Hibridisasi Simulated Annealing dengan Algorithm Evolutionary dalam Penyelesaian Travelling Salesman problem (TSP)

Ukuran: px
Mulai penontonan dengan halaman:

Download "Hibridisasi Simulated Annealing dengan Algorithm Evolutionary dalam Penyelesaian Travelling Salesman problem (TSP)"

Transkripsi

1 Hibridisasi Simulated Annealing dengan Algorithm Evolutionary dalam Penyelesaian Travelling Salesman problem (TSP) Erdiwansyah *1, Taufik A. Gani *2, Yuwaldi Away *3 # Magister Teknik Elektro Program Pascasarjana Universitas Syiah Kuala Banda Aceh * Prodi Magister Teknik Elektro Universitas Syiah Kuala, Darussalam, Banda Aceh 23111, Indonesia 1 erdi.wansyah@yahoo.co.id, 2 topgan@unsyiah.ac.id, 3 yuwaldi@unsyiah.ac.id Abstrak Proses pedagang keliling dari sebuah kota ke kota berikutnya merupakan bentuk dari optimalisasi biaya, waktu yang ditempuh sehingga proses tersebut dapat meminimalkan biaya dan waktu perjalanan. Travelling Salesman Problem (TSP) merupakan suatu masalah optimasi untuk menentukan jarak terpendek dalam sebuah rute perjalanan yang mana dalam tiap kota hanya dapat dilewati tepat satu kali dalam satu kali perjalanan dan kemudian kembali ke kota awal dimana sales tersebut memulai perjalanannya. Pada penelitian ini hibridisasi Simulated Annealing (SA) dengan Algorithm Evolutinary (AE) diusulkan untuk meminimalkan kekonvergenan individu dalam populasi pada setiap generasi sebelum mencapai titik optimum. Penelitian ini mengusulkan Algoritma Hibridisasi SA dengan AE terhadap SA dan AE itu sendiri, yaitu waktu komputasi dan optimasi hasil. Kata Kunci- Algoritma Evolusi, Simulated Annealing, Hibridisasi SA dengan AE. Abstract The process of traveling salesman from one city to the others is a form of costs optimization, time consuming so the process can minimize the cost and time of travel. Travelling Salesman Problem (TSP) is an optimization problem to determine the shortest distance in a travel route in each city can which only be passed exactly once in one trip and then return to the city where sales was begin their journey. In this study, hybridization of simulated annealing with evolution algorithm was proposed to minimize the individual convegency in a population of each generation before reaching optimum point. This research proposes algorithm Hybridization SA with the SA and AE AE itself, namely the computational time and optimization of results. Keywords- Algorithm Evolutinary, Simulated Annealing, Hybrid SA and AE. I. PENDAHULUAN Proses pedagang keliling dari sebuah kota ke kota berikutnya merupakan bentuk dari optimalisasi biaya, waktu yang ditempuh sehingga proses tersebut dapat meminimalkan biaya dan waktu perjalanan. Dalam permasalahan optimalisasi pemodelan menggunakan computer merupakan langkah yang sangat tepat sehingga suatu keputusan dalam perjalanan dapat dilakukan secara efisien. Salah satu bentuk pemodelan yang dapat dilakukan adalah dengan menerapkan suatu permasalahan optimalisasi kedalam suatu aplikasi computer seperti permasalahan Travelling Salesman Problem. Travelling Salesman Problem (TSP) merupakan suatu masalah optimasi untuk menentukan jarak terpendek dalam sebuah rute perjalanan yang mana dalam tiap kota hanya dapat dilewati tepat satu kali dalam satu kali perjalanan dan kemudian kembali ke kota awal dimana sales tersebut memulai perjalanannya. Dalam sebuah perjalanan terdapat jalur yang dapat menghubungkan antar kota yang ingin disinggahi dengan jarak kota yang telah diketahui. Perjalanan yang ditempuh oleh sales dimulai dari kota awal dengan melakukan perjalanan hingga kembali ke kota awal keberangkatan, membentuk sebuah graph. Dalam graph terdiri dari node (titik) dan edge (garis). TSP dapat dinyatakan dalam sebuah graph tertutup yang mana tidak boleh ada edge yang bersilangan dari satu node ke node yang lainnya. TSP dikatakan efisien jika ditemukan jalur terpendek yang membentuk kurva tertutup [1]. Metode mengenai optimalisasi telah digunakan untuk dapat memecahkan persoalan tersebut namun hingga saat ini belum ditemukan algoritma yang sesuai untuk menyelesaikannya jumlah kota yang besar. Cara termudah untuk menyelesaikan TSP yaitu dengan mencoba semua kemungkinan rute dan mencari rute terpendek. Namun metode tersebut memiliki kompleksitas dan waktu penyelesaian yang begitu lama jika jumlah kotanya banyak. Untuk menyelesaikan persoalan tersebut digunakan algoritma evolusi [2]. Algoritma Evolusi telah banyak diaplikasikan secara meluas pada berbagai persoalan dan telah menunjukkan solusi yang baik. Meskipun demikian, algoritma evolusi bisa mengalami konvergen, dimana variasi lebih banyak dihilangkan dari suatu populasi yang terdiri dari individu-individu terbaik sebelum solusi yang komplit. Konvergensi dini sudah dikaji secara mendalam oleh para pakar evolutionary. Beberapa mekanisme untuk pemeliharaan dan peningkatan variasi di dalam suatu populasi sudah diusulkan, salah satu dari mekanisme tersebut yang dilakukan oleh [3]. 1

2 Simulated Annealing berdasarkan sebuah kondisi kandidat secara iteratif bergerak ke solusi tetangganya. Hal ini dimungkinkan apabila relasi dengan tetangganya didefinisikan dalam ruang pencarian. Sebagai contoh, dari permukaan sebuah vertex ke permukaan vertex lainnya hanya dibedakan oleh sebuah node. Biasanya, setiap kandidat solusi memiliki lebih dari satu solusi tetangga, pilihan solusi mana yang akan diambil hanya berdasarkan informasi tentang solusi yang diperoleh oleh tetangganya sehingga dinamakan dengan Local Search [4]. Pada prinsipnya hibridisasi ini diharapkan mampu memberikan solusi lain yang lebih baik disekitar lokal optimum yang diberikan oleh algoritma genetika atau dikenal dengan istilah local search. Banyak metode heuristik yang dapat dikombinasikan dengan algoritma genetika adalah tabu search. Simulated Annealing merupakan salah satu metode pemecahan permasalahan optimasi kombinatorial yang tergabung ke dalam local search. Metode ini bertujuan untuk mengefektifkan proses pencarian solusi terbaik dari suatu permasalahan optimasi kombinatorial yang berskala besar, contohnya Travelling Salesman Problem (TSP), dengan waktu komputasi yang relatif lebih kecil. Pada prinsipnya, local search digunakan untuk memfilter kromosom yang mengalami crossover agar kromosom yang sama tidak dilakukan crossover berulang-ulang [5]. Penelitian yang dilakukan oleh [6] memberikan kesimpulan bahwa algoritma hybrid algoritma genetika GA dengan ant colony optimization ACO yang diusulkan dapat menemukan solusi optimal secara efektif. Selanjutnya penelitian oleh [7], menyebutkan kombinasi algoritma distance preserving crossover (DPX) dengan GA dapat menemukan solusi yang lebih baik pada permasalahan yang kompleks. Kemudian penelitian yang dilakukan oleh [8], menyimpulkan secara umum algoritma Hybrid Cultural Algorithm with Local Search (HCALS) yang diusulkan dapat bekerja lebih baik dari pada algoritma yang lain yaitu algoritma Cultural dan Local Search ditinjau dari solusi yang dihasilkan serta waktu yang dibutuhkan dalam melakukan komputasi. Sedangkan penelitian yang dilakukan [9] algoritma Artificial Bee Colony ABC yang diusulkan lebih sederhana dan fleksibel serta memiliki kemampuan untuk keluar dari lokal minimum serta efisiensi untuk optimasi multimodal dan multivariabel. Sedangkan penelitian yang dilakukan [10] menyimpulkan bahwa algoritma hybrid of Ant Colony Optimization (ACO) dengan Cuckoo Search (CS) yang diusulkan lebih baik dan efisien dibandingkan algoritma sebelum digabungkan. Pada penelitian ini hibridisasi yang diusulkan akan menerapkan mutasi terarah dimana hasil dari setiap generasi kualitasnya harus lebih baik dari generasi sebelumnya. Hasil algoritma hibridisasi nantinya akan mengimplementasikan algoritma simulated annealing kedalam algorithm evolutionary. Algoritma ini digunakan untuk meningkatkan efesiensi dari algoritma evolutionary dengan mengevaluasi setiap solusi atau individu yang dihasilkan agar tidak terjebak pada solusi-solusi yang terburuk. Beberapa algoritma yang telah dibahas dan digunakan untuk pencarian solusi dari masalah TSP. Setiap algoritma memiliki kelebihan serta kekurangan pada masing-masing uji coba. Pada penelitian ini hibridisasi simulated annealing dengan algorithm evolutionary yang diusulkan agar dapat meminimalkan kesamaan individu dalam populasi pada setiap generasi sehingga hasil yan diperoleh lebih optimal. II. METODE PENELITIAN Penelitian ini adalah penelitian kualitatif dengan melakukan eksprimen dalam menganalisis dan merancang perangkat lunak untuk menyelesaikan masalah pencarian jalur terpendek dengan menggunakan algoritma berevolusi pada kasus TSP. Penelitian ini dilakukan di Program Magister Teknik Elektro Fakultas Teknik Universitas Syiah Kualah Banda Aceh dimana data uji yang digunakan adalah Dataset EUC_2D. Dataset ini diunduh secara gratis dari TSPLIB95. Data yang digunakan sebagai data uji adalah data TSP simetri yang hanya mendukung tipe EDGE_WEIGHT_TYPE: EUC_2D, yaitu kordinat posisi dengan format Euclidian 2 dimensi. Adapun data yang digunakan seperti pada tabel 1 sebagai berikut : Tabel 1 Data Set TSPLIB95 No Dataset Kota Edge Type 1 berlin52 52 EUC_2D 2 bier EUC_2D 3 ch EUC_2D 4 ch EUC_2D 5 eil51 51 EUC_2D 6 eil76 76 EUC_2D 7 eil EUC_2D 8 kroa EUC_2D 9 kroa EUC_2D 10 kroa EUC_2D 11 krob EUC_2D 12 krob EUC_2D 13 krob EUC_2D 14 kroc EUC_2D 15 krod EUC_2D Pengujian untuk data di atas akan dilakukan dengan menggunakan operator algoritma berevolusi yaitu inisialisasi, evaluasi, seleksi, crossover, dan mutasi. Serta parameter yang diterapkan antara lain PopulationSize = 20, OffSpringSize = 80, GenerationNumber = 1000, city_limit = , alpha = 0.99, basic_iterations = 100, initial_temp = 100. Pengujian ini dilakukan untuk mendapatkan nilai yang paling minimum, serta meningkatkan nilai diversity agar kesamaan individu dapat dikurangi sehingga tidak muda terjebak dalam local optimum. Simulasi ini dilakukan sebanyak 3 kali percobaan untuk semua dataset yang digunakan. Hasil yang diperoleh kemudian diolah dengan menggunakan Software Microsoft Excel untuk mencari nilai minimum, maximum, rata-rata, dan diversity untuk setiap 2

