UPAYA MENINGKATKAN KEMAMPUAN PEMECAHAN MASALAH MATEMATIKA SISWA PADA POKOK BAHASAN GARIS SINGGUNG LINGKARAN KELAS VIII A SMP NEGERI 2 PACITAN SKRIPSI

dokumen-dokumen yang mirip
UPAYA MENINGKATKAN PARTISIPASI DAN HASIL BELAJAR MATEMATIKA SISWA MELALUI MODEL PEMBELAJARAN BERBASIS MASALAH DI SMP NEGERI 8 YOGYAKARTA SKRIPSI

PENERAPAN PENDEKATAN MATEMATIKA REALISTIK SEBAGAI UPAYA UNTUK MENINGKATKAN KEMAMPUAN BERPIKIR MATEMATIS SISWA KELAS VIII SMP NEGERI 1 GOMBONG SKRIPSI

SKRIPSI. Oleh Nurul Khasanah NIM

UPAYA MENINGKATKAN MINAT DAN PRESTASI BELAJAR MATEMATIKA SISWA KELAS X-A SMA MUHAMMADIYAH 2 YOGYAKARTA MELALUI MODEL BELAJAR AKTIF TIPE QUIZ TEAM

PERSETUJUAN. Disetujui pada tanggal 22 Oktober Menyetujui, NIP NIP

SKRIPSI. Oleh : Dwi Pramita Ardani NIM

PENINGKATAN KEMAMPUAN PENALARAN MATEMATIKA SISWA KELAS VII SMP NEGERI 14 YOGYAKARTA DENGAN MENGGUNAKAN MODEL PEMBELAJARAN LEARNING CYCLE SKRIPSI

SKRIPSI. Oleh FITRI WAHYUNI

TEKNIK PROBING DALAM PEMBELAJARAN BENTUK PANGKAT, AKAR, DAN LOGARITMA DI SMA NEGERI 2 SLEMAN KELAS XA

MENGEMBANGKAN KOMUNIKASI KELAS SEBAGAI UPAYA MENINGKATKAN KEMAMPUAN BERPIKIR SISWA PADA PEMBELAJARAN MATEMATIKA DI SMP NEGERI 3 PURWOREJO

UPAYA MENINGKATKAN KREATIVITAS SISWA DALAM PEMBELAJARAN MATEMATIKA MELALUI METODE QUANTUM LEARNING DI SMP TAMANSISWA NANGGULAN KULON PROGO SKRIPSI

Tahun Ajaran 2013/2014. Diajukan sebagai Salah Satu Syarat untuk Memperoleh gelar S-1 di Program Studi Pendidikan Matematika SKRIPSI OLEH:

HALAMAN PERSETUJUAN. Disetujui pada tanggal: 11 Januari Menyetujui: Pembimbing. Bambang Sumarno H.M, M. Kom. NIP

SKRIPSI. Oleh : Nindyani Veranita NIM

(PTK Pembelajaran Matematika Kelas VII C Semester Genap SMP Penda Tawangmangu Tahun 2012/2013)

PENINGKATAN KEMAMPUAN PENALARAN DAN PEMAHAMAN KONSEP MATEMATIKA SISWA PADA POKOK BAHASAN SPLDV DENGAN STRATEGI CTL BAGI SISWA KELAS VIII D

PEMANFAATAN BLOG SEBAGAI SUMBER BELAJAR UNTUK MENINGKATKAN MOTIVASI SISWA DALAM PEMBELAJARAN MATEMATIKA KELAS VIIB SMP NEGERI 2 MLATI SLEMAN SKRIPSI

PENINGKATAN KEMANDIRIAN DAN HASIL BELAJAR MATEMATIKA MELALUI STRATEGI PEMBELAJARAN METAKOGNITIF BERBASIS TUTOR SEBAYA

UPAYA MENINGKATKAN KETERAMPILAN MENULIS KARANGAN MELALUI METODE IMAGE STREAMING

UPAYA PENINGKATAN KEAKTIFAN DAN HASIL BELAJAR SISWA MELALUI PEMBERIAN PERTANYAAN INOVATIF

PENINGKATAN HASIL BELAJAR IPS MELALUI MODEL PEMBELAJARAN KOOPERATIF TIPE GROUP INVESTIGATION PADA SISWA KELAS IVB SD NEGERI GAMOL SKRIPSI

PENINGKATAN KEAKTIFAN BELAJAR METEMATIKA MELALUI STRATEGI PEER LESSON

SKRIPSI Untuk Memenuhi Sebagian Persyaratan Guna Mencapai Derajat Sarjana S-1. Program Studi Pendidikan Matematika.

