PERENCANAAN SUBSURFACE FLOW CONSTRUCTED WETLAND PADA PENGOLAHAN AIR LIMBAH INDUSTRI AIR KEMASAN (STUDI KASUS : INDUSTRI AIR KEMASAN XYZ)

dokumen-dokumen yang mirip
INDUSTRI AIR KEMASAN (STUDI KASUS : INDUSTRI AIR KEMASAN XYZ)

JURUSAN TEKNIK LINGKUNGAN FAKULTAS TEKNIK SIPIL DAN PERENCANAAN INSTITUT TEKNOLOGI SEPULUH NOPEMBER 2012

Evaluasi Instalasi Pengolahan Air Limbah Hotel X di Surabaya

BAB 3 METODOLOGI PENELITIAN

BAB 9 BOQ DAN RAB 9.1 BOQ SPAL

Perencanaan Instalasi Pengolahan Air Limbah Domestik di Kecamatan Rungkut, Kota Surabaya

Perencanaan Instalasi Pengolahan Air Limbah Domestik di Kecamatan Rungkut, Kota Surabaya

Dosen Magister Ilmu Lingkungan dan Jurusan Teknik Kimia Fakultas Teknik UNDIP Semarang

BAB 4 HASIL PENELITIAN DAN PEMBAHASAN

STUDI CONSTRUCTED WETLAND SEBAGAI SOLUSI PENCEMARAN DI SUB DAS TUKAD BADUNG KABUPATEN BADUNG PROVINSI BALI

INTEGRASI PENGOLAHAN LIMBAH INDUSTRI BENANG DAN TEKSTIL MELALUI PROSES ABR DAN FITOREMOVAL MENGGUNAKAN ECENG GONDOK (Eichhornia crassipes)

BAB I PENDAHULUAN 1.1 Latar Belakang

Perencanaan Instalasi Pengolahan Air Limbah (IPAL) Portable untuk Kegiatan Usaha Pencucian Mobil di Kota Surabaya

BAB I PENDAHULUAN 1.1 Latar Belakang

III.2.1 Karakteristik Air Limbah Rumah Sakit Makna Ciledug.

Model Fisik Sub Surface Flow Constructed Wetland Untuk Pengolahan Air Limbah Musala Al-Jazari Fakultas Teknik Universitas Riau

BAB I PENDAHULUAN. mahluk hidup sebagian besar terdiri dari air. Disamping sebagai bagian penyusun

PETUNJUK TEKNIS TATA CARA PEMBANGUNAN IPLT SISTEM KOLAM

UJI KEMAMPUAN SLOW SAND FILTER SEBAGAI UNIT PENGOLAH AIR OUTLET PRASEDIMENTASI PDAM NGAGEL I SURABAYA

DAFTAR ANALISA BIAYA KONSTRUKSI

APLIKASI WETLAND. Prayatni Soewondo PRODI TEKNIK LINGKUNGAN, FTSL, ITB

Pengolahan Air Limbah Domestik dengan Sistem Lahan Basah Buatan Aliran Bawah Permukaan (Subsurface Flow Constructed Wetlands)

#% $ #% &# ' # (#&!"# '!") $## *! % +#&!"# $ %!&!!&!'!! " (!) "

Tata cara perencanaan dan pemasangan tangki biofilter pengolahan air limbah rumah tangga dengan tangki biofilter

dilakukan di laboratorium rancang bangun dan laboratorium kulitas lingkungan

PENURUNAN BOD DAN COD PADA AIR LIMBAH KATERING MENGGUNAKAN KONSTRUKSI WETLAND SUBSURFACE-FLOW DENGAN TUMBUHAN KANA (Canna indica)

PENGOLAHAN AIR LIMBAH DOMESTIK MENGGUNAKAN TANAMAN Alisma plantago DALAM SISTEM LAHAN BASAH BUATAN ALIRAN BAWAH PERMUKAAN (SSF-WETLAND)

Pendahuluan. Peningkatan jumlah penduduk Kebutuhan akan air bersih Kondisi IPAM yang kurang ideal Evaluasi IPAM