3 dataset. Tahap selanjutnya yang akan dilakukan adalah membandingkan hasil yang didapat dari sebelum dan sesudah di hibridisasi. III. RANCANGAN ALGORITMA Pada peneltian ini algoritma hibridisasi diusulkan untuk mencari nilai yang terbaik dari keuntungan yang dimiliki simulated annealing (SA) maupun algorithm evolutionary (AE). Algoritma SA merupakan algoritma local search yang bergerak menuju solusi dengan waktu dan biaya yang lebih besar atau solusi yang tidak lebih buruk dengan harapan dapat keluar dari titik minimum lokal. Kemampuan untuk menerima solusi yang buruk pada saat-saat tertentu disinilah yang dapat membedakan algoritma simulated annealing dengan algoritma local search biasa. Penerimaan solusi baru berdasarkan probabilitas tertentu dalam menentukan nilai minimum global dari algoritma evolutionary yang memiliki beberapa nilai lokal minimal. Algoritma Evolutionary adalah pencarian algoritma untuk hasil yang lebih baik yang didasarkan pada saat crossover dan seleksi gen secara alami. Kombinasi crossover ini dilakukan melalui proses acak (random). Dimana struktur gen hasil proses crossover akan menghasilkan gen inovatif untuk dapat diseleksi kembali. Pada setiap generasi ciptaan buatan yang baru hasil dari crossover diperoleh dari gen induk yang terbaik. Tujuan dari algoritma ini adalah dapat menghasilkan populasi yang lebih baik dari populasi awal. Keuntungan dari algoritma evolutionary adalah proses pencarian yang lebih optimal tampa memperbesar ruang pencarian. Setelah populasi awal secara acak dibakitkan, algoritma berkembang melalui tiga operator utama yaitu seleksi yang setara dengan survival of the fittest, crossover yang merupakan perkawinan antara individu, dan mutasi yang untuk memperkenalkan modifikasi acak. Operator seleksi yang memberikan pilihan kepada setiap individu yang lebih baik, yang memungkinkan untuk meneruskan gen kepada generasi berikutnya. Kebalikan dari masing-masing individu tergantung pada nilai fitness. Nilai fitness dapat ditentukan oleh fungsi obyektif atau oleh penilaian subyektif. Crossover adalah faktor utama yang membedakan HSAAE dari teknik optimasi lain adalah operator crossover. Dua individu dipilih dari hasil populasi menggunakan operator seleksi. Crossover memilih gen dari kromosom induk untuk membuat sebuah generasi yang baru. Cara untuk melakukannya adalah dengan memilih secara acak beberapa titik crossover, kemudian nilai dari kedua sub string dipertukarkan. Dua generasi baru yang tercipta dari crossover ini dimasukkan ke dalam generasi selanjutnya dari populasi. Dengan mengkombinasikan bagian dari individu yang baik, proses ini cenderung untuk membuat individuindividu yang lebih baik. Setelah selesai crossover dijalankan, berlangsung proses mutasi. Tujuannya untuk melestarikan keragaman dalam populasi dan menghambat konvergensi secara dini. Mutasi menginduksi perjalanan acak melalui ruang pencarian. Mutasi dan seleksi (tanpa crossover) membentuk paralel, pengaruh, dan algoritma hill climbing. Teknik hibridisasi digunakan untuk menentukan rute terpendek yang harus ditempuh oleh salesman dari kota i kota n dengan mengunjungi semua kota dalam lintasan dan selanjutnya kembali lagi ke kota awal keberangkatan. Setiap node dinyatakan sebagai simpul graf, sedangkan sisi menyatakan jalan yang menghubungkan antar dua buah node. Bobot pada sisi menyatakan jarak antar dua buah node. Persoalan Perjalanan Salesman tidak lain adalah menentukan lintasan yang melalui setiap node di dalam graf tepat satu kali, dan kembali ke kota awal dengan membentuk lintasan tertutup (Sirkuit Hamilton). Persoalan TSP pada penelitian ini diselesaikan dengan menggunakan algoritma hibridisasi Simulated Annealing dengan Algorithm Evolutionary HSAAE. Dalam algoritma ini, pembentukan generasi baru (anak) dapat dilakukan dengan tiga operator, yaitu seleksi, crossover dan mutasi, kemudian melakukan evaluasi terhadap setiap populasi dengan menghitung nilai fitness pada setiap kromosom hingga kriteria berhenti terpenuhi. Bila kriteria berhenti belum terpenuhi, maka akan dibentuk lagi generasi baru dengan mengulangi langkah seleksi, crossover dan mutasi. Beberapa kriteria berhenti yang sering digunakan antara lain berhenti pada generasi tertentu, berhenti setelah dalam beberapa generasi berturut-turut didapatkan nilai fitness tertinggi/terendah, berhenti bila dalam n generasi berikutnya tidak diperoleh nilai fitness yang lebih tinggi/rendah. Setelah mendapatkan generasi yang lebih baik dari sebelumnya sebelum titik optimum maka dilakukan mutasi untuk mengurangi nilai kesamaan, sehingga hasil yang didapat lebih optimal dan ruang pencarian semakin luas. Dengan ruang pencarian yang lebih luas, maka konvergensi secara dini dapat di kurangi akhirnya nilai yang diharapkan lebih baik. Gambar. 1 menjelaskan bagaimana proses hibridisasi yang dilakukan, dimulai dengan inisialisasi populasi awal, selanjutnya dilakukan evaluasi pada setiap individu dan kemudian diseleksi untuk mendapatkan fitness yang terbaik. Setelah dilakukan seleksi kemudian diurutkan untuk memudahkan proses crossover, pada saat proses crossover dilakukan untuk mencari hasil yang lebih baik dan seterusnya dilakukan pemutasi sampai hasil yang optimal ditemukan. Jika hasil belum optimal, maka pada saat pencarian dilakukan dengan menambahkan SA kedalam AE untuk melakukan pencarian secara iteratif. Algoritma SA melakukan pencarian disekitar tetangga, sedangkan AE memberikan ruang pencarian yang luas, sehingga SA lebih cepat dalam menemukan hasil yang lebih baik. 3

4 Mulai Inisialisasi Awal, Evaluasi dan Seleksi Crossover dan Mutasi Tidak x = 0 If x < k Iterasi Max dengan Local Search Ya 6) Hasil menunjukan dengan penambahan SA kedalam AE menunjukan nilai optimal. IV. HASIL DAN PEMBAHASAN Pada pembahasan ini akan mengnalisis hasil komputasi yang di lakukan sebanyak tiga kali uji coba dengan maximum 100 generasi, jumlah populasi 20, OffSpring 80 dengan menggunakan parameter yang diliki oleh algoritma berevolusi dengan algoritma Hibridisasi Simulated Annealing (SA) dengan Algorithm Evolutinary (AE). Pengujian dilakukan dengan menggunakan dataset TSPLIB95. Setelah dilakukan komputasi algoritma pada setiap dataset selanjutnya diambil nilai minimum jarak, maximum jarak, rata-rata jarak dan nilai diversity untuk dimasukan kedalam tabel sehingg memudahkan untuk menganalisis data dari hasil penelitian. Pada Table 2 berikut ini merupakan hasil dari komputasi algoritma Hibridisasi Simulated Annealing dengan Algorithm Evolutinary dalam permasalahan TSP. Tabel 2 Hasil Hibridisasi SA dengan AE Tidak If g>10, maka Local Iterasi max, log(g) If kelipatan 10 If x = Solusi Ya Solusi Gambar 1 Flowchart Prosedur HSAAE Solusi Baru Mulai Langkah-langkah penyelesaian algoritma HSAAE dalam permasalahan TSP. 1) Memasukan jumlah populasi sebanyak 20 dan OffSpringSize 80 dengan parameter AE. 2) Lakukan crossover dan mapping untuk mendapatkan generasi berikutnya. 3) Masukan pencarian lokal dengan memasukan SA kedalam AE dengan cara meperbaiki hasil pada AE. 4) Masukan generasi pertama, kemudian jalankan sampai 100 generasi dengan mengulang sebanyak tiga kali pengujian. 5) Lakukan langkah 1 sampai dengan langkah 4 untuk mendapatkan hasil dari semua dataset yang diuji. No Data Set Minimum Maximum Rata-Rata Diversity 1 berlin ,77 2 bier ,81 3 ch ,59 4 ch ,95 5 eil ,32 6 eil ,14 7 eil ,52 8 kroa ,09 9 kroa ,99 10 kroa ,84 11 krob ,92 12 krob ,04 13 krob ,77 14 kroc ,43 15 krod ,93 Dari hasil yang ditampilkan dapat dijelaskan bahwa hasil komputasi lebih baik setelah dilakukan hibridisasi dari pada hasil Simulated Annealing (SA) maupun Algorithm Evolutionary murni. Dari masing-masing nilai yang diperoleh tersebut diatas diambil nilai yang paling minimum, nilai maximum, serta nilai rata-rata dan nilai diversity. Setelah melakukan komputasi dari semua dataset dengan menggabungkan SA dengan AE, maka hasil yang didapatkan lebih baik setelah hibridisasi. Komputasi dilakukan sebanyak 3 kali pada semua dataset dengan menggunakan operator Algoritma Berevolusi iterasi maximum 20 generasi, jumlah PopulationSize 20, OffSpringSize 80 sehingga hasil yang diperoleh seperti yang ditampilkan pada tabel 2 diatas. Grafik berikut menjelaskan hasil setiap dataset yang digunakan dimana setiap nilai yang diperoleh seperti pada tabel 2 yang dibuat dalam bentuk grafik sebagai berikut. 4