PENINGKATAN HASIL BELAJAR SISWA MELALUI PENERAPAN MODEL PEMBELAJARAN STUDENT TEAMS ACHIEVEMENT DIVISION

PENINGKATAN KREATIVITAS DAN PRESTASI BELAJAR MATEMATIKA MELALUI STRATEGI THINK PAIR SHARE

UPAYA PENINGKATAN KEMAMPUAN MEMBACA ANAK-ANAK USIA DINI MELALUI MEDIA GAMBAR PADA KELOMPOK B DI TK PERTIWI JATEN I KARANGANYAR TAHUN PELAJARAN

MENINGKATKAN MINAT BELAJAR MATEMATIKA SISWA MELALUI MODEL PEMBELAJARAN KOOPERATIF TIPE TEAMS-GAMES-TOURNAMENTS (TGT) DI SDN DERESAN DEPOK SLEMAN

UPAYA MENINGKATKAN MINAT BELAJAR MATEMATIKA SISWA MELALUI PEMBELAJARAN MATEMATIKA MENGGUNAKAN METODE LABORATORIUM DI SMP N 1 JETIS BANTUL SKRIPSI

SKRIPSI. Diajukan Untuk Melengkapi Persyaratan Mencapai Derajat Sarjana (S-1) Disusun Oleh: ERNAWATI

PENERAPAN MODEL TWO STAY TWO STRAY UNTUK MENINGKATKAN PRESTASI BELAJAR MATEMATIKA KELAS VA SD NEGERI KEDUNGUTER BANYUMAS

PENINGKATAN KEMANDIRIAN DAN PRESTASI BELAJAR MATEMATIKA MATERI PECAHAN MELALUI PENDEKATAN MATEMATIKA REALISTIK DI KELAS IV SN NEGERI 2 BANTARWUNI

( PTK Pembelajaran Matematika Siswa Kelas VI SD Negeri Joho 02 Sukoharjo ) SKRIPSI

PENINGKATAN KEMAMPUAN PENALARAN DAN KOMUNIKASI MATEMATIKA MELALUI STRATEGI PROBLEM BASED LEARNING (PBL) UNTUK SISWA KELAS VIII SMP NEGERI 2 BANYUDONO

SKRIPSI Diajukan untuk memenuhi sebagian dari Syarat memperoleh gelar sarjana pendidikan Program Studi Pendidikan Guru Sekolah Dasar

Skripsi Untuk Memenuhi Sebagian Persyaratan Guna Mencapai Derajat Sarjana S-1 Pendidikan Guru Sekolah Dasar. Disusun Oleh :

PENERAPAN MODEL PROBLEM BASED LEARNING

SKRIPSI. Oleh Feri Sofiyantiningsih

IMPLEMENTASI METODE GUIDED

SKRIPSI. Diajukan untuk Memenuhi Sebagian dari Syarat untuk Memperoleh Gelar Sarjana Pendidikan Program Studi Pendidikan Guru Sekolah Dasar.

PENINGKATAN MOTIVASI DAN KOMUNIKASI BELAJAR MATEMATIKA MELALUI PEMBELAJARAN KOOPERATIF TIPE STAD PADA POKOK BAHASAN SISTEM

CHRISTINA INDAH PUSPITA SARI A

Diajukan sebagai Salah Satu Syarat untuk Memperoleh gelar S-1 di Program Studi Pendidikan Matematika

SKRIPSI Diajukan untuk Memenuhi Sebagian dari Syarat Memperoleh Gelar Sarjana Pendidikan Program Studi Pendidikan Guru Sekolah Dasar

PENERAPAN PENDEKATAN GUIDED INQUIRY UNTUK MENINGKATKAN KETERAMPILAN PROSES SISWA KELAS VIIIB DI SMP N 1 SEMANU PADA TEMA CAHAYA DAN MATA SKRIPSI

SKRIPSI Disusun untuk Memenuhi Sebagian Persyaratan Guna Mencapai Derajat Sarjana S-1 Pendidikan Guru Sekolah Dasar

