СӨЖ. схемасы» «Астана Медицина Университеті» АҚ. Кафедра: Медбиофизика курсымен информатика, математика кафедрасы

Transkripsi

1 «Астана Медицина Университеті» АҚ Кафедра: Медбиофизика курсымен информатика, математика кафедрасы СӨЖ Тақырыбы: «Бульдік алгебра және компьютердің логикалық схемасы» Орындаған: Ибраева Т. Жанбырбай Е. Елтай А. Жаркимбекова А. Тексерген: Жунисова У.М. Топ: 122 Мамандығы: Жалпы медицина Астана 2015

2 МАЗМҰНЫ 1. Кіріспе Негізгі бөлім Бульдік алгебра Математикалық логиканың негізгі функциялары Және эелементі Немесе элементі Емес элементі Логикалық функцияларының кестесінің мәндері Типтік логикалық қүрылғылар ЦЭМ және АЭМ негізгі элементтері Қорытынды Қолданылған әдебиет...29

3 КІРІСПЕ Информатика - ақпаратты зерттеу, оның қасиеттерін білу, өлшеу жөніндегі ғылым саласы. Сонымен қатар ол - ақпаратты сақтаудың, тасымалдаудың, іздеудің жеңіл және тиімді түрлерін қарастыратын, ақпараттың құрылымын, жалпы қасиеттерін зерттейтін де ғылым. Компьютерлік техника - ақпараттарды өңдеуде қолданылатын амалдар ішіндегі ең маңыздысы. Бұл медицина мен денсаулық сақтау саласындағы көптеген есептерді (емдеу, алдын алу, жасанды мүшелер жасау және де басқару міндеттерді) шешу барысында тиімді қолданылады. Медицинаға информатика бірнеше салыстырмалы тәуелсіз бағытта ене бастаған. Бұлардың ең маңыздысы: лабораториялық диагностика, медициналық кибернетика, медицина аппараттарын жасау. Компьютер- бұл ақпаратты іздеуге, жинауға, сақтауға, өңдеуге және сандық пішімде пайдалануға арналған құрылғы.

4 2 НЕГІЗГІ БӨЛІМ 2.1. Бульдік алгебра Буль алгебрасы, буль торы ішінара реттелген жиынның арнаулы түрі. Егер жиынның ең үлкен элементі 1 (Буль алгебрасының бірлігі), ең кіші элементі 0 (Буль алгебрасының нөлі) болса және әрбір х элементі мен оның толықтыру элементі Сх: sup {x, Cx}=1, іnf {x, Cx}=0 қатынастарын қанағаттандырса, онда Буль алгебрасы дистрибутивтік тор деп аталады. Sup және іnf операциялары әдетте \/ таңбаларымен, кейде /\ таңбаларымен белгіленеді. Мұнан олардың жиын теориясындағы бірігу және қиылысу операцияларымен ұқсастығы көрінеді. Сх кейде х болып жазылады. Буль алгебрасында кез келген элементтің толықтыруы біреуақ болады. Буль алгебрасының аксиомаларында жиын, оқиға және пікір ұғымдарының арасындағы ұқсастық бейнеленген. Буль алгебрасында С,, сияқты негізгі операциялардан басқа операциялар да анықталған болуы мүмкін. Солардың ішінде төмендегідей симметриялық айырма операциясы ерекше маңызды: х+2у=(х Су) (у Сх). Бұл х у, x-у деп те жазылады. Кез келген Буль алгебрасы +2 ( қосу ) және ( көбейту ) операциялары орындалатын бірлігі бар буль сақинасы болып табылады. Буль алгебрасы ағылшын математигі Дж. Бульдің ( ) еңбектерінде (1847, 1854) символикалық логиканың аппараты ретінде пайда болды. Кейіннен ол математиканың әр түрлі саласында (ықтималдық теориясы, топология, функционалдық талдау, т.б.) кеңінен қолданылды. Электронды есептеуіш машиналары берілген программа бойынша есептеу амалдарын орындауға арналған құрылғы. Электрондық машина - дегеніміз ақпаратты жеткізетін, сақтайтын, өңдейтін электрондық аспап. Бұл машиналардың электрондық деп аталатын себебі олар электрондық элементтерден құралған. Әрбір элемент ақпаратты өңдеу немесе сақтаудың белгілі бір функциясын атқарады. Мұндай элементтер жиынтығы - интегралдық схема болып табылады. Есептеуіш машиналарда сандармен орындалатын математикалық амалдар, электр токтарының немесе кернеулердің әр түрлі түрленуімен алмастырылады. Жай электр тогының көмегімен қосу, азайту және т.б.