5 [3] I. H. Saputra, T. Octavia, and A. S. Chandra, Tabu Searchsebagai Local Searchpada Algoritma Ant Colony. JTI, Vol.11, No.2, pp Desember [4] E. Samana, B. Prihandono, and E. Noviani. Aplikasi Simulated Annealing Untuk Menyelesaikan Travelling Salesman Problem. Buletin Ilmiah Mat. Stat. dan Terapannya (Bimaster) Volume 03, No [5] T. Mustafa, and R. Abiyev, Hibrida Local Search Based Genetic Algorithm and Its Practical Application. International Journal of Soft Computing and Engineering (IJSCE) ISSN: , Volume- 5, Issue-2, May [6] Zne-Jung Lee, A hibrida algorithm applied to travelling salesman problem Networking, Sensing and Control, 2004 IEEE International Conference, vol. 1, no.pp.237,242 Vol. 1, March [7] S. Lin and B.W. Kernighan, An Effective Heuristic Algorithm for the Traveling Salesman Problem, Operations Research, Vol.21, pp , [8] Y. Kim and S. B Cho, A Hibrida Cultural Algorithm with Local Search for Traveling Salesman Problem, in Computational Intelligence in Robotics and Automation (CIRA), 2009 IEEE International Symposium on, vol., no., pp , Dec [9] N. Yang, P. Li and B. Mei, An Angle-Based Crossover Tabu Search for the Traveling Salesman Problem, in International Conference on Natural Computation, Vol.4, pp , [10] S. Kumar, J. Kurmi, and S.P. Tiwari., Hibrida Ant Colony Optimization and Cuckoo Search Algorithm for Travelling Salesman Problem. International Journal of Scientific and Research Publications, Volume 5, Issue 6, June Gambar 2 Grafik Hibridisasi Berdasarkan Gambar 2 dapat dijelaskan bahawa semakin kecil nilai minimum yang diperoleh akan semakin baik, sehingga kesamaan individu dalam populasi dapat diminimalkan. Dengan berkurangnya individu yang sama dapat meningkatkan ruang pencarian yang lebih luas. Sehingga individu tidak mengalami kesamaan secara dini sebelum titik optimum. V. KESIMPULAN Berdasarkan hasil pengujian dan pembahasan diatas dapat diambil kesimpulan sebagai berikut. 1) Hasil dari implementasi algoritma Hibridisasi Simulated Annealing dengan Algoritma Evolusi diperoleh lebih baik dari SA maupun AE murni dalam hasil optimum, tetapi waktu komputasi tidak baik. 2) Algoritma Hibridisasi Simulated Annealing dengan Algoritma Evolusi dapat bekerja lebih baik, sehingga mampu mengurangi kekonvergenan individu sebelum mencapai titik optimum. 3) Penelitian ini dapat dikembangkan dimasa yang akan datang dalam hal waktu komputasi. DAFTAR PUSTAKA [1] G. Ramani, N. Bouvanasilan, and V. Seenuvasan, A Perspective View on Travelling Salesman Problem Using Genetic Algorithm, Nature & Biologically Inspired Computing in Congress IEEE International Conference on, vol., no., pp.356,361, 9-11 Dec [2] M. R. Bonyadi, M. R. Azghadi, and H. S. Hosseini, Population- Based Optimization Algorithms for Solving the Travelling Salesman Problem. I-Tech, Vienna, Austria, vol. 10-7, pp. 202, September

Analisis Hibridisasi Pencarian Lokal Dengan Populasi Dalam Travelling Salesman Problem (TSP)

Analisis Hibridisasi Pencarian Lokal Dengan Populasi Dalam Travelling Salesman Problem (TSP) Analisis Hibridisasi Pencarian Lokal Dengan Populasi Dalam Travelling Salesman Problem (TSP) Erdiwansyah*, Yeni Yanti, Munawir, Raihan Islamadina Teknik Informatika, Fakultas Teknik, Universitas Serambi

Lebih terperinci

Analisis Perbandingan Metode Local Search dan Population Based Dalam Algoritma Berevolusi untuk Penyelesaian Travelling Salesman Problem (TSP)

Analisis Perbandingan Metode Local Search dan Population Based Dalam Algoritma Berevolusi untuk Penyelesaian Travelling Salesman Problem (TSP) Analisis Perbandingan Metode Local Search dan Population Based Dalam Algoritma Berevolusi untuk Penyelesaian Travelling Salesman Problem (TSP) Erdiwansyah 1, Taufik A. Gani 2 Teknik Informatika, Fakultas

Lebih terperinci

IMPLEMENTASI REPLACEMENT STRATEGY STEADY STATE DAN GENERATIONAL DALAM ALGORITMA BEREVOLUSI UNTUK PENYELESAIAN TSP

IMPLEMENTASI REPLACEMENT STRATEGY STEADY STATE DAN GENERATIONAL DALAM ALGORITMA BEREVOLUSI UNTUK PENYELESAIAN TSP IMPLEMENTASI REPLACEMENT STRATEGY STEADY STATE DAN GENERATIONAL DALAM ALGORITMA BEREVOLUSI UNTUK PENYELESAIAN TSP Munawir *1, Taufiq A. Gani *2, Yuwaldi Away *3 # Magister Teknik Elektro Program Pascasarjana

Lebih terperinci

STUDI KOMPARATIF ALGORITMA ANT DAN ALGORITMA GENETIK PADA TRAVELLING SALESMAN PROBLEM

STUDI KOMPARATIF ALGORITMA ANT DAN ALGORITMA GENETIK PADA TRAVELLING SALESMAN PROBLEM Jurnal Computech & Bisnis, Vol. 3, No. 1, Juni 2009, 30-36 ISSN Studi 1978-9629 Komparatif Algoritma Ant...(Bambang Siswoyo & Andrianto) STUDI KOMPARATIF ALGORITMA ANT DAN ALGORITMA GENETIK PADA TRAVELLING

Lebih terperinci

BAB 2 LANDASAN TEORI

BAB 2 LANDASAN TEORI BAB 2 LANDASAN TEORI 2.1 Travelling Salesman Problem (TSP) Travelling Salesmen Problem (TSP) termasuk ke dalam kelas NP hard yang pada umumnya menggunakan pendekatan heuristik untuk mencari solusinya.

Lebih terperinci

Aplikasi Algoritma Genetika Untuk Menyelesaikan Travelling Salesman Problem (TSP)

Aplikasi Algoritma Genetika Untuk Menyelesaikan Travelling Salesman Problem (TSP) JTRISTE, Vol.1, No.2, Oktober 2014, pp. 50~57 ISSN: 2355-3677 Aplikasi Algoritma Genetika Untuk Menyelesaikan Travelling Salesman Problem (TSP) STMIK Handayani Makassar najirah_stmikh@yahoo.com Abstrak

Lebih terperinci

Penggabungan Metode Replacement Strategy Steady State dan Generational Dalam Algoritma Berevolusi untuk Penyelesaian TSP

Penggabungan Metode Replacement Strategy Steady State dan Generational Dalam Algoritma Berevolusi untuk Penyelesaian TSP Penggabungan Metode Replacement Strategy Steady State dan Generational Dalam Algoritma Berevolusi untuk Penyelesaian TSP Munawir 1, Taufiq A. Gani 2 1 Prodi Teknik Informatika, Fakultas Teknik Universitas

Lebih terperinci

PENERAPAN KOMBINASI ALGORITMA GEOMETRIC DIFFERENTIAL EVOLUTION DAN SISTEM FUZZY DALAM PENYELESAIAN TRAVELLING SALESMAN PROBLEM (TSP) TUGAS AKHIR

PENERAPAN KOMBINASI ALGORITMA GEOMETRIC DIFFERENTIAL EVOLUTION DAN SISTEM FUZZY DALAM PENYELESAIAN TRAVELLING SALESMAN PROBLEM (TSP) TUGAS AKHIR PENERAPAN KOMBINASI ALGORITMA GEOMETRIC DIFFERENTIAL EVOLUTION DAN SISTEM FUZZY DALAM PENYELESAIAN TRAVELLING SALESMAN PROBLEM (TSP) TUGAS AKHIR Diajukan sebagai salah satu syarat untuk memperoleh gelar

Lebih terperinci

SWARM GENETIC ALGORITHM, SUATU HIBRIDA DARI ALGORITMA GENETIKA DAN PARTICLE SWARM OPTIMIZATION. Taufan Mahardhika 1

SWARM GENETIC ALGORITHM, SUATU HIBRIDA DARI ALGORITMA GENETIKA DAN PARTICLE SWARM OPTIMIZATION. Taufan Mahardhika 1 SWARM GENETIC ALGORITHM, SUATU HIBRIDA DARI ALGORITMA GENETIKA DAN PARTICLE SWARM OPTIMIZATION Taufan Mahardhika 1 1 Prodi S1 Kimia, Sekolah Tinggi Analis Bakti Asih 1 taufansensei@yahoo.com Abstrak Swarm

Lebih terperinci

APLIKASI SIMULATED ANNEALING UNTUK MENYELESAIKAN TRAVELLING SALESMAN PROBLEM

APLIKASI SIMULATED ANNEALING UNTUK MENYELESAIKAN TRAVELLING SALESMAN PROBLEM Buletin Ilmiah Mat. Stat. dan Terapannya (Bimaster) Volume 03, No. 1 (2015), hal 25 32. APLIKASI SIMULATED ANNEALING UNTUK MENYELESAIKAN TRAVELLING SALESMAN PROBLEM Edi Samana, Bayu Prihandono, Evi Noviani

Lebih terperinci

PENERAPAN ALGORITMA GENETIKA PADA PENYELESAIAN TRAVELLING SALESMAN PROBLEM (TSP)

PENERAPAN ALGORITMA GENETIKA PADA PENYELESAIAN TRAVELLING SALESMAN PROBLEM (TSP) PENERAPAN ALGORITMA GENETIKA PADA PENYELESAIAN TRAVELLING SALESMAN PROBLEM (TSP) Mohamad Subchan STMIK Muhammadiyah Banten e-mail: moh.subhan@gmail.com ABSTRAK: Permasalahan pencarian rute terpendek dapat

Lebih terperinci

PENGGUNAAN ALGORITMA GENETIKA UNTUK MENENTUKAN LINTASAN TERPENDEK STUDI KASUS : LINTASAN BRT (BUS RAPID TRANSIT) MAKASSAR

PENGGUNAAN ALGORITMA GENETIKA UNTUK MENENTUKAN LINTASAN TERPENDEK STUDI KASUS : LINTASAN BRT (BUS RAPID TRANSIT) MAKASSAR PENGGUNAAN ALGORITMA GENETIKA UNTUK MENENTUKAN LINTASAN TERPENDEK STUDI KASUS : LINTASAN BRT (BUS RAPID TRANSIT) MAKASSAR Karels, Rheeza Effrains 1), Jusmawati 2), Nurdin 3) karelsrheezaeffrains@gmail.com

Lebih terperinci

BAB I PENDAHULUAN. 1.1 Latar Belakang

BAB I PENDAHULUAN. 1.1 Latar Belakang BAB I PENDAHULUAN 1.1 Latar Belakang Pada awal diciptakan, komputer hanya difungsikan sebagai alat hitung saja. Namun seiring dengan perkembangan zaman, maka peran komputer semakin mendominasi kehidupan.

