Lampiran 1. Rekapitulasi data pasien Gagal Ginjal Kronik di ruang interna wanita RSUP H. Adam Malik Medan Periode September November 2015 NOMOR PASIEN DIAGNOSIS KETERANGAN MASUK RUMAH UMUR HEMODIALISIS SAKIT 1 CKD STG IV Tidak Hemodialisis 65 tahun 25/8/2015 18/9/2015 2 CKD STG V Hemodialisis 54 tahun 26/8/2015 14/9/2015 3 CKD STG V Hemodialisis 56 tahun 2/9/2015 1/10/2015 4 CKD STG V Hemodialisis 42 tahun 6/9/2015 6/10/2105 5 CKD STG V Hemodialisis 55 tahun 14/9/2015 5/10/2015 6 CKD STG V Hemodialisis 53 tahun 15/9/2015 5/10/2015 7 CKD STG V Hemodialisis 30 tahun 19/9/2015 5/10/2015 8 CKD STG V Hemodialisis 20 tahun 23/9/2015 28/9/2015 9 CKD STG V Hemodialisis 62 tahun 24/09/2015 8/10/2015 10 CKD STG V Hemodialisis 61 tahun 1/10/2015 15/10/2015 11 CKD STG V Hemodialisis 46 tahun 1/10/2015 8/10/2015 12 CKD STG IV Tidak Hemodialisis 55 tahun 3/10/2015 15/10/2015 13 CKD STG V Hemodialisis 54 tahun 3/10/2015 20/10/2015 14 CKD STG V Hemodialisis 57 tahun 8/10/2015 16/10/2015 15 CKD STG V Hemodialisis 45 tahun 12/10/2015 11/11/2015 16 CKD STG V Hemodialisis 52 tahun 13/10/2015 23/102015 17 CKD STG V Hemodialisis 53 tahun 19/10/2015 28/10/2015 18 CKD STG V Hemodialisis 52 tahun 22/10/2015 8/11/2015 19 CKD STG V Hemodialisis 48 tahun 26/10/2015 5/11/2015 20 CKD STG V Hemodialisis 85 tahun 28/10/2015 6/11/2015 KELUAR RUMAH SAKIT 46
21 CKD STG V Hemodialisis 55 tahun 28/10/2015 14/11/2015 22 CKD STG V Hemodialisis 57 tahun 28/10/2015 16/11/2015 23 CKD STG V Hemodialisis 44 tahun 6/11/2015 12/11/2015 24 CKD STG V Hemodialisis 44 tahun 6/11/2015 20/11/2015 25 CKD STG V Hemodialisis 42 tahun 13/11/2015 21/11/2015 26 CKD STG V Hemodialisis 63 tahun 14/11/2015 16/11/2015 27 CKD STG V Hemodialisis 48 tahun 19/11/2015 27/11/2015 28 CKD STG V Hemodialisis 42 tahun 20/11/2015 28/11/2015 29 CKD STG V Hemodialisis 53 tahun 21/11/2015 26/11/2015 30 CKD STG V Hemodialisis 68 tahun 22/11/2015 28/11/2015 47
Lampiran 2. Rekapitulasi DRPs Pasien Gagal Ginjal Kronik Periode September November 2015 NOMOR PASIEN UMUR DIAGNOSA OBAT DRP Keterangan 1 65 Tahun CKD Stage IV Parasetamol 2 54 Tahun CKD stage V Eritropo ietin Allopurinol Kaptopril 3 x 25 mg 2 x 12,5 mg Indikasi Tanpa Obat Indikasi Tanpa Obat Indikasi Tanpa Obat Dosis Berlebih 3 56 Tahun CKD stage V Parasetamol Indikasi Tanpa Obat 6 53 Tahun CKD stage V Natrium bikarbonat + Kaptopril Efek kaptopril menurun Interaksi obat 9 62 Tahun CKD stage V Eritropo ietin Indikasi Tanpa Obat Demam Terjadi di hari ke tujuh belas data dicatat sewaktu Apoteker belum datang untuk Visite, namun setelah Apoteker datang untuk visite kasus