ANAFORA GRAMATIKAL DAN LEKSIKAL DALAM NOVEL GARUDA PUTIH KARYA SUPARTO BRATA

dokumen-dokumen yang mirip
TINDAK TUTUR ILOKUSI DALAM WACANA KOLOM PAK RIKAN DI KORAN MINGGUAN DIVA

BENTUK UJARAN BAHASA JAWA TATARAN FONOLOGI ANAK TUNAGRAHITA TINGKAT BERAT SMP LUAR BIASA NEGERI SEMARANG (KAJIAN PSIKOLINGUISTIK)

UNIVERSITAS NEGERI SEMARANG

KESALAHAN BERBAHASA JAWA PADA PAPAN NAMA PERTOKOAN DI KABUPATEN PEMALANG

SINESTESIA PADA TUTURAN MAHASISWA PBSJ FBS UNNES SKRIPSI

REFERENSI DALAM WACANA BERBAHASA JAWA DI SURAT KABAR

UNIVERSITAS NEGERI SEMARANG

SKRIPSI. oleh. Nama. : Elok Wahyuni. : Bahasa dan Sastra Jawa NIM. Program. Jurusan FAKULTAS

ASPEK KONJUNGSI DALAM CERITA BERSAMBUNG (CERBUNG) BASKARA MUNCAR PADA MAJALAH PANJEBAR SEMANGAT

BENTUK DAN MAKNA NAMA-NAMA BANGUNAN POKOK DI KERATON KASUNANAN SURAKARTA SKRIPSI

PEMAKAIAN BAHASA JAWA MAHASISWA PENUTUR NGAPAK DI LINGKUNGAN FBS UNIVERSITAS NEGERI SEMARANG

CERITA RAKYAT KI SONDONG MAJERUK DAN KI SONDONG MAKERTI DALAM PERSPEKTIF GREIMAS

GAYA BAHASA DALAM KUMPULAN CERITA MISTERI JAGADING LELEMBUT PADA MAJALAH DJAKA LODANG TAHUN 2001

UNIVERSITAS NEGERI SEMARANG

NARASI KELISANAN DALAM TRADISI NGLIWETI PARI DESA JURANGJERO REMBANG

KEEFEKTIFAN MODEL PEMBELAJARAN TEAM ASSISTED INDIVIDUALIZATION

Kontraksi Tembung Basa Jawa ing Cecaturan Masyarakat Wilayah Jombang

KESALAHAN BERBAHASA TATARAN FRASA DALAM KARANGAN SISWA KELAS VIII SMP NEGERI 30 SEMARANG

SERAT PATRAPING NGELMU PANGUKUDAN DALAM KAJIAN STRUKTURALISME TZVETAN TODOROV

Analisis Deiksis dalam Komik Angkara Tan Nendra Karya Resi Wiji S. dalam Majalah Panjebar Semangat

KELAYAKAN PENYAJIAN MATERI MENULIS PADA BUKU TEKS KULINA BASA JAWA KELAS VII TERBITAN INTAN PARIWARA

BAB III METODE PENELITIAN

ANALISIS DEIKSIS DALAM NOVEL EMPRIT ABUNTUT BEDHUG KARYA SUPARTO BRATA

FAKULTAS BAHASA DAN SENI UNIVERSITAS NEGERI SEMARANG 2011

ABSTRAK. Kata Kunci: Simbol, makna, ajaran, semiotik, Serat Suluk Kaga Kridha Sopana.