SKRIPSI. Oleh: Manan Andrianto NIM

SKRIPSI Untuk Memenuhi Sebagian Persyaratan Guna Mencapai Derajat S-1 Program Studi Pendidikan Matematika. Disusun Oleh : FAUZIYAH EKA PURNAMASARI

SKRIPSI. Diajukan untuk Memenuhi Sebagian dari Syarat untuk Memperoleh Gelar Sarjana Pendidikan Program Studi Pendidikan Guru Sekolah Dasar

PENINGKATAN KEMAMPUAN PEMECAHAN MASALAH MATEMATIKA SISWA KELAS VIII F MELALUI MODEL PEMBELAJARAN THE POWER OF TWO DI SMP NEGERI 5 PURWOKERTO

Skripsi. Untuk Memenuhi Sebagian Persyaratan Guna Memperoleh Derajat Sarjana S-1 Pendidikan Matematika. Oleh : DIAS RATIH A

IMPLEMENTASI MEDIA WORDWALL UNTUK MENINGKATKAN KEMAMPUAN VOCABULARY DALAM PEMBELAJARAN BAHASA INGGRIS KELAS IV SD N NGADIREJO II KARTASURA SKRIPSI

PENINGKATAN KEMAMPUAN PEMECAHAN SOAL CERITA MATEMATIKA DENGAN STRATEGI PROBLEM BASED LEARNING

SKRIPSI. Diajukan Untuk Memenuhi Sebagian Persyaratan Guna Mencapai Derajat Sarjana S-1 Pendidikan Guru Sekolah Dasar

PENGGUNAAN METODE PEMBELAJARAN MAKE A MATCH

SKRIPSI. Oleh Esti Normalita NIM

PENINGKATAN MOTIVASI DAN AKTIVITAS BELAJAR SISWA MELALUI PENERAPAN METODE PEMBELAJARAN TEBAK KATA PADA MATA PELAJARAN IPS DI SMP N 3 SEWON SKRIPSI

PENERAPAN STRATEGI PEMBELAJARAN PEER LESSON

DENGAN MEDIA GAMBAR DI SDN TAMANAN 03 BONDOWOSO TAHUN PELAJARAN

PENINGKATAN AKTIVITAS DAN PRESTASI BELAJAR SISWA PADA GARIS SINGGUNG LINGKARAN MELALUI MODEL PEMBELAJARAN VAN HIELE

PENINGKATAN MOTIVASI BELAJAR BAHASA INDONESIA MELALUI PENERAPAN METODE ROLE PLAYING PADA SISWA KELAS IV SDN KAYEN 01 PATI TAHUN 2013

PENGARUH PENGGUNAAN MEDIA CD INTERAKTIF TERHADAP MINAT DAN HASIL BELAJAR SISWA DALAM PEMBELAJARAN PKN KELAS VIII DI SMP NEGERI 3 TEMANGGUNG SKRIPSI

MENINGKATKAN KEMANDIRIAN BELAJAR DAN KEMAMPUAN KOMUNIKASI MATEMATIS SISWA KELAS XI APHPP 1 SMK N 1 KALIBAGOR MELALUI PROBLEM BASED LEARNING

PENINGKATAN PEMAHAMAN KONSEP MATEMATIKA MELALUI METODE PEMBELAJARAN TALKING STICK POKOK BAHASAN SEGIEMPAT (PTK Kelas VII SMP Negeri 2 Pacitan)

PENINGKATAN KEMAMPUAN PEMAHAMAN MATEMATIKA DENGAN STRATEGI TEAM ASSISTED INDIVIDUALIZATION BERBASIS LESSON STUDY

IMPLEMENTASI PENDEKATAN PEMBELAJARAN MATEMATIKA REALISTIK DENGAN STRATEGI STUDENT TEAMS ACHIEVEMENT

UPAYA MENINGKATKAN HASIL BELAJAR IPS SISWA KELAS IV MATERI MENGENAL PERMASALAHAN SOSIAL MELALUI METODE DISKUSI DI SD NEGERI KARANGCEGAK

PENINGKATAN MINAT DAN PRESTASI BELAJAR MATEMATIKA MELALUI MODEL PEMBELAJARAN KOOPERATIF TIPE AUDITORY INTELLECTUALLY REPETITION (PTK