ini tidak terulang pada pasien yang sama Hasil Laboraturium pada Hari ke tiga menunjukkan Peningkatan Kadar Asam Urat, namun pada waktu pencatatan data Apoteker belum Visite sehingga Obat belum diberikan kepada pasien saat itu. Namun setelah Visite Apoteker sudah mengusulkan pemberian Allopurionol kepada Pasien Dipantau dari kondisi klinis pasien pada saat itu pasien cukup diberi obat anti hipertensi Kaptopril pada dosis 2 x 12,5 mg karena pasien juga menerima obat anti hipertensi lain. Demam terjadi pada hari ke tujuh bertepatan di hari Minggu, dan biasanya resep pada hari tersebut di teruskan dari hari sebelumnya maka Parasetamol belum diberikan. Terjadi pada hari ketiga dalam masa perawatan, dengan menurunnya efek terapi dari kaptopril maka tekanan darah pasien juga tidak turun pada saat itu. Hal ini dapat terjadi tergantung pada kondisi klinis pasien. Terjadi pada hari ke tiga belas dimana pada saat itu 48
10 61 Tahun CKD stage V Dekstrosa 5% Indikasi Tanpa Obat 11 46 tahun CKD stage V Insulin Indikasi Tanpa Obat 12 55 Tahun CKD stage V Allopurinol Indikasi Tanpa Obat Eritropo ietin Indikasi Tanpa Obat 13 54 Tahun CKD stage V Eritropo ietin Indikasi Tanpa Obat 15 45 Tahun CKD stage V Eritropo ietin Indikasi Tanpa Obat Levofloksasin + Insulin efek insulin meningkat Allopurinol Siprofloksasin 200mg/24jam Dosis Efektif Interaksi Obat Indikasi Tanpa Obat Dosis Obat terlalu rendah Terjadi pada hari pertama pasien masuk rumah sakit, hal ini terjadi dikarenakan hasil laboraturium pada saat itu keluar pada saat dokter dan apoteker sudah memberikan resep untuk keluhan sebelumnya pada saat pasien masuk IGD. Terjadi pada hari pertama saat pasien masuk ke rumah sakit melalui IGD dan pada saat dokter dan apoteker memberikan resep, hasil laboraturium belum keluar. Terjadi pada hari keempat pasien dirawat di rumah sakit dan pada saat itu data dicatat pada saat Apoteker belum datang untuk Visite. Terjadi pada hari ke duabelas dimana pada saat itu pasien mengalami hipoglikemia dikarenakan efek insulin sebagai penurun gula darah pasien meningkat sehingga terjadi Hipoglikemia. Terjadi pada hari kesepuluh pasien dirawat di rumah sakit dan pada saat itu data dicatat pada saat Apoteker belum datang untuk Visite. Terjadi pada hari ke dua puluh tiga saat pasien dirawat di Rumah Dilihat dari kondisi Klinis pasien sebaiknya dosis efektif untuk pasien di tingkatkan. 49