Pengembangan Medhia Explosion Box Tumrap Kawasisan Nulis Teks Geguritan

ANALISIS WACANA TEKSTUAL DAN KONTEKSTUAL DALAM NOVEL PRAWAN NGISOR KRETEG KARYA SOETARNO

JURUSAN BAHASA DAN SASTRA JAWA FAKULTAS BAHASA DAN SENI UNIVERSITAS NEGERI SEMARANG

SIMPLIFIKASI NOVEL KINANTI KARYA MARGARETH WIDHY PRATIWI SEBAGAI BAHAN AJAR MEMBACA TEKS SASTRA DI SMP

Pengaruh Medhia Smart Card kanthi Teknik TS-TS tumrap Kawasisan Nulis Pasangan Ca, Ja, Ma, Ba, Ka, Ta, La

PENINGKATAN KETERAMPILAN MENULIS HURUF JAWA DENGAN MENGGUNAKAN MEDIA FLANACARAKA PADA SISWA KELAS IV SDN BABAKAN 01 KECAMATAN KRAMAT KABUPATEN TEGAL

PENGEMBANGAN MEDHIA ANIMASI FLASH TUMRAP KAWASISAN NYEMAK CRITA RAKYAT SISWA KELAS VII SMPN 2 WLINGI, BLITAR TAUN 2015/2016

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN ( RPP )

Kajian Kohesi dan Koherensi dalam Novel Lintang Karya Ardini Pangastuti, Bn

VARIASI TEKNIK BERTANYA GURU BAHASA JAWA DALAM PEMBELAJARAN BERBICARA DI SMP SE-KECAMATAN WANGON KABUPATEN BANYUMAS

IMPLEMENTASI BEHAVIORISTIK DALAM PEMBELAJARAN MENULIS KARANGAN SMP NEGERI 1 TAMAN KABUPATEN PEMALANG

PENGGUNAAN KOHESI DAN KOHERENSI ANTARKALIMAT DALAM KARANGAN DESKRIPSI SISWA KELAS IX SMP NEGERI 2 SAPURAN KABUPATEN WONOSOBO

TINDAK TUTUR PENYIAR ING GIYARAN MANGGA TRESNA BUDAYA RADIO MTB FM SURABAYA. Hendra Setiawan ABSTRAK

PENANDA REFERENSIAL DALAM NOVEL TRAH KARYA ATAS S. DANUSUBROTO

Ummi Mahmudah S-1 Pendidikan Bahasa dan Sastra Daerah, FBS, UNESA dan

Analisis Kalimat Majemuk dalam Cerita Bersambung Ngoyak Lintang Karya Al Aris Purnomo

t (, ) = 2,000 sajrone panliten II. Kaloro asil kasebut kagolong signifikan. Asil kasebut uga

Elipsis Jejer sajrone Ukara Camboran Ing Basa Jawa ELIPSIS JEJER SAJRONE UKARA CAMBORAN ING BASA JAWA. Choirunnisa

PENGEMBANGAN MODEL EVALUASI MENDENGARKAN WACANA NON-SASTRA PEMBELAJARAN BAHASA JAWA SMA BERBASIS INTEGRATIF KOMUNIKATIF

SOSIOLOGI SASTRA DAN NILAI PENDIDIKAN DALAM ROMAN KADURAKAN ING NGISOR DRINGU KARYA SUPARTO BRATA

KAJIAN KOHESI DAN KOHERENSI DALAM NOVEL KADURAKAN ING KIDUL DRINGU KARYA SUPARTO BRATA

UNIVERSITAS NEGERI SEMARANG

KELAYAKAN PENYAJIAN MATERI MEMBACA DALAM BUKU TEKS KULINA BASA JAWA JENJANG SMP TERBITAN INTAN PARIWARA

ANALISIS KOHESI GRAMATIKAL DAN LEKSIKAL DALAM NOVEL KIRTI NJUNJUNG DRAJAT KARYA R. Tg. JASAWIDAGDA

PENGEMBANGAN MEDIA KARTU SITUASI DALAM PEMBELAJARAN BERBICARA UNTUK SISWA KELAS VII SMP

PANGEMBANGAN MATERI AJAR TEKS DRAMA MODERN AWUJUD POP-UP BOOK SISWA KLAS IX SMP NEGERI 19 SURABAYA

Dra. Sri Sulistiani, M.Pd. Dosen Jurusan S1 Pendidikan Bahasa Daerah, Fakultas Bahasa dan Seni, Universitas Negeri Surabaya.