5 математикалық амалдарды орындауға болады. Есептеуіш машиналар қарапайым амалдарды орындайтын бөлек элементтерден құралады. Элемент ол әдетте электрондық схема. Есептеуіш машиналардың барлық элементтерін атқаратын қызметтеріне байланысты топтарға бөлуге болады: логикалық, есте сақтаушы, күшейтетін және арнайы элементтер. «Логикалық элемент» деп аталуының себебі, жеке дара элементтің анықталған байланысты жүзеге асыруға мүмкіншілік беруінде немесе жеке логикалық функцияны орындауында. Логика бұл адам ойлауының түрлері мен заңдары туралы, оның ішінде дәлелдеуге болатын пікірлердің заңдылықтары туралы ғылым. Пікір дегеніміз жалған немесеақиқат болуы мүмкін қандай да бір пайымдау. Математикалық логиканың саласы пікірлер алгебрасын алғаш рет XIX ғасырдың ортасында ағылшын математигі Джордж Буль өз еңбектерінде пайдаланған. Логика алгебрасының математикалық аппараты компьютердің аппараттық құралдарының жұмысын сипаттауға өте қолайлы, өйткені компьютердің негізі екілік санау жүйесі болып табылады, онда екі цифр: 0 мен 1 қолданылады. Бұл компьютердің бір ғана құрылғылары екілік санау жүйесінде ұсынылған сандық ақпаратты да, логикалық айнымалыларды да өңдеу және сақтау үшін қолданыла алады дегенді білдіреді. Демек, компьютерді конструкциялағанда, оның логикалық функциялары мен схемаларының жұмысы айтарлықтай жеңілденеді және қарапайым логикалық элементтердің саны азаяды. Компьютердің негізгі тораптары ондаған мың осындай логикалық элементтерден тұрады. 2.2 Компьютердің логикалық элементтері Деректер мен командалар ұзындығы мен құрылымы әр түрлі екілік тізбектер түрінде беріледі. Компьютердің электрондық құрылғыларында екілік бірлік екілік нөлге қарағанда, кернеудің жоғары деңгейімен кодталады. Компьютердің логикалық элементі элементар (қарапайым) логикалық функцияны жүзеге асыратын электрондық логикалық схеманың бөлігі. Компьютердің логикалық элементтері дегеніміз ЖӘНЕ, НЕМЕСЕ, ЕМЕС электрондық схемаларын айтамыз.

6 Бұл схемалардың көмегімен компьютер құрылғыларының жұмысын сипаттайтын кез келген логикалық функцияны жүзеге асыруға болады. Логикалық өрнектер электрондық схемалар құрудың басты негізі. Әдетте, вентильдердің екіден сегізге дейін кірісі және бір немесе екі шығысы болады. Вентильдердегі «1» және «0» болатын екі логикалық жағдайды көрсету үшін оларға кірістік және шығыстық сигналдарында кернеудің белгіленген екі деңгейінің бірі сәйкес болады. Әдетте жоғарғы деңгей «ақиқат» (1) мәніне, ал төменгі деңгей «жалған» (0) мәніне сәйкес болады. Әрбір логикалық элементтің өзінің логикалық функциясын көрсететін шартты белгісіболады. Бұл күрделі логикалық схемаларды жазуды және түсінуді жеңілдетеді. Әрбір логикалық амал үшін ақиқат кестесі қолданылады. Ақиқаттық кестесі бұл логикалық операцияның кестелік түрде ұсынылуы. Логикалық элементтердің жұмысын ақиқаттық кестелердің көмегімен сипаттайды. Компьютердің негізгі бөліктерін құрайтын әртүрлі интегралдық микросхемалардың арғы физикалық түбірі-осы күрделі логикалық өрнектер болып табылады. 2.3 Және элемент Конъюнкция (лат. conjunctіo одақ, байланыс) логикалық байланымдар, екі пікірдің бірігуінен логикалық және жалғауы арқылы пікір құратын логикалық операция (символдық жазылуы: ALB). Ақиқат пікірді (1) бірмен, ал жалған пікірді нольмен (0) белгілейік. Екі пікірдің конюнкциясын «&» немесе «^» таңбаларымен белгілейік. Екі пікірдің коньюнкциясын логикалық көбейту ережесімен жазуға (табуға) болады: 0*0=0 (екі пікірде жалған және күрделі пікірде жалған); 0*0=0 (бірінші пікір жалған, екінші жалған, күрделі пікір жалған); 1*0=0 (бірінші пікір ақиқат, екінші-жалған, күрделі пікір жалған); 1*1=1 (екі пікірде ақиқат және күрделі пікірде ақиқат). Техника жүзінде, коньюнкция коньюнктор деп аталатын құрылғысымен іске асырылуы мүмкін.