Perencanaan Instalasi Pengolahan Air Limbah (IPAL) Industri Agar-agar

BAB 5 TEKNOLOGI PENGOLAHAN AIR LIMBAH FASILITAS LAYANAN KESEHATAN SKALA KECIL

BAB I PENDAHULUAN. terjadinya gangguan terhadap kesehatan masyarakat (Sumantri, 2015). Salah satu

BAB IV HASIL DAN PEMBAHASAN

BAB I PENDAHULUAN 1.1 Latar Belakang

PERENCANAAN SUBSURFACE FLOW CONSTRUCTED WETLAND DALAM PENGOLAHAN EFLUEN TANGKI SEPTIK PADA DAERAH AIR TANAH DANGKAL

TUGAS AKHIR UJI KINERJA MEDIA BATU PADA BAK PRASEDIMENTASI PERFORMANCE TEST OF STONE MEDIA ON PRE-SEDIMENTATION BASIN. Oleh : Edwin Patriasani

Perencanaan Instalasi Pengolahan Air Limbah Domestik di Kecamatan Simokerto Kota Surabaya

Desain Alternatif Instalasi Pengolahan Air Limbah Pusat Pertokoan Dengan Proses Anaerobik, Aerobik Dan Kombinasi Aanaerobik Dan Aerobik

PERENCANAAN ULANG SISTEM PLAMBING DAN PENGOLAHAN AIR BUANGAN DI MX MALL KOTA MALANG

REMOVAL CEMARAN BOD, COD, PHOSPHAT (PO 4 ) DAN DETERGEN MENGGUNAKAN TANAMAN MELATI AIR SEBAGAI METODE CONSTRUCTED WETLAND DALAM PENGOLAHAN AIR LIMBAH

BAB IV HASIL & PEMBAHASAN

BAB V ANALISIS DAN PEMBAHASAN

Evaluasi Sistem Plambing dan Perencanaan Pengolahan Air Buangan Serta Perencanaan Sistem Pewadahan dan Pengumpulan Sampah Rumah Susun Urip Sumoharjo

STUDI PENGOLAHAN AIR LIMBAH LAUNDRY DENGAN SARINGAN PASIR LAMBAT

PERENCANAAN ANAEROBIC DIGESTER SKALA RUMAH TANGGA UNTUK MENGOLAH LIMBAH DOMESTIK DAN KOTORAN SAPI DALAM UPAYA MENDAPATKAN ENERGI ALTERNATIF

UJI KINERJA MEDIA BATU PADA BAK PRASEDIMENTASI

I. PENDAHULUAN. Kata kunci : IPAL Pusat pertokoan, proses aerobik, proses anaerobik, kombinasi proses aerobik dan anaerobik

BAB 1 PENDAHULUAN. pakaian. Penyebab maraknya usaha laundry yaitu kesibukan akan aktifitas sehari-hari

BAB 6 PEMBAHASAN 6.1 Diskusi Hasil Penelitian

Uji Kinerja Media Batu Pada Bak Prasedimentasi

BAB IV ANALISA DAN HASIL 4.2 SPESIFIKASI SUBMERSIBLE VENTURI AERATOR. Gambar 4.1 Submersible Venturi Aerator. : 0.05 m 3 /s

BAB VIII RENCANA ANGGARAN BIAYA (RAB)

Rancang Bangun, Jumsan Teknik Lingkungan, Fakultas Teknik Sipil dan

BAB 12 UJI COBA PENGOLAHAN AIR LIMBAH DOMESTIK INDIVIDUAL DENGAN PROSES BIOFILTER ANAEROBIK

BAB I PENDAHULUAN Latar Belakang

UMY. Sistem Sanitasi dan Drainase Pada Bangunan. Dr. SUKAMTA, S.T., M.T. Universitas Muhammadiyah Yogyakarta PROGRAM STUDI TEKNIK MESIN FAKUKTAS

Perencanaan Instalasi Pengolahan Air Limbah Domestik di Kecamatan Simokerto Kota Surabaya