BAB I PENDAHULUAN. novel, buku, surat, dan dokumen tertulis, yang dilihat dari struktur lahirnya (dari

PENGEMBANGAN BUKU PANDUAN MENULIS TEKS DRAMA BERBAHASA JAWA UNTUK MENINGKATKAN KEMAMPUAN EKSPRESI SASTRA PADA SISWA SMA

ALURE CERBUNG GARISING PEPESTHEN ANGGITANE SUROSO Bc. Hk : TINTINGAN STRUKTURAL Dheininggar Gustida N.

Analisis Konjungsi dalam Wacana Berita pada Rubrik Sariwarta di Majalah Panjebar Semangat Edisi Januari-Desember 2013

pemilik code yang close sou bisa membagi source coden melalui lisensi, entah denga gratis maupun membayar. Meskipun gratis, lisensi terte bisa

URAIAN MATERI KB-2 AKSARA MURDHA, AKSARA SWARA, AKSARA REKAN, LAN ANGKA JAWA

Analisis Deiksis Cerita Bersambung Evelyn karya Dyah Katrina dalam Majalah Djaka Lodang Tahun 2014

NOVEL CARANG-CARANG GARING ANGGITANE TIWIEK S.A. KAWAWAS SAKA TEORI STRUKTURALISME GENETIK ARIS TRIYANTO FBS UNIVERSITAS NEGERI SURABAYA

Skripsi. Diajukan dalam rangka penyelesaian studi strata I untuk memperoleh gelar Sarjana Pendidikan

FAKULTAS BAHASA DAN SENI UNIVERSITAS NEGERI SEMARANG 2011

REFERENSI DALAM WACANA HUMOR BERBAHASA JAWA CURANMOR (CURAHAN PERASAAN DAN HUMOR) DI SIARAN YES RADIO CILACAP

METONIMI ING BASA JAWA MASYARAKAT DESA SOBONTORO, KECAMATAN BOYOLANGU, KABUPATEN TULUNGAGUNG

KOHESI LAN KOHERENSI ING RUBRIK PANGUDARASA KALAWARTI PANJEBAR SEMANGAT EDISI OKTOBER-DESEMBER 2013

BUKU CERITA DAN BONEKA JARI SEBAGAI MEDIA PENGENALAN BAHASA JAWA PADA ANAK USIA PRASEKOLAH DI KOTA TEGAL

KESESUAIAN BUTIR-BUTIR SOAL UJI KOMPETENSI DENGAN INDIKATOR PADA BUKU TEKS KULINA BASA JAWA SMP/MTs TERBITAN INTAN PARIWARA

LELEWANING BASA SAJRONING ANTOLOGI GEGURITAN SALAM SAPAN SAKAGUNUNG GAMPING ANGGITANE NARYATA: Tintingan Stilistika

DISTRIBUSI RANAH KOGNITIF DALAM LANGKAH-LANGKAH PEMBELAJARAN PADA RPP BAHASA JAWA KELAS VII DI SMP ISLAM NGADIREJO

SKRIPSI untuk memperoleh gelar Sarjana Pendidikan

FAKULTAS BAHASA DAN SENI UNIVERSITAS NEGERI SEMARANG 2011

Rencana Pelaksanaan Pembelajaran (RPP) Nomor: 1

Ngundhakake Kawasisan Nulis Ukara Tanduk lan Ukara Tanggap Kanthi Teknik Bursa Kata Siswa Kelas VIII B SMP Negeri 3 Kalidawir Taun Ajaran 2015/ 2016

METODE KARYA WISATA KANGGO NGUNDHAKAKE KAWASISAN NGARANG NARASI SISWA KELAS VIII A SMP WALISOSNO GEMPOL TAHUN AJAR 2015/2016

