерін «Ислам мемлекеті» деп жариялап жүрген болса, онда біз де ислам мемлекеті деген түсінікті бұрмалап, оларды БАҚ-та солай атауымыз керек пе? Мен бұған жоқ деп жауап берген болар едім. Демек, ислам дініне еш қатысы жоқ қарақшы топ мүшелері өздерін «Ислам мемлекеті» деп атаса, жəне оларды БАҚ көздері дəл осылай жариялар болса, бұл ислам мемлекеті деген түсінікті бұрмалау болып табылады ғой? Еуропа мен Америка саясаткерлері ISIS, ISIL деген қысқартылған сөзді жиі пайдаланады. Олардың айтуына қарағанда, аталмыш топ өкілдері үшін дін жауыздық əрекеттерді жасыру мақсатында қолданатын бүркеме аясы. Экраннан санасы уланған балалардың «нұсқаушы-ұстаздарының» кеңесімен дінді қорғауды желеу етіп оңай адам өлтіріп жатқанын көріп жүрміз. Алайда, 40-тан астам əлем елдерінде өмір сүретін 1 млрдтан астам мұсылман ИШИМ жəне оған ұқсас террористік ұйымдардың идеологиясын жақтамайды, əрі олардың ислам дінін түсіндіру талпынысын алдау мен секта екенін түсініп, қабылдамайды да. Көптеген ислам ғұламалары мен шейхтары «қасиетті жиһадты» түсіндіріп, оның «Шынында, біз «жиһадшы», «шахид», «исламист» жəне тағы басқа сөздерді қолдану арқылы адамдарды жалған түсінікке жетелеп келеміз. Осылайша қарапайым мұсылман адамын зайырлы ақпарат көздерінен алыстатып отырмыз. Əрине, өзінің ақпараттық саясаты тұрғысынан «кіршіксіз таза» ақпарат құралдары дүние жүзі бойынша жоқ. Қазіргі БАҚ-тың саясатпен астарласып жататыны тағы бар. Сондықтан, бейтараптық сақтау барған сайын қиындай түсуде. Алайда, қоғам журналистерді нақ осы жоғары сапасы үшін бағалайды емес пе?» жеке бас күнəлары мен құмарлықпен күрес, өз бойындағы кемшіліктерден арылу, іштарлық пен өшпеділікті тию екенін айтты, осылайша тиым салынған экстремистік жəне террористік ұйым мүшелері əрекетінің, олардың кінəсіз адамдарды журналистерді, еріктілерді, əйелдер мен балаларды өлтіруін «жиһадпен» еш сəйкес келмейтінін ескертті. Біз бұған не себепті назар аудармаймыз? Шынында, біз «жиһадшы», «шахид», «исламист» жəне тағы басқа сөздерді қолдану арқылы адамдарды жалған түсінікке жетелеп келеміз. Осылайша қарапайым мұсылман адамын зайырлы ақпарат көздерінен алыстатып отырмыз. Əрине, өзінің ақпараттық саясаты тұрғысынан «кіршіксіз таза» ақпарат құралдары дүние жүзі бойынша жоқ. Қазіргі БАҚ-тың саясатпен астарласып жататыны тағы бар. Сондықтан, бейтараптық сақтау барған сайын қиындай түсуде. Алайда, қоғам журналистерді нақ осы жоғары сапасы үшін бағалайды емес пе? Сарапшылардың айтуынша, белгілі бір терминдерді қолданбау, баспасөзде сан алуан филологиялық қиындықтарға əкеп тірейді, сондықтан нақты террористік жағдайға əсер ету мүмкіндігі де болмайды. Мен бұған келіспеймін. Олардың қай дінге жататыны туралы ақпарат қаншалықты аз айтылатын болса, өздеріне назар аударту, əсіресе дінді дұрыс түсінетін жастарды өз құрамына тарту əрекеті де соншалықты азаятын болады. Бүгін, əлемдік жəне аймақтық БАҚ-ты көріп, оқи отырып, дүние жүзінде ислам мен мұсылмандар туралы, олардың əлеуметтікэкономикалық саладағы жетістіктері, басқа дін өкілдерімен достық қарым-қатынастары, қиын жағдайда көмек көрсеткендері жайында бірде-бір жағымды жаңалық жоқ деген тұжырым қалыптасады. Сонда рейтинг пен келеңсіз фактілер позитив пен татуластықтан маңызды болғаны ма? Біз осы теріс ақпараттар арқылы өзге сенім иелері мен мұсылмандар арасындағы өшпенділікті одан сайын өршітіп, экстремистер мен террористерге қолдау білдіріп жатқан жоқпыз ба? Яғни, отандық баспасөз діни терминдерді қолданғанда абайлау керек дейсіз ғой... Дəл солай. Мəселен, мұсылмандармен қатар өмір сүріп көрмеген протестанттық штаттардағы американдықтар Американың ислам дін өкілдерін «жиһадшылар», «шахидтер» деп санап, оларды дүкендерден немесе басқа да қоғамдық орындардан көрген кезде ат-тонын ала қашатынын, не болмаса жастарының мұсылмандарды қара тасқа (Қағбаға) табынушы санайтынын оқығанда не көргенде, бұқаралық ақпарт құралдарының қарапайым адамдардың санасы мен көзқарасына қаншалықты əсер ете алатынын түсінесің. Сондықтан, дін сияқты нəзік дүниені қозғайтын мəселелерді жарыққа шығарар алдында ондай материалдың мəн-мағынасы мен түп-төркініне ерекше назар аудару қажет-ақ. Осы ретте қазақстандық БАҚ өкілдерін, саясаткерлер мен қоғам қайраткерлерін террористер мен қылмыскерлердің діні мен ұлтына тиіспей, өз атымен атайық дегенді айтқым келеді. Террорист ол мейлі атеист, мұсылман немесе христиан болсын-болмасын, ол ең алдымен, террорист. Сол себепті оған діни терминдерді қосу қажет емес. Біздің қоғам саны аз экстремистердің көп қырлы мұсылман əлемін тұтастай жек көрінішті етіп көрсету əрекетінің жетегінде кетпеу керек. Осы мəселені жете түсініп отырған Қазақстанның мемлекеттік органдары мен азаматтық қоғам институттары бүгінгі күнде ксенофобияның, экстремизмнің, арандатушылыққа шақыратын антиконфессиялық жəне дүрдараздық əрекеттердің ел ішінде таралуының алдын алу мақсатында кешенді іс-шаралар жүргізіп отыр. Бұл біздің басты жетістігіміз. Тобықтай сөздің түйінін айтар болсам, жақсылық пен төзімділік діні болып табылатын шынайы діндерді қарақшылар мен лаңкес содырларға теңеуді доғарайық дегім келеді. Терминология мен оның мəн-мағынасын білу жəне пайдалану аса маңызды жəне олардың біздің елімізде жасампаз немесе қиратушы рөл атқаратыны тікелей өзімізге, біздің жауапкершілігіміз бен ортақ ұстанымымызға байланысты. Əңгімеңізге рахмет! Əңгімелескен Гүлмира ШАРХАНҚЫЗЫ