PENINGKATAN KOMUNIKASI BELAJAR MATEMATIKA DENGAN PENGGUNAAN STRATEGI PEMBELAJARAN KONTEKSTUAL (PTK

PENINGKATAN KEMANDIRIAN BELAJAR MATEMATIKA MELALUI STRATEGI PEMBELAJARAN AKTIF SURVEY, QUESTION, READ, REFLECT, RECITE, REVIEW

UPAYA PENINGKATAN KEAKTIFAN SISWA DALAM PEMBELAJARAN MATEMATIKA MELALUI STRATEGI MASTERY LEARNING WITH QUIZ TEAM ( PTK

SKRIPSI. Oleh. Yunia Nabila Aziziy NIM

MENINGKATKAN KECERDASAN KINESTETIK MELALUI PERMAINAN MENANGKAP BOLA MEMANTUL PADA ANAK KELOMPOK B TK ABA SAJEN I TAHUN AJARAN 2011/2012

PENERAPAN STRATEGI PEMBELAJARAN PROBLEM BASED LEARNING UNTUK MENINGKATKAN KREATIVITAS PADA MATA. PELAJARAN PKn SISWA KELAS V SD NEGERI II MOJORENO

PENINGKATAN KEMAMPUAN PEMECAHAN MASALAH MATEMATIKA MELALUI STRATEGI PEMBELAJARAN PROBLEM BASED LEARNING

SKRIPSI. Oleh Apriyani NIM

SKRIPSI PENINGKATAN PEMBELAJARAN MENGAWASI MUTU BUSANA MENGGUNAKAN MODEL COOPERATIVE LEARNING TIPE NUMBERED HEADS TOGETHER DI SMK NEGERI 6 YOGYAKARTA

PENINGKATAN KUALITAS PEMBELAJARAN GEOGRAFI MELALUI PENERAPAN MODEL PEMBELAJARAN KOOPERATIF DENGAN TEKNIK TEAMS GAMES TOURNAMENTS

SKRIPSI. Untuk Memenuhi Sebagian Persyaratan Guna Mencapai Derajat S-1 Pendidikan Akuntansi. Disusun Oleh : KHOIRIYAH A.

: INDAH WULANDARI A410

PENERAPAN STRATEGI PEMBELAJARAN LEARNING STARTS WITH A QUESTION

PENGEMBANGAN PERANGKAT PEMBELAJARAN MATEMATIKA REALISTIK PADA POKOK BAHASAN LINGKARAN KELAS VIII SMP SKRIPSI. Oleh Dewi Santi NIM

SKRIPSI. Untuk Memenuhi Sebagian Persyaratan Guna Mencapai Derajat Sarjana S-1. Pendidikan Guru Sekolah Dasar. Diajukan Oleh : YUNI NIM.

SKRIPSI Untuk memenuhi sebagian persyaratan Guna mencapai derajat Sarjana S-1. Program Studi Pendidikan Guru Sekolah Dasar

PENINGKATAN KETERAMPILAN MENULIS DESKRIPSI MELALUI PENERAPAN STRATEGI INFORMATION SEARCH PADA SISWA KELAS IV SD NEGERI 2 UNDAAN LOR KUDUS

MENGURANGI KESALAHAN MENYELESAIKAN SOAL-SOAL PERSAMAAN GARIS LURUS MELALUI PEMBELAJARAN KOOPERATIF TIPE STAD PADA SISWA KELAS VIIIA

SKRIPSI Diajukan untuk Memenuhi Sebagian dari Syarat Memperoleh Gelar Sarjana Pendidikan Program Studi Pendidikan Guru Sekolah Dasar

ANALISIS KEMAMPUAN KONEKSI MATEMATIS SISWA KELAS VII SMP NEGERI 1 KEMBARAN MATERI SEGITIGA DAN SEGIEMPAT

SKRIPSI Untuk Memenuhi Sebagai Persyaratan Guna Mencapai Derajat Sarjana S-1 Program Studi Pendidikan Matematika

PENINGKATAN PERCAYA DIRI SISWA DALAM PEMBELAJARAN MATEMATIKA MATERI KUBUS DAN BALOK DENGAN STRATEGI CONTEXTUAL TEACHING AND LEARNING (CTL)

MENINGKATKAN HASIL BELAJAR MATEMATIKA POKOK BAHASAN VOLUME KUBUS DAN BALOK MELALUI PENDEKATAN BELAJAR TUNTAS

Diajukan oleh: HANIFAH

SKRIPSI. Untuk memenuhi sebagian persyaratan. Guna mencapai derajat Sarjana S-1. Program Studi Pendidikan Matematika. Oleh: ENI NURYATI A