ANALISIS TINDAK TUTUR DALAM NOVEL JARING KALAMANGGA KARYA SUPARTO BRATA

Tembung wigati: tindak tutur ngelem, masyarakat, cara medharake, pananggepe mitratutur, konteks sosial

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP)

Analisis Kohesi Gramatikal dan Leksikal dalam Novel Jemini Karya Suparto Brata

PAMAWASE PAMACA TUMRAP NOVEL PIWELINGE PURANTI

TRADHISI KUNGKUM SINDHEN ING SENDHANG MADE, DESA MAADE, KECAMATAN KUDU - JOMBANG

Karangan / Paragraf Eksposisi

FAKULTAS BAHASA DAN SENI UNIVERSITAS NEGERI SEMARANG

ARTIKEL SKRIPSI. untuk memperoleh gelar Sarjana Pendidikan

KESULITAN BELAJAR SISWA KELAS VII PADA MATA PELAJARAN BAHASA JAWA (STUDI KASUS DI SMP NEGERI 2 MAGELANG)

ANALISIS TEKSTUAL DAN KONTEKSTUAL DALAM NOVEL TRAJU MAS KARYA IMAM SARDJONO

PEMAKAIAN BAHASA JAWA PADA SUKU BUGIS DALAM INTERAKSI DENGAN WARGA KARIMUNJAWA

ASPEK SOSIO-POLITIK SAJRONE ANTOLOGI GEGURITAN PAGELARAN ANGGITANE J.F.X HOERY (TINTINGAN STRUKTUR BATIN LAN ASPEK STILISTIK) Dening:

Tindak Tutur Pamit ing Pasrawungan Masyarakat Desa Macanbang, Kecamatan Gondang, Kabupaten Tulungagung

Aspek Pragmatik Maksim Kerjasama sajrone Humor ing Medhia Sosial Ketawa.com

Tindak Tutur Janji ing Dhusun Krajan, Desa Ampel, Kecamatan Wuluhan, Kabupaten Jember

NGUNDHAKAKE KAWASISAN NGETRAPAKE BASA RINENGGA KANTHI METHODE MAKE- A MATCH KLAS VII H SMP NEGERI 1 BARON TAHUN PAMULANGAN JURNAL

Pangaribawane Media Movie Maker Tumrap Kawasisan Nulis Karangan Eksposisi Siswa Kelas VII SMP Negeri 1 Ngimbang Taun Ajaran

PANGEMBANGAN MODHUL DHIGITAL ABASIS WEB TUMRAP ASIL PASINAON MACA TEKS AKSARA JAWA SISWA KELAS VIII SMP NEGERI 5 SIDOARJO

BAB II KAJIAN TEORI. yang relevan dengan hal yang sedang berlangsung. Bertolak pada kenyataan

UNIVERSITAS NEGERI SEMARANG 2011

PENINGKATAN KETERAMPILAN BERBICARA BAHASA JAWA RAGAM KRAMA

NGUNDHAKAKE KAWASISAN MACA GEGURITAN KANTHI METODHE PEMODHELAN TUMRAP SISWA KLAS VII SMPN 1 NGRONGGOT TAUN AJARAN 2015/2016

FAKULTAS BAHASA DAN SENI UNIVERSITAS NEGERI SEMARANG

UNIVERSITAS NEGERI SEMARANG

Set Prabot Pawon Adhedhasar Makna Referensial SET PRABOT PAWON ADHEDHASAR MAKNA REFERENSIAL. Andi Susilo