7 Коньюнктордың қарапайым моделі болып, бірнеше электрлік кілттердің (k 1,k 2 ) 1-суреттегі тізбектеліп қосылуы табылады. Бұл жағдайда қарапайым ақиқат пікірге кілттің тұйықталуы, ал ақиқат күрделі пікірге Л жанып тұрған электр шамы сәйкес келеді. Логикалық элемент коньюнкторды жартылай өткізгішті диоттарда жүзеге асыруға болады. 2-суретте үш қарапайым пікірге есептелген жартылай өткізгіштік схема көрсетілген. Ақиқат пікірге үлкен потенциал сәйкес келеді, ал жалған пікірге кіші потенциал сәйкес келеді. Е нүктесіне потенциал қосылған; егер барлық диодтарға осындай потенциал қосылса (А,В және С нүктелері), онда тізбекте ток болмайды және Д нүктесінің потенциалы Е нүктесіндегідей, яғни үлкен болады. Бұл күрделі пікірдің ақиқат болуына сәйкес келеді. Егер, ең болмағанда бір диотқа аз потенциал қосылса (жалған пікір), онда диод арқылы ток өтеді, ол R резисторы арқылы өтеді. Сөйтіп, Д нүктесінің потенциалы азайып қалады. Бұл күрделі пікірдің жалған болуына сәйкес келеді. Осылай құрылған күрделі пікір оған енетін барлық пікірлер ақиқат болғанда және тек сол жағдайда ақиқат, ал қалған жағдайлардың бәрінде жалған болады. Белгіленуі:, алгебрадағы көбейту секілді логикалық көбейту белгісі жазылмауы мүмкін:, 1-кесте; Бинарлық конъюнкциясының ақиқаттық таблицасы: Және элементінің көмегімен қарапайым екі Х1 мен Х2 айтылымдарының бір құрамдасқа бірігуі логикалық көбейту немесе конъюнкция (латынша conjunction-біріктіру), ал операцияның нәтижесі логикалық көбейтінді деп аталады. Белгіленуі: Х1ÙХ2, Х1&Х2, Х1 Х2, Х1 AND Х2, Х1 және Х2

8 Және схемасы екі немесе одан көп логикалық мәндерінің конъюнкциясын жүзеге асырады. Құрылымдық схемаларда екі кірісі бар. Және схемасының шартты белгіленуі төмендегі 4- суретте көрсетілген. Және схемасының барлық кірістерінде бірлік болғанда, тек сонда ғана оның шығуында бірлік болады. Ал кірістердің ең болмаса біреуінде нөл болса, онда шығуында да нөл болады. 2-кесте: Схемасының ақиқаттық кестесі Кіріс Шығыс Х Х Пікірдің екеуі де ақиқат болғанда, Х1 және Х2 конъюнкциясы ақиқат. Х1 немесе Х2 пікірлерінің бірі немесе екеуі де жалған болса, онда Х1 және Х2 конъюнкциясы жалған болады. Техника жүзінде, конъюнкция конъюнктор деп аталатын құрылғысының көмегімен іске асырылады. Конъюнтордың қарапайым моделі болып, бірнеше электрлік кілттердің тізбектеліп қосылуы табылады.бұл жағдайда қарапайым ақиқат пікірге кілттің тұйықталуы, ал ақиқат күрделі пікірге жанып тұрған электр шамы сәйкес келеді. Егер конъюктордың кірісінде 1 болса, шығуында 1 болады. Бұл физикалық тұрғыдан қосылғыштарды тізбектей жалғануы арқылы сипатталады. У