Lebih terperinci

OPTIMASI PENJADWALAN CERDAS MENGGUNAKAN ALGORITMA MEMETIKA

OPTIMASI PENJADWALAN CERDAS MENGGUNAKAN ALGORITMA MEMETIKA OPTIMASI PENJADWALAN CERDAS MENGGUNAKAN ALGORITMA MEMETIKA Muhammad Arief Nugroho 1, Galih Hermawan, S.Kom., M.T. 2 1, 2 Universitas Komputer Indonesia Jl. Dipatiukur No. 112-116, Bandung 40132 E-mail

Lebih terperinci

Bab II Konsep Algoritma Genetik

Bab II Konsep Algoritma Genetik Bab II Konsep Algoritma Genetik II. Algoritma Genetik Metoda algoritma genetik adalah salah satu teknik optimasi global yang diinspirasikan oleh proses seleksi alam untuk menghasilkan individu atau solusi

Lebih terperinci

ABSTRAK. Universitas Kristen Maranatha

ABSTRAK. Universitas Kristen Maranatha ABSTRAK Dalam beberapa tahun terakhir ini, peranan algoritma genetika terutama untuk masalah optimisasi, berkembang dengan pesat. Masalah optimisasi ini beraneka ragam tergantung dari bidangnya. Dalam

Lebih terperinci

Optimasi Multi Travelling Salesman Problem (M-TSP) Menggunakan Algoritma Genetika

Optimasi Multi Travelling Salesman Problem (M-TSP) Menggunakan Algoritma Genetika Optimasi Multi Travelling Salesman Problem (M-TSP) Menggunakan Algoritma Genetika Wayan Firdaus Mahmudy (wayanfm@ub.ac.id) Program Studi Ilmu Komputer, Universitas Brawijaya, Malang, Indonesia Abstrak.

Lebih terperinci

Lingkup Metode Optimasi

Lingkup Metode Optimasi Algoritma Genetika Lingkup Metode Optimasi Analitik Linier Non Linier Single Variabel Multi Variabel Dgn Kendala Tanpa Kendala Numerik Fibonacci Evolusi Complex Combinasi Intelijen/ Evolusi Fuzzy Logic

Lebih terperinci

Matematika dan Statistika

Matematika dan Statistika ISSN 1411-6669 MAJALAH ILMIAH Matematika dan Statistika DITERBITKAN OLEH: JURUSAN MATEMATIKA FMIPA UNIVERSITAS JEMBER Majalah Ilmiah Matematika dan Statistika APLIKASI ALGORITMA SEMUT DAN ALGORITMA CHEAPEST

Lebih terperinci

Prosiding Matematika ISSN:

Prosiding Matematika ISSN: Prosiding Matematika ISSN: 2460-6464 Representasi Matriks untuk Proses Crossover Pada Algoritma Genetika untuk Optimasi Travelling Salesman Problem Matrix Representation for The Crossover on Genetic Algorithm

Lebih terperinci

IMPLEMENTASI TRAVELLING SALESMAN PROBLEM (TSP) MENGGUNAKAN ALGORITMA GENETIK PADA GAME KALPATARU

IMPLEMENTASI TRAVELLING SALESMAN PROBLEM (TSP) MENGGUNAKAN ALGORITMA GENETIK PADA GAME KALPATARU IMPLEMENTASI TRAVELLING SALESMAN PROBLEM (TSP) MENGGUNAKAN ALGORITMA GENETIK PADA GAME KALPATARU Tenia Wahyuningrum *1, Aciek Ida Wuryandari #2, Agung Harsoyo #3 * AKATEL Sandhy Putra Purwokerto, Jl. DI

Lebih terperinci

BAB 1 PENDAHULUAN. 1.1 Latar Belakang

BAB 1 PENDAHULUAN. 1.1 Latar Belakang BAB 1 PENDAHULUAN 1.1 Latar Belakang Traveling Salesman Problem (TSP) adalah permasalahan dimana seorang salesman harus mengunjungi semua kota yang ada dan kota tersebut hanya boleh dikunjungi tepat satu

Lebih terperinci

ANALISIS PENGATURAN INDIVIDU CROSSOVER DAN MUTASI ALGORITMA GENETIKA STUDI KASUS TRAVELLING SALESMAN PROBLEM

ANALISIS PENGATURAN INDIVIDU CROSSOVER DAN MUTASI ALGORITMA GENETIKA STUDI KASUS TRAVELLING SALESMAN PROBLEM ANALISIS PENGATURAN INDIVIDU CROSSOVER DAN MUTASI ALGORITMA GENETIKA STUDI KASUS TRAVELLING SALESMAN PROBLEM Sean Coonery Sumarta* 1 1 Program Studi Teknik Informatika, Universitas Atma Jaya Makassar,

Lebih terperinci

PENERAPAN ALGORITMA GENETIKA UNTUK TRAVELING SALESMAN PROBLEM DENGAN MENGGUNAKAN METODE ORDER CROSSOVER DAN INSERTION MUTATION

PENERAPAN ALGORITMA GENETIKA UNTUK TRAVELING SALESMAN PROBLEM DENGAN MENGGUNAKAN METODE ORDER CROSSOVER DAN INSERTION MUTATION PENERAPAN ALGORITMA GENETIKA UNTUK TRAVELING SALESMAN PROBLEM DENGAN MENGGUNAKAN METODE ORDER CROSSOVER DAN INSERTION MUTATION Samuel Lukas 1, Toni Anwar 1, Willi Yuliani 2 1) Dosen Teknik Informatika,

Lebih terperinci

Penjadwalan Job Shop pada Empat Mesin Identik dengan Menggunakan Metode Shortest Processing Time dan Genetic Algorithm

Penjadwalan Job Shop pada Empat Mesin Identik dengan Menggunakan Metode Shortest Processing Time dan Genetic Algorithm Jurnal Telematika, vol.9 no.1, Institut Teknologi Harapan Bangsa, Bandung ISSN: 1858-251 Penjadwalan Job Shop pada Empat Mesin Identik dengan Menggunakan Metode Shortest Processing Time dan Genetic Algorithm

Lebih terperinci

PENYELESAIAN TRAVELLING SALESMAN PROBLEM MENGGUNAKAN METODE SIMPLE HILL CLIMBING

PENYELESAIAN TRAVELLING SALESMAN PROBLEM MENGGUNAKAN METODE SIMPLE HILL CLIMBING Buletin Ilmiah Math. Stat. dan Terapannya (Bimaster) Volume 0, No. (2015), hal 17 180. PENYELESAIAN TRAVELLING SALESMAN PROBLEM MENGGUNAKAN METODE SIMPLE HILL CLIMBING Kristina Karunianti Nana, Bayu Prihandono,

Lebih terperinci

BAB II KAJIAN TEORI 2.1 Kajian Penelitian Sebelumnya

BAB II KAJIAN TEORI 2.1 Kajian Penelitian Sebelumnya 5 BAB II KAJIAN TEORI 2.1 Kajian Penelitian Sebelumnya Traveling salesman problem (TSP) merupakan salah satu permasalahan yang telah sering diangkat dalam berbagai studi kasus dengan penerapan berbagai

Lebih terperinci

The Application of Fitness Sharing Method in Evolutionary Algorithm to Optimizing the Travelling Salesman Problem (TSP)

The Application of Fitness Sharing Method in Evolutionary Algorithm to Optimizing the Travelling Salesman Problem (TSP) Jurnal Natural Vol. 14, No. 2, 23-32, September 2014 ISSN 1141-8513 The Application of Fitness Sharing Method in Evolutionary Algorithm to Optimizing the Travelling Salesman Problem (TSP) Nurmaulidar Jurusan

Lebih terperinci

PENYELESAIAN TRAVELLING SALESMAN PROBLEM DENGAN METODE TABU SEARCH

PENYELESAIAN TRAVELLING SALESMAN PROBLEM DENGAN METODE TABU SEARCH Buletin Ilmiah Mat. Stat. Dan Terapannya (Bimaster) Volume 04, No. 1 (2015), hal 17 24. PENYELESAIAN TRAVELLING SALESMAN PROBLEM DENGAN METODE TABU SEARCH Fatmawati, Bayu Prihandono, Evi Noviani INTISARI

Lebih terperinci

Jaringan Syaraf Tiruan dengan Pembelajaran Algoritma Genetika dan Diversitas untuk Deteksi Kelas Penyakit

Jaringan Syaraf Tiruan dengan Pembelajaran Algoritma Genetika dan Diversitas untuk Deteksi Kelas Penyakit Jaringan Syaraf Tiruan dengan Pembelajaran Algoritma Genetika dan Diversitas untuk Deteksi Kelas Penyakit Abidatul Izzah 1), Ratih Kartika Dewi 2) 1)2) Jurusan Teknik Informatika ITS Surabaya Jl. Teknik