BAB VI HASIL. Tabel 3 : Hasil Pre Eksperimen Dengan Parameter ph, NH 3, TSS

menumnkan konsentrasi besi total dan mangan. Serta untuk mengetahui

PENGOLAHAN AIR LIMBAH RUMAH MAKAN (RESTORAN) DENGAN UNIT AERASI, SEDIMENTASI DAN BIOSAND FILTER

PEMULIHAN KUALITAS AIR LIMBAH LAUNDRY DENGAN MEMBANDINGKAN REAKTOR BIOFILTER DAN SLOW SAND FILTER. Oleh : Satria Pratama Putra Nasution

BAB III METODOLOGI. Diagram alir pada penelitian ini dapat dilihat pada Gambar 3.1. Studi Literatur. Pembuatan Reaktor.

Dosen Pembimbing: Prof. DR. Ir. Nieke Karnaningroem, M.Sc

BAB V ANALISIS PEMBAHASAN. Tabel 5.1 Hasil Uji Lab BBTKLPP Yogyakrta. Hasil

BAB V HASIL DAN PEMBAHASAN

Perencanaan Reed-bed dalam Pengolahan Air Limbah Domestik Menggunakan Tanaman Canna Indica (Studi Kasus: Rusunawa Penjaringan Sari 1 dan 2)

DESAIN ALTERNATIF INSTALASI PENGOLAHAN AIR LIMBAH RUMAH SAKIT DENGAN PROSES AEROBIK, ANAEROBIK DAN KOMBINASI ANAEROBIK DAN AEROBIK DI KOTA SURABAYA

Pengaruh Ukuran Efektif Pasir Dalam Biosand Filter Untuk Pengolahan Air Gambut

PENINGKATAN KUALITAS AIR PDAM MENGGUNAKAN GERABAH DENGAN LARUTAN PERAK NITRAT (STUDI KASUS JURUSAN TEKNIK LINGKUNGAN)

BAB III METODE PENELITIAN

PEKERJAAN JUMLAH HARGA

BAB 1 PENDAHULUAN. Gambar 1.1 Peta Lokasi Studi.

APLIKASI TEKNOLOGI FILTRASI UNTUK MENGHASILKAN AIR BERSIH DARI AIR HASIL OLAHAN IPAL DI RUMAH SAKIT ISLAM SURABAYA

SKRIPSI PENGOLAHAN AIR LIMBAH DOMESTIK DENGAN LAHAN BASAH BUATAN MENGGUNAKAN RUMPUT PAYUNG (CYPERUS ALTERNIOFOLIUS) Oleh :

IMPROVING THE QUALITY OF RIVER WATER BY USING BIOFILTER MEDIATED PROBIOTIC BEVERAGE BOTTLES CASE STUDY WATER RIVER OF SURABAYA (SETREN RIVER JAGIR)

Perencanaan Peningkatan Pelayanan Sanitasi di Kelurahan Pegirian Surabaya

PENDAHULUAN PENDAHULUAN PENDAHULUAN 27/07/2010. Efek Limbah Batubara. Pencemaran Logam Berat (Pb, Cr, Ar) Pencemaran lindi limbah batubara

Optimasi Limpasan Air Limbah Ke Kali Surabaya (Segmen Sepanjang Jagir) Dengan Programma Dinamis

Efektifitas Al 2 (SO 4 ) 3 dan FeCl 3 Dalam Pengolahan Air Menggunakan Gravel Bed Flocculator Ditinjau Dari Parameter Warna dan Zat Organik

DESAIN BANGUNAN PENGOLAHAN LIMBAH CAIR PETERNAKAN BABI DAN PEMANFAATAN KEMBALI HASIL PENGOLAHANNYA

PETUNJUK TEKNIS TATA CARA PERENCANAAN IPLT SISTEM KOLAM

Aerasi dan Biorack Wetland sebagai Pengolah Limbah Laundry

PENGOLAHAN AIR LIMBAH PENCUCIAN RUMPUT LAUT MENGGUNAKAN PROSES FITOREMEDIASI

Efektifitas Al 2 (SO 4 ) 3 dan FeCl 3 Dalam Pengolahan Air Menggunakan Gravel Bed Flocculator Ditinjau Dari Parameter Warna dan Zat Organik