9 1-сурет: Және логикалық элементі 2.4 Немесе элементі ДИЗЪЮНКЦИЯ (Disjunction) - 1) тек екі аргументінің мәні бір мезгілде «жалған» болған кезде ғана мәні «жалған болатын екі айнымалының бүл функциясы. Логикалық «қосу» операциясьша барабар; 2) «немесе» Белгіленулері:. 3-кесте: Ақиқаттық таблицасы Ақиқаттық таблицасы Біріктіруші мағынада қолданылатын НЕМЕСЕ элементінің көмегімен қарапайым Х1 және Х2 айтылымдарының бір құрамдасқа бірігуі логикалық қосу немесе дизъюнкция (латынша disjunction-бөлу), ал

10 операцияның нәтижесі логикалық қосынды деп аталады. Белгіленуі: Х1ÚХ2, Х1\Х2, Х1+Х2, Х1 OR Х2, Х1 немесе Х2. Немесе схемасы екі немесе одан көп логикалық мәндерінің дизъюнкциясын жүзеге асырады. Құрылымдық схемаларда екі кірісі бар немесе схемасының шартты белгіленуі төмендегі 5- кестеде көрсетілген. Немесе схемасының кірісінің ең болмаса біреуінде бірлік болғанда, оның шығуында да бірлік болады 5-кесте: Немесе схемасының ақиқаттық кестесі Кіріс Шығыс Х 1 Х 1 У Х1 немесе Х2 пікірлерінің ең болмағанда біреуі ақиқат болғанда, Х1 және Х2 дизъюнкциясы жалған Х1 және Х2 пікірлерінің екеуі де жалған болғанда, Х1 және Х2 дизъюнкциясы жалған. Техника жүзінде, дизъюнкция дизъюнктор деп аталатын құрылғының көмегімен іске асырылады. Дизъюнктор қарапайым моделі болып, бірнеше электрлік кілттердің параллель қосылуы болып табылады. Бұл жағдайда акиқат қарапайым пікірге кілттің тұйықталған күйі, ал күрделі ақиқат пікірге жанып тұрған электр шамы сәйкес келеді. Көрініп тұрғандай, бір тұйық кілт болғанның өзінде де, шам жанып тұрады. Дизъюнктордың шығысында 1 болады, егер ең болмағанда кірісінің біреуінде 1 болғанда. Бұл физикалық тұрғыдан қосылғыштардың параллель жалғануы арқылы сипатталады. Дизьюнкция «+» таңбаларымен белгіленеді, ол немесе деп оқылады. Екі пікірдің дизьюнкциясы логикалық қосу ережесі болып жазылады: 0+0=0 (екі пікірде жалған, және күрделі пікірде жалған);

11 0+1=1 (бір пікір жалған, екіншісі-ақиқат, күрделі пікір ақиқат); 1+0=1 (бір пікір ақиқат, екіншісі-жалған, күрделі пікір ақиқат); 1+1=1 (бір пікір ақиқат және күрделі пікірде ақиқат) Дизьюнктордың қарапайым моделі болып бірнеше электр кілттерінің (k 1,k 2,k 3 ) (6-сурет) паралель қосылуы болып табылады. Бұл жағдайда ақиқат қарапайым пікірге кілттің тұйықталған күйі, ал күрделі ақиқат пікірге Л жанып тұрған электр шамы сәйкес келеді. Көрініп тұрғандай, бір тұйық кілт болғанның өзінде де, шам жанып тұрады. Логикалық элемент дизьюнкторды жартылай өткізгіштік диодтарда іске асыруға болады. А,В және С нүктелердің ең болмағанда біреуіне үлкен потенциал берілсе, онда сәйкестелетін диод арқылы ток өтеді, резисторға кернеу түседі де, Д нүктесінің потенциалы Е нүктесіне қарағанда үлкейеді (нольге қарағанда). Бұл күрделі пікірдің ақиқат болуына сәйкес келеді. Егер барлық қарапайым пікірлер жалған болса, онда диодта Д нүктесіндегідей аз потенциал болады. Ток болмай, Д нүктесінде потенциал төмен болса, ол күрделі пікірдің жалған болуына сәйкес келеді. 2-сурет: Немесе логикалық элементі 2.5 Емес элементі Терістеу Гегель диалектикасында нысанның дамуы үдерісінің екінші сатысының сипаттамасы, яғни бір