PENERAPAN MODEL PEMBELAJARAN KOOPERATIF TIPE MAKE A MATCH

PENINGKATAN AKTIVITAS BELAJAR IPA MELALUI PENDEKATAN PEMBELAJARAN SAVI PADA SISWA KELAS IV SD NEGERI 01 ANGGASWANGI GROBOGAN TAHUN AJARAN 2012/2013

SKRIPSI. Untuk Memenuhi Sebagian Persyaratan Guna Mencapai Derajat Sarjana S-1 Program Studi Pendidikan Akuntansi. Disusun Oleh:

(PTK Pembelajaran Matematika Kelas VIII Semester Genap. SMP Negeri 2 Colomadu Karanganyar Tahun Ajaran 2012/2013) SKRIPSI

PENERAPAN MODEL PEMBELAJARAN KOOPERATIF TIPE STAD DENGAN MEDIA VCD UNTUK MENINGKATKAN PRESTASI BELAJAR MATEMATIKA

PENERAPAN METODE QUIZ TEAM UNTUK MENINGKATKAN KEAKTIFAN DAN HASIL BELAJAR SISWA KELAS V PADA MATA PELAJARAN IPA

PENINGKATAN MOTIVASI DAN HASIL BELAJAR IPA TENTANG PERUBAHAN WUJUD BENDA MELALUI METODE INKUIRI BAGI SISWA KELAS IV SDN I NGEMPLAK TAHUN 2013/2014

PENERAPAN MODEL SCRAMBLE

Transkripsi:

UPAYA MENINGKATKAN KEMAMPUAN PEMECAHAN MASALAH MATEMATIKA SISWA PADA POKOK BAHASAN GARIS SINGGUNG LINGKARAN KELAS VIII A SMP NEGERI 2 PACITAN SKRIPSI Diajukan kepada Fakultas Matematika dan Ilmu Pengetahuan Alam Universitas Negeri Yogyakarta untuk Memenuhi Sebagian Persyaratan guna Memperoleh Gelar Sarjana Pendidikan Sains Disusun oleh: ASHFIHANI 04301244012 JURUSAN PENDIDIKAN MATEMATIKA FAKULTAS MATEMATIKA DAN ILMU PENGETAHUAN ALAM UNIVERSITAS NEGERI YOGYAKARTA 2011

ii

iii

PERNYATAAN Yang bertanda tangan di bawah ini saya : Nama : Ashfihani NIM : 04301244012 Program Studi : Pendidikan Matematika Fakultas : Matematika dan Ilmu Pengetahuan Alam Judul Penelitian : Upaya Meningkatkan Kemampuan Pemecahan Masalah Matematika Siswa pada Pokok Bahasan Garis Singgung Lingkaran Kelas VIII A SMP Negeri 2 Pacitan Menyatakan bahwa penelitian ini adalah hasil pekerjaan saya sendiri dan sepanjang pengetahuan saya tidak berisi materi yang telah dipublikasikan atau ditulis oleh orang lain atau telah dipergunakan dan diterima sebagai persyaratan penyelesaian studi pada perguruan tinggi lain, kecuali sebagai acuan atau kutipan dengan mengikuti tata penulisan karya ilmiah yang telah lazim. Yogyakarta, Mei 2011 Yang menyatakan, Ashfihani NIM. 04301244012 iv

MOTTO Sesungguhnya setelah kesulitan itu ada kemudahan. Maka apabila kamu telah selesai (dari suatu urusan) kerjakanlah dengan sungguh-sungguh (urusan) yang lain. (Q.S. Al-Insyirah: 6-7) Kekayaan yang sebenarnya adalah kesyukuran kepada Sang Pencipta dengan apa yang sudah kita dapatkan. (Mario Teguh) v