Transkripsi:

i ANAFORA GRAMATIKAL DAN LEKSIKAL DALAM NOVEL GARUDA PUTIH KARYA SUPARTO BRATA SKRIPSI untuk memperoleh gelar Sarjana Pendidikan oleh Nama : Nila Haryu Kurniawati NIM : 2102407144 Prodi : Pendidikan Bahasa dan Sastra Jawa Jurusan : Bahasa dan Sastra Jawa FAKULTAS BAHASA DAN SENI UNIVERSITAS NEGERI SEMARANG 2011 i

viii ABSTRAK Haryu Kurniawati, Nila. 2011. Anafora Gramatikal dan Leksikal dalam Novel Garuda Putih Karangan Suparto Brata. Skripsi. Prodi Pendidikan Bahasa dan Sastra Jawa, Jurusan Bahasa dan Sastra Jawa, Fakultas Bahasa dan Seni, Universitas Negeri Semarang. Pembimbing I: Nur Fateah, S.Pd., M.A., Pembimbing II: Ermi Dyah Kurnia, S.S., M. Hum. Kata kunci: Anafora gramatikal dan leksikal, Novel Garuda Putih Dalam novel Garuda Putih karya Suparto Brata banyak ditemukan adanya anafora. Suparto Brata menggunakan anafora sebagai salah satu cara untuk mempertahankan kekohesifan dalam novelnya. Anafora berfungsi untuk memberikan variasi pengulangan pada sebuah wacana. Wacana yang di dalamnya mengandung anafora akan terlihat lebih menarik dan bervariatif, jika dibandingkan dengan wacana yang tidak mengandung anafora. Wacana yang tidak memakai anafora akan terlihat monoton dan membosankan, bahkan dapat membuat pembaca cepat jenuh. Berdasarkan hal di atas, masalah yang dikaji dalam penelitian ini adalah (1) Jenis anafora gramatikal apa saja yang digunakan dalam novel Garuda Putih Karangan Suparto Brata? (2) Jenis anafora leksikal apa saja yang digunakan dalam novel Garuda Putih Karangan Suparto Brata? Penelitian ini bertujuan mendeskripsi jenis anafora gramatikal yang digunakan dalam novel Garuda Putih Karya Suparto Brata dan mendeskripsi jenis anafora leksikal yang digunakan dalam novel Garuda Putih Karya Suparto Brata. Penelitian ini menggunakan metode deskriptif kualitatif. Data penelitian ini adalah kalimat-kalimat dalam novel Garuda Putih yang diduga mengandung jenis anafora gramatikal dan leksikal. Sumber data yaitu novel Garuda Putih karya Suparto Brata terbitan Penerbit Narasi tahun 2009. Metode pengumpulan data yang dipakai adalah metode simak dan teknik catat. Data yang diperoleh dicatat dalam kartu data, kemudian dianalisis dengan menggunakan teknik bagi unsur langsung (BUL). Pemaparan hasil analisis data menggunakan metode informal. Hasil yang diperoleh dalam penelitian ini adalah, dalam novel Garuda Putih karya Suparto Brata terdapat dua jenis anafora yaitu anafora gramatikal dan leksikal, dengan rincian sebagai berikut. (1) Anafora gramatikal, terdiri atas tiga jenis meliputi pronomina persona yaitu pronomina persona II tunggal kowe kamu, sliramu dirimu, dan sampeyan kamu, yang termasuk pronomina persona III tunggal yaitu dheweke dia, dan pronomina persona bentuk terikat lekat kanan e -nya, serta pronomina persona bentuk lekat kanan ku dan bentuk terikat lekat kiri dak- ku-, dan tidak ditemukan adanya pronomina persona I tunggal, karena penceritaan dalam novel ini adalah mengambil sudut pandang orang ke tiga. Pronomina relatif ditandai dengan kata penghubung sing yang. Pronomina demonstratif hanya ditemukan dua jenis yaitu substantif iki ini, niku itu, dan pronomina demonstratif temporal yaitu saiki sekarang. (2) Anafora leksikal terdiri atas tiga macam yaitu pengulangan kata dengan penanda viii

ix yang menunjukkan pengulangan tersebut, padanan semantis/parasinonim, dan pemasukan semantis/hipernim. Berdasarkan hasil penelitian tersebut, saran yang diberikan kepada pembaca yaitu diharapkan adanya penelitian lebih lanjut mengenai pengulangan dengan memfokuskan pada anafora gramatikal dan leksikal dengan obyek yang berbeda, sebagai upaya untuk menambah khazanah ilmu bahasa. ix