PENGOLAHAN AIR LIMBAH PABRIK TEMPE DENGAN BIOFILTER. Indah Nurhayati, Pungut AS, dan Sugito *)

BAB VIII UNIT DAUR ULANG DAN SPESIFIKASI TEKNIS Sistem Daur Ulang

BAB IV METODE PENELITIAN

BAB 1 PENDAHULUAN 1.1. Latar Belakang

BAB I PENDAHULUAN. Medan diantaranya adalah pemotongan hewan, pengadaan, dan penyaluran daging

Pengolahan Air Limbah Perkotaan Menggunakan Teknologi Tepat Guna dengan Memanfaatkan Constructed Wetland (Studi Kasus: Saluran Kalidami)

BAB 8 RENCANA ANGGARAN BIAYA

Lokasi penelitian dilakukan di labolatorium Lingkungan - Teknik

ANALISA HARGA SATUAN KEGIATAN KONSTRUKSI PEMERINTAH KOTA MADIUN TAHUN ANGGARAN 2016

Pengolahan Air Limbah Domestik Menggunakan Proses Aerasi, Pengendapan, dan Filtrasi Media Zeolit-Arang Aktif

Tabel 4.12: Total Kebutuhan Air Bersih pada Level Basement Dua Tabel 4.13: Perhitungan Jenis dan Jumlah Alat Plambing pada Level Basement

JURNAL KESEHATAN MASYARAKAT (e-journal) Volume 5, Nomor 1, Januari 2017 (ISSN: )

PERENCANAAN ULANG INSTALASI PENGOLAHAN AIR LIMBAH (IPAL) PG TOELANGAN, TULANGAN-SIDOARJO

KATA PENGANTAR. Jakarta, Oktober 2016 Menteri Pekerjaan Umum dan Perumahan Rakyat. Dr. Ir. M Basuki Hadimoeljono, MSc

SISTEM PENGOLAHAN LIMBAH CAIR PADA IPAL PT. TIRTA INVESTAMA PABRIK PANDAAN PASURUAN

DISUSUN OLEH TIKA INDRIANI ( ) DOSEN PEMBIMBING WELLY HERUMURTI, ST, MSc.

Menentukan Dimensi Setiap Peralatan yang Diperlukan Sesuai Proses yang Terpilih Menentukan Luas Lahan yang Diperlukan Menentukan Biaya Bangunan

Transkripsi:

PERENCANAAN SUBSURFACE FLOW CONSTRUCTED WETLAND PADA PENGOLAHAN AIR LIMBAH INDUSTRI AIR KEMASAN (STUDI KASUS : INDUSTRI AIR KEMASAN XYZ) Oleh : Zulisnaini Sokhifah 3306 100 105 Dosen Pembimbing : Dr. Ir. Nieke Karnaningroem, MSc

PENDAHULUAN Latar Belakang Perumusan Masalah Ruang Lingkup Tujuan Manfaat 2

TINJAUAN PUSTAKA Subsurface Flow System (SSF) merupakan rawa buatan dengan aliran di bawah permukaan tanah. Air limbah mengalir melalui tanaman yang ditanam pada media yang berpori, misalnya batu pecah, kerikil, dan tanah yang berbeda, ((Novotny dan Olem dalam Putri, 2007). 3

TINJAUAN PUSTAKA Canna sp Cyperus papyrus Kingdom Divisi Sub-divisi Kelas Famili Spesies Divisi Kelas Sub kelas Ordo Famili Genus Spesies : Plantae : Spermatophyta : Angiospermae : Monocotyledonae : Cannaceae : Canna sp : Magnoliophyta : Liliopsida/monocotyledoneae : Commelinidae : Cyperles : Cyperaccae : Cyperus : Cyperus papyrus 4

GAMBARAN UMUM WILAYAH PERENCANAAN Kegiatan Proses Produksi Industri Air Limbah Industri Lokasi Pembuangan Air Limbah Industri 5

KEGIATAN PROSES PRODUKSI INDUSTRI Air Baku Pompa Storage Tank Pompa Buffer Tank Filter 5 m, 1 m Ozonisasi Finish Tank Produk air minum 6

AIR LIMBAH INDUSTRI Galon Kosong Visual Control Pemilahan Pencucian Air Limbah 7

LOKASI PEMBUANGAN AIR LIMBAH INDUSTRI Pencucian Galon 8

METODOLOGI Perencanaan Subsurface Flow Constructed Wetland pada Pengolahan Air Limbah Industri Air Kemasan (Studi Kasus : Industri Air Kemasan XYZ) Identifikasi Masalah Studi Literatur: Surface Active Agents (Surfactants), wastewater treatment plant, wetlands, karakteristik air limbah Pengambilan Data A C 9

METODOLOGI A C Data Primer : - Debit - Karakteristik air limbah Data Sekunder : - Proses produksi - Denah lokasi industri Penelitian Pendahuluan Persiapan Alat dan Bahan Pengoperasian Reaktor Subsurface Flow Constructed Wetland (SSFCW) Reaktor SSFCW dengan tanaman Canna Sp Reaktor Kontrol Reaktor SSFCW dengan tanaman Cyperus papyrus 10 B C

METODOLOGI B C Analisis Akhir Parameter Penelitian (Kualitas Air Limbah: MBAS, TKN, Total P, Rasio C/N) Perencanaan Subsurface Flow Constructed Wetland di Lapangan Perhitungan Bill Of Quantity dan Rencana Anggaran Biaya Kesimpulan dan Saran 11

GAMBAR REAKTOR Reaktor SSFCW dengan Tanaman Canna 12

GAMBAR REAKTOR Reaktor SSFCW dengan Tanaman Cyperus 13

GAMBAR REAKTOR 14 Reaktor Kontrol SSFCW

Karakteristik Air Limbah Parameter Satuan Konsentrasi Baku Mutu (SK Gub Jatim No. 45 Tahun 2002) COD mg/l O 2 64 100 BOD mg/l O 2 30 50 Total P mg/l 1,42 0.2* TKN mg/l 22,83 7** Surfaktan mg/l 2,63 0.2* Kekeruhan NTU 4 25** Temperatur 0 C 29 38 ph - 8,42 6-9 Rasio C/N - 44,88 - Keterangan : * Peraturan Daerah Jawa Timur No. 2 Tahun 2008 ** Kriteria dan Standard Kualitas Air Nasional 15

% Removal 100 80 60 40 20 Grafik Removal Total Phosphat Pengamatan I Pengamatan II Pengamatan III Jenis Tanaman I II III SSFCW Canna 53 70 74 SSFCW Cyperus 32 41 88 SSFCW Kontrol 68 93 87 0 SSFCW Canna SSFCW Cyperus Jenis Tanaman SSFCW Kontrol Prosentase removal total phosphat tertinggi adalah pada reaktor SSFCW kontrol sebesar 93% 16

% Removal 100 80 60 40 20 0 Grafik Removal MBAS SSFCW Canna SSFCW Cyperus SSFCW Kontrol Pengamatan I Pengamatan II Pengamatan III Jenis Tanaman I II III SSFCW Canna 85 21 46 SSFCW Cyperus 84 18 2 SSFCW Kontrol 76 26 27 Jenis Tanaman Prosentase removal MBAS tertinggi adalah pada reaktor SSFCW Canna sebesar 85% 17

% Removal 100 80 60 40 20 Grafik Removal TKN Pengamatan I Pengamatan II Pengamatan III Jenis Tanaman I II III SSFCW Canna 7 33 81 SSFCW Cyperus 15 44 55 SSFCW Kontrol 41 55 72 0 SSFCW Canna SSFCW Cyperus SSFCW Kontrol Jenis Tanaman Prosentase removal TKN tertinggi adalah pada reaktor SSFCW Canna sebesar 81% 18

% Removal 100 80 60 40 20 0 Grafik Removal Rasio C/N Pengamatan I Pengamatan II Pengamatan III Jenis Tanaman I II III SSFCW Canna 95 80 58 SSFCW Cyperus 93 85 68 SSFCW Kontrol 89 40 32 SSFCW Canna SSFCW Cyperus SSFCW Kontrol Jenis Tanaman Prosentase removal rasio C/N tertinggi adalah pada reaktor SSFCW Canna sebesar 95% 19

Analisis Perencanaan Kelebihan Tidak menimbulkan bau Tidak menimbulkan sarang nyamuk Efisiensi removalnya besar Memberikan proteksi thermal yang baik Detention time (td) lebih cepat Kekurangan Biaya konstruksi yang dibutuhkan mahal Biaya operational dan maintenance mahal Transfer oksigen lebih kecil - - Lahan yang dibutuhkan tidak terlalu luas - 20

Dimensi Pengolahan Air Limbah a) Dimensi Bak Pengumpul b) Kebutuhan Pompa c) Pipa Inlet Subsurface Flow Constructed Wetland d) Unit Subsurface Flow Constructed Wetland e) Bak Penampung f) Pipa Outlet Subsurface Flow Constructed Wetland 21

Dimensi Bak Pengumpul Panjang (L) = 1,55 m Lebar (w) = 0,77 m Kedalaman (h) = 0,5 m Freeboard (fb) = 0,2 m 22

Kebutuhan Pompa Debit (Q) = 0,001 m 3 /detik Perhitungan Head Pompa H H s H H 2 v 2g Diperoleh Head Pompa = 0,86 m Daya Pompa 0,021 Kw p l 23

Pipa Inlet Subsurface Flow Constructed Wetland Kecepatan pipa inlet sebesar 0,5 m/detik Berdasarkan rumus d 4Q v Diperoleh diameter pipa inlet = 0,05 m (2 inchi) 24

Pipa inlet berlubang dengan jumlah lubang di pipa inlet sebanyak 23 lubang Debit air limbah setelah melewati percabangan sebesar 0,0005 m 3 /detik Berdasarkan rumus Q v 1 2 4 lub ang Diperoleh diameter lubang pipa inlet = 0,7 cm d 25

Unit Subsurface Flow Constructed Wetland Dimensi unit SSFCW Panjang (L) = 7 m Lebar (w) = 2,3 m Ketebalan media = 0,45 m 26

Bak Penampung Dimensi bak penampung Panjang (L) = 1,32 m Lebar (w) = 0,66 m Kedalaman (h) = 0,5 m Freeboard (fb) = 0,2 m 27

Pipa Outlet Subsurface Flow Constructed Wetland Berdasarkan rumus hf 0,2785 Q C D 2,63 1,85 L S L 0,2785 Q C D 2,63 1,85 Diperoleh diameter pipa outlet SSFCW 8 cm (20 inchi) 28

Bill Of Quantity (BOQ) a) BOQ pekerjaan penggalian tanah b) BOQ pekerjaan pengurugan pasir yang dipadatkan c) BOQ pekerjaan beton d) BOQ pekerjaan pengurugan tanah kembali e) BOQ pasir, kerikil, dan tanaman pada SSFCW f) BOQ pompa, perpipaan dan aksesorisnya 29

BOQ pekerjaan penggalian tanah Volume galian tanah bak pengumpul = 6,2 m 3 Volume galian tanah unit SSFCW = 117,6 m 3 Volume galian tanah bak penampung = 4,94 m 3 Volume total galian tanah = (6,2 + 117,6 + 4,94) m 3 = 128,74 m 3 30

BOQ pekerjaan pengurugan pasir yang dipadatkan Volume pasir urug bak pengumpul = 0,12 m 3 Volume pasir urug unit SSFCW = 1,61 m 3 Volume pasir urug bak penampung = 0,09 m 3 Volume total pasir urug = (0,12 + 1,61 + 0,09) m 3 = 1,82 m 3 31

BOQ pekerjaan beton Perhitungan lantai kerja beton o Volume lantai kerja beton bak pengumpul = 0,06 m 3 o Volume lantai kerja beton unit SSFCW = 0,8 m 3 o Volume lantai kerja beton bak pengumpul = 0,04 m 3 Volume total lantai kerja beton = (0,06+0,8+0,04) m 3 = 0,9 m 3 32

BOQ pekerjaan beton Perhitungan dinding beton o Volume dinding beton bak pengumpul = 1,26 m 3 o Volume dinding beton unit SSFCW = 4 m 3 o Volume dinding beton bak penampung = 1,03 m 3 Volume total dinding beton = 6,3 m 3 Volume untuk pekerjaan beton = 0,9 + 6,3 = 7,2 m 3 33

BOQ pekerjaan pengurugan tanah kembali Volume urugan tanah bak pengumpul = 4,1 m 3 Volume urugan tanah unit SSFCW = 99,6 m 3 Volume urugan tanah bak penampung = 3,3 m 3 Volume total urugan tanah = (4,1 + 99,6 + 3,3) m 3 = 107 m 3 34

BOQ pasir, kerikil, dan tanaman pada SSFCW Volume pasir = 4,025 m 3 Volume kerikil = 3,22 m 3 BOQ tanaman pada SSFCW dengan luas unit SSFCW sebesar 16,32 m 2 dibutuhkan tanaman canna sebanyak 132 batang. 35

BOQ pompa, perpipaan dan aksesorisnya Material Satuan Jumlah Pompa unit 1 Pipa 2 inchi meter 16 Pipa 20 inchi meter 1 Gate valve unit 1 Check valve unit 1 Knee 90 0 unit 3 Tee 2 x2 x2 unit 1 Reducer-increaser 1 x 2 unit 1 36

RAB (SNI 7394:2008) a) Pekerjaan penggalian tanah biasa b) Pekerjaan pengurugan pasir dengan pemadatan c) Pekerjaan beton berstruktur dengan tipe K-225 (1 PC : 2 PB : 3 KR) d) Pekerjaan pembesian 10 kg e) Pekerjaan bekisting f) Pekerjaan pengurugan tanah kembali g) Pekerjaan pengurugan pasir dan kerikil pada SSFCW h) Pompa, pipa, dan aksesorisnya Total RAB = Rp 11.833.782,- 37

Operational dan Maintenance a) Biaya kebutuhan listrik b) Biaya tanaman canna c) Biaya pembersihan media 38

GAMBAR DESAIN Denah Unit Pengolahan Air Limbah 39

GAMBAR DESAIN Tampak Samping Unit Pengolahan Air Limbah 40

KESIMPULAN DAN SARAN Kesimpulan a) Efisiensi penyisihan kandungan pencemar air limbah (% removal) yaitu : Prosentase removal total phosphat tertinggi adalah pada reaktor SSFCW kontrol sebesar 93% Prosentase removal MBAS tertinggi adalah pada reaktor SSFCW Canna sebesar 85% Prosentase removal TKN tertinggi adalah pada reaktor SSFCW Canna sebesar 81% Prosentase removal rasio C/N tertinggi adalah pada reaktor SSFCW Canna sebesar 95% 41

KESIMPULAN DAN SARAN b) Desain Unit Pengolah Air Limbah yang yaitu : - Bak Pengumpul dengan dimensi : Panjang = 1,55 m Lebar = 0,77 m Tinggi = 0,7 m - Unit SSFCW dengan dimensi : Panjang = 7 m Lebar = 2,3 m Tinggi = 0,7 m - Bak Penampung dengan dimensi : Panjang = 1,32 m Lebar = 0,66 m Tinggi = 0,7 m 42

KESIMPULAN DAN SARAN Saran Perlu direncanakan variasi jenis tanaman pada subsurface flow constructed wetland yang dapat beradaptasi dengan kondisi lingkungan dan dapat meremoval kandungan limbah. Perlu direncanakan variasi media pasir pada subsurface flow constructed wetland, sehingga diketahui kemampuan removal kandungan limbah oleh jenis media pasir yang berbeda. 43

44