PERSEMBAHAN Karya ini saya persembahkan untuk: Mama dan Mimi tercinta... Terimakasih untuk cinta, kasih sayang, pengorbanan, dukungan, pengertian dan kesabaran yang sangat besar untuk Yayu. Nasihat dan do a yang tiada pernah henti untuk Yayu, semoga kelak Yayu bisa membalasnya. Aa Dudi dan Ade Nisa... Terimakasih untuk persaudaraan, kasih sayang, do a, dukungan, pengorbanan dan perhatian yang kalian berikan selama ini. Yayu sangat bersyukur mempunyai kalian. Sahabat-sahabatku: Inda dan Ita Moo... Terimakasih untuk kebersamaan, perhatian, bantuan dan dukungannya. Nita, Atni, Irma, Mala, Hana, Bu Tia... Terimakasih untuk persahabatan dan keceriaannya. Semoga ukhuwah kita tetap terjaga baik. Indri dan Heri... Terimakasih untuk persahabatan, bantuan, dukungan dan nasihatnya. Lili... Terimakasih untuk motivasinya. Teman-teman kos, mba Is, mba Eki, Puput, Anik, Titis, Desi, Tuti, Iie, Ita, Atik, Yugie, Yogie, Epitha, Ririn, Santi, Vita, Desta... Terimakasih untuk semangat, dukungan, bantuan, kebersamaan dan keceriaannya. vi

UPAYA MENINGKATKAN KEMAMPUAN PEMECAHAN MASALAH MATEMATIKA SISWA PADA POKOK BAHASAN GARIS SINGGUNG LINGKARAN KELAS VIII A SMP NEGERI 2 PACITAN Oleh: Ashfihani NIM. 04301244012 ABSTRAK Penelitian ini bertujuan meningkatkan kemampuan pemecahan masalah matematika siswa pada pokok bahasan garis singgung lingkaran kelas VIII A SMP Negeri 2 Pacitan melalui diskusi kelompok kecil dengan pemberian LKS. Penelitian ini merupakan Penelitian Tindakan Kelas (PTK) yang dilakukan secara kolaboratif antara guru matematika SMP Negeri 2 Pacitan dan peneliti. Subjek penelitian ini adalah siswa kelas VIII A SMP Negeri 2 Pacitan yang berjumlah 31 siswa. Penelitian ini dilaksanakan dalam 2 siklus, siklus I terdiri dari 3 pertemuan dan siklus II terdiri dari 2 pertemuan. Instrumen penelitian terdiri dari peneliti sebagai instrumen utama, lembar observasi, pedoman wawancara, catatan lapangan, tes siklus dan dokumentasi. Didapat hasil penelitian sebagai berikut. (1) Pelaksanaan pembelajaran matematika menggunakan metode diskusi kelompok kecil dengan pemberian LKS di SMP Negeri 2 Pacitan yang dapat meningkatkan kemampuan pemecahan masalah matematika: (a) guru membagi kelas menjadi 8 kelompok kecil dengan masing-masing kelompok beranggotakan 3-4 siswa, (b) siswa diberi masalah yang dituangkan dalam lembar kegiatan siswa, (c) siswa berdiskusi dan berpartisipasi aktif dalam kelompoknya masing-masing untuk menyelesaikan masalah yang diberikan guru, (d) guru memonitor dan membimbing siswa dalam tiap kelompok jika siswa menemui kesulitan, (e) siswa mempresentasikan hasil pengerjaan LKS di depan kelas, (f) guru dan siswa bersama-sama menyimpulkan materi. (2) Kemampuan pemecahan masalah matematika yang dicapai siswa meningkat ditunjukkan dengan: rata-rata nilai tes siswa mengalami peningkatan dari 49,97 pada siklus I menjadi 69,32 pada siklus II dan persentase skor rata-rata tiap aspek kemampuan pemecahan masalah matematika terhadap skor maksimal tiap aspek kemampuan pemecahan masalah matematika ada kenaikan dari siklus I ke siklus II, yaitu: (a) kemampuan memahami masalah dari 68,09% pada siklus I menjadi 84,67% pada siklus II, (b) kemampuan merencanakan pemecahan masalah dari 43,78% pada siklus I menjadi 61,79% pada siklus II, (c) kemampuan menyelesaikan masalah dari 44,22% pada siklus I menjadi 66,18% pada siklus II, (d) kemampuan menafsirkan solusinya dari 35,48% pada siklus I menjadi 60,20% pada siklus II. vii