«ТӘКФИРШІЛЕР» -- ҚОҒАМ 5 «Тәкфиршілер» - қауіпті ағым Соңғы уақытта қоғамда, бұқаралық ақпарат құралдарында лаңкестік əрекеттер мен жиһад мəселесі басты тақырыптардың біріне айналды. Солардың бірі, əлем елдерін алаңдатып отырған «Тəкфиршілер» жамағаты. Олар «Таза Ислам», «Таза таухид» деген ұранмен діни ұстанымы толық қалыптаспаған, білімі толыспаған жастарды топтастырып, жақтастарына айналдыруда. Бүгінде жиһадтың не нəрсе екенін айқындап беретін қасиетті Құран мен Пайғамбарымыз Мұхаммедтің (с.ғ.с.) хадистерін кейбіреулер қате түсініп, бұрыс насихаттап жүр. Осындай қасаң қағидаттар шеңгеліне шандылып қалған теріс ағым іргетасының бірі «тəкфир» ұғымына негізделген. Яғни, «үлкен күнə жасаған» адамды кəпірге шығару. Құранмен үкім етпейтін басшыларға кəпір үкімін беру. Ата заңы Құран болмаған мемлекет пен оның азаматтарын кəпір санау. Ал, дін ғұламалары мемлекет басшыларына «кəпір» деп үкім шығармағандықтан, олар да алдыңғылардың қатарына қосылады. Олар өз жамағатын мойындамаған жəне олардың басшыларына бойұсынбаған мұсылман баласын кəпір деп үкім етеді. Ал, теріс ұйымнан бас тартқандарды «муртəд», яғни дінін тəрік етуші адам деп, өлтіруге рұқсат береді. Осы ағымның ұстанымын естіп, қабыл алмаған азамат та кəпір болып есептеледі. Олар осы ұстанымымен Пайғамбарымыздың ізгі сахабаларының талай өсиеттері мен сөздерін де жоққа шығарған болады. Ойланып қарасақ, сонда бізге Исламды жеткізген сахабаларды, мұсылман үмбетінің ұстаздарын үлгі тұтпай дінді қалайша үйренуге жəне мұсылмандықты ұстануға болады? Сахабалардың, табиғиндер мен ізгі ғұламалардың еңбегінсіз біздер қарапайым мұсылмандар өз дінімізді дұрыс түсіне алмайтын едік. Үлкен күнə жасаған адамды кəпір деп қаралау Ислам дініне қайшы. Алла елшісі (с.ғ.с.): «Қиямет күні үлкен күнə істеген үмбетіме мен шапағат етемін», дейді. (Ибн Мəжə, хд.; 4310-4311; Ибн Хиббəн, 6433) Иə, адам баласы пенде болғандықтан қателеседі, бірақ, Алла Тағала тəубе есігін қиямет күніне дейін ашық қалдырады. Қателігін кешіруді сұрап жалбарынған мұсылманға Алла Тағала кешіріммен қарайды. Əрине, «Алла кешіреді» деп арақ ішу, өтірік айту, өсімқорлықпен шұғылдану немесе пара беру сияқты үлкен күнəні істеп жүре беруге тағы болмайды. Бірақ, шариғатымызда қателескен адамға «кəпір болдың» деп кесіп айтуға тыйым салынады. Ал, мемлекеттік жүйеге қарсы шығу əһли сүннаның сеніміне жат əрекет. Шын мəнінде Құран жəне сүннетке құлақ асамын деуші əрбір мұсылман өз елінің Ата заңына жəне мемлекет басшысына бойұсынуы уəжіп. Міне, сондықтан да бұл топ елдің арасына бүлік салып, Бүгінгі қоғам Ислам дінін бүлікшіл топтарға «қарап емес, сан ғасыр бұрын ата-бабаларымыз қалдырған мұраға қарап баға беруі керек, сол жауһарлардан үлгіөнеге алып, үйреніп, насихаттауымыз керек». ҚАУІПТІ АҒЫМ тыныштығын бұзатын, пиғылы жат ағым. Бұл жамағаттың негізгі ұстанымдарының бірі «һижрат жасау». Һижрат дегеніміз дінсіз қоғамнан оқшаулану. Олардың көзқарасында қазіргі қоғам дінсіз болып саналады. Һижратты олар мекен ауыстыру немесе ой-пікір тұрғысынан оқшаулану деп түсіндіреді. Ағымның келесі ұстанымы, мұсылман дарды мешітте оқылатын жұма жəне жамағат намаздарына қатыспауға шақырады. Себебі, олардың түсінігі бойынша «дирар» елді бұзатын нəрсе ол мешіттер екен. Ал имамдарды кəпір деп есептейді. Олардың түсінігінше тек қана төрт мешіт: Меккедегі «əл-харам», Мəдинадағы «Пайғамбар мешіті», «Құба» жəне «əл- Ақса» мешіттерінен басқа мешіттерде намаз оқуға болмайды. Тек өз қатарларынан бір адам имамдық жасаса ғана ұйып намаз оқуға болады. Ал, Пайғамбарымыз Мұхаммед Мұс тафа (с.ғ.с.) үмбетіне: «Сендерге жамағат пен бірге болу міндет, бөлінуден сақ болыңдар. Расында шайтан жалғызбен бірге, ол екеуден алысырақ. Кімде-кім жəннаттың кеңшілігін қаласа, жамағатпен бірге болсын», деп айтқан.(ахмет б. Ханбəл, муснəд, 5-том) Сондай-ақ: Əбу Хурайрадан жеткен хадисінде Мұхаммед Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) «Кімде-кім итағаттан безіп, жамағаттан бөлінсе əрі сол күйінде өлсе жəһилдік өліммен өлген болады», дейді. (Бухари, ахкам, 4; Муслим, имарат, 53) Асыл дініміздің ең құнды құлшылығы намаз. Жамағатпен құлшылық ету қоғам мүшелерін бір-біріне жақындата түседі. Ал, мешіттеріміз рухани орталығымыз. Онда Жаратқанға мінəжат ету үшін, Ислам құндылықтарын үйрену үшін барамыз. Сонымен бірге, Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) «Жақсы-жаман əр имамның артында тұрып намаз оқыңдар»,- деген бұйрығына бойұсынып, қандай мешітте болсын, қандай имам болсын оған ұйып намаз оқуымыз керек.(ажлуни, кəшфул-хафə, ІІ, 32; Ибн Мəжə, Дарақутни, Табарани, Əбу Нуайм, Əбу Дəуіт, Байхақи) Өкінішке қарай, кейбір мұсылман бауырларымыз Пайғамбардың кей даналы өсиеттерін білмей, білсе де құлаққа ілмей келеді. Мұндай теріс пиғылды топтар Исламның шынайы мəніне бойлай алмай, ғапыл қалып, діннің тереңіне бара алмағандар. Олардың теріс əрекеттерінің барлығы дінді дұрыс түсінбеуінің нəтижесі. Бұл туралы Абай: «Саяз жүзер сайқалдар ғапыл қалар, Хақиқат та, діндағы тереңінде», дейді. Бүгінгі қоғам Ислам дінін бүлікшіл топтарға қарап емес, сан ғасыр бұрын атабабаларымыз қалдырған мұраға қарап баға беруі керек, сол жауһарлардан үлгі-өнеге алып, үйреніп, насихаттауымыз керек. Тəкфир жамағаты тек қана өздерінің түсінігіндегі Исламды дұрыс деп, біз ғана ақиқаттың шырағын жағушылармыз деп санайды. Жастарды қаталдыққа, бұзақылыққа тəрбиелеуші адасқан ағымдар - рухани құлдырауға апарады, мемлекетке қарсы шығып, саяси-экономикалық тұрғыдан дамуына кедергі жасап, халықты діннен алшақтатады. Ал, Ислам діні өркениетке, ғылым мен білімге, мейірім мен бірлікке шақыратын кемел дін. Енді салыстырмалы түрде қарайтын болсақ, Пайғамбарымыз Мұхаммед (с.