Institusi wakaf telah memainkan peranan yang penting di dalam meningkatkan sosioekonomi umat Islam. Aset-aset wakaf yang diterima telah ditadbir urus dan dibangunkan untuk kepentingan masyarakat umum bersesuaian dengan salah satu syarat wakaf yang mewajibkan berkekalannya manfaat harta wakaf digunakan di jalan Allah. Hasil-hasil wakaf yangdiperolehi terutamanya dari sewaan dan pajakan aset-aset wakaf seperti tanah, bangunan, wang dan barangan-barangan lain telah disalurkan bagi menyediakan infrastruktur-infrastruktur kemudahan awam. Aset-aset wakaf telah dibangunkan oleh pihak pemerintah Islam bagi pembinaan dewan orang ramai, tempat rehat awam dan sekolah seperti yang berlaku di zaman kegemilangan Empayar Uthmaniah. Di samping itu, pulangan hasil wakaftelah dimanfaatkan sepenuhnya bagi membina tempat ibadat seperti masjid dan madrasah serta menyediakan gaji dan upah kepada imam-imam dan penceramah. Jika ditinjau dari aspek pendidikan, didapati bahawa banyak universiti-universiti yang masyhur di dalam dunia Islam bahkan di peringkat antarabangsa seperti Universiti al- Azhar dimesir, Universiti Qurawiyun di Fez dan Shrine College of Abu Hanifah di Baghdad telah dibina dan ditadbir menggunakan dana-dana wakaf. Universiti-universiti terbabit menawarkan pengajian ilmu agama Islam dan juga cabang-cabang ilmu yang lain pada kadar yuran yang minimum. Ini secara tidak langsung memberi ruang dan peluang kepada masyarakat Islam di seluruh dunia terutamanya dari kalangan penuntut-penuntut dari negara miskin untuk menimba ilmu pengetahuan peringkat tertinggi. Sarjana-sarjana lulusan pusat-pusat pengajian ulung tersebut seterusnya telah menyumbang kepada perkembangan dan penyebaran dakwah Islam di tempat mereka. Pembangunan asset-aset wakaf tidak hanya terhad kepada membina kemudahan awam dan pendidikan tinggi sahaja, bahkan ianya meliputi juga aspek penyediaan kemudahan kesihatan seperti hospital dan klinik kepada masyarakat umum. Sebagai contoh, dua buah hospital iaitu Hospital Ibnu Tulundi Mesir dan Aududi Hospitaldi Baghdad telah dibangunkan menggunakan aset-aset wakaf. Pihak pentadbir harta wakaf bertanggungjawab penuh di dalam menyediakan gaji kepada doktor-doktor dan pekerjapekerja di kedua-dua hospital terbabit menggunakan dana terkumpul wakaf. Hasil-hasil
wakaf ini dimanfaatkan juga bagi membiayai fakulti perubatan, memberi biasiswa kepada pelajar perubatan dan pembiayaan pusat penyelidikan perubatan. Salah satu sumbangan institusi wakaf yang tidak kurang pentingnya ialah menawarkan peluang pekerjaan kepadamasyarakat Islam. Pembinaan universiti dan hospital wakaf sebagai contohnya tentunya memerlukan jawatan-jawatan pengurusanpentadbiran dan sokongan yang boleh diisi oleh orang ramai yang berkelayakan. Menurut Cizaksa (1998) institusi wakaf di Turki pada sekitar 1900 hingga 1931 telah menawarkansejumlah peluang pekerjaan kepada individu-individu yangberkelayakan bagi menguruskan dan mentadbir aset-aset wakaf. Walaupun sekarang jumlahnya telah berkurangan, tetapi jika pihak pentadbir harta wakaf mempunyai strategi pembangunanyang efektif dan banyak aset-aset wakaf berjaya dibangunkan,nescaya banyak peluang-peluang pekerjaan akan dapat diwujudkan. Pada masa kini peranan institusi wakaf tidak lagi dominan seperti apa yang berlaku di zaman kegemilangan Islam yang lepas. Kejatuhan Empayar Uthmaniah telah menandakan hilangnya kekuasaan dan pengaruh umat Islam yang pernah menguasai dua pertiga dunia.institusi wakaf juga turut mengalami kesan yang amat ketara di mana pertukaran polisi kerajaan baru Turki umpamanya telah menyebabkan aset-aset wakaf tidak berkembang bahkan merosot. Selain itu faktor imperialisma dan klonilalisma negaranegara penjajah barat ke atas negara Islam telah secara langsung melemahkan institusi wakaf yang sebelumnya merupakan tunjang kepada kekuatan umat Islam. Namun, perkembangan mutakhir telah menyaksikan kebanyakan negara-negara Islam yang bernaung di bawah Persidangan Negara-negara Islam (OIC) telah mula mengorak langkah untuk menghidupkan semula institusi wakaf. Negara Malaysia sebagai contohnya telah menubuhkan dua institusi penting iaitu Jabatan Wakaf, Zakat dan Wakaf(JAWHAR) dan Yayasan Wakaf Malaysia (YWM). JAWHAR yang terletak di bawah Kementerian Di Jabatan Perdana Menteri yang bertanggungjawab terhadap pentadbiran dan pengurusan harta-harta wakaf di peringkat persekutuan. Walaupun
