ISI KANDUNGAN. 1 Kronologi Penulisan al-quran 1. 2 Penerangan Panduan Waqaf dan Ibtida 8. 3 Perbezaan Khat Nasakh Versi Lama dan Versi Baharu 11

Transkripsi

1 i

2 ISI KANDUNGAN 1 Kronologi Penulisan al-quran 1 2 Penerangan Panduan Waqaf dan Ibtida Perbezaan dan Versi Baharu 11 A. Perbezaan Pada Permulaan Dan Pengakhiran Ayat. B. Perbezaan Tanda-tanda Waqaf. C. Perbezaan Simbol. D. Perbezaan Rasm al-quran. ii

3 Kronologi Penulisan al-quran 1

4 SEJARAH RINGKAS Zaman Rasulullah SAW Dihafaz oleh para sahabat. Hanya segelintir sahabat yang menulis al-quran. Semua ayat al-quran telah ditulis tetapi tidak terkumpul dalam satu mushaf. Ditulis di atas kepingan batu nipis, kulit binatang, kulit kayu, pelana kuda, pelepah tamar dan tulang haiwan. Zaman Abu Bakar al-siddiq Al-Quran pertama kali dikumpulkan dalam satu mushaf. Ditinggalkan (tidak dimasukkan) ayat al-quran yang telah dinasakhkan bacaannya. 1 Faktor pengumpulan: 1. Ramai para hafiz al-quran syahid dalam perang al-yamamah. 2. Cadangan daripada Sayidina Umar al-khattab. 3. Bimbang al-quran akan lupus daripada hafazan orang Islam. 1 Jam al-quran al-karim fi Ahd al-khulafa al-rasyidin hlm. 441 oleh Prof Fahd bin Abdul Rahman al-rumi terbitan Mujamma al-malik Fahd. 2

5 Zaman Umar al-khattab Tiada sebarang aktiviti pengumpulan dan penulisan semula al-quran. Mushaf yang berada dalam simpanan Sayidina Abu Bakar al-siddiq digunakan sehingga kewafatan Sayidina Umar al-khattab. Mushaf tersebut diserahkan kepada Ummul Mukminin Sayidatina Hafsah binti Umar r.ha. Dinamakan mushaf Uthmani Faktor penulisan semula: 1. Penyebaran Islam semakin meluas. 2. Penyelarasan cara qiraat al-quran. 3. Cadangan daripada Huzaifah bin al-yaman. Perkembangan Mushaf Rasm Uthmani Tahap pertama: Tiada baris dan titik. 1. Penggunaan selama 40 tahun. 2. Memerlukan kefasihan dan penguasaan al-quran bagi membezakan huruf tanpa sebarang tanda titik dan tanda bacaan. Zaman Uthman bin Affan Penulisan semula al-quran ke arah penyatuan umat Islam. Mushaf ini ditulis semula ke beberapa naskhah 2 dan dihantar ke seluruh negara-negara Islam berserta seorang guru sebagai pengajar dan tempat rujuk. 2 Ulama berbeza pendapat dalam menentukan jumlah salinan naskhah al-quran pada zaman Sayidina Uthman bin Affan. Ada yang berpendapat 4, 5, 6, 7 dan 8 salinan. (Jam al-quran al-karim fi Ahd al-khulafa al-rasyidin hlm. 450 oleh Prof Fahd bin Abdul Rahman al-rumi terbitan Mujamma al-malik Fahd) 3

6 Tahap Kedua: Titik sebagai tanda bacaan. 1. Diperkenalkan oleh Abu al-aswad al-du ali. 2. Penggunaan titik bagi menunjukkan fathah, kasrah dan dhammah. 3. Diarahkan oleh Muawiyah bin Abi Sufyan (65H). Tahap Keempat: Evolusi tanda bacaan. 1. Dipelopori oleh al-khalil bin Ahmad al-farahidi pada zaman Abbasiyah di bawah pemerintahan Abdul Malik bin Marwan. 2. Penggunaan tanda bacaan bagi setiap huruf hijaiyah yang digunakan sehingga kini. t Tahap Ketiga: Titik sebagai tanda huruf. 1. Diperkenalkan oleh Yahya bin Ya mur al-adawani dan Nasr bin Asim al-laithi. 2. Dengan perintah gabenor Iraq iaitu Hajjaj pun Yusuf al-thaqafi. 3. Penggunaan titik bagi membezakan setiap huruf hijaiyah. 4

7 Tahap Kelima: Penambahan tanda waqaf dan sebagainya. 1. Penambahbaikan yang berterusan bagi kemudahan umat Islam. 2. Pelbagai bentuk tanda bacaan, waqaf dan bacaan khusus seperti imalah, raum dan tashil diberikan tanda khusus. Tahap Keenam: Kini Perkembangan Khat Mushaf Khat Nabati Khat Hijazi Khat Kufi Khat Raihani Khat Thuluth Khat Nasakh 5