ғ.с.) Ислам дінін əкелген соң барлық салада өсу, өркендеу, гүлденіп даму процесі болды, ал, теріс ағымдардың насихаттап жүрген бағыты тығырыққа, күйзеліске алып келуде. Сондықтан, тəкфиршілдік ағымы күңгірт, түсініксіз дүниетанымның нəтижесі. Олар жиһад ұғымын қарулы күрес ретінде, біржақты ғана түсіндіреді. Сондай-ақ, олар бұл күресті барлық мұсылмандардың өмір сүруінің жалғыз жолы ретінде көрсетеді. Ал, қазіргі қоғамға керекті жиһад - өзіңнің нəпсіңмен күресіп, тəрбиелеу екенін түсінгісі келмейді. Өзгелерді өзгерту үшін ең алдымен өзіңді өзгерткен лəзім. Өз жан-дүниеміз бен мінез құлқымыздағы кемшіліктерді түзетпей тұрып, əлемді тура жолға салу мүмкін емес. Адам баласы ең əуелі Жаратушы Иеміздің мейірімі мен рахымынан үміт етеді. Ал, осы жақсылықтарды өзгелерге көрсетпей тұрып Алла Тағаладан мейірімін үміт етуіміз қаншалықты орынды. Ізгілік пен игілік Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) жолы. Рахым Пайғамбары (с.ғ.с.): «Жанымды құдіретімен билеп тұрған Аллаға ант етемін, сендер бір-біріңе мейірімді болмайынша, жəннатқа кіре алмайсыңдар!» дейді. Сонда сахабалар: «Уа, Алланың елшісі! Бəріміз мейірімдіміз», десті. Алла елшісі: «Мейірімділік сендер түсінгендей өзара мейірімді болуларың ғана емес, бүкіл жаратылысты құшағына алатын мейірбандық, иə, бүкіл жаратылысты құшағына алатын мейірбандық!» деп өзгелерге зиян тигізбеуге, қиянат жасамауға шақырып жəне əрбір мұсылман осыған амал етуін қалаған еді. Нұрбек ЕСМАҒАНБЕТ, Алматы қаласының бас имамы Рухани бірлік басты ұстаным «Нұр-Мүбарак» Египет ислам мəдениеті университеті Қырғызстан ислам уни верситетімен өзара əрекет пен ын ты мақтастық жөнінде келісім шартқа қол қойды. Келісімшарт ислами рухани білімді жаңғырту, ислам құнды лықтарын өркендету, қазіргі өркениет дамуында орын ала бастаған руханиөнегеліліктің құлдырауына қарсы тұру мақсатында халықаралық лаңкестік пен діни экстремистік оқиғаларды талқылау арқылы, діни алауыздық пен діни теріс ағымдардың пайда болуына тосқауыл жасау шараларына мұсылмандарды өз еркімен араластыру, ТМД елдері бойынша ислам білімінің басым бағыты бойынша электронды білім алу, қашықтықтан оқыту технологияларын енгізу секілді мəселелерді қамтиды. Əрине, аталған бұл мəселелердің барлығы Қазақстан мен Қыр ғызстандағы заңнамалар мен халық аралық құқық талаптарына сəйкес жасалған. Өзара тəжірибе алмасу, магистрантура мен докторантура бағдарламалары бойынша ғылыми алмасулар т.б., шараларды қамтыған келісімшарт тек екі жоғары оқу орын арасындағы құжат қана емес, екі ел арасындағы діни мəселелерді қамтиды деп айтуға толық негіз бар. Білікті мамандар, ғылыми жобалалар даярлау, ел арасындағы теріс ағымдарға қарсы əрекетте бірлікте болу, азаматтар арасындағы рухани құндылықтарды күшейту... Ислам діні бір ғана бейбітшілік деген ұғыммен шектелмей, өзара бірлік пен ынтымақты үндейтінін осындай маңызды келіссөздер арқылы көз жеткізуге болады. Сондықтан, бұл келісімшарт көрші қос мемлекеттің арасындағы ынтымақты нығайтып қана қоймай, теріс ағымдардың алдын алып, ислам дінінің өркен жайуына жол ашады деген сенімдеміз. Қажыларға электронды білезік таратылады Сауд Арабиясы Қа жы лық министрлігі Меккеге қажылыққа келген мұсылмандардың барлығына өзі жайлы ақпарат беретін электронды білезік тағуын міндеттейді. Бұл жайында Al Arabiya хабарлап отыр. Сауд Арабиясы Ішкі істер жəне Қажылық министрлігі аталмыш бастаманың тиімділігін тексерістен өткізді. Енді аталмыш ведомства осы жобаны іс жүзінде қолдануды көздейді. Электронды білезік ең алдымен су өткізбейтін материалдан жасалған. Ондағы штрих кодта əр адамның жеке деректері, қайдан келгені туралы мəліметтер жəне медициналық анықтамасы сақталады. Штрих кодты бір ғана рет сканерлеу арқылы қажылыққа келген адам туралы барлық ақпаратты алуға болады. Айта кетейік, аталмыш білезік қажыларды анықтау мəселесінде жергілікті билікке тиімді болуымен қатар, əрбір қажы үшін де оңтайлы болмақ. Онда біле зік таққан əр мұсылман GPS жүйесін қол дана алады, сондай-ақ намаз уақыты мен құбыла бағытын анықтау мүмкіндігі қарастырылған.