200mg/12 jam Terjadi pada Hari kesepuluh pasien dirawat di Rumah Meropenem 1g/12jam Sakit. Dilihat dari kondisi klinis saat itu Pasien Dosis Efektif Dosis Obat berlebih membutuhkan penurunan dosis Meropenem menjadi 500mg/12jam 500mg/12jam. 16 52 Tahun CKD stage V Eritropo ietin Indikasi Tanpa Obat 17 53 Tahun CKD stage V Insulin Indikasi Tanpa obat Terjadi pada hari pertama saat pasien masuk Rumah Sakit. Dan pada saat itu hasil laboraturium keluar pada saat Dokter telah selesai menulis resep di IGD. 19 48 Tahun CKD stage V Dekstrosa 5% Indikasi Tanpa Obat Terjadi dihari pertama dimana dari hasil laboraturium menunjukkan terjadinya penurunan kadar gula darah pasien, namun setelah di intervensi oleh apoteker Indikasi Tanpa obat tidak terjadi. Eritropo ietin Indikasi Tanpa Obat 20 85 Tahun CKD stage V Dekstrosa 5% Indikasi Tanpa Obat Terjadi dihari pertama dimana dari hasil laboraturium menunjukkan terjadinya penurunan kadar gula darah pasien, namun setelah di intervensi oleh apoteker Indikasi Tanpa obat tidak terjadi. Eritropo ietin Indikasi Tanpa Obat 23 44 Tahun CKD stage V Eritropo ietin Indikasi Tanpa Obat 24 44 Tahun CKD stage V Eritropo ietin Indikasi Tanpa Obat 26 63 Tahun CKD stage V Eritropo ietin Indikasi Tanpa Obat 50
27 48 Tahun CKD stage V Eritropo ietin Indikasi Tanpa Obat 28 42 Tahun CKD stage V Flukonazol 100mg/24jam Dosis Efektif 200mg/24jam Dosis Terlalu rendah Terjadi pada hari pertama, Setelah di evaluasi dan di intervensi oleh apoteker maka kasus Dosis terlalu rendah pada pasien tidak terjadi lagi. 51
Lampiran 3. Data pengobatan pasien gagal ginjal kronik No. OBAT DOSIS RUTE 1 IVFD Dextrosa 10% 10gtt/i I.V LAMA PEMBERIAN (HARI KE) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 Inj Ceftriakson 1g/12 jam I.V IVFD NaCl 0.9% 10gtt/i I.V Inj. Ranitidin 50mg/12jam I.V Inj Novomix 12-0-12 I.V IVFD Dekstrosa 40% 10gtt/i I.V Tab. Parasetamol 3 x 500mg PO 2 IVFD Nacl 0,9% 10 gtt/i I.V Inj Furosemid 20 mg/12 jam I.V Tab. kaptopril 3 x 25 mg PO Tab. Valsartan 1 x 80mg PO Tab. Amlodipin 1 x 10mg PO Kaps. Omeprazol 1 x 20mg PO Inj. Seftriakson 1g/12jam I.V Syr. Laksadin 3 x 10cc PO Tab. Parasetamol 3 x 500mg PO 3 IVFD Tab.KSR Inj. Transamin Inj.Ozid Inj. Heparin 20gtt/i IV 1 x 600mg PO 500 mg/8jam IV 40mg/12jam IV 5000iu/12jam I.V Tab. Paracetamol 3 x 500mg PO 1 x Inj. Lovenox 0,4cc/24jam IV Tab. Meropenem 2gr/24jam PO Tab. VIt.B kompkex 3 x 1 PO Tab. Vitamin C 3 x 1 PO Tab. Natrium bikarbonat 2 x 500mg PO 52