12 заттың басқа затқа айналу үдерісі, осы үдеріс барысында бірінші заттың өзгеріп, екінші заттың құрамындағы тәуелді элемент күйіне көшуі, оның бастапқы күйге шендесуі. Терістеу (Отрицание; negation) - 1.нәтижесі операндтың бульдік мөніне қарама-қарсы бульдік мәнге ие бір орынды бульдік операция; 2.айтылған ойға қарама-қарсы ой, яғни айтылған ойды теріске шығару. Терістеу операторы емес терістеудің логикалық операциясын анықтайтын символ. Not-пен, тұжырым алдандағы немесе және -- тұжырым үстінен сызылып белгіленуі мүмкін. Бастапқы пікір жалған болғанда, терістеу-ақиқат. Бастапқы пікір ақиқат болғанда, терістеу-жалған.бұны физикалық тұрғыдан қалыпты тұйық реленің (серіппе астылық) көмегімен іске асырауға болады. Орамға реле ток берген кезде (кіріс сигналы 1-ге тең), реле жұмыс істей бастайды және байланысты ажыратады. Егер тізбекте ток болмаса, онда ол тұйықталады. Қарапайым Х айтылымына ЕМЕС шылауын қосу логикалық терістеу операциясы немесе инверсия деп аталады. Белгіленуі: Х, ØХ, NOT Х, Х ЕМЕС Емес схемасы терістеуді жүзеге асырады. Бұл схеманың Х кірісі мен 12РӨ'> шығуының X = 12РӨ'> арасындағы байланысты қатынасымен жазуға болады, мұндағы «х емес» немесе «х инверсиясы» деп оқылады. Бұл схеманың кірісінде 0 болса, шығуында 1 болады. 6-кесте: Емес схемасының ақиқаттық кестесі Кіріс Шығыс Х У Символдық ЕМЕС логикалық функцясы символ үстінен сызықшамен белгіленеді: А («А емес» деп оқылады). Егер А ақиқат (А=1), мысалы «Науқас ангинамен ауырады», онда А-жалған (А=0): «Науқас ангинамен ауырмайды». Егер А жалған (А=0),онда А ақиқат. Логикалық элемент, ЕМЕС логикалық

13 функциясын іске асыратын құрылғы инвертор деп аталады. Қазіргі ЦЕМ-дың логикалық элементтері интегралдық схемаларда жасалады немесе үлкен интегалдық схемаларда. Интегралдық технологияның дамуы жоғарыда көрсетілген схемаларға қарағанда, едәуір күрделі логикалық схемаларды құрастыруға мүмкіндік береді. 3-сурет: Емес логикалық элементі 2.6 Логикалық функциялардың кестесінің мәндері Логикалық өрнектің нәтижесі ақиқат (True) немесе жалған (False) болады. Логикалық өрнек логикалық тұрақты, логикалық айнымалы, логикалық функциялардан, қатынас және логикалық амалдардан, жақшалардан құралады. Қатынас амалдары (=, < >,<, >, <=, >=) екі арифметикалық өрнектің нәтижелерін салыстырып, ақиқат немесе жалған екендігін анықтайды. Мысалы: 14<11+3- ақиқат, себебі алдымен арифметикалық өрнектер есептелініп, сонан соң нәтиже салыстырылады. Салыстырылатын шамалар файлдық типтен басқа кез келген типте болады.