6 ИСЛАМ ШЕЖІРЕСІ Пайғамбар да әзілдеген Бүгінгі күні Тұрсынбек Қабатов пен Нұржан Төлендиевті танымайтын немесе «Тамаша» мен «Шаншарды» білмейтін қазақ кемде-кем шығар. Осыдан-ақ адам жанының əзілге жақын, табиғатының əзілдесуге бейім тұратынын байқауға болады. Өткенде Пайғамбарымыз (саллаллаһу əлейһи уəссəлəм) бен сахабалардың əзілдерін оқып отырып, күні бойы күліп шықтым. Адам жанын жадыратып, көңілін бір серпітіп тастайтын қасиетке ие бұл əзілге Ислам діні де өзінше бір баға беріп, шегі мен шекарасын белгілейді екен. Себебі, ұшы-қиыры жоқ əзіл-қалжыңның шегін белгілемеске тағы болмайды. Орынсыз қалжың, шектен шыққан əзілдің реніш тудырып, ашу мен ыза шақыратын да қасиеті бар. Сондықтан да, қазақ «əзіл түбі зіл» дейді. Дін-Ислам əзілді тыймайды, бірақ белгілі бір шарт-талаптар қояды. Кейде арамызда бір-бірімізбен əзілдесіп жатып, Ислам діні белгілеп берген, Пайғамбарымыз (саллаллаһу əлейһи уəссəлəм) сызып берген шекарадан аттап, белгілеп берген шектен шығып кетіп жатамыз. Сондықтан да, əзілдің де мөлшерін біле жүргеніміз жөн болар. 1. Əзілдің түбі шындыққа байлануы тиіс. Сахаба Əбу Хурайра Пайғамбарымызға (саллаллаһу əлейһи уəссəлəм): «Сіз бізбен əзілдесесіз, əзілдеуге бола ма?», дегенінде Пайғамбарымыз (саллаллаһу əлейһи уəссəлəм): «Мен əзілдесемін, бірақ менің əзілдерімде шындық жатады», дейді. 2. Өтірікке жол берілмеуі керек. «Əзілде өтірікке жол берілмеуі керек», дейді Пайғамбарымыз (саллаллаһу əлейһи уəссəлəм). «Əзіл де болса өтірік сөйлегенге Жəннам отынан бір орын тиетініне кепілдік беремін», деген де хадисі бар Алла Елшісінің (саллаллаһу əлейһи уəссəлəм). 3. Біреуді мазақ етіп, қор қылуға болмайды. «Əзілмен болсын біреуді қор қылуға жол жоқ», дейді Пайғамбарымыз (саллаллаһу əлейһи уəссəлəм). Сондайақ, «Бауырыңмен пікірталасқа түспе, оны мазақ қылып əзілдеспе», дейді Алла Елшісі (саллаллаһу əлейһи уəссəлəм). 4. Шектен шықпауы тиіс. «Əзілдесуге рұқсат берілсе де шектен шықпауы тиіс», дейді Ардақты Елшіміз (саллаллаһу əлейһи уəссəлəм). 5. Əзіл кəсіпке айналмауы керек. «...Əзілдеу арқылы адамдарды күлдіру кəсіп болып кетпеуі керек», деген де Пайғамбарымыздың (саллаллаһу əлейһи уəссəлəм) хадисі бар. 6. Қарумен, отпен т.б. адам ден саулы ғына, өміріне қауіпті дүниелермен əзіл десуге тыйым салынады. «Отпен, қарумен қорқытып əзілдесуге рұқсат жоқ», дейді Пайғамбарымыз (саллаллаһу əлейһи уəссəлəм). 7. Біреуді əзілдесіп ренжітіп алудан сақ тану. Пайғамбарымыз (саллаллаһу əлейһи уəссəлəм): «Бауырыңды ренжі тетіндей əзіл деспе», деген. Міне, əзілдесетін кезде осы шарттарды əр мұсылман жақсы білуі тиіс деп есеп тейміз. Пайғамбарымыздың әзілдері ТҮЙЕ АСПАННАН ТҮСПЕГЕН... Бірде бір адам Пайғамбарымызға (саллаллаһу əлейһи уəссəлəм) келіп: Уа, Алланың Елшісі (саллаллаһу əлейһи уəссəлəм), мені бір түйеге мін гізіңіз, дейді. Пайғамбарымыз (саллаллаһу əлейһи уəссəлəм) да: Мен сені түйенің төліне мінгіземін, дейді. Бұған əлгі кісі: Уа, Алланың Елшісі (саллаллаһу əлейһи уəссəлəм), мен түйенің төлін не қыламын, түйенің төліне мінуші ме еді? дейді. Сонда Пайғамбарымыз (саллаллаһу əлейһи уəссəлəм): Түйені сонда түйеден басқа бір мақұлық туған ба? дейді (Тирмизи, Əбу Дəуіт). Яғни «қандай түйе болсын, мейлі атан, мейлі бота болсын, əйтеуір бір түйенің төлі емес пе?» дегендей, айтылуы тиіс қалжыңның да астарында тек ақиқат жатуы тиіс екеніне тамаша үлгі көрсетеді. «ЕЙ, ЕКІ ҚҰЛАҚТЫ!» Пайғамбарымыздың сахаба Əнасты (радыйаллаһу əнһу) кейде «Ей, Зүл-үзүнейн!», яғни «Ей, екі құлақты!» деп шақырып, қалжыңдасады екен. Алғашында ма зақ қылып тұрғандай естілгенімен, адамда екі құлақ екені ақиқат. Бұл да орынды қал жың ақиқатқа негізделуі тиіс екеніне мысал. ЖƏННАТҚА ҚАРТТАР КІРМЕЙДІ Бірде қартайып қалған бір əже Пайғамбарымызға (саллаллаһу əлейһи уəссəлəм) келіп: Уа, Алланың Елшісі (саллаллаһу əлейһи уəссəлəм), Жəннатқа кіруім үшін дұға етші!», деп сұрайды. Пай ғам барымыз да (саллаллаһу əлейһи уəссəлəм): Қарт əйелдер Жəннатқа кірмейді, дейді. Пайғамбарымыздан мұны естіген қарт ана əлгі жерден көңілі құлазып, жылап кетеді. Пайғамбарымыз артынша соңынан бір сахабаны жіберіп: «Оған айт қарт əйелдер жəннатқа кəрі күйінде емес, жас болып кіреді», деп сəлем жолдайды Имам Тирмизи). КҮЙЕУІҢ КӨЗІНДЕ АҒЫ БАР БІРЕУ МЕ ЕДІ? Бірде Пайғамбарымыздың (саллаллаһу əлейһи уəссəлəм) бала бағушысы, Зəйд бин Харисаның əйелі Үммү Айман Алла Елшісін (саллаллаһу əлейһи уəссəлəм) қонаққа шақыра келіп: Уа, Алланың Елшісі (саллаллаһу əлейһи уəссəлəм), отағасы сізді үйге қонаққа шақырып жатыр! дейді. Сонда Пайғамбарымыз (саллаллаһу əлейһи уəссəлəм): Ол қайсы еді, əлгі көзінде ағы бар біреу ме еді?.. дейді. Жоқ, Алланың Елшісі (саллаллаһу əлейһи уəссəлəм), күйеуімнің көзінде ақ жоқ, дейді Үммү Айман. Көздерінде ағы бар оның, деп Пайғамбарымыз да дес бермейді. Үммү Айман да: Алланың атымен ант етейін, оның көзінде ақ жоқ, Уа, Алланың Елшісі! деп қоймайды. Сонда Пайғамбарымыз (саллаллаһу əлейһи уəссəлəм): Көзінде ағы жоқ адам болмайды, деп, көздің айналасындағы, қарашықтың маңайындағы ақты меңзегенін айтады. АЗАНШЫ АЗАНШЫНЫ ҚҰРБАНДЫҚҚА ШАЛМАЙДЫ Бірде құрбандыққа қораз шалғысы келген Хазіреті Білəл (радыйаллаһу əнһу) бұның дінде қалай болатынын Пай ғамбарымыздан (саллаллаһу əлейһи уəссəлəм) сұрай келеді. Бұған Пайғам барымыз (саллаллаһу əлейһи уəссəлəм): «Азаншы азаншыны құрбан ете ме екен?» деп əзілдесе отырып қойған сұрағына қораздың құрбандыққа шалынбайтынын жеткізген. ЕНДІ ШЫН «КЕМЕ» БОЛДЫҢ Бір сапарда есімі «кеме» мағынасына келетін Сəфинə атты сахабаға көтеріп жүру үшін арқасына біраз жүк береді. Мұны көрген Пайғамбарымыз (саллаллаһу əлейһи уəссəлəм): «Міне, енді шын «кеме» («сəфина») болдың», деп əзілдеседі. Пайғамбарымыз әзіл көтерген бе? Сахабалардың ішінде де əзілкештері болған. Оның ішінде Нұғайман əл-ансари есімді сахабаны атауға болады. Нұғайман Пайғамбарымызды (саллаллаһу əлейһи уəссəлəм) қатты жақсы көретіндіктен, Мəдинаға жəрмеңке келетін болса, жəрмеңкеден сабағынан енді үзілді деген жеміс-жидек, бал, сүт əкеліп: «Уа, Алланың Елшісі (саллаллаһу əлейһи уəссəлəм), бұларды сен үшін сатып алдым, саған сый ғып тартамын», деп Пайғамбарымызға