KATA PENGANTAR Puji syukur senantiasa penulis panjatkan kehadirat Allah SWT atas segala limpahan rahmat dan karunia-nya, sehingga penulis dapat menyelesaikan tugas akhir skripsi ini. Sholawat serta salam semoga tercurah kepada junjungan kita Nabi Muhammad SAW beserta keluarga dan para sahabat. Penulis menyadari sepenuhnya bahwa tanpa bantuan dari berbagai pihak, tidak akan mungkin penulis dapat menyelesaikan penulisan skripsi ini. Oleh karena itu, pada kesempatan ini penulis ingin mengucapkan terima kasih yang sebesar-besarnya kepada: 1. Bapak Dr. Ariswan selaku Dekan FMIPA Universitas Negeri Yogyakarta, 2. Bapak Dr. Hartono selaku Ketua Jurusan Pendidikan Matematika FMIPA Universitas Negeri Yogyakarta, 3. Bapak Tuharto, M.Si selaku Ketua Program Studi Pendidikan Matematika FMIPA Universitas Negeri Yogyakarta yang telah memberikan izin dalam penyusunan skripsi ini, 4. Bapak H. Sukirman, M.Pd selaku pembimbing I bersama dengan Ibu Kana Hidayati, M.Pd selaku pembimbing II yang telah berkenan meluangkan waktunya untuk membimbing penulis dengan sabar mulai dari penyusunan proposal hingga selesainya skripsi ini, 5. Seluruh dosen Jurusan Pendidikan Matematika FMIPA yang telah memberikan ilmunya, viii

6. Ibu Dra. Eko Warsi Trikorani R, M.Pd selaku Kepala SMP Negeri 2 Pacitan yang telah memberikan izin dan kesempatan untuk mengadakan penelitian, 7. Bapak Triyanto, S.Pd selaku guru mata pelajaran matematika kelas VIII A SMP Negeri 2 Pacitan atas bimbingan dan bantuannya dalam pelaksanaan penelitian, 8. Siswa-siswi kelas VIII A SMP Negeri 2 Pacitan atas kerjasamanya selama pelaksanaan penelitian, 9. Semua pihak yang tidak mungkin penulis sebutkan satu per satu yang telah turut membantu penyelesaian skripsi ini. Penulis menyadari adanya keterbatasan kemampuan, pengetahuan dan pengalaman sehingga dalam penyusunan skripsi ini masih terdapat banyak kekurangan. Oleh karena itu, penulis mengharap kritik dan saran yang bersifat membangun dari berbagai pihak. Besar harapan penulis semoga skripsi ini dapat bermanfaat bagi pembaca. Yogyakarta, Mei 2011 Ashfihani ix

DAFTAR ISI Halaman HALAMAN JUDUL i HALAMAN PERSETUJUAN ii HALAMAN PENGESAHAN. iii HALAMAN PERNYATAAN. iv HALAMAN MOTTO.. v HALAMAN PERSEMBAHAN.. vi ABSTRAK vii KATA PENGANTAR. viii DAFTAR ISI x DAFTAR TABEL xii DAFTAR GAMBAR... xiii DAFTAR LAMPIRAN xiv BAB I. PENDAHULUAN A. Latar Belakang Masalah... 1 B. Identifikasi Masalah. 5 C. Pembatasan Masalah 5 D. Rumusan Masalah 6 E. Tujuan Penelitian. 6 F. Manfaat Penelitian... 6 BAB II. KAJIAN PUSTAKA A. Belajar.. 8 B. Pembelajaran Matematika... 9 C. Kemampuan Pemecahan Masalah... 11 D. Pembelajaran Kooperatif... 15 E. Metode Diskusi Kelompok Kecil. 18 F. Kerangka Berfikir 23 G. Hipotesis Tindakan.. 25 x

BAB III. METODE PENELITIAN A. Jenis Penelitian. 26 B. Setting Penelitian. 26 C. Desain Penelitian... 26 D. Perangkat Pembelajaran dan Instrumen Penelitian... 30 E. Teknik Pengumpulan Data.. 33 F. Teknik Analisis Data... 34 G. Indikator Keberhasilan. 36 BAB IV. HASIL PENELITIAN DAN PEMBAHASAN A. Deskripsi Pelaksanaan Penelitian 37 1. Pelaksanaan Tindakan Siklus I.. 38 1) Pertemuan Pertama.. 38 2) Pertemuan Kedua 43 3) Pertemuan Ketiga 48 4) Tes Siklus I... 52 5) Refleksi 54 2. Pelaksanaan Tindakan Siklus II. 55 1) Pertemuan Pertama.. 55 2) Pertemuan Kedua 59 3) Tes Siklus II 62 4) Refleksi 64 B. Pembahasan.. 64 C. Keterbatasan Penelitian... 70 BAB V. KESIMPULAN DAN SARAN A. Kesimpulan.. 72 B. Saran. 73 DAFTAR PUSTAKA... 75 LAMPIRAN.. 78 xi