4 5 IVFD NaCl0,9 % + Meylon 8 flc 10gtt/i IV 1 x 5mg PO Tab Furosemid 0,5cc/jam PO Tab Kaptopril 3 x 6,25mg PO Inj Seftriakson 2g/24jam IV Inj Novorapid 6-0-6 SC 1 x 10mg PO Inj Furosemid 20mg/8jam IV Subs Albumin 20% IV Tab Kaptopril 3x 12,5mg PO Tab CTM 3 x 1 PO Tab Ketokenazol 1 x 200mg PO Krim Tupepe TOP Krim Mikonazol TOP Losio faberi + Hidrokortison 2% TOP Inj Humulin 0-0-10 SC Inj Novorapid 10-10-10 SC Tab Fluoksetin 1 x 10mg PO Tab Ranitidin 2 x 150mg PO Inj Seftriakson 1g/12jam IV Lar.Infus 10gtt/i IV Inj. Seftriaxon 1g/12jam IV Ranitidin inj 50mg/12jam IV Metoklopramid inj 10mg/8jam IV Tab Ferosulfat 3 x 1 PO Tab Vitamin C x 50mg 3 x 50mg PO Tab Furosemid 1 x 40mg PO Tab Natrium Bikarbonat 3 x 500mg PO Tab.Parasetamol 3 x 1 PO 53
Inj.Ozid 20mg/12jam I.V 6 7 Inj Transamin 500mg/8jam IV Ringer Laktat Lar.Infus 20gtt/i IV Tab Furosemid 1 x 40mg PO 1 x 5mh PO Tab Kaptopril 2 x 12.5mg PO Seftriakson inj 1g/24jam IV Vitamin K Inj 10mg/24jam IV Natrium bikarbonat 3 x 500mg PO Perdipin inj 1 amp dalam 50 cc NaCl 0,9% 6cc/jam I.V Meylon inj dalam 300cc NaCl 0,9% 10gtt/i I.V 1 x 10 mg I.V Tab Valsartan 1 x 80 mg PO Sukralfat syr 3 x CI PO Tab Parasetamol 2 x 1000mg PO Tab Omeprazol 1 x 20mg PO 8 Lar.Infus 10gtt/i IV Ranitidin inj 50mg/12jam IV Metoklopramid inj 10mg/8jam IV 20mg/8jam IV Novorapid inj 10-10-10 IV Tab Diovon 1 x 80mg PO Tab. Amlodipin 1 x 5mg PO 9 Nal 0,9 % Lar.Infus 10gtt/i IV Inj. Furosemid 20mg/8jam IV Ventolin nebul 2.5mg/6jam IV Ketorolak inj 30mg/12jam IV 54
Ranitidin inj 50mg/12jam IV Tramado inj 100mg/8jam IV Seftriakson inj 1g/12jam IV 10 Lar.Infus 10gtt/i IV Inj. Siprofloksasin 200mg/12jam IV Ranitidin inj 50mg/12jam IV Inj Seftriakson 1g/24jam IV Meylon inj 4 flcdalam NaCl 0.9% 200cc 10gtt/i IV Ambroksol syr 3 x CI PO Metoklopramid inj 10mg/8jam IV 11 Lar.Infus 20gtt/i IV Tab amlodipine 1x 10mg PO Tab valsartan 1x 80mg PO Tab Asam Folat 3 x 1mg PO Novorapid inj 12-12- 12 IIVM Seftriaxon inj 1g/12jam IV 20mg/12jam IV Tab Parasetamol 3 x 500mg PO 12 NaCl 0.9 % Lar.Infus 20gtt/i IV Inj Furosemid 20mg/12jam IV Tab Captopril 3 x 6.25mg PO Tab valsartan 1 x 80mg PO Tab spironolakton 1 x 25 mg PO 13 NaCl 0.9% Seftriakson inj Tab Bisoprolol Tab Simvastatin 10gtt/i IV 20mg/8jam IV 1g/12jam IV 1 x 2,5mg PO 1 x 10mg PO 55
Tab Aspilet Tab ISDN 1 x80mg PO 3 x 5mg PO 14 NaCl 0.9 % Lar.Imfus 20gtt/i IV 20mg/12jam IV Seftriakson inj 1gr/12jam IV Tab Valsartan 1 x 160mg PO 1 x 10mg PO Tab KSR 1 x 600mg PO Tab Parasetamol 3 x500mg PO Tab Ambroksol syr 3 x CI PO Drips. Siprofloksasin 400mg/24jam IV N- Asetil sistein 3 x 200mg PO 15 Lar.infus 20gtt/i IV Ranitidin inj 50mg/12jam IV Drip.Parasetamol 1 fls/24 jam IV Seftriakson inj 2gr/24jam IV Eritromisin 3 x 1000mg PO Aptor 1x 100mg PO Meropenem inj 1gr/12jam IV Levofloksasin inj 500mg/24jam IV Levemir inj 0-0-10 IM Siprofloksasin inj 200mg/24jam IV 16 Lar.infus 10gtt/i IV Ceftriaxon inj 1gr/12jam IV 20mg/12jam IV Tab Mikardis 1 x 80mg PO Tab Asam Folat 3x 1mg PO 56