беретін. Бір күні Нұғайманға алған заттарының ақысын сұрап саудагер келеді. Нұғайман да əлгі саудагерді Пайғамбарымызға ертіп əкеліп: «Уа, Алланың Елшісі, мына саудагерге өткенде жеген заттарыңыздың ақшасын берсеңізші...», дейді. Пайғамбарымыз (саллаллаһу əлейһи уəссəлəм) болса түсінбей: «Уа, Нұғайман, сен оны бізге сый ретінде тарту етпеп пе едің?», деп сұрайды. Сонда Нұғайман: «Уа, Алланың Елшісі (саллаллаһу əлейһи уəссəлəм), дəл сол заттарды аларда қалтамда төлеуге ақшам болмады. Ал алмайын десем, сенің жегеніңді қалап тұрдым, сөйттім де қарызға ала салғам ғой», дейді. Нұғайманның бұл қылығына Пайғамбарымыз күліп жіберіп, саудагердің ақшасын төлеп береді. Бірде Хазіреті Омар (радыйаллаһу əнһу) Пайғамбарымызды (саллаллаһу əлейһи уəссəлəм) немерелері Хасан мен Хүсейінді (радыйаллаһу əнһума) «ат болып», арқасына отырғызып алып жүрген күйде көреді де оларға: «Астыларыңдағы аттарың қандай бағалы еді», деп қалжыңдасады. Пайғамбарымыз да Омардың қалжыңына қалжыңмен жауап беріп: «Олар да қандай жақсы шабандоздар», дейді. Мəдинада мұсылмандықты қабылдағандың алғашқыларынан болған, екінші Ақабада Пайғамбарымызға ант берген мұсылмандардың бірі Үсəйд (радыйаллаһу əнһу) есімді сахаба əзілдесуді ұнататын біреу еді. Бірде айналасындағыларға бірдеңелерді айтып, күлдіртіп отырғанында Алла Елшісі (саллаллаһу əлейһи уəссəлəм) қолындағы асасымен бүйрегінен түртіп қалады. Сол сəтте Үсəйд: «Уа, Алланың Елшісі, ақымды қайтар. Мен де сені ұрып, ақымды алуым керек», дейді. Пайғамбарымыз қарсылық көрсетпестен, «Ал!» дейді. Үсəйд: «Сенің үстіңде көйлек бар, ал мен жалаңаш едім», дейді. Пайғамбарымыз көйлегін көтереді, сахаба болса Пайғамбарымызды құшақтап, омыртқасынан сүйіп алады да: «Уа, Пайғамбарым, мен осыны қалап едім», дейді. Сахабалар әзілі Пайғамбарымыздың (саллаллаһу əлейһи уəссəлəм) дүниеден озарынан бір жыл бұрын болған бір оқиға: Хазіреті Əбу Бəкір Нұғайман мен досы Суайбитпен (радыйаллаһу əнһум) бірге сауда жасауға Бусраға барады. Нұғайман қарны ашқан соң заттардың қасында қарауылдауға тастап кеткен Суайбиттің қасына келіп, жейтін тамақ сұрайды. Бірақ Суайбит «Əбу Бəкір келмей бере алмаймын» дейді. Нұғайман бұған ашуланып: «Алланың атымен ант етемін! Қара да тұр, сені де ашуландыратын бір нəрсе жасаймын!» деп кетіп қалады. Сөйтеді де базардағы түйе саудагерлеріне барып: «Шебер, епті, іскер бір құлым бар, сатып аласыңдар ма? Бірақ, көп сөйлейтін біреу, сіздерге «мен азат адаммын» деп өтірік те айтуы мүмкін. Ал егер құлды көруге барып тұрып, алмасаңыздар, онда бостан босқа құлым мен менің арамызды бұзбай-ақ қойыңыздар», дейді. Олар да: «Жоқ, оны он түйеге сатып аламыз», деп түйе саудагерлері сол жерде келіседі. Нұғайман болса он түйесін байлап, саудагерлерді Суайбитке алып барып, «міне, құлым осы» деп көрсетіп береді. Суайбит айтқанындай «ол өтірікші, мен азат адаммын» дей бастайды. Сатып алушылар да «Иең сенің мұндай əдетің барын айтқан» деп оған сенбей, жіпті мойнынан өткізіп, алып кетеді. Біраз уақыттан кейін Əбу Бəкір де келіп, Суайбиттің қайда кеткенін сұрайды. Нұғайман жағдайды баяндап береді. Əбу Бəкір дереу он түйені алып, сатып алған саудагерлерден Суайбитті кері қайтарады. Сапардан қайтқаннан кейін бұл жағдай Пайғамбарымыздың құлағына жетеді. Пайғамарымыз бен сахабалар Нұғайманның бұл қылығына бір жыл бойы күледі. Бірде Хазіреті Омар (радыйаллаһу əнһу) намазын тез-тез əрі қысқа ғана қайыра салып: «Уа, Раббым! Мені Жəннаттың қор қыздарына үйлендіре гөр!» деп дұға жасап жатқанын естіп қалады да: «Ей адам! «Қалыңдығын» аз төлейсің, есесіне көп cұрайсың, ə?!» деп қалжыңдайды. Салтан САЙРАНҰЛЫ.
СҰРАҚ-ЖАУАП 7 СҰРАҚ СІЗДЕН -- ЖАУАП БІЗДЕН Қазір еліміздің мектептерінде дінтану сабақтары оқытылуда. Десе де əлі бір жүйеге қойылмаған сияқты. Мамандар тапшылығының салдары ма əлде басқа себеп бар ма? Алдағы уақытта қандай өзгеріс болмақ? Айнұр ƏБДІРƏСІЛҚЫЗЫ, ф.ғ.к., дінтанушы 2004 жылдан бастап еліміздегі орта мектептердің 10-сыныбында «Дінтану негіздері» пəні таңдамалы арнайы курс ретінде оқытылды. 2009 жылдан бастап бұл пəн 9 сыныпта оқытылатын Қорымның қасынан өтіп бара жатқанда бет сипадым. Автобуста бірге отырған ер адам «бұлай істеуге болмайды» деп дүрсе қойды. Көз ашқалы үлкендерден көргеніміз осы. Оның маған неліктен дүрсе қойғанын түсінбедім. Мəнісін ұғындырсаңыз... Мұхан ИСАХАН, исламтанушы Кешегі коммунистік Кеңес үкіметінің тұсында діни білім алуға тиым салынғандықтан, халқымыздың көпшілігі қабірстанға қалай зиярат ету қажет жəне онда қандай дұға айту керектігінен хабарсыз болып қалды. Осыған байланысты, халықтың дəстүрінде қорымның тұсынан өтіп бара жатып «бет Ислам зайырлы білім алуға қалай қарайды? Балғабек МЫРЗАЕВ, теология ғылымының докторы Ислам діні адамзатты ғылым үйренуге, білім алуға шақырады.білім алу Исламдағы басты парыз. Құран Кəрімнің алғашқы түскен аяты «Оқы!» деген сөзден Зекет берудің пайдасы туралы кеңінен түсіндіріп жіберсеңіз? Ершат ОҢҒАРОВ, теология ғылымының докторы Исламдағы əрбір парыздың өзіндік пайдалары мен хикметтері болғаны сияқты зекеттің де көптеген пайдасы мен хикметтері бар. Олар: 1. Зекет алдымен зекет берушінің өзін барлық күнəларынан арылтып, зекетін берген мал-мүлкінің берекесін асырып, көбейтеді. Зекет бəле-жаладан апат, аурусырқаудан, ұрлықтан сақтап, байлығының құрып кетпеуіне үлкен мүмкіншілік жасайды. 