Lebih terperinci

ALGORITMA GENETIC ANT COLONY SYSTEM UNTUK MENYELESAIKAN TRAVELING SALESMAN PROBLEM

ALGORITMA GENETIC ANT COLONY SYSTEM UNTUK MENYELESAIKAN TRAVELING SALESMAN PROBLEM ALGORITMA GENETIC ANT COLONY SYSTEM UNTUK MENYELESAIKAN TRAVELING SALESMAN PROBLEM Lutfiani Safitri 1) Sri Mardiyati 2) 1) Matematika, FMIPA Universitas Indonesia Jl. H. Boan lisan 9, Depok 16425 Indonesia

Lebih terperinci

PENERAPAN ALGORITMA GENETIKA DALAM PENYELESAIAN TRAVELLING SALESMAN PROBLEM WITH PRECEDENCE CONSTRAINTS (TSPPC)

PENERAPAN ALGORITMA GENETIKA DALAM PENYELESAIAN TRAVELLING SALESMAN PROBLEM WITH PRECEDENCE CONSTRAINTS (TSPPC) PENERAPAN ALGORITMA GENETIKA DALAM PENYELESAIAN TRAVELLING SALESMAN PROBLEM WITH PRECEDENCE CONSTRAINTS (TSPPC) Yayun Hardianti 1, Purwanto 2 Universitas Negeri Malang E-mail: yayunimoet@gmail.com ABSTRAK:

Lebih terperinci

DAFTAR ISI. Tim Redaksi... i Kata Pengantar... ii Daftar Isi... iii

DAFTAR ISI. Tim Redaksi... i Kata Pengantar... ii Daftar Isi... iii DAFTAR ISI Tim Redaksi... i Kata Pengantar... ii Daftar Isi... iii Faiz Rafdh Ch SISTEM INFORMASI ZAKAT BERBASIS WEB MENGGUNAKAN PHP DAN MYSQL PADA RUMAH ZAKATINDONESIA 1-7 Abdul Jamil Syamsul Bachtiar

Lebih terperinci

BAB I PENDAHULUAN. wisata budaya, wisata belanja, hingga wisata Alam. Untuk menarik minat

BAB I PENDAHULUAN. wisata budaya, wisata belanja, hingga wisata Alam. Untuk menarik minat BAB I PENDAHULUAN A. Latar Belakang Masalah Objek pariwisata di Yogyakarta sudah semakin beragam mulai dari wisata budaya, wisata belanja, hingga wisata Alam. Untuk menarik minat wisatawan dapat dibuat

Lebih terperinci

ALGORITMA OPTIMASI UNTUK PENYELESAIAN TRAVELLING SALESMAN PROBLEM (Optimization Algorithm for Solving Travelling Salesman Problem)

ALGORITMA OPTIMASI UNTUK PENYELESAIAN TRAVELLING SALESMAN PROBLEM (Optimization Algorithm for Solving Travelling Salesman Problem) ALGORITMA OPTIMASI UNTUK PENYELESAIAN TRAVELLING SALESMAN PROBLEM (Optimization Algorithm for Solving Travelling Salesman Problem) Dian Tri Wiyanti Program Studi Teknik Informatika, Jurusan Teknologi Informasi

Lebih terperinci

PENYELESAIAN TRAVELLING SALESMAN PROBLEM DENGAN ALGORITMA BRANCH AND BOUND

PENYELESAIAN TRAVELLING SALESMAN PROBLEM DENGAN ALGORITMA BRANCH AND BOUND PENYEESAIAN TRAVEING SAESMAN PROBEM DENGAN AGORITMA BRANCH AND BOND Yogo Dwi Prasetyo Pendidikan Matematika, niversitas Asahan e-mail: abdullah.prasetyo@gmail.com Abstract The shortest route search by

Lebih terperinci

DINAMISASI PARAMETER ALGORITMA GENETIKA MENGGUNAKAN POPULATION RESIZING ON FITNESS IMPROVEMENT FUZZY EVOLUTIONARY ALGORITHM (PROFIFEA)

DINAMISASI PARAMETER ALGORITMA GENETIKA MENGGUNAKAN POPULATION RESIZING ON FITNESS IMPROVEMENT FUZZY EVOLUTIONARY ALGORITHM (PROFIFEA) DINAMISASI PARAMETER ALGORITMA GENETIKA MENGGUNAKAN POPULATION RESIZING ON FITNESS IMPROVEMENT FUZZY EVOLUTIONARY ALGORITHM (PROFIFEA) Syafiul Muzid Program Studi Sistem Informasi, Fakulktas Teknik, Universitas

Lebih terperinci

Desain Rute Terpendek untuk Distribusi Koran Dengan Algoritma Ant Colony System

Desain Rute Terpendek untuk Distribusi Koran Dengan Algoritma Ant Colony System Desain Rute Terpendek untuk Distribusi Koran Dengan Algoritma Ant Colony System Jan Alif Kreshna, Satria Perdana Arifin, ST, MTI., Rika Perdana Sari, ST, M.Eng. Politeknik Caltex Riau Jl. Umbansari 1 Rumbai,

Lebih terperinci

ANALISA ALGORITMA GENETIKA DALAM TRAVELLING SALESMAN PROBLEM SIMETRI. Lindawati Syam M.P.Siallagan 1 S.Novani 2

ANALISA ALGORITMA GENETIKA DALAM TRAVELLING SALESMAN PROBLEM SIMETRI. Lindawati Syam M.P.Siallagan 1 S.Novani 2 ANALISA ALGORITMA GENETIKA DALAM TRAVELLING SALESMAN PROBLEM SIMETRI Lindawati Syam M.P.Siallagan 1 S.Novani 2 Jurusan Teknik Informatika, FT, Jl. Dipati Ukur Bandung ABSTRAK Masalah Travelling Salesman

Lebih terperinci

PEMANFAATAN ALGORITMA FUZZY EVOLUSI UNTUK PENYELESAIAN KASUS TRAVELLING SALESMAN PROBLEM

PEMANFAATAN ALGORITMA FUZZY EVOLUSI UNTUK PENYELESAIAN KASUS TRAVELLING SALESMAN PROBLEM PEMANFAATAN ALGORITMA FUZZY EVOLUSI UNTUK PENYELESAIAN KASUS TRAVELLING SALESMAN PROBLEM Syafiul Muzid Jurusan Teknik Informatika, Fakultas Teknologi Industri, Universitas Islam Indonesia, Yogyakarta E-mail:

Lebih terperinci

STUDI PERBANDINGAN ANTARA ALGORITMA BIVARIATE MARGINAL DISTRIBUTION DENGAN ALGORITMA GENETIKA

STUDI PERBANDINGAN ANTARA ALGORITMA BIVARIATE MARGINAL DISTRIBUTION DENGAN ALGORITMA GENETIKA STUDI PERBANDINN ANTARA ALGORITMA BIVARIATE MARGINAL DISTRIBUTION DENN ALGORITMA GENETIKA Chastine Fatichah, Imam Artha Kusuma, Yudhi Purwananto Jurusan Teknik Informatika, Fakultas Teknologi Informasi

Lebih terperinci

PERBANDINGAN ALGORITMA EXHAUSTIVE, ALGORITMA GENETIKA DAN ALGORITMA JARINGAN SYARAF TIRUAN HOPFIELD UNTUK PENCARIAN RUTE TERPENDEK

PERBANDINGAN ALGORITMA EXHAUSTIVE, ALGORITMA GENETIKA DAN ALGORITMA JARINGAN SYARAF TIRUAN HOPFIELD UNTUK PENCARIAN RUTE TERPENDEK PERBANDINGAN ALGORITMA EXHAUSTIVE, ALGORITMA GENETIKA DAN ALGORITMA JARINGAN SYARAF TIRUAN HOPFIELD UNTUK PENCARIAN RUTE TERPENDEK Rudy Adipranata 1) Felicia Soedjianto 2) Wahyudi Tjondro Teknik Informatika,

Lebih terperinci

Seminar Nasional Aplikasi Teknologi Informasi 2004 Yogyakarta, 19 Juni 2004

Seminar Nasional Aplikasi Teknologi Informasi 2004 Yogyakarta, 19 Juni 2004 Seminar Nasional Aplikasi Teknologi Informasi 2004 Yogyakarta, 19 Juni 2004 Perbandingan Metode-Metode dalam Algoritma Genetika untuk Travelling Salesman Problem Irving Vitra P. Jurusan Teknik Informatika,

Lebih terperinci

BAB 2 LANDASAN TEORI. 2.1 Algoritma Genetika

BAB 2 LANDASAN TEORI. 2.1 Algoritma Genetika 6 BAB 2 LANDASAN TEORI 2.1 Algoritma Genetika Algoritma genetika merupakan metode pencarian yang disesuaikan dengan proses genetika dari organisme-organisme biologi yang berdasarkan pada teori evolusi

Lebih terperinci

IMPLEMENTASI ALGORITMA GENETIKA UNTUK MENYELESAIKAN TRAVELLING SALESMAN PROBLEM

IMPLEMENTASI ALGORITMA GENETIKA UNTUK MENYELESAIKAN TRAVELLING SALESMAN PROBLEM Info Artikel UJM 2 (2) (2013) UNNES Journal of Mathematics http://journal.unnes.ac.id/sju/index.php/ujm IMPLEMENTASI ALGORITMA GENETIKA UNTUK MENYELESAIKAN TRAVELLING SALESMAN PROBLEM Firar Anitya Sari,

Lebih terperinci

BAB 3 ANALISIS DAN PERANCANGAN APLIKASI

BAB 3 ANALISIS DAN PERANCANGAN APLIKASI 27 BAB 3 ANALISIS DAN PERANCANGAN APLIKASI 3.1 Analisis Pada subbab ini akan diuraikan tentang analisis kebutuhan untuk menyelesaikan masalah jalur terpendek yang dirancang dengan menggunakan algoritma

Lebih terperinci

Optimasi Penjadwalan Ujian Menggunakan Algoritma Genetika

Optimasi Penjadwalan Ujian Menggunakan Algoritma Genetika Optimasi Penjadwalan Ujian Menggunakan Algoritma Genetika Nia Kurnia Mawaddah Wayan Firdaus Mahmudy, (wayanfm@ub.ac.id) Jurusan Matematika, FMIPA Universitas Brawijaya, Malang 65145 Abstrak Penjadwalan