bidang kuasanya terhad kerana urusan berkaitan wakaf adalahdi bawah bidang kuasa Majlis Agama Islam negeri-negeri,j AWHAR bertindak sebagai tempat rujukan dan penyelesaian masalah-masalah wakaf. Data aset-aset wakaf yang disediakanjawhar seperti di Rajah 1 menunjukkan institusi wakaf mempunyai saiz tanah yang besar dan nilai hartanah wakaf yang tinggi untuk dibangunkan. Selain itu JAWHAR telahmengadakan pelbagai program seperti persidangan di peringkat kebangsaan dan antarabangsa bagi mewujudkan perbincangan secara ilmiah di dalam memperkasakan institusi wakaf. YWM pula yang ditubuhkan pada tahun 2005 berfungsi sebagai tempat pengumpulan dana wakaf. Pihak pemegang amanah wakaf akan menentukan projekprojek pembangunan aset-aset wakaf yang difikirkan sesuai dan memberi manfaat serta pulangan balik kepada masyarakat. Agensi-agensi swasta turut dilihat berperanan aktif di dalam membangunkan harta wakaf. JohorCorporation (JCorp)iaituanak syarikat kerajaan Negeri Johor umpamanya mempunyai pusatdialisis (dylasis centre) serta rangkaian klinik dan Hospital Wakaf Annur yang menyediakan perkhidmatan rawatan kesihatan pada kadar yang minimum. JCorp juga mempunyai rumah anak yatim Darul Hannan yang pada ketika ini mempunyai 63 penghuni. Perbelanjaan pengurusan dan pentadbiran rumah ini menggunakan dana wakaf yang telahdi kumpul.mains Holdings iaitu anak syarikat Majlis Agama
IslamNegeri Sembilan (MAINS) juga aktif membangunkan aset-asetwakaf di sekitar Negeri Sembilan. Adalah diharapkan jumlahagensi-agensi swasta yang terlibat secara langsung di dalam aktiviti-aktiviti pembangunan harta wakaf akan bertambah bagi mengoptimumkan penggunaan aset-aset wakaf demi kemaslahatan masyarakat Islam khasnya dan penduduk negara Malaysiaamnya. Perlu juga dinyatakan di sini tentang cabaran dan faktor-faktor yang menghalang pembangunan pelbagai aset wakaf di Malaysiaseperti di bawah: Perundangan. Ketiadaan enakmen khusus berkaitan pengurusan dan pentadbiranwakaf di negeri-negeri Malaysia. Hanya negeri Selangor yang telah mewartakan Enakmen Wakaf (Negeri Selangor)7/1999 yang telah memberi kuasa perundangan yang komprehensif dan sistematik kepada Majlis Agama Islam Selangor (MAIS) di dalam menjaga dan mentadbir harta wakaf. Kesan ketiadaan peruntukan undang-undang yang jelas telah mengakibatkan kes-kes pencerobohan tanah-tanah wakaf seperti yang berlaku di Selangor,Johor, Terengganu, Negeri Sembilan, Sarawak dan Melaka. Pengurusan Ketiadaan dana khusus bagi membangunkan tanahwakaf adalah masalah paling besar yang dialami oleh Majlis Agama Islam Negeri (MAIN) selaku pemegang amanah tunggal tanah wakaf. Selain itu data-data berkaitan harta wakaf juga tidak sistematik yang menyukarkan pihak pentadbir mengenalpasti tempat yang berpotensi untuk dibangunkan. Aset-aset Wakaf Masalah lokasi tanah wakaf yang tidak strategik seperti kawasan berbukit dan berpaya menyulitkan pihak berkuasa menjalankan kerja-kerja pembangunan. Saiz tanah yang terlau kecil juga tidak memungkinkan aktiviti pembangunan dijalankan. Daripada perbincangan di atas, didapati bahawa institusi-institusi wakaf telah memberikan sumbangan yang amat besar di dalam meningkatkan sosio-ekonomi
masyarakat Islam dari dahulu hinggalah sekarang. Aset-aset dan hasil-hasil wakaf tidak hanya digunakan bagi pembinaan infrastruktur awam, bahkan digunakan juga di dalam bidang pendidikan, kesihatan dan memberi peluang pekerjaan kepada penduduk setempat. Di Malaysia, usaha-usaha bersepadu agensi kerajaan dan swasta didalam membangunkan harta wakaf telah memberi manfaat yang amat besar kepada masyarkat Islam. Walaupun terdapat beberapa cabaran dan halangan di dalam membangunkan asetaset wakaf, perancangan dan strategi yang tersusun dan teratur dilihat mampu mengembalikan institusi wakaf sebagai sebuah institusi yang menyumbang kepada peningkatan sosi-ekonom iislam seperti yang berlaku di zaman kegemilangan Islam Abbasiah dan Uthmaniah. Rujukan. Siti Mashitoh Mahamood. 2006. Waqf in Malaysia: Legal and Administrative Perspectives. University Malaya Press:Kuala Lumpur Murat Cizakca. 1998. Awqaf In History And Its ImplicationsFor Modern Islamic Economies. Journal of Islamic Economic Studies Vol. 6, No. 1. IRTI: Jeddah Laman Web Jabatan Wakaf, Zakat dan Haji (JAWHAR) boleh didapati di (www.jawhar.gov.my)