2. Əз Пайғамбарымыз Мұхаммед (Оған Алланың игілігі мен сəлемі болсын) өзінің хадис шəріпінде; «Кімде-кім малының зекетін берсе, жамандығы кетіпті», десе, екінші бір хадисінде: «Малдарыңды зекет беру арқылы қорғаңдар, ауруларыңды садақа беру арқылы емдеңдер, бастарыңа келетін бəлелерді тілейтін дұғаларыңмен тойтарыңдар», деп өсиет еткен. факультатив пəн ретінде бекітілді. Курс көлемі 34 сағатты құрайды, оның типтік бағдарламасы жасалған, бағдарлама бойынша жазылған арнайы оқулығы да бекітілген. Еліміздегі дінтану мамандарының тапшылығы ескеріліп, аталған пəнді жүргізу тарихшы мұғалімдерге жүктелетіні жөнінде Білім жəне ғылым министрінің арнайы бұйрығы шығарылған. Пəн мұғалімдері кезең-кезеңімен республика көлемінде ұйымдастырылған қайта даярлау жəне білім жетілдіру курстарынан өтіп отырады. Сондықтан бұл саладағы жұмыстар белгілі бір дəрежеде жүйеге қойылған деуге толық негіз бар. Рас, «көш жүре түзеледі» демекші, бұл салада да кемшін тұстар бар. «Дінтану негіздері» пəнінің сағат саны аз болғандықтан пəн аясында жан-жақты білім беру мүмкіндігі шектеулі. Жекелеген өңірлерде оқулықпен толық қамтамасыз етілмеу жағдайлары бар. Сонымен қатар осы пəннен сабақ беретін мұғалімдердің барлығы бірдей білім жетілдіру курсынан өтіп болған жоқ. Сондықтан қазіргі таңда Дін істері комитеті жəне Білім жəне ғылым министрлігі тарапынан «Дінтану негіздері» курсын жетілдіруге қатысты кешенді шаралар атқарылуда. Пəннің қоғамтанулық мазмұнын жетілдіре сипайтын» формасы ғана сақталынған. Ал, бұл жоралғының діни үкіміне келетін болсақ, жалпы, қабірстанға барып өлілерге зиярат жасау немесе қасынан өтіп бара жатып шариғатта белгіленген дұға-тілектерді айту сүннет амалдардың қатарына жатады. Абдулһак-и Деһлебидің «Мадарижун-нубубба» атты шығармасында Хақ Елшісінің (с.а.у) Ұһұд ғазауатында шахид болған сахабалардың қорымына барып: «Уа құлшылық жасауға лайықты болған Тəңірім! Сенің Елшің əрі құлың куə; олар Сенің разылығыңды алу үшін шахид болды» деп зиярат жасаған. Ілешала қасындағы серіктеріне қарап: «Бұлар шахид болған мұсылмандар. Зиярат жасағандарды жазбай таниды. Кімде-кім зиярат жасап, сəлем берсе, олар сəлемді қабыл алып, жауап береді. Қияметке дейін осылай жауап береді» деп айтқандығы басталады. Ислам Құран мен сүннетке сүйенген ілімдермен қатар, зайырлы білім алуға да үндейді. Білім алу, сауатты болу Ислам дінінің ең басты талабы. Алла Тағала Құранда:«Білетіндер мен білмейтіндер тең бола ма?» («Зүмəр» сүресі, 9-аят), деп бұйырған. Құран Кəрімнің алты жүзден астам жерінде білім жайлы айтылған. Алла Тағала «Бір нəрсені білмесеңдер ілім иелерінен сұраңдар» деп бұйырады. Пайғамбарымыз (оған Алланың салауаты мен сəлемі болсын) 3. Зекет қоғамдағы бай мен кедейдің ара сындағы байланысты жақсартып, бауырмалдыққа, кедей-кепшіктерге мейірімменен қарауға тəрбиелейді. Мал-дүниесі аз кедейлердің орташа өмір сүруіне ықпал жасап, өзара байланысты нығайта түседі, мемлекетті əлсіздіктен сақтайды. Пайғамбарымыз Мұхаммад (Оған Алланың игілігі мен сəлемі болсын): «Зекет Исламның көпірі»,- деп əлеуметтік өмірдегі табиғи түрде бай, кедей деп бөлінудің мəнін жойып, зекет арқылы бір дастархан басына жиналатындығына ишарат етеді. Өйткені, зекет бай мен кедейді жақындастыратын маңызды ғибадат. 4. Зекет қоғамдағы ұрлық-қарылық, алдапарбау, адам тонау кісі өлтіру, құмар ойнау (казино, ойын автоматтары т.с.с) сияқты жаман əдеттердің алдын алады. Мысалы; бір нəрсеге мұқтаж болған кембағал кісі мақсатына жету үшін жоғарыдағы айтылып өткен істердің кезкелгеніне баруы əбден мүмкін. 5. Зекет ғибадаты, Алла Тағаланың берген байлық нығметіне шүкір ету болып сана лады. Зекет беруші мұсылман əрқашан қолындағы байлықтың Алла Тағала тарапынан берілген жақсылық екенін түсініп өзінен отырып, білім алушыларға зайырлы мемлекет қағидаттары мен қазақстандық қоғамның дəстүрлі құндылықтарын таныту мақсатында «Дінтану негіздері» пəнінің атын «Зайырлылық жəне дінтану негіздері» деп өзгертуге шешім қабылданды. Пəннің жаңа бағдарламасы жасақталып, мазмұнына өзекті толықтырулар енгізілді. Таяу мерзімде аталмыш пəннің оқулық, хрестоматия, оқушы дəптері жəне мұғалімге арналған құралдан тұратын оқу-əдістемелік кешенін жасау қолға алынбақ. «Зайырлылық жəне дінтану негіздері» пəнінен сабақ беретін мұғалімдердің біліктілігін арттыру мақсатында 1 айлық мерзімді қамтитын білім жетілдіру курсының жүйелі, толыққанды бағдарламасын жасау жəне жүзеге асыру жоспарлануда. Жалпыға бірдей білім беретін орта мектептерді білікті маманмен толық қамтамасыз ету мақсатында жоғарғы оқу орындарында «Тарихшы, қосымша мамандығы бойынша дінтанушы» қос мамандығымен педагог кадрлар даярлау мүмкіндіктері де қарастырылуда. Еліміздегі діни ахуал болжамына сəйкес жəне конфессиялық кеңістіктің алуан түрлілігі жағдайында осы бағыттағы мамандарды даярлау өзектілігі алдағы уақытта да арта түседі деуге болады. баяндалады. Сонымен бірге, Алла Елшісінің (с.а.