Lebih terperinci

Perbandingan Algoritma Exhaustive, Algoritma Genetika Dan Algoritma Jaringan Syaraf Tiruan Hopfield Untuk Pencarian Rute Terpendek

Perbandingan Algoritma Exhaustive, Algoritma Genetika Dan Algoritma Jaringan Syaraf Tiruan Hopfield Untuk Pencarian Rute Terpendek Perbandingan Algoritma Exhaustive, Algoritma Genetika Dan Algoritma Jaringan Syaraf Tiruan Hopfield Untuk Pencarian Rute Terpendek Rudy Adipranata 1, Felicia Soedjianto 2, Wahyudi Tjondro Teknik Informatika,

Lebih terperinci

INISIALISASI POPULASI PADA ALGORITMA GENETIKA MENGGUNAKAN SIMPLE HILL CLIMBING (SHC) UNTUK TRAVELING SALESMAN PROBLEM (TSP)

INISIALISASI POPULASI PADA ALGORITMA GENETIKA MENGGUNAKAN SIMPLE HILL CLIMBING (SHC) UNTUK TRAVELING SALESMAN PROBLEM (TSP) INISIALISASI POPULASI PADA ALGORITMA GENETIKA MENGGUNAKAN SIMPLE HILL CLIMBING (SHC) UNTUK TRAVELING SALESMAN PROBLEM (TSP) Delima Sitanggang Program Studi Magister Teknik Informatika Universitas Sumatera

Lebih terperinci

Penerapan Adaptive Genetic Algorithm dengan Fuzzy Logic Controller pada Capacitated Vehicle Routing Problem

Penerapan Adaptive Genetic Algorithm dengan Fuzzy Logic Controller pada Capacitated Vehicle Routing Problem Penerapan Adaptive Genetic Algorithm dengan Fuzzy Logic Controller pada Capacitated Vehicle Routing Problem Tri Kusnandi Fazarudin 1, Rasyid Kurniawan 2, Mahmud Dwi Sulistiyo 3 1,2 Prodi S1 Teknik Informatika,

Lebih terperinci

Penyelesaian Traveling Salesperson Problem dengan Menggunakan Algoritma Semut

Penyelesaian Traveling Salesperson Problem dengan Menggunakan Algoritma Semut Penyelesaian Traveling Salesperson Problem dengan Menggunakan Algoritma Semut Irfan Afif (13507099) Program Studi Teknik Informatika, Sekolah Teknik Elektro dan Informatika, Institut Teknologi Bandung,

Lebih terperinci

METODE PROGRAM DINAMIS PADA PENYELESAIAN TRAVELING SALESMAN PROBLEM

METODE PROGRAM DINAMIS PADA PENYELESAIAN TRAVELING SALESMAN PROBLEM Buletin Ilmiah Mat. Stat. dan Terapannya (Bimaster) Volume 04, No. 3 (2015), hal 329 336. METODE PROGRAM DINAMIS PADA PENYELESAIAN TRAVELING SALESMAN PROBLEM Hermianus Yunus, Helmi, Shantika Martha INTISARI

Lebih terperinci

BAB II KAJIAN PUSTAKA. Pada bab kajian pustaka berikut ini akan dibahas beberapa materi yang meliputi

BAB II KAJIAN PUSTAKA. Pada bab kajian pustaka berikut ini akan dibahas beberapa materi yang meliputi BAB II KAJIAN PUSTAKA Pada bab kajian pustaka berikut ini akan dibahas beberapa materi yang meliputi graf, permasalahan optimasi, model matematika dari objek wisata di Yogyakarta, dan algoritma genetika

Lebih terperinci

Seminar Nasional Aplikasi Teknologi Informasi 2004 Yogyakarta, 19 Juni 2004

Seminar Nasional Aplikasi Teknologi Informasi 2004 Yogyakarta, 19 Juni 2004 Seminar Nasional Aplikasi Teknologi Informasi 2004 Yogyakarta, 19 Juni 2004 Penyelesaian Masalah Penugasan dengan Algoritma Genetika Zainudin Zukhri Jurusan Teknik Informatika, Fakultas Teknologi Industri,

Lebih terperinci

PENERAPAN ALGORITMA GENETIKA UNTUK MENYELESAIKAN PERMASALAHAN PENJADWALAN DOSEN DENGAN FUZZY

PENERAPAN ALGORITMA GENETIKA UNTUK MENYELESAIKAN PERMASALAHAN PENJADWALAN DOSEN DENGAN FUZZY PENERAPAN ALGORITMA GENETIKA UNTUK MENYELESAIKAN PERMASALAHAN PENJADWALAN DOSEN DENGAN FUZZY Arief Kelik Nugroho Fakultas Teknik, Universitas PGR Yogyakarta e-mail : ariefkeliknugroho@gmail.com Abstrak

Lebih terperinci

PERBANDINGAN KINERJA ALGORITMA GENETIK DAN ALGORITMA BRANCH AND BOUND PADA TRAVELLING SALESMAN PROBLEM

PERBANDINGAN KINERJA ALGORITMA GENETIK DAN ALGORITMA BRANCH AND BOUND PADA TRAVELLING SALESMAN PROBLEM PERBANDINGAN KINERJA ALGORITMA GENETIK DAN ALGORITMA BRANCH AND BOUND PADA TRAVELLING SALESMAN PROBLEM Nico Saputro dan Suryandi Wijaya Jurusan Ilmu Komputer Universitas Katolik Parahyangan nico@home.unpar.ac.id

Lebih terperinci

Gambar 1.1 Contoh Ilustrasi Kasus CVRP 13

Gambar 1.1 Contoh Ilustrasi Kasus CVRP 13 BAB I PENDAHULUAN 1.1. Latar Belakang Vehicle Routing Problem (VRP) merupakan konsep umum yang digunakan untuk semua permasalahan yang melibatkan perancangan rute optimal untuk armada kendaraan yang melayani

Lebih terperinci

PERANCANGAN APLIKASI PENJADWALAN TRAVELING SALESMAN PROBLEM DENGAN ALGORITMA GENETIKA

PERANCANGAN APLIKASI PENJADWALAN TRAVELING SALESMAN PROBLEM DENGAN ALGORITMA GENETIKA PERANCANGAN APLIKASI PENJADWALAN TRAVELING SALESMAN PROBLEM DENGAN ALGORITMA GENETIKA Hendy Tannady; Andrew Verrayo Limas Industrial Engineering Department, Faculty of Engineering, Binus University Jl.

Lebih terperinci

PENYELESAIAN PERMASALAHAN TRAVELLING SALESMAN PROBLEM MENGGUNAKAN ALGORITMA DIFFERENTIAL EVOLUTION

PENYELESAIAN PERMASALAHAN TRAVELLING SALESMAN PROBLEM MENGGUNAKAN ALGORITMA DIFFERENTIAL EVOLUTION PENYELESAIAN PERMASALAHAN TRAVELLING SALESMAN PROBLEM MENGGUNAKAN ALGORITMA DIFFERENTIAL EVOLUTION Heri Awalul Ilhamsah Jurusan Teknik Industri Universitas Trunojoyo Email: hilhamsah@gmail.com ABSTRAK

Lebih terperinci

Optimasi Multiple Travelling Salesman Problem Pada Pendistribusian Air Minum Menggunakan Algoritme Genetika (Studi Kasus: UD.

Optimasi Multiple Travelling Salesman Problem Pada Pendistribusian Air Minum Menggunakan Algoritme Genetika (Studi Kasus: UD. Jurnal Pengembangan Teknologi Informasi dan Ilmu Komputer e-issn: 2548-964X Vol. 1, No. 9, Juni 2017, hlm. 849-858 http://j-ptiik.ub.ac.id Optimasi Multiple Travelling Salesman Problem Pada Pendistribusian

Lebih terperinci

PRESENTASI TUGAS AKHIR

PRESENTASI TUGAS AKHIR PRESENTASI TUGAS AKHIR Travelling Salesman Problem menggunakan Algoritma Genetika Via GPS berbasis Android (kata kunci : android,gps,google Maps, Algoritma Genetika, TSP) Penyusun Tugas Akhir : Azmi Baharudin

Lebih terperinci

ek SIPIL MESIN ARSITEKTUR ELEKTRO

ek SIPIL MESIN ARSITEKTUR ELEKTRO ek SIPIL MESIN ARSITEKTUR ELEKTRO PEMANFAATAN METODE HEURISTIK PADA PENCARIAN JALUR TERPENDEK DENGAN ALGORITMA GENETIKA Alamsyah * Abstract This is a research project to develop a genetic algorithmic approach

Lebih terperinci

PARALEL ALGORITMA GENETIKA UNTUK MENYELESAIKAN TRAVELING SALESMAN PROBLEM MENGGUNAKAN MPI

PARALEL ALGORITMA GENETIKA UNTUK MENYELESAIKAN TRAVELING SALESMAN PROBLEM MENGGUNAKAN MPI ISSN : 2355-9365 e-proceeding of Engineering : Vol.3, No.1 April 2016 Page 1214 PARALEL ALGORITMA GENETIKA UNTUK MENYELESAIKAN TRAVELING SALESMAN PROBLEM MENGGUNAKAN MPI PARALLEL GENETIC ALGHORITM TO SOLVE

Lebih terperinci

PENYELSAIAN MULTI TRAVELING SALESMAN PROBLEM DENGAN ALGORITMA GENETIKA

PENYELSAIAN MULTI TRAVELING SALESMAN PROBLEM DENGAN ALGORITMA GENETIKA E-Jurnal Matematika Vol. 6 (1) pp. 1-6 ISSN: 2303-1751 PENYELSAIAN MULTI TRAVELING SALESMAN PROBLEM DENGAN ALGORITMA GENETIKA Ni Kadek Mayuliana 1, Eka N. Kencana 2, Luh Putu Ida Harini 3 1 Program Studi

Lebih terperinci

BAB II TINJAUAN PUSTAKA

BAB II TINJAUAN PUSTAKA BAB II TINJAUAN PUSTAKA 2.1 Tinjauan Pustaka (Samuel, Toni & Willi 2005) dalam penelitian yang berjudul Penerapan Algoritma Genetika untuk Traveling Salesman Problem Dengan Menggunakan Metode Order Crossover

Lebih terperinci

Optimasi Fungsi Tanpa Kendala Menggunakan Algoritma Genetika Dengan Kromosom Biner dan Perbaikan Kromosom Hill-Climbing