14 Логикалық амалдарға қатысты шамалардың типі логикалық болуы қажет. Берілген кестеде Паскальда қолданылатын логикалық амалдар көрсетілген. Амалдардың орындалу басымдылығы: not, and, or. Паскальда логикалық логикалық амалдар қатынас амалдарынан бұрын орындалады. Мысалы, А<10 and B<100 өрнегінде алдымен «10 and B» амалы орындалуы керек, логикалық амал логикалық типті шамалармен орындалатын болғандықтан, бұл жерде қателік туады, сондықтан амалдардың орындалу ретін жақшамен көрсеткен жөн, яғни былай жазған дұрыс: ( A<10) and (B<100). Математикада жиі кездесетін қос теңсіздікпен берілген өрнекті жақша мен логикалық and амалы көмегімен логикалық өрнек түрінде: мысалы, 1<=x<=50 былайша (1<=x) and (x<=50) түрінде жазылады. Программалау тілдерінде логикалық өрнектер шартты операторлардың жұмысын ұйымдастыруда пайдаланылады. 2.7 Типтік логикалық қүрылғылар Бұлардан басқа да логикалық алгебрада көптеген басқа да логикалық амалдар кездеседі. Типтік логикалық қүрылғылар. Типтік логикалық құрылғыларға: триггер, сумматор, регистр, шифратор, дешифраторлар жатады. Логикалық элементтерден триггер деп аталатын, кең таралған есептеуіш машина элементін құрастыруға болады. Ол екі тұрақты қалыпта бола алады және бір екілік ақпарат бірлігін сақтауға қабілетті. Жадының қазіргі кездегі микросхемаларында миллиондаған триггерлер бар. Бірнеше триггерден тұратын қалыптар жүйесі және ол көпразрядты екілік кодты қысқа уақытқа сақтауға арналған болса регистр деп аталады.регистр енгізген ақпаратты есте ұстайды және оны қажетті уақытқа дейін сақтайды. Сумматорлар(қосындылауыш) екілік сандарды қосуды орындайтын электрондық схема. Қосындылауыш, ең алдымен компьютердің арифметикалық- логикалық құрылғысының орталық торабы қызметін атқарады, сонымен қатар ол машинаның басқа құрылғыларында да қолданылады. Шифратор. Бұл құрылғы өзінің кірістерінің біреуінде сигналды шығысында сәйкесінше сигналдар теріміне түрлендіреді. Ол сигналды кодқа айналдырады

15 да және оны машинаға ыңғайлы етеді. Дешифратор шифратордың әрекеттеріне кері амалдарды орындайды, яғни әрбір кіріс сигналдарының комбинациясына тек бір ғана шығу сызығын береді. Дешифратор амалдар кодтарының шифрын ашу үшін пайдаланылады. Бұл элементтер шала өткізгішті диодтармен, транзисторлармен құрылады.бірақ соларды басқару үшін аргументтік мәндерді тағайындайтын тізбектер қажет. 2.8 АЕМ және ЦЕМ негізгі элементтері Электрондық есептеу машиналары берілген программа бойынша есептеу амалдарын орындауға арналған құрылғы. Қазіргі уақыттағы электрондық есептеуіш машиналар өзінің жаңа технологиялық жетілгендігімен және әртүрлі физикалық жұмыс жасау принциптерімен таң қалдыратын, құрылғылардың күрделі кешені. Есептеуіш машиналар ақпараттың берілу тәсілдеріне байланысты екі үлкен топқа бөлінеді: үздіксіз орындайтын есептеуіш машиналар, немесе аналогтық есептеуіш машиналар (АЕМ), және дискретті орындайтын есептеуіш машиналар, немесе цифрлық есептеуіш машиналар (ЦЕМ). АЕМ-де кіру, шығу және аралық шамалар токтар немесе кернеулер түрінде беріледі, олардың мәндері белгілі бір масштабтағы сандарға сәйкес келеді. АЕМ-де сандармен орындалатын математикалық амалдар, электр токтарының немесе кернеулердің әртүрлі түрленуімен алмастырылады. Электр кернеулерін пайдаланып, математикалық амалдарды қалай орындауға болатынын қарапайым мысалмен көрсетейік. Егер R 1 резисторына U 1 кернеуін, ал R 2 -ге U 2 кернеуін қоссақ, онда осы резисторлардағы кернеулерді өлшей отырып, табамыз. Cөйтіп, жай электр тізбегінің көмегімен (резисторлардың тізбектеле қосылуы) қосу, азайту және т.б. математикалық амалдарды орындауға болады. АЕМ негізгі шешуші блоктардан, олардың атқаратын қызметтерін, осы блоктардың құрылғыларына тоқтамай, схемалық бейнесін көрсетіп, атап өтейік. Сызықтық шешуші блоктар