у) мұсылман қорымына келгенде: «Ассалаумағалейкум дара каумин муминин уа инна иншаллаһ бикум лаһикун», яғни, «Уа муминдердің жұрты! Сіздерге сəлем бердік. Иншаллаһ біз де сіздермен қауышамыз» деп айту керектігін ескерткен. Тіпті, қорымға зиярат еткенде немесе тұсынан өтіп бара жатып өлілердің рухына «Ясин» сүресін оқып бағыштаса, ондағы мұсылмандардың сол күнгі қабір азабы жеңілдейтіні, сондай-ақ, «Ықылас» сүресін он бір рет оқыса, қабірстанда қанша мұсылман жерленген болса, сонша сауап иеленетіндігі де хадистерде айтылған. Яғни, қорымның жанына өтіп бара жатып, ондағы əруақтарға арнап белгіленген дұға-тілектерді жасаудың шариғатта əбестігі жоқ. Қайта, сауабы мол сүннет амал саналады. өзінің хадисінде: «Ілім алу əрбір мұсыман ер мен əйел кісіге парыз», деген. Мұсылман адам жан-жақты болуы тиіс. Білімсіз адам дүниеге беріліп, надан бола бастайды. Олардың бойында өркөкіректік, күншілдік, екіжүзділік, өзін-өзі сүюшілік, атаққұмарлық пен мансапқұмарлық, дүниеге құштарлық сияқты жүрек дерттері шыға бастайды. Оған қарсы тұра алатын бір ақ нəрсе бар, ол пайдалы білім. Пайдалы біліммен шұғылдану бүкіл басқа істерге қарағанда əлдеқайда жақсы. де зерек, қабілетті, денсаулығы мықты талай адамдардың бұл нығметтен мақұрым екендігін түсініп сол нығметтерді өзіне нəсіп еткен Алла тағалаға шүкір етуі керек. Əр нығмет өзіне сай шүкірді талап етеді. Ілімнің шүкірі оны басқаға үйретуменен, дене мүшеміздің шүкірі ораза ұстап, намаз оқу тəрізді ғибадаттармен орындалатыны сияқты байлық нығметінің де шүкірі мұқтаждарға көмектесіп, зекет беру арқылы жүзеге асады. 6. Ең маңыздысы, барша пенделердің арманы болған ақыреттегі ұлық мəртебеге жету. Ал ла Тағала Құранда өзінің əмірлерін орындап, тыйған тыйымдарынан тиылған құлдарын ақы ретте сый-сияпатқа кенелтіп, өзінің мархаметіне бөлейтіндігі турасында сөз беріп уəде еткен. Зекет те Алла Тағаланың бұйрған əмірлерінің біреуі, сондықтан орындаушысы уəде етілген сый-сияпатқа кенеліп, Алланың ризашылығына бөленері сөзсіз. Сонымен қоса, зекет «Тəубе» сүресінің 103-аятында білдірілгендей күнəлардың кешірілуіне себеп болады. «Олардың малдары көбейіп жəне өздері күнəлардан тазалануы үшін мұсылмандардың малдарынан садақа ал»,- деген. Намаз оқымаған адамды кəпір деу дұрыс па? Алау ƏДІЛБАЕВ, теология ғылымының докторы Сұраққа жауап беру үшін, алдымен, ислам діні бойынша «кəпір» дегеннің кім екенін анықтап алуымыз қажет. Қазақ тілінде қолданылып жүрген «кəпір» сөзі араб тілінен енген. Діндегі мағынасы иман негіздерін, яғни Алла тағаланың бар екенін, Оның періштелерін, түсірген кітаптарын, жіберген пайғамбарларын, жазған тағдырын терістеген, ақырет күнінің болатынына сенбеген кісіні «кəпір» дейді. Сондай-ақ ислам дінінде парыз амалдарды да терістеген адам діннен шыққан, яғни күпірлікке түскен болып есептеледі. Мысалы, намаз шариғат бойынша парыз амал. Оның парыз екені Құран аяттарында, Пайғамбарымыздың (с.а.с.) сүннеттерінде айтылған жəне мұсылман ғұламалары бірауыздан мойындаған. Яғни оның парыз екеніне ешкімнің таласы жоқ. Міне, осындай амалды біреу теріске шығарса немесе «намаз деген дұрыс емес» деген секілді сөздермен мойындамаса, онда күпірлік еткен болып саналады. Негізі намаз оқымаған адамды «кəпір» деп санау, ісамалды (ғибадатты орындау) иманнан деп санаудан туған түсінік. Ханафи мəзһабында иман дегеніміз «тілмен айтып, жүрекпен бекітуден» тұрады. «əл-фиқһул-акбарда» жəне басқа да еңбектерде келтірілген деректерге орай, Əбу Ханифаның қөзқарасында «Иман тілмен айтып, жүрекпен бекітуден тұрады» (Фиқһул-акбар, Хайдарабад, 10- б.). Осыған байланысты «əл-алим уəлмутааллим» атты кітабында: «Иман амалдан бөлек болғандықтан артып-кемімейді», деген. Анығында, Əбу Ханифа амалды иманның талабы ретінде емес, оны иманнан бөлек қарастырғаны белгілі. Əбу Ханифа бойынша амал иманнан кейін келеді. Адам намаз оқып, ораза ұстағандығы үшін Аллаһқа жəне пайғамбарына иланбайды, қайта Аллаһқа жəне Пайғамбарына сенгендіктен құлшылық етеді. Құранда да («Мəида», сүресі, 9-аят; «Мүмин» сүресі, 40-аят) алдымен иман ету, содан кейін барып амал ету мəселесінің айтылуы да амалдың иманнан бөлек екендігін көрсетеді. Хайыз бен нифас жағдайларында əйелдердің кейбір парыздардан босатылуы да осы мəселеге дəлел. Өйткені, мұндай күйдегі əйелдер құлшылық жасамағанына қарамастан, мұсылман болып қала береді. Əбу Ханифа бойынша күнə істеу мүминді иманнан ажыратпайды. Өйткені, Құранда зина жасап, кісі өлтіргенді имансыз демеген, бір түйір жақсылық жасаушыға да сауабы берілетіндігі білдірілген. Хазірет Əли де өзіне қарсы соғысқан Шамдықтардың мүмин екендігін айтқан. Егер күнə жасау адамды діннен шығаратын болса, ширктен кейінгі күнəның ең үлкені кісі өлтірушіні хазірет Əли кəпір деп атаған болар еді. Бұл бір жағы сахабалардың да осы мəселеге деген көзқарасын ұқтыруда (Əбулхайр, Ақидатул- Ислам уəл-имам əл-матуриди, 190-б.). Олай болса, күнəкар адам да мүмин ретінде қабылдануы тиіс, ал күнəсіне ақыретте жауап беру мəселесі Алла Тағаланың еркіндегі іс. Қаласа, жазалайды, қаласа, кешіреді (Əбу Ханифа, əл-алим уəл-мутааллим, 18- б. Матуриди, Китабут-таухид, 615-616-б.). Парыздарды орындамағандықтан күнə жасаған болып есептеледі. Сондықтан, намаз оқымаған адам діннен шықпайды, яғни кəпір болмайды. Бірақ, парызды орындамағандықтан күнəһар мұсылман болып саналады. Ал мұсылманды «кəпір» деу ауыр күнə əрі мұсылмандардың арасына жік салатын, түбінді тəкфіршілдікке, оның соңы лаңкестікке апаратын қатерлі түсінік. Өкінішке қарай, қазір кейбір жастарымыз білместікпен «намаз оқымаған адам кəпір» деп тілінде кəлимасы бар, өзін мұсылман санайтын ата-аналарына қарсы шығып, лаңкес топтарға қосылып кетіп жатыр. Бұл дінде шектен шығушылық əрі астамшылық болып табылады.