Optimasi Fungsi Tanpa Kendala Menggunakan Algoritma Genetika Dengan Kromosom Biner dan Perbaikan Kromosom Hill-Climbing Optimasi Fungsi Tanpa Kendala Menggunakan Algoritma Genetika Dengan Kromosom Biner dan Perbaikan Kromosom Hill-Climbing Wayan Firdaus Mahmudy, (wayanfm@ub.ac.id) Program Studi Ilmu Komputer, Universitas

Lebih terperinci

Algoritma Evolusi Dasar-Dasar Algoritma Genetika

Algoritma Evolusi Dasar-Dasar Algoritma Genetika Algoritma Evolusi Dasar-Dasar Algoritma Genetika Imam Cholissodin imam.cholissodin@gmail.com Pokok Bahasan 1. Pengantar 2. Struktur Algoritma Genetika 3. Studi Kasus: Maksimasi Fungsi Sederhana 4. Studi

Lebih terperinci

PENENTUAN JARAK TERPENDEK PADA JALUR DISTRIBUSI BARANG DI PULAU JAWA DENGAN MENGGUNAKAN ALGORITMA GENETIKA. Abstraksi

PENENTUAN JARAK TERPENDEK PADA JALUR DISTRIBUSI BARANG DI PULAU JAWA DENGAN MENGGUNAKAN ALGORITMA GENETIKA. Abstraksi PENENTUAN JARAK TERPENDEK PADA JALUR DISTRIBUSI BARANG DI PULAU JAWA DENGAN MENGGUNAKAN ALGORITMA GENETIKA I Dewa Made Adi Baskara Joni 1, Vivine Nurcahyawati 2 1 STMIK STIKOM Indonesia, 2 STMIK STIKOM

Lebih terperinci

Penyelesaian Penjadwalan Flexible Job Shop Problem Menggunakan Real Coded Genetic Algorithm

Penyelesaian Penjadwalan Flexible Job Shop Problem Menggunakan Real Coded Genetic Algorithm Jurnal Pengembangan Teknologi Informasi dan Ilmu Komputer e-issn: 2548-964X Vol. 1, No. 1, Januari 2017, hlm 57-62 http://j-ptiik.ub.ac.id Penyelesaian Penjadwalan Flexible Job Shop Problem Menggunakan

Lebih terperinci

ANALISA KEBUTUHAN WAKTU PADA PROSES PENYELESAIAN TRAVELING SALESMAN PROBLEM

ANALISA KEBUTUHAN WAKTU PADA PROSES PENYELESAIAN TRAVELING SALESMAN PROBLEM ANALISA KEBUTUHAN WAKTU PADA PROSES PENYELESAIAN TRAVELING SALESMAN PROBLEM Hari Murti 1, R. Soelistijadi 2, Sugiyamto 3 Program Studi Sistem Informasi, Fakultas Teknologi Informasi, Universitas Stikubank

Lebih terperinci

PENERAPAN ALGORITMA GENETIKA PADA PERSOALAN PEDAGANG KELILING (TSP)

PENERAPAN ALGORITMA GENETIKA PADA PERSOALAN PEDAGANG KELILING (TSP) Abstrak PENERAPAN ALGORITMA GENETIKA PADA PERSOALAN PEDAGANG KELILING (TSP) Aulia Fitrah 1, Achmad Zaky 2, Fitrasani 3 Program Studi Informatika, Sekolah Teknik Elektro dan Informatika, Institut Teknologi

Lebih terperinci

KAJIAN KARAKTERISTIK SOLUSI VARIAN TRAVELING SALESMAN PROBLEM (TSP) DAN APLIKASINYA

KAJIAN KARAKTERISTIK SOLUSI VARIAN TRAVELING SALESMAN PROBLEM (TSP) DAN APLIKASINYA KAJIAN KARAKTERISTIK SOLUSI VARIAN TRAVELING SALESMAN PROBLEM (TSP) DAN APLIKASINYA Sapti Wahyuningsih 1, Darmawan Satyananda 2, Dahliatul Hasanah 3 1 Jurusan Matematika FMIPA UM Malang, sapti.wahyuningsih.fmipa@um.ac.id

Lebih terperinci

Algoritma Genetika Ganda (AGG) untuk Capacitated Vehicle Routing Problem (CVRP)

Algoritma Genetika Ganda (AGG) untuk Capacitated Vehicle Routing Problem (CVRP) SEMINAR NASIONAL MATEMATIKA DAN PENDIDIKAN MATEMATIKA UNY 2015 T 6 Algoritma Genetika Ganda (AGG) untuk Capacitated Vehicle Routing Problem (CVRP) Daryono Budi Utomo, Mohammad Isa Irawan, Muhammad Luthfi

Lebih terperinci

MODEL PENYELESAIAN JOB SHOP SCHEDULING PROBLEM MENGGUNAKAN METODE LOCAL SEARCH ALGORITHM DENGAN CROSS OVER

MODEL PENYELESAIAN JOB SHOP SCHEDULING PROBLEM MENGGUNAKAN METODE LOCAL SEARCH ALGORITHM DENGAN CROSS OVER MODEL PENYELESAIAN JOB SHOP SCHEDULING PROBLEM MENGGUNAKAN METODE LOCAL SEARCH ALGORITHM DENGAN CROSS OVER Amiluddin Zahri Dosen Universtas Bina Darma Jalan Ahmad Yani No.3 Palembang Sur-el: amiluddin@binadarma.ac.id

Lebih terperinci

BAB 2 LANDASAN TEORI

BAB 2 LANDASAN TEORI 18 BAB 2 LANDASAN TEORI 2.1 Pengertian Optimasi Optimasi adalah salah satu ilmu dalam matematika yang fokus untuk mendapatkan nilai minimum atau maksimum secara sistematis dari suatu fungsi, peluang maupun

Lebih terperinci

IMPLEMENTASI ALGORITMA GENETIKA UNTUK PENCARIAN RUTE OPTIMUM OBJEK WISATA DI KABUPATEN PEMALANG

IMPLEMENTASI ALGORITMA GENETIKA UNTUK PENCARIAN RUTE OPTIMUM OBJEK WISATA DI KABUPATEN PEMALANG IMPLEMENTASI ALGORITMA GENETIKA UNTUK PENCARIAN RUTE OPTIMUM OBJEK WISATA DI KABUPATEN PEMALANG SKRIPSI Oleh: Indra Surada J2A 605 060 PROGRAM STUDI MATEMATIKA JURUSAN MATEMATIKA FAKULTAS MATEMATIKA DAN

Lebih terperinci

GENETIKA UNTUK MENENTUKAN RUTE LOPER KORAN DI AGEN SURAT KABAR

GENETIKA UNTUK MENENTUKAN RUTE LOPER KORAN DI AGEN SURAT KABAR MULTI TRAVELING SALESMAN PROBLEM (MTSP) DENGAN ALGORITMA Abstrak GENETIKA UNTUK MENENTUKAN RUTE LOPER KORAN DI AGEN SURAT KABAR Oleh : Fitriana Yuli Saptaningtyas,M.Si. Jurusan Pendidikan Matematika FMIPA

Lebih terperinci

Algoritma Genetika Ganda untuk Capacitated Vehicle Routing Problem

Algoritma Genetika Ganda untuk Capacitated Vehicle Routing Problem JURNAL SAINS DAN SENI ITS Vol. 4, No.2, (2015) 2337-3520 (2301-928X Print) A-19 Algoritma Genetika Ganda untuk Capacitated Vehicle Routing Problem Muhammad Luthfi Shahab dan Mohammad Isa Irawan Matematika,

Lebih terperinci

PENYELESAIAN TRAVELLING SALESMAN PROBLEM DENGAN ALGORITMA SIMPLE HILL CLIMBING

PENYELESAIAN TRAVELLING SALESMAN PROBLEM DENGAN ALGORITMA SIMPLE HILL CLIMBING PENYELESAIAN TRAVELLING SALESMAN PROBLEM DENGAN ALGORITMA SIMPLE HILL CLIMBING Dinda Novitasari 1, Arista Welasari 2, W. Lisa Yunita 3, Nur Alfiyah 4, dan Chasandra P. 5 Program Studi Informatika, PTIIK,

Lebih terperinci

TEKNIK PENJADWALAN KULIAH MENGGUNAKAN METODE ALGORITMA GENETIKA. Oleh Dian Sari Reski 1, Asrul Sani 2, Norma Muhtar 3 ABSTRACT

TEKNIK PENJADWALAN KULIAH MENGGUNAKAN METODE ALGORITMA GENETIKA. Oleh Dian Sari Reski 1, Asrul Sani 2, Norma Muhtar 3 ABSTRACT TEKNIK PENJADWALAN KULIAH MENGGUNAKAN METODE ALGORITMA GENETIKA Oleh Dian Sari Reski, Asrul Sani 2, Norma Muhtar 3 ABSTRACT Scheduling problem is one type of allocating resources problem that exist to

Lebih terperinci

OPTIMALISASI TRAVELLING SALESMAN WITH TIME WINDOWS (TSPTW) DENGAN ALGORITMA SEMUT

OPTIMALISASI TRAVELLING SALESMAN WITH TIME WINDOWS (TSPTW) DENGAN ALGORITMA SEMUT OPTIMALISASI TRAVELLING SALESMAN WITH TIME WINDOWS (TSPTW) DENGAN ALGORITMA SEMUT Budi Prasetyo Wibowo, Purwanto, dansusy Kuspambudi Andaini Universitas Negeri Malang ABSTRAK: Travelling Salesman Problem

Lebih terperinci

Amalia Utami¹, Suyanto², Retno Novi Dayawati³. ¹Teknik Informatika, Fakultas Teknik Informatika, Universitas Telkom

Amalia Utami¹, Suyanto², Retno Novi Dayawati³. ¹Teknik Informatika, Fakultas Teknik Informatika, Universitas Telkom ALGORITMA BEE COLONY OPTIMIZATION PADA TRAVELING SALESMAN PROBLEM MENGGUNAKAN METODE FREQUENCY BASED PRUNING SYSTEM DAN FIXED RADIUS NEAR NEIGHBOUR 2-OPT Amalia Utami¹, Suyanto², Retno Novi Dayawati³ ¹Teknik