x SARI Haryu Kurniawati, Nila. 2011. Anafora Gramatikal dan Leksikal dalam Novel Garuda Putih Karangan Suparto Brata. Skripsi. Prodi Pendidikan Bahasa dan Sastra Jawa, Jurusan Bahasa dan Sastra Jawa, Fakultas Bahasa dan Seni, Universitas Negeri Semarang. Pembimbing I: Nur Fateah, S.Pd., M.A., Pembimbing II: Ermi Dyah Kurnia, S.S., M. Hum. Tembung Pangrunut: Anafora gramatikal lan leksikal, Novel Garuda Putih Ing novel Garuda Putih anggitane Suparto Brata akeh banget ditemokake anafora. Suparto Brata nggunakake anafora ing novele minangka salah sijining cara kanggo jaga kekohesifan wacana. Fungsine anafora yaiku kanggo menehi variasi pengulangan ing wacana. Wacana kang ngandhut anafora bakal katon luwih variatif, tinimbang wacana kang ora nganggo anafora. Wacana kang ora ngandhut anafora bakal katon monoton, luwih-luwih bisa nggawe sing maca cepet bosen. Prakara kang dibabar ing panaliten iki yakuwi (1) Jinising anafora gramatikal apa wae kang digunakake ing novel Garuda Putih anggitane Suparto Brata? (2) Jinising anafora leksikal apa wae kang digunakake ing novel Garuda Putih anggitane Suparto Brata? Ancase panaliten yaiku njlentrehake jinising anafora gramatikal kang digunakake ing novel Garuda Putih anggitane Suparto Brata lan njlentrehake jinising anafora leksikal kang digunakake ing novel Garuda Putih anggitane Suparto Brata. Panaliten iki nggunakake metode deskriptif kualitatif. Data panaliten iki wujude ukara-ukara ing novel Garuda Putih kang diduga ngandhut jinising anafora gramatikal lan leksikal. Sumber data yaiku novel Garuda Putih anggitane Suparto Brata kababar dening Narasi taun 2009. Metode pengumpulan data kang digunakake yaiku metode simak lan teknik catat. Data kang wis dikumpulake ditulis ing kertu data, banjur dianalisis nggunakake teknik bagi unsur langsung (BUL). Pemaparan asil analisis data nganggo metode informal. Asil panaliten kang ditemokake ing novel Garuda Putih anggitane Suparto Brata anafora ana loro yaiku anafora gramatikal lan leksikal, kanthi rincian: (1) Anafora gramatikal, kabagi saka telung jenis yaiku pronomina persona yakuwi pronomina persona II tunggal kowe, sliramu, lan sampeyan, kang kagolong pronomina persona III tunggal yaiku dheweke, lan pronomina persona bentuk terikat lekat kanan e, sarta pronomina persona bentuk lekat kanan ku lan bentuk terikat lekat kiri dak-, nanging ora ditemokake anane pronomina persona I tunggal, merga Suparto Brata nggunakake sudut pandang ka telu. Pronomina relatif katitik saka anane tembung sing. Pronomina demonstratif mung ditemokake rong jenis yaiku substantif iki, niku, lan pronomina demonstratif temporal yaiku saiki. (2) Anafora leksikal ana telu yaiku anafora pengulangan kata dengan penanda yang menunjukkan pengulangan tersebut, padanan semantis/parasinonim, lan pemasukan semantis/hipernim. x

xi Adhedhasar asil panaliten kasebut, pamrayoga kanggo wong kang maca panaliten iki yaiku dikarepake anane panaliten sateruse ngenani anafora gramatikal lan leksikal kanthi obyek kang beda, ing pangajab supaya bisa nambah khazanah kawruh basa. xi