16 1.Масштабтық күшейткіш U кір кіру сигналының тұрақты k коэффициенттеріне көбейтуін орындайды. U шығ =-ku k k-масштабтық күшейткіштің тасымалдау коэффициенті k=1 болғанда масштабтық күшейткіш инвентарь деп аталады, ол кіру шамасының тек таңбасының өзгеруін орындайды. 2.Қосқыш (Сумматор) оның кірістеріне берілген шамалардың қосылуын бір уақытта кіру шамаларын кейбір коэффиценттерге көбейтумен орындайды: U= ( -i-ші кірісіндегі қосқыштың тасымалдау коэфиценті.) 3.Интегратор (интегроқосқыш) (t) уақыт бойынша кіру шамаларды интегралдауды және оларды қосуды орындайды: (t)=- (t)dt+ ( -i-кірісіндегі қосқыштың тасымалдау коэффиценті). Сызықтық емес шешуші блоктар 1. Функционалдық түрлендіргіш берілген функционалдық тәуелділіктің орындалуын жүзеге асырады: = ) бөлетін құрылғы, кіру шамалады көбейтеді немесе бөледі: =k немесе =k ЭЕМ-басқа типі цифрлық есептеуіш машиналар (ЦЕМ),немесе дискретті орындаушы машиналар. ЦЕМ-ның АЕМ-нан айырмашылығы, кіру, шығу және аралық шамалар белгіленген санау жүйесінде цифрлар түрінде өрнектеледі. ЦЕМ-да әрбір цифр кейбір физикалық элементтің анықталған қалпы түрінде бейнеленеді. Сонымен, кейбір цифрлар жиынтығын беретін санды көрсету үшін, өздерінің физикалық қалыптарын өзгерте алатын, элементтер терімі болуы керек. ЦЕМ-да ондық санау жүйесінде есептеулерді орындау үшін, цифрды өрнектейтін оның әрбір элементі, 0-9 цифрларға сәйкес келетін он нақты айырмашылықтағы қалыпта болуы керек. Мұндай элементтерді құру маңызды техникалық қиындықтармен байланысты, сондықтан да ЦЕМ-да

17 екілік санау жүйесі кеңінен таралған. Бұл жағдайда ЦЕМ-да әртүрлі қалыптағы жабық немесе ашық электрондық лампалар, триггер, тұйық немесе тұйық емес контактілер және т.с.с. элементтер бар. Бұл элементтерде әртүрлі қалыптар сан жағынан емес сапа жағынан ажыратылады, сондықтан да мұндай элементтермен іске асырылған, санды есте сақтау, жағдайлары бір-бірінен сан жағынан ажыратылатын элементтерден гөрі, әлдеқайда жеңіл.

18 3. ҚОРЫТЫНДЫ Солай, логика алгебра - олардың логикалық мәндер (шын немесе жалған) және олар бойынша логикалық операциялар бойынша қаралған есептілігін, зерттейтін математиканың филиалы. логика алгебра кез келген талапты, дәлелдеу қажет болып табылатын шындықты немесе асырады кодтау, содан кейін математика қарапайым сандар сияқты, олардың айлалы мүмкіндік береді. Логика алгебра ағылшын математигі Джордж Буль еңбектерінде ортасында ХІХ ғасырда пайда. Оның құрылуы дәстүрлі логикалық алгебралық әдістерін мәселені шешу әрекеті болды.

19 4. ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 1. К. Изтілеуов «Информатика». Ақтөбе, О.А.Акулов «Информатика».Москва Б. Балапанов «Информатикадан 30 сабақ». 4. Н. Ермеков «Информатика». Алматы, Н.В.Медведев «Информатика» Алматы, Макарова Н.В. Информатика 3-издание. Москва 2006 г. 8. Байжұманов М.Қ., Жапсарбаева Л.Қ. Информатика ж. 9. Жапарова Г.Ә. Информатика негіздері ж.