MATSUO BASHO Penterjemah Leyla Shuri Darma Mohammad ITBM Institut Terjemahan & Buku Malaysia Kuala Lumpur 2012
Buku SUKMA BASHO DALAM HAIKU ini ialah terjemahan puisi terpi Matsuo Basho dan diterbitkan oleh Institut Terjemahan & Buku Malaysia Berhad. INSTITUT l'erjemahan & BUKU MALAYSIA BERHAD (No. Syarikat: 276206-D) Wisma ITBM, No. 2, Jalan 2/27E Seksyen 10, Wangsa Maju 53300 Kuala Lumpur Malaysia Tel.: 603-4149 7210 Faks.: 603-4142 0753 E-mel: publishing@itbm.com.my Lamar' Web: wwwitbm.com.my KANDUNGAN Cetakan Pertama 2012 O Karya Terjemahan oleh Institut Terjemahan & Buku Malaysia Berhad Hak cipta terpelihara. Tidak dibenarkan mengeluar ulang mana-mana bahagian teks, ilustrasi dan isi kandungan buku ini dalam apa jua bentuk dan dengan apa jua cara, sama ada secara elektronik, fotokopi, mekanik, rakaman atau cara lain kecuali dengan keizinan bertulis daripada Institut Terjemahan & Buku Malaysia Berhad (sebelum ini dikenali sebagai Institut Terjemahan Negara Malaysia Berhad) Wisma ITBM, No. 2, Jalan 2/27F, Seksyen 10, Wangsa Maju, 53300 Kuala Lumpur. Perpustakaan Negara Malaysia Data Pengkatalogan-dalam-Penerbitan Sukma Basho dalam haiku / penterjemah: Leyla Shun, Darma Mohammad ISBN 978-983-068-902-9 1. Japanese poetry--translation into Malay. I. Leyla Shuri, 1956-. II. Darma Mohammad, 1948-. 895.61 Dicetak di Malaysia oleh: Attin Press Sdn. Bhd. No. 46, Jalan 2/108 Kawasan Perindustrian Taman Salak Jaya Salak Selatan 57100 Kuala Lumpur CATATAN PENTERJEMAH MATSUO BASHO (1644-1694M) MUSIM BUNGA 1 (Haiku 1-143) MUSIM PANAS 75 (Haiku 144-211) MUSIM LURUH 111 (Haiku 212-337) MUSIM SEJUK 175 (Haiku 338-400) BIBLIOGRAFI 209 V11 xi
CATATAN PENTERJEMAH esungguhnya haiku memiliki keistimewaan yang tersendiri. Walaupun agak baharu di Malaysia, sekali-sekala pernah disebut orang, namun tidak semua peminat sastera di rantau ini berpeluang menikmati keindahan haiku hasil nukilan penulis Jepun yang termasyhur, iaitu Matsuo Basho (1644-1694M). Memandangkan sambutan terhadap haiku begitu menggalakkan di seluruh dunia, maka sudah tiba masanya peminat sastera di Malaysia didedahkan dengan haiku yang bermutu tinggi, karya Mahaguru haiku, Matsuo Basho. Buku ini mengetengahkan 400 buah haiku beliau yang dipilih khas dan meliputi pelbagai persoalan kehidupan sepanjang penjelajahan beliau ke daerah pedalaman Jepun selama empat musirn. Haiku ini menyerlahkan aneka warna kehidupan tradisional masyarakat Jepun.
CATATAN PENTERJEMAH Pada masa ini, penterjemahan haiku ke dalam bahasa Melayu sangat terbatas, sedangkan peminat haiku pula telah sekian lama tercari-cari peluang menikmati puisi tiga baris yang menepati ciriciri haiku Jepun yang asli. Buku ini akan memenuhi hasrat para peminat haiku tersebut yang ingin melihat karya itu kekal dengan skema suku kata 5-7-5 dan mengandungi kata musim seperti yang ditulis oleh Basho. Haiku diterjemahkan secara terus daripada bahasa Jepun, iaitu bahasa asal haiku. Terjemahan dilakukan dengan teliti demi menjaga keaslian ungkapan dan makna yang ingin disampaikan oleh pengarangnya. Setiap kata dalam bahasa Melayu disaring, dipilih dan dipadankan secara teliti dengan maksud asal haiku serta `kata musim' dikekalkan bagi menepati salah satu syarat utama penulisan haiku. Setiap terjemahan haiku Basho dalam buku ini mengekalkan beberapa unsur dan sifat asalnya. Antara unsur yang dikekalkan ialah, isi dan maksud haiku, kata musim, unsur alam dan beberapa perkataan dalam bahasa Jepun. Perkataan dalam bahasa Jepun seperti pohon "wdow" (untuk willow), "tai" (ikan di laut sejuk), "kutsuki" (sejenis pokok), "nazuna" (sejenis sayur), dan juga mom0" (daun-daun gugur pada musim luruh) dikekalkan dan diberikan takrif pada nota kaki. Namun demikian, terdapat juga beberapa perubahan yang dilakukan dalam terjemahan haiku tertentu. Perubahan tersebut adalah seperti perubahan susunan baris berbanding dengan haiku asal dan beberapa ungkapan yang diringkaskan seperti `angin musim luruh' (6 suku kata), dijadikan 'di angin luruh' (5 suku kata). Hal ini dilakukan semata-mata untuk memelihara jumlah suku kata mengikut skema 5-7-5 seperti yang digunakan dalam teks asal Basho. Keadaan ini berbeza daripada terjemahan haiku dalam CATATAN PENTERJEMAH beberapa bahasa lain. Sementelah itu, ringkasan ungkapan sudah menjadi amalan biasa dalam penulisan puisi moden sekalipun. Keupayaan menggarap diksi dengan puitis serta pengalaman penterjemah dalam menulis haiku dan puisi menjadi teras utama dalam melakukan terjemahan ini sesuai dengan nilai puitis haiku sekali gus menampilkan hasil kerja yang lebih mengesankan. Terjemahan yang berpegang kepada format asli dalam buku ini membuktikan bahawa haiku dalam bahasa Melayu mampu mengekalkan keutuhan haiku Jepun. Detik penting perjalanan hidup Matsuo Basho turut digarap secara ringkas dalam buku ini. Penulisan haiku beliau sememangnya berkait rapat dengan pengalaman beliau mengembara di Jepun. Malah, tidak keterlaluan jika dikatakan bahawa, kebanyakan haiku Basho ialah catatan detik perjalanan beliau. Setinggi-tinggi penghargaan ditujukan khas kepada Institut Terjemahan & Buku Malaysia (ITBM) kerana sudi menerbitkan terjemahan haiku Basho ini. Usaha ini tentunya memberikan manfaat yang besar kepada peminat haiku dan puisi. Di samping itu, buku ini dapat menyuburkan lagi penghargaan seni penulisan puisi dalam bahasa Melayu, sekali gus mampu meluaskan ruang lingkup dunia perpuisian Melayu melalui penghayatan haiku. Terima kasih dan penghargaan khas ditujukan kepada Encik Kudaka Tomohiro Abdullah di Okinawa atas sumbangan buah fikiran dan sokongan berterusan sepanjang terjemahan haiku ini dihasilkan. Terima kasih juga kepada para sahabat yang memberikan semangat dan galakan. Budi baik kalian tetap dikenang. Selamat membaca. LEYLA SHURI (Naha, Okinawa, Jepun) DARMA MOHAMMAD (Pasir Mas, Kelantan, Malaysia) ix