DAFTAR TABEL Tebel 1. Langkah-langkah Model Pembelajaran Kooperatif 17 Tabel 2. Kualifikasi Hasil Tes Siklus... 36 Tabel 3. Tabel 4. Tabel 5. Tabel 6. Jadwal Pelaksanaan Pembelajaran Matematika di Kelas VIII A... 37 Halaman Hasil Analisis Tes Siklus I dan II berdasarkan nilai ratarata tes siklus... 66 Hasil Analisis Tes Siklus I dan II berdasarkan kualifikasi hasil tes siklus... 67 Hasil Analisis Aspek-aspek Kemampuan Pemecahan Masalah berdasarkan Tes Siklus I dan II..... 69 xii

DAFTAR GAMBAR Gambar 1. Desain Penelitian Hopkins.. 27 Gambar 2. Siswa berdiskusi dalam kelompok.. 40 Gambar 3. Siswa mempresentasikan hasil diskusi... 45 Gambar 4. Contoh hasil jawaban siswa pada LKS 1 46 Gambar 5. Siswa berdiskusi dalam kelompok.. 50 Gambar 6. Guru memonitor kegiatan siswa dalam kelompok.. 50 Gambar 7. Contoh hasil jawaban siswa pada LKS 2 51 Gambar 8. Siswa mengerjakan tes siklus I... 53 Gambar 9. Contoh hasil jawaban siswa pada tes siklus I. 54 Gambar 10. Siswa berdiskusi dalam kelompok.. 57 Gambar 11. Siswa berdiskusi dalam kelompok.. 60 Gambar 12. Siswa mempresentasikan hasil diskusi... 61 Gambar 13. Contoh hasil jawaban siswa pada tes siklus II 63 Gambar 14. Gambar 15. Gambar 16. Gambar 17. Gambar 18. Gambar 19. Grafik nilai hasil tes siklus siswa... Diagram persentase hasil tes siklus I berdasarkan nilai rata-rata tes siklus... Diagram persentase hasil tes siklus II berdasarkan nilai rata-rata tes siklus... Diagram persentase hasil tes siklus I berdasarkan nilai Halaman kualifikasi hasil tes... 67 Diagram persentase hasil tes siklus II berdasarkan nilai kualifikasi hasil tes... 68 Grafik persentase aspek-aspek kemampuan pemecahan masalah matematika... 68 65 66 67 xiii

DAFTAR LAMPIRAN Halaman Lampiran A 1. Rencana Pelaksanaan Pembelajaran.. 78 2. Lembar Kegiatan Siswa. 92 3. Kunci Jawaban dan Pedoman Penskoran Jawaban pada Lembar Kegiatan Siswa... 113 4. Tugas Individu... 127 5. Kunci Jawaban dan Pedoman Penskoran Jawaban pada Tugas Individu... 132 Lampiran B 1. Lembar Observasi Proses Pemecahan Masalah Oleh Siswa... 138 2. Kisi-kisi Pedoman Wawancara.. 139 3. Pedoman Wawancara... 140 4. Kisi-kisi Penulisan Soal Tes Siklus... 141 5. Tes Siklus... 143 6. Kunci Jawaban dan Pedoman Penskoran Jawaban pada Tes Siklus.. 145 Lampiran C 1. Hasil Observasi Proses Pemecahan Masalah Oleh Siswa... 154 2. Hasil Wawancara...... 174 3. Hasil Catatan Lapangan. 177 4. Hasil Tes Siklus.. 188 5. Hasil Analisis Tes Siklus... 189 6. Hasil Analisis Aspek-aspek Kemampuan Pemecahan Masalah Siswa berdasarkan Hasil Tes Siklus I dan II.. 191 7. Hasil Analisis LKS. 192 8. Contoh Hasil Jawaban Tes Siklus Siswa... 194 9. Daftar Nama Kelompok Kelas VIII A... 195 xiv

Lampiran D 1. Surat Keputusan Penunjukan Dosen Pembimbing. 2. Surat Permohonan Izin Penelitian.. 3. Surat Keterangan Telah Penelitian. 4. Surat Keputusan Penunjukan Dosen Penguji. 196 197 198 199 xv