17 Lar.infus 10gtt/i IV 20mg/12jam IV Tab Valsartan 1 x 160mg PO 1 x 10mg PO 18 Lar.infus 10gtt/i IV Ranitidin inj 50mg/12 jam IV Novorapid inj 8-8- 8 SC Ciprofloxacin inj 400mg/24jam IV Metoklopramid inj 10mg/8jam IV Ceftriaxon inj 2gr/12jam IV 19 Lar.infus 20 gtt/i IV Ozid inj 40mg/12jam IV Seftriakson inj 1gr/12jam IV Vit K inj 2mg/24jam IV 20mg/12jam IV Sukralfat syr 3 x C II PO Tab Kaptopril 3 x 25mg PO Tab Asam Folat 3 x 1mg PO 1 x 5mg PO 20 Lar.infus 10gtt/i IV Metoklopramid 10mg/8jam IV 20mg/8jam IV Ceftriaxon inj 1gr/24jam IV Tab Asam Folat 3 x 1mg PO 21 Lar.infus 10 gtt/i IV Novorapid inj 10-10- 10 SC 20mg/8jam IV 57
Tab Valsartan Nistatin Drop Vancomisin inj 1 x 10 mg PO 1 x 80mg PO 4 x IIgtt PO 750mg/24jam IV 22 Lar.infus 10gtt/i IV Metoklopramid inj 10mg/8jam IV Seftriakson inj 1gr/24jam IV Ranitidin inj 50mg/12jam IV Sukralfat syr 3 x C II PO Tab Furosemid 1 x 40mg PO Antasida syr 3 xci PO Tab KSR 1 x 600mg PO 23 Lar.infus 10gtt/i IV Seftriakson inj 1gr/12jam IV Tab Valsartan 1 x 80mg PO Tab Omeprazol 1 x 20mg PO 1 x 5mg PO Tab Parasetamol 3 x 500mg PO Novorapid inj 8-8- 8 SC Tab Furosemid 1 x 40mg PO 24 Lar.infus 10gtt/i IV Seftriakson inj 1gr/12jam IV Tramadol inj 50mg/8jam IV Klinda misin 4 x 300mg PO 1 x 10 mg PO Tab Valsartan 1x 80mg PO Metoklopramid inj 10mg/8jam IV Fenofibrat 1 x 300mg PO 58
25 26 27 Lar.infus 10gtt/i IV Ceftriaxon inj 2g/24jam IV 1 x 10 mg PO Tab Valsartan 1 x 80mg PO 20mg/12jam IV Tab N asetil Sistein 3 x 200mg PO Tab Bisoprolol 1 x 2,5mg PO Lar.infus 10gtt/i IV Ceftriaxon inj 2gr/12jam IV Drip.Ciprofloxacin 400mg/24jam IV Aspilet 1 x 80mg PO Ranitidin inj 50mg/12jam IV N Asetil Sistein 3 x 200mg PO Tab Parasetamol 3 x 500mg PO Ranitidin inj 50mg/12jam IV Lar.infus 10gtt/i IV Omeprazol inj 80mg bolus IV Transamin inj 500mg/8jam IV Sukralfat syr 3 x CII PO 1 x 10mg PO Tab Valsartan 1 x 80mg PO 28 Lar.infus 12gtt/i IV Subs Meylon 6 flc + 250 cc 12gtt/i IV 20mg/12jam IV 1 x 10mg PO Tab Valsartan 1 x 80mg PO Drip. Flukonazol 100mg/24jam IV Tab Parasetamol 3 x 500mg PO 59
29 Lar.infus 10gtt/i IV Ranitidin inj 2gr/24jam IV Ceftriaxon inj 50mg/12jam IV Metoklopramid inj 10mg/8jam IV Tab Kaptopril 3 x 25mg PO 1 x 10mg PO Inj Humulin R 8-8 8 SC 30 Lar.infus 10gtt/i IV 1 x 10mg PO Tab Valsartan 1 x 80mg PO Tab HCT 1 x 25 mg PO 60
Lampiran 4. Surat Judul dan Pembimbing II 61
Lampiran 5.SuratIjinPenelitian dari Fakultas Farmasi 62
Lampiran 6.Surat Rekomendasi Persetujuan Etik Penelitian 63
Lampiran 7. Surat Ijin Penelitian di RSUP H. Adam Malik. 64
Lampiran 8.SuratSelesaiPenelitian 65