8 ДЕМАЛЫС Әзірет Сұлтан мешіті Əзірет Сұлтан мешіті Астана қаласындағы орналасқан мешіт. Дəстүрлі ислам стилінде салынған ғибадат үйі Бейбітшілік жəне келісім, Тəуелсіздік сарайлары мен «Қазақ елі» монументі сынды айбынды нысандармен іргелес орналасқан. Рухани орын 13 га. жерді алып жатқан аумақта орналасқан, мешіттің жалпы аумағы 17, 7 мың шаршы метрді құрайды. Мешіт жобасы қазақтың дəстүрлі ою-өрнектері мен ұлттық нақыштағы сəндік элементтері қолданыла отырып, классикалық ислам үлгісінде орындалған. 2012 жылдың 6 шілде күні Əзірет Сұлтан мешітінің салтанатты түрде ашылуы өтті. Ашылу салтанатына ҚР Президенті Нұрсұлтан Назарбаев қатысты. Құрылыс жұмыстарына жоғары баға берген ҚР Президенті, 2011 жылы 7 желтоқсан күні мешітті зиярат етіп былай деді: «Бұл Орталық Азиядағы ең үлкен мешіт болып табылады. Ол мемлекет есебінен емес, адамдардың қосқан қаражатының есебінен салынып жатыр. Мешіттің құрылысы алдағы жылы аяқталады. Сол кезде салтанатты түрде ашатын боламыз», деді. «Əзірет Сұлтан» мешіті Қазақстан бойынша ең үлкен күмбезді мешіт. Оның биіктігі 51, ені 28,1 метр. Ал бұл күмбездің жиегіндегі 8 күмбездің əрқайсысының ені 7,6 метр, ал вестибюль күмбезінің ені 15,2 метр. Мешіттің айшықты кел бе тін 4 мұнара толықтырады. Олардың əрқайсысының биіктігі 77 метр. Жолдағы тікен Имандылық ордасы үш қабаттан тұрады. Əр қабатта ғибадатхана залдары, неке қиюға жəне дəрет алуға арналған бөлмелер, Құран оқуға жəне оқу ағартушылық топтың сабақ оқуына арналған залдар, асхана бар. Мешітте ерлерге арналған 4 000 адамдық намаз залы, халыққа қызмет көрсету орны, əйелдерге арналған 1 000 орындық намаз залы, имам, наиб имам, азаншы бөлмелері орналасқан. Сондай-ақ арнайы неке қию бөлмесі, кітапхана сынды қосымша орындармен жабдықталған. Мешіттің алдыңғы жа ғының қабырғалары табиғи тастармен əрлендірілсе, темір-бетонды күмбездері металмен көмкеріле өрілген. Жоба жетекшісі Шефик Искендероғлының айтуынша, құрылысқа қажетті материалдар əлемнің 11 елінен жеткізілген. Сондай-ақ, отандық өнімдер де пайдаланылған. Жоба классикалық ислам стилі мен дəстүрлі қазақ орнаменті жəне декоративті элементтер қосындысы ретінде құрас ты рыл ған. Жалпы құрылыс аумағы 20,6 мың шаршы метрді құрайды. АУЫЗ БЕКІТУ ЖƏНЕ НАМАЗ ОҚУ КЕСТЕСІ (АСТАНА ҚАЛАСЫ) Бір кісі кетіп бара жатып жолдың үстінде өсіп тұрған тікенді көреді. Біреу-міреуге зияны тиіп кетер алып тастайын деп ойлағаны сол екен, мына жақтан жалқау нəпсінің үні естілді: Соны істеуге сенен басқа адам құрып қалып па? Тиіспе, тұра берсін. Бірақ ішкі ар-ұжданы қарсылық білдірді: Жоқ, алып таста, сауап болады, Алла бұл ісіңе қуанады. Адам кейінгі ақылды жөн көріп, тікенді жолдан алып тастады. Осы кезде нəпсі тағы бір жаман ой салды: Тақуа адамдар ғана осындай істер жасап жүреді. Біреу-міреу көрсе, жақсы болар еді, сыртыңнан мақтап айтып жүретін. Бірақ ар-ұжданы тағы оң ниетке тартты: Жоқ, бұл сауапты істі саған істеткен Алла тағала. Сол тікенді жұлып алып, лақтыратын қуатты да берген Алла тағала. Ендеше, менменситін еш жөнің жоқ. Одан да Аллаға мадақ айт. Осы сəт іркіліп бойын тез жиып ала қойған əлгі кісі жүректегі иман таразысының оң жағы ауыр басқанына шүкірлік етті. Құдайберді БАҒАШАР Меншік иесі: Республикалық руханиағартушылық газеті ҚҰРЫЛТАЙШЫ: «Дінтанушылар конгресі» ҚБ Төраға Айдар ƏБУОВ ГАЗЕТ РЕДАКЦИЯСЫ: Бас редактор Исатай БЕРДАЛИЕВ Жауапты хатшы Гүлмира ШАРХАНҚЫЗЫ Əдеби редактор Жайық НАҒЫМАШ Көркемдеуші əрі техникалық редактор Заңғар ƏБДІКЕРІМ Желі азаматтар мен ұйым дардан діни сала ға қатысты барлық мəселелер бойынша ақпарат қабылдауға, сондай-ақ деструктивті діни қызметтен зардап шеккендерге кеңесшілікжəне пси хо логиялық көмек көрсетуге арналған. Хабарласыңыздар, егер: - Сізді немесе Сіздің жақындарыңызды түсініксіз діни ойларды қабылдауға мəжбүрлеген болса; - Сізге көшелерде, кіреберістерде, пəтерлерде, көліктерде күдікті діни кітаптардың, журналдардың, кітап ша лар дың, парақшалардың таратылуы туралы белгілі болса; - Сізбен немесе Сіздің жақындарыңызбен діни тақырыпта күдікті үгіт жүргізгісі келсе; - Сізге немесе Сіздің жақындарыңызға діни жоралар мен ісшараларға қатысуды ұсынған болса; - Сізді діни бағыттағы күдікті жиындар мазалаған болса; - Сіз немесе Сіздің жақындарыңыз күдікті адамдардың не діни бағыттағы ұйымдардың ықпалына түскен болса; - Сіз немесе Сіздің жақындарыңыз діни мəселелерге байланысты қиын жағдайларға ұшыраған болса; - Сіз немесе Сіздің жақындарыңыз дін саласындағы мамандардың кеңесі мен көмегін қажет ететін болса біз Сіздердің барлық сұрақтарыңызға жауап береміз жəне көмек көрсетеміз! Сіздер үшін заңгерлер, теологтар, дінтанушылар, психологтар жұмыс істейді. Кеңес беру тəулік бойы жəне дербес жүргізіледі. Қоңыраулар Қазақстанның кезкелген нүктесінен тегін қабылданады. МЕКЕН ЖАЙЫМЫЗ: Астана қаласы, Тəуелсіздік, 57, «Бейбітшілік жəне келісім сарайы», 129 к. Тел: 8 7172 74 46 77 е-mail: e-islam@gmail.com Газет ҚР Инвестициялар жəне даму министрлігі Байланыс, ақпараттандыру жəне ақпарат комитетіне тіркеліп, 15224-Г куəлігі берілген. Редакция қолжазба иегерлерінің пікірлері мен ойларын бөлісуі шарт емес. Газет сайты редакциясының компьютерлік орталығында теріліп, қатталды. Таралымы 5 000 Газет «Ernur» Медиа холдингі» (Астана қ., Сілеті көшесі 30) ЖШС баспаханасында басылып шықты.