8 6

9 Mushaf Madinah Al-Quran Mushaf Madinah merupakan mushaf yang diterbitkan oleh kerajaan Arab Saudi melalui Mujamma al-malik Fahd. Mushaf ini menggunakan Khat Nasakh yang ditulis oleh Syeikh Uthman Taha al- Dimasyqi. Al-Quran Mushaf Madinah diterbitkan dalam dua edisi iaitu edisi tahun 1405H (1985M) dan edisi tahun 1420H (1999M). Kedua-dua edisi Al-Quran Mushaf Madinah menggunakan Khat Nasakh namun mempunyai dua variasi khat yang agak berbeza antara satu sama lain. Mushaf Madinah edisi pertama, mula diterbitkan pada 1405H ( M) oleh Mujamma al-malik Fahd. Edisi pertama ini menggunakan Khat Nasakh variasi lama. Jawatankuasa semakan mushaf edisi pertama diketuai oleh Prof. Abdul Aziz bin Abdul Fattah Qari. 3 3 Maklumat ini disampaikan oleh Dr. Khairul Anwar bin Mohamad salah seorang ahli lajnah semakan al-quran Kementerian Dalam Negeri (KDN). 7

10 Mushaf Madinah edisi kedua mula diterbitkan pada 1420H (1999M) juga oleh Mujamma al-malik Fahd. Edisi kedua pula menggunakan Khat Nasakh variasi baharu. Jawatankuasa semakan mushaf edisi kedua diketuai oleh Syeikh Ali bin Abdul Rahman al-huzaifi. Hakikatnya, kedua-dua versi khat nasakh Mushaf Madinah ini ditulis oleh penulis yang sama iaitu Syeikh Uthman Taha al-dimasyqi. Menurut pakar khat daripada Lajnah Tashih al-quran Kementerian Dalam Negeri (LTAQ), hasil penelitiannya mendapati bahawa khat nasakh versi lama mempunyai kesenian khat yang tinggi berbanding khat nasakh versi baharu. Ini kerana, berlakunya penyelarasan bentuk huruf yang lebih seragam pada khat nasakh versi baharu demi memudahkan masyarakat umum membaca al-quran tanpa sebarang kekeliruan. Rasional Pemilihan Mushaf Madinah Mengikut Kementerian Dalam Negeri yang bertanggungjawab terhadap pengawalan dan penerbitan al-quran di Malaysia, Mushaf Madinah menjadi penanda aras bagi penerbitan al-quran di Malaysia supaya tidak berlaku kekeliruan kepada masyarakat awam. Ciri-ciri yang terdapat dalam mushaf ini menjadi rujukan dan sandaran kepada KDN bagi penilaian dan semakan al-quran. Kerajaan Arab Saudi tidak lagi menerbitkan al-quran Mushaf Madinah edisi pertama selepas penerbitan Mushaf Madinah edisi kedua pada 1999M. Namun demikian di Malaysia, KDN masih membenarkan penerbitan al- Quran yang berbentuk salinan Mushaf Madinah edisi pertama atau edisi kedua. Berdasarkan kajian Syarikat Telaga Biru, terdapat perbezaan Layout antara Mushaf Madinah edisi pertama dan edisi kedua yang agak ketara kesan perbezaan variasi Khat Nasakh yang digunakan. Perbezaan tersebut termasuklah: 1. Berbeza akhir ayat dan awal ayat pada halaman tertentu sebanyak 36 tempat. 2. Berbeza tanda-tanda waqaf sebanyak 288 tempat yang mana tanda waqaf ال digugurkan pada khat nasakh versi baru. Perbezaan ini sebahagiannya dibuang dan sebahagiannya ditukar. 3. Berbeza tanda bacaan khusus seperti bacaan imalah, raum dan isymam yang ditanda dengan simbol diamond (Mushaf Madinah edisi pertama) ditukar kepada tanda bulat tumpat dalam Mushaf Madinah edisi kedua. 4. Bentuk huruf-huruf tertentu, seperti huruf ha, ra dan mim ditulis dalam pelbagai bentuk (Mushaf Madinah edisi pertama) tetapi bentuknya telah diselaraskan dalam Mushaf Madinah edisi kedua. Harapan Guru dan murid perlu menggunakan sepenuhnya al-quran yang dibekalkan dan diperakukan oleh KPM selaras dengan Pekeliling Ikhtisas Bil.12/1999. Sesuai dengan Pembelajaran Abad ke-21 yang berfokuskan murid, guru perlu menyesuaikan pengalaman hafazan guru dengan situasi semasa murid. Perbezaan Persembahan Mushaf Madinah Edisi Pertama Perbezaan variasi Khat Nasakh karya Syeikh Uthman Taha yang digunakan dalam penulisan al-quran Mushaf Madinah edisi pertama dan edisi kedua menyebabkan perbezaan Layout antara kedua-dua edisi. 8

11 PENERANGAN PANDUAN WAQAF DAN IBTIDA 9

12 PENERANGAN WAQAF & IBTIDA Panduan waqaf & ibtida merupakan satu panduan waqaf (memberhentikan bacaan) dan ibtida (memulakan bacaan) yang pertama di Malaysia dan juga yang pertama seumpamanya di dunia. Keistimewaan al- Quran ini adalah menggunakan sistem warna yang jelas dan menarik bagi memudahkan pembaca al- Quran khususnya pelajar untuk memberhentikan bacaan dan memulakan bacaan dengan sempurna. Menggunakan 3 sistem warna: 1. Merah Bagi ayat yang berwarna merah, pembaca boleh memberhentikan bacaan (waqaf) di akhir perkataan yang berwarna merah dan memulakan semula bacaan (ibtida ) di awal perkataan yang berwarna merah seperti: 2. Hijau Bagi ayat yang berwarna hijau yang terletak di hujung ayat yang berwarna merah, pembaca boleh berhenti (waqaf) pