DESAIN KEBUTUHAN PROTEKSI KATODIK PADA JARINGAN PIPA GAS PT. PGN (PERSERO) Tbk DI JALUR PT DEKORMAS PASAR KEMIS TANGERANG

dokumen-dokumen yang mirip
BAB IV DESAIN KEBUTUHAN PROTEKSI

BAB 1 PENDAHULUAN. 1.1 Latar Belakang Masalah. PT Perusahaan Gas Negara (Persero) Tbk adalah perusahaan yang bergerak

BAB II LANDASAN TEORI

SEMINAR TUGAS AKHIR. Aisha Mei Andarini. Oleh : Dosen Pembimbing : Dr.rer.nat.Triwikantoro, M.Sc. Surabaya, 21 juli 2010

BAB II LANDASAN TEORI

TERSELESAIKAN H+7 P2

PRESENTASI FIELD PROJECT

BAB I PENDAHULUAN Latar Belakang Permasalahan. PT Perusahaan Gas Negara (Persero) Tbk adalah perusahaan yang bergerak

Moch. Novian Dermantoro NRP Dosen Pembimbing Ir. Muchtar Karokaro, M.Sc. NIP

ANALISA DESAIN SISTEM SS IMPRESSED CURRENT CATHODIC PROTECTION (ICCP) PADA OFFSHORE PIPELINE MILIK JOB PERTAMINA PETROCHINA EAST JAVA

ANALISA PROTEKSI KATODIK DENGAN MENGGUNAKAN ANODA TUMBAL PADA PIPA GAS BAWAH TANAH PT. PUPUK KALIMANTAN TIMUR DARI STASIUN KOMPRESSOR GAS KE KALTIM-2

ANALISIS DESAIN SACRIFICIAL ANODE CATHODIC PROTECTION PADA JARINGAN PIPA BAWAH LAUT

DR. IR. Achmad Sulaiman

Perlindungan Lambung Kapal Laut Terhadap Korosi Dengan Sacrificial Anode. Oleh : Fahmi Endariyadi

Semarang, 6 juli 2010 Penulis

Analisa Desain Sistem Impressed Current Cathodic Protection (ICCP) pada Offshore Pipeline milik JOB Pertamina-Petrochina East Java

PERANCANGAN SISTEM PROTEKSI KATODIK (CP) ANODA KORBAN PADA PIPA BAJA (Studi Kasus Pipa PGN di PT. Nippon Sokubai Indonesia)

BAB III METODE DAN HASIL SURVEY

Jumlah Anoda (N) Tahanan Kabel (R2) Tahanan Total (Rt) = Ic / Io = 21,62 / 7 = 3,1. R2 = R1 + α (T2 T1) = 0, ,00393 (30-24) = 0,02426 ohm/m

Oleh : Afif Wiludin NRP Dosen Pembimbing : Ir. Heri Supomo, Msc.

BAB I PENDAHULUAN. Analisa Sistem Proteksi Katodik 1

SKRIPSI PRESENTASI 3 (P3)

Dosen Pembimbing : Sutarsis,ST,M.Sc.Eng. Oleh : Sumantri Nur Rachman

OPTIMASI DESAIN DAN SIMULASI SISTEM PROTEKSI KATODIK ANODA KORBAN PADA WATER INJECTION PIPELINE

4.1 INDENTIFIKASI SISTEM

BAB I PEDAHULUAN. 1.1 Latar Belakang. Pipa merupakan salah satu kebutuhan yang di gunakan untuk

MANAJEMEN KOROSI BERBASIS RISIKO PADA PIPA PENYALUR GAS

ANTI KOROSI BETON DI LINGKUNGAN LAUT

BAB I PENDAHULUAN. manufacturing dan automotive, maka banyak sekali inovasi-inovasi maupun

ANALISA PERBANDINGAN PEMAKAIAN DAN PEMASANGAN CATHODIC PROTECTION DENGAN MENGGUNAKAN METODE WILSON WALTON DAN DIMET DENGAN METODE PENDEKATAN

DR. IR. ACHMAD SULAIMAN

Perhitungan Teknis LITERATUR MULAI STUDI SELESAI. DATA LAPANGAN : -Data Onshore Pipeline -Data Lingkungan -Mapping Sector HASIL DESAIN

BAB I PENDAHULUAN. juga menjadi bisnis yang cukup bersaing dalam perusahaan perbajaan.

LAB KOROSI JPTM FPTK UPI

PROPOSAL TUGAS AKHIR (P3) MO

PENGARUH TEMPERATUR PADA COATING WRAPPING TAPE TERHADAP COATING BREAKDOWN

EFEKTIFITAS PENGGUNAAN PELAPIS EPOKSI TERHADAP KETAHANAN KOROSI PIPA BAJA ASTM A53 DIDALAM TANAH SKRIPSI

BAB II PEMBUMIAN PERALATAN LISTRIK DENGAN ELEKTRODA BATANG. Tindakan-tindakan pengamanan perlu dilakukan pada instalasi rumah tangga

ANALISA PENGGUNAAN IMPRESSED CURRENT CATHODIC PROTECTION (ICCP) PADA SISTEM PENDINGIN UTAMA UNIT 1&2 PLTU PAITON

BAB I PENDAHULUAN. Dalam teknologi pengerjaan logam, proses electroplating. dikategorikan sebagai proses pengerjaan akhir (metal finishing).

BAB I PENDAHULUAN. material lainnya yang dipergunakan sehari-hari memerlukan proses. penyelesaian akhir sebelum digunakan. Proses ini disebut dengan

ANALISA PERBANDINGAN PEMAKAIAN ALUMUNIUM CATHODIC PROTECTION DAN ZINC CATHODIC PROTECTION PADA PELAT BADAN KAPAL

Proteksi Katodik dengan Menggunakan Anoda Korban pada Struktur Baja Karbon dalam Larutan Natrium Klorida

PERANCANGAN PROTEKSI ARUS PAKSA PADA PIPA BAJA API 5L DENGAN COATING DAN TANPA COATING DI DALAM TANAH

BAB I PENDAHULUAN 1.1. Latar Belakang

BAB V PEMBAHASAN Analisis Faktor. Faktor-faktor dominan adalah faktor-faktor yang diduga berpengaruh

UH : ELEKTROLISIS & KOROSI KODE SOAL : A

Rectifier yang Digunakan

PENGARUH STRAY CURRENT TERHADAP SISTEM PROTEKSI KATODIK DENGAN VARIASI KONDISI LINGKUNGAN, BESAR TEGANGAN DAN JARAK TERHADAP SISTEM PROTEKSI

BAB I PENDAHULUAN. 1.1 Latar Belakang. Proses akhir logam (metal finishing) merupakan bidang yang sangat luas,

ANALISIS PENAMBAHAN LARUTAN BENTONIT DAN GARAM UNTUK MEMPERBAIKI TAHANAN PENTANAHAN ELEKTRODA PLAT BAJA DAN BATANG

STUDI IMPRESSED CURRENT CATHODIC PROTECTION

BAB I PENDAHULUAN 1.1 Latar belakang

Pengaruh variasi pembagian jumlah anoda dengan pola horisontal terhadap laju korosi baja SS400 pada media air laut

Proteksi Katodik Metoda Anoda Tumbal Untuk Mengendalikan Laju Korosi

COMPUTER PROGRAM FOR DESIGNING CATHODIC PROTECTION SYSTEM SACRIFICIAL ANODE METHOD MUTIA DELINA

PENGARUH HEAT TREATMENT

Oleh. *Mahasiswa: Jurusan Teknik Sistem Perkapalan, FTK-ITS **Staf Pengajar: Jurusan Teknik Sistem Perkapalan, FTK-ITS

I. PENDAHULUAN. Indonesia memiliki lahan tambang yang cukup luas di beberapa wilayahnya.

DESAIN SISTEM PROTEKSI KATODIK ANODA KORBAN PADA JARINGAN PIPA PERTAMINA UPms V

TUGAS AKHIR RANCANG BANGUN PROTOTIPE TURBIN ANGIN SUMBU VERTIKAL. Diajukan Untuk Memenuhi Persyaratan Kurikulum. Strata Satu (S1) Teknik Mesin

2.2.9 Definisi Aluminium Klasifikasi Aluminium... 21

Elektrokimia. Sel Volta

JURNAL TEKNIK POMITS Vol. 1, No. 1, (2012) 1-6 1

PERANCANGAN SISTEM PROTEKSI KATODIK METODE ARUS PAKSA PADA PIPA PDAM KOTA SURABAYA JALUR DISTRIBUSI JEMBATAN MERAH KEDUNG COWEK

BAB I PENDAHULUAN. dimana logam menjadi satu akibat panas las, dengan atau tanpa. pengaruh tekanan, dan dengan atau tanpa logam pengisi.

JURNAL TEKNIK POMITS Vol. 2, No. 1, (2013) ISSN: ( Print) F-78

BAB IV HASIL DAN PEMBAHASAN

BAB I PENDAHULUAN. Melihat kerugian yang terjadi yang akan ditimbulkan oleh korosi. ini maka berbagai usaha dilakukan untuk dapat mencegah korosi

ANALISA PENGARUH LUASAN SCRATCH PERMUKAAN TERHADAP LAJU KOROSI PADA PELAT BAJA A36 DENGAN VARIASI SISTEM PENGELASAN

LAPORAN TUGAS AKHIR PEMBUATAN BATERAI SENG UDARA MENGGUNAKAN FOTO POLYMER TETRAHYDROFURFURYL ACRYLATE (THFA)

BAB II LANDASAN TEORI. Gas HHO merupakan hasil dari pemecahan air murni ( H 2 O (l) ) dengan proses

UNIVERSITAS INDONESIA PERBANDINGAN EFISIENSI ANODA ALUMINIUM PADA LINGKUNGAN AIR LAUT DAN PASIR LAUT

BAB I PENDAHULUAN. 1.1 Latar Belakang

BUKU V SISTEM ALAT BANTU

BAB I PENDAHULUAN. logam menjadi satu akibat adanya energi panas. Teknologi pengelasan. selain digunakan untuk memproduksi suatu alat, pengelasan

BAB IV PEMODELAN DAN SIMULASI SEL BAHAN BAKAR MEMBRAN PERTUKARAN PROTON DENGAN MENGGUNAKAN SOFTWARE MATLAB/SIMULINK

LAMPIRAN II PERHITUNGAN

BAB I PANDAHULUAN. Berbagai industri barang perhiasan, kerajinan, komponen sepeda. merupakan pelapisan logam pada benda padat yang mempunyai

BAB III LANDASAN TEORI

TUGAS AKHIR RANCANG BANGUN COOL BOX BERBASIS HYBRID TERMOELEKTRIK

Kata kunci : BEM, Korosi, Beton berulang, Proteksi katodik, Anoda korban, Simulasi

I. PENDAHULUAN. Teknologi pelapisan logam dewasa ini banyak dikembangkan, kebutuhan

JURNAL TEKNIK ITS Vol. 4, No. 1, (2015) ISSN: ( Print) F-56

BAB I PENDAHULUAN. pipa-pipa minyak dan gas bumi maupun konstruksi-konstruksi lainnya

BAB IV Disain Model Penelitian

TUGAS SARJANA. KOROSI GALVANIS PADA STEEL AISI Cu DENGAN VARIASI PEMBIASAN SCRAP STEEL SEBAGAI ANODA KEDUA PADA MEDIUM NaCl

BAB IV HASIL DAN PEMBAHASAN

PENGENDALIAN KOROSI PADA PLAT LAMBUNG KAPAL DENGAN MENGGUNAKAN ANODA KORBAN

BAB III METODE PENELITIAN. penelitian ini dilakukan pembuatan keramik Ni-CSZ dengan metode kompaksi

BAB IV PEMBAHASAN. -X52 sedangkan laju -X52. korosi tertinggi dimiliki oleh jaringan pipa 16 OD-Y 5

Pengaruh Variasi Waktu dan Tebal Plat Pada Las Titik terhadap Sifat Fisis dan Mekanis Sambungan Las Baja Karbon Rendah

Pertemuan <<22>> <<PENCEGAHAN KOROSI>>

I. PENDAHULUAN. premium dan solar. Kelangkaan terjadi hampir di seluruh kabupaten dan kota di

PENGARUH PERLAKUAN PANAS PADA ANODA KORBAN ALUMINIUM GALVALUM III TERHADAP LAJU KOROSI PELAT BAJA KARBON ASTM A380 GRADE C

Redesain Dapur Krusibel Dan Penggunaannya Untuk Mengetahui Pengaruh Pemakaian Pasir Resin Pada Cetakan Centrifugal Casting

STUDI EFEKTIFITAS LAPIS GALVANIS TERHADAP KETAHANAN KOROSI PIPA BAJA ASTM A53 DI DALAM TANAH (UNDERGROUND PIPE) SKRIPSI

BAB I PENDAHULUAN. permukaan bumi dan paling berlimpah ketiga. Melimpahnya aluminium

BAB I PENDAHULUAN 1.1 Latar Belakang Masalah

Benny Syahputra, Sarjito Joko Sisworo, Andi Trimulyono, 1) 1)

Transkripsi:

DESAIN KEBUTUHAN PROTEKSI KATODIK PADA JARINGAN PIPA GAS PT. PGN (PERSERO) Tbk DI JALUR PT DEKORMAS PASAR KEMIS TANGERANG LAPORAN TUGAS AKHIR Disusun Untuk Memenuhi Tugas Mata Kuliah Tugas Akhir Disusun oleh EKO WANTARA (41312120061) JURUSAN TEKNIK MESIN FAKULTAS TEKNIK UNIVERSITAS MERCUBUANA 2014

DAFTAR ISI Abstrak... Lembar Pengesahan... Lembar Pengesahan... Abstrak... Kata Pengantar... Daftar Isi... Daftar Tabel... Daftar Gambar...... Daftar Istilah...... i ii iii iv v vi ix x xi BAB I. PENDAHULUAN 1.1. Latar Belakang Masalah... 1 1.2. Perumusan Masalah... 4 1.3. Batasan Masalah... 4 1.4. Tinjauan Penelitian... 5 1.5. Metode Penelitian... 6 1.6. Sistematika Penelitian... 7 II. LANDASAN TEORI 2.1. Pengenalan Korosi... 8 2.1.1. Proses Korosi... 12 vi

2.1.2. Sel Korosi pada pipa gas... 14 2.1.2. Sel Korosi pada pipa gas... 14 2.2. Proteksi Katodik... 20 2.2.1. Sistem Proteksi Katodik... 22 2.2.2. Kriteria Proteksi Katodik... 25 2.2.3. Perbandingan Sistem Proteksi Katodik... 27 2.3. Jenis-Jenis Anoda Pada Sistem Anoda Korban... 33 2.3.1. Jenis anoda... 39 2.3.2.Dimensi anoda... 42 2.4. Desain Kebutuhan Proteksi Katodik... 46 III. METODELOGI PENELITIAN 3.1. Parameter Desain... 52 3.2. Langkah Desain... 55 IV. DESAIN KEBUTUHAN PROTEKSI 4.1. Menentukan Luas Permukaan Struktur Yang Akan Diproteksi... 59 4.2 Menentukan kebutuhan arus proteksi... 59 4.3. Menentukan kebutuhan total anoda... 60 4.4. Menentukan jumlah anoda... 61 4.5. Menentukan lokasi pemasangan anoda... 61 4.6. Menghitung Mundur Umur Anode... 62 4.7. Menentukan arus total anoda... 64 4.8. Menentukan usia proteksi homogen anoda... 64 vii

V. KESIMPULAN 5.1. Kesimpulan... 66 5.2. Saran... 67 VI. DAFTAR PUSTAKA... 69 VI. DAFTAR ACUAN... 70 LAMPIRAN Lampiran 1 Gambar Insulating Joint... 71 Lampiran 2 Tabel Dimensi dan Tebal Pipa... 72 Lampiran 3 Tabel Sifat-sifat anoda korban... 73 Lampiran 4 Klasifikasi Korosi Ditinjau Dari Resistivitas Tanah... 74 Lampiran 5 Aplikasi anoda Mg,Zn,Al... 75 Lampiran 6 Deret Galvanic... 76 Lampiran 7 Tabel Kriteria Potensial Proteksi Pipa Baja... 77 Lampiran 8 Sertifikasi Chatodic Protection level 1... 78 Lampiran 9 Magnesium Anode... 79 Lampiran 10 Characteristics of Magnesium Anode... 80 viii

DAFTAR TABEL Tabel 2.1 Sifat-sifat Anoda Korban... 35 Tabel 2.2 Aplikasi Anoda Mg, Zn, Al... 35 Tabel 2.3 Klasifikasi Korosi ditinjau dari resitivitas tanah... 36 Tabel 2.4 Komposisi kimia paduan Zn... 40 Tabel 2.5 Komposisi kimia paduan Mg... 40 Tabel 2.6 Maksimum konsentrasi impurities untuk anoda Al dan Zn berdasar Tabel 2.7 Rule of thumb pemilihan anoda... 43 Tabel 3.1 Kebutuhan Arus Proteksi berdasarkan ISO 15589... DNV RP B401... 54 ix

DAFTAR GAMBAR Gambar 1.1 Gas Transportation Agreement... 2 Gambar 1.2 Map Of Operation PGN... 3 Gambar 2.1 Pipa Gas Meledak di Venezuela tahun 1993... 10 Gambar 2.2 Pipa Gas Pecah di Georgia Amerika... 10 Gambar 2.3 Beberapa serangan korosi yang terjadi pada pipa... 11 Gambar 2.4 Sel Korosi... 13 Gambar 2.5 Sel Korosi titik embun... 15 Gambar 2.6 Sel Korosi Konsentrasi Kimia Berbeda... 15 Gambar 2.7 Sel Korosi Konsentrasi Oksigen Berbeda... 16 Gambar 2.8 Sel Korosi Suhu Berbeda... 17 Gambar 2.9 Sel Korosi Arus Liar... 17 Gambar 2.10 Sel Korosi Regangan... 18 Gambar 2.11 Sel Korosi Lapis Permukaan... 19 Gambar 2.12 Definisi Proteksi Katodik... 23 Gambar 2.13 Prinsip Kerja Sistem Sacrifical Anode... 28 Gambar 2.14 Prinsip Kerja Sistem impressed Current... 30 Gambar 2.15 Pengukuran Potensial dan Arus Proteksi pada sistem SA... 32 Gambar 2.16 Backfill pada Anoda Korban... 37 Gambar 2.17 Bentuk Anoda untuk aplikasi laut... 42 Gambar 2.18 Anoda Korban Jenis Magnesium... 44 Gambar 2.19 Anoda Korban Jenis Zinc... 45 Gambar 2.20 Gambar umum instalasi anoda... 51 Gambar 3.2 Flow Chart Perhitungan Sistem Proteksi Katodik Anoda Korban 49 x

DAFTAR NOTASI S A Luas permukaan m 2 D Diameter pipa m L Panjang pipa m I d Kebutuhan arus proteksi ma/m 2 I bare Kebutuhan arus proteksi pipa baja tanpa coating ma/m 2 I Reg Kebutuhan arus total Ampere W Berat total kebutuhan anoda kg t umur desain Tahun η efisiensi anoda Ah/Kg. year u faktor kegunaan N Jumlah anoda W anode Berat satu anoda Kg R h Tahanan anoda horizontal Ohm R v Tahanan anoda Vertikal Ohm Tahanan tanah di kedalaman anoda ditanam Ohm.cm L Panjang anoda termasuk backfill cm D anode Diameter anoda termasuk backfill cm I Anoda arus keluaran anoda Ampere E anoda Potensial anoda Volt E proteksi Potensial proteksi Volt t design life Umur desain pipa tahun xi