Lebih terperinci

Denny Hermawanto

Denny Hermawanto Algoritma Genetika dan Contoh Aplikasinya Denny Hermawanto d_3_nny@yahoo.com http://dennyhermawanto.webhop.org Lisensi Dokumen: Seluruh dokumen di IlmuKomputer.Com dapat digunakan, dimodifikasi dan disebarkan

Lebih terperinci

Analisis Komparasi Genetic Algorithm dan Firefly Algorithm pada Permasalahan Bin Packing Problem

Analisis Komparasi Genetic Algorithm dan Firefly Algorithm pada Permasalahan Bin Packing Problem Analisis Komparasi Genetic Algorithm dan Firefly Algorithm pada Permasalahan Bin Packing Problem Adidtya Perdana Sekolah Tinggi Teknik Harapan Medan Jl. H.M. Jhoni No. 70 C Medan adid.dana@gmail.com Abstrak

Lebih terperinci

ALGORITMA GENETIKA DENGAN PENDEKATAN MODEL PULAU PADA PERMASALAHAN TRAVELLING SALESMAN

ALGORITMA GENETIKA DENGAN PENDEKATAN MODEL PULAU PADA PERMASALAHAN TRAVELLING SALESMAN ALGORITMA GENETIKA DENGAN PENDEKATAN MODEL PULAU PADA PERMASALAHAN TRAVELLING SALESMAN Hardy STMIK Mikroskil Jl. Thamrin No. 112, 124, 140 Medan 20212 hardy@mikroskil.ac.id Abstrak Algoritma genetika telah

Lebih terperinci

ALGORITMA GENETIKA PADA PEMROGRAMAN LINEAR DAN NONLINEAR

ALGORITMA GENETIKA PADA PEMROGRAMAN LINEAR DAN NONLINEAR Buletin Ilmiah Mat. Stat. dan Terapannya (Bimaster) Volume 5, No. 03(2016), hal 265 274. ALGORITMA GENETIKA PADA PEMROGRAMAN LINEAR DAN NONLINEAR Abdul Azis, Bayu Prihandono, Ilhamsyah INTISARI Optimasi

Lebih terperinci

ANALISIS ALGORITMA ANT SYSTEM (AS) PADA KASUS TRAVELLING SALESMAN PROBLEM (TSP)

ANALISIS ALGORITMA ANT SYSTEM (AS) PADA KASUS TRAVELLING SALESMAN PROBLEM (TSP) Buletin Ilmiah Math. Stat. dan Terapannya (Bimaster) Volume 04, No. 3 (2015), hal 201 210. ANALISIS ALGORITMA ANT SYSTEM (AS) PADA KASUS TRAVELLING SALESMAN PROBLEM (TSP) Cindy Cipta Sari, Bayu Prihandono,

Lebih terperinci

Penentuan Optimalisasi TSP (Travelling Salesman Problem) Distribusi Barang Menggunakan Algoritma Genetika Di Buka Mata Adv

Penentuan Optimalisasi TSP (Travelling Salesman Problem) Distribusi Barang Menggunakan Algoritma Genetika Di Buka Mata Adv Penentuan Optimalisasi TSP (Travelling Salesman Problem) Distribusi Barang Menggunakan Algoritma Genetika Di Buka Mata Adv Teguh Nurhadi Suharsono 1, Muhamad Reza Saddat 2 1 Program Studi Teknik Informatika

Lebih terperinci

BAB 1 PENDAHULUAN. 1.1 Latar Belakang

BAB 1 PENDAHULUAN. 1.1 Latar Belakang 12 BAB 1 PENDAHULUAN 1.1 Latar Belakang Masalah penjadwalan secara umum adalah aktifitas penugasan yang berhubungan dengan sejumlah kendala, sejumlah kejadian yang dapat terjadi pada suatu periode waktu

Lebih terperinci

ERWIEN TJIPTA WIJAYA, ST.,M.KOM

ERWIEN TJIPTA WIJAYA, ST.,M.KOM ERWIEN TJIPTA WIJAYA, ST.,M.KOM DEFINISI ALGEN adalah algoritma yang memanfaatkan proses seleksi alamiah yang dikenal dengan evolusi Dalam evolusi, individu terus menerus mengalami perubahan gen untuk

Lebih terperinci

Pendekatan Algoritma Genetika pada Peminimalan Fungsi Ackley menggunakan Representasi Biner

Pendekatan Algoritma Genetika pada Peminimalan Fungsi Ackley menggunakan Representasi Biner Vol. 7, 2, 108-117, Januari 2011 Pendekatan Algoritma Genetika pada Peminimalan Fungsi Ackley menggunakan Representasi Biner Jusmawati Massalesse Abstrak Tulisan ini dimaksudkan untuk memperlihatkan proses

Lebih terperinci

BAB 1 PENDAHULUAN. 1.1 Latar Belakang

BAB 1 PENDAHULUAN. 1.1 Latar Belakang BAB 1 PENDAHULUAN 1.1 Latar Belakang Dalam kehidupan sehari hari, selalu dilakukan perjalanan dari satu titik atau lokasi ke lokasi yang lain dengan mempertimbangkan efisiensi waktu dan biaya sehingga

Lebih terperinci

PERANCANGAN ALGORITMA GENETIKA UNTUK MENENTUKAN JALUR TERPENDEK. Kata kunci: Algoritma Genetika, Shortest Path Problem, Jalur Terpendek

PERANCANGAN ALGORITMA GENETIKA UNTUK MENENTUKAN JALUR TERPENDEK. Kata kunci: Algoritma Genetika, Shortest Path Problem, Jalur Terpendek PERANCANGAN ALGORITMA GENETIKA UNTUK MENENTUKAN JALUR TERPENDEK Fajar Saptono 1, Taufiq Hidayat 2 Laboratorium Pemrograman dan Informatika Teori Jurusan Teknik Informatika, Fakultas Teknologi Industri,

Lebih terperinci

Implementasi Metode Pairwise Comparison pada Uji Kinerja Varian Metode Kecerdasan Buatan pada Penyelesaian Masalah TSP

Implementasi Metode Pairwise Comparison pada Uji Kinerja Varian Metode Kecerdasan Buatan pada Penyelesaian Masalah TSP JURNAL TEKNIK POMITS Vol. 2, No. 1, (201) ISSN: 2337-3539 (2301-9271 Print) 1 Implementasi Metode Pairwise Comparison pada Uji Kinerja Varian Metode Kecerdasan Buatan pada Penyelesaian Masalah TSP Muhammad

Lebih terperinci

PENYELESAIAN MINIMUM SPANNING TREE (MST) PADA GRAF LENGKAP DENGAN ALGORITMA GENETIKA MENGGUNAKAN TEKNIK PRUFER SEQUENCES

PENYELESAIAN MINIMUM SPANNING TREE (MST) PADA GRAF LENGKAP DENGAN ALGORITMA GENETIKA MENGGUNAKAN TEKNIK PRUFER SEQUENCES J~ICON, Vol. 2 No. 2, Oktober 2014, pp. 84 ~ 91 84 PENYELESAIAN MINIMUM SPANNING TREE (MST) PADA GRAF LENGKAP DENGAN ALGORITMA GENETIKA MENGGUNAKAN TEKNIK PRUFER SEQUENCES Emsi M. Y. Monifani 1, Adriana

Lebih terperinci

Optimalisasi Pengantaran Barang dalam Perdagangan Online Menggunakan Algoritma Genetika

Optimalisasi Pengantaran Barang dalam Perdagangan Online Menggunakan Algoritma Genetika Optimalisasi Pengantaran Barang dalam Perdagangan Online Menggunakan Algoritma Genetika Rozak Arief Pratama 1, Esmeralda C. Djamal, Agus Komarudin Jurusan Informatika, Fakultas MIPA Universitas Jenderal

Lebih terperinci

PENERAPAN EVOLUTIONARY ALGORITHM PADA PENJADWALAN PRODUKSI (Studi Kasus di PT Brother Silver Product Indonesia)

PENERAPAN EVOLUTIONARY ALGORITHM PADA PENJADWALAN PRODUKSI (Studi Kasus di PT Brother Silver Product Indonesia) PENERAPAN EVOLUTIONARY ALGORITHM PADA PENJADWALAN PRODUKSI (Studi Kasus di PT Brother Silver Product Indonesia) I Gede Agus Widyadana Dosen Fakultas Teknologi Industri, Jurusan Teknik Industri Universitas

Lebih terperinci

PERFORMANCE ALGORITMA GENETIKA (GA) PADA PENJADWALAN MATA PELAJARAN

PERFORMANCE ALGORITMA GENETIKA (GA) PADA PENJADWALAN MATA PELAJARAN PERFORMANCE ALGORITMA GENETIKA (GA) PADA PENJADWALAN MATA PELAJARAN Eva Desiana, M.Kom Pascasarjana Teknik Informatika Universitas Sumatera Utara, SMP Negeri 5 Pematangsianta Jl. Universitas Medan, Jl.

Lebih terperinci

OPTIMASI GENETIC ALGORITHM DENGAN SIMULATED ANNEALING UNTUK MULTIPLE DEPOT CAPACITATED VEHICLE ROUTING PROBLEM

OPTIMASI GENETIC ALGORITHM DENGAN SIMULATED ANNEALING UNTUK MULTIPLE DEPOT CAPACITATED VEHICLE ROUTING PROBLEM OPTIMASI GENETIC ALGORITHM DENGAN SIMULATED ANNEALING UNTUK MULTIPLE DEPOT CAPACITATED VEHICLE ROUTING PROBLEM Aditya Permana 1, Mahmud Dwi Sulistiyo 2, Gia Septiana Wulandari 3 1,2,3 Prodi S1 Teknik Informatika,

Lebih terperinci

APLIKASI TRAVELLING SALESMAN PROBLEM DENGAN METODE ARTIFICIAL BEE COLONY

APLIKASI TRAVELLING SALESMAN PROBLEM DENGAN METODE ARTIFICIAL BEE COLONY APLIKASI TRAVELLING SALESMAN PROBLEM DENGAN METODE ARTIFICIAL BEE COLONY Andri 1, Suyandi 2, WinWin 3 STMIK Mikroskil Jl. Thamrin No. 122, 124, 140 Medan 20212 andri@mikroskil.ac.id 1, suyandiz@gmail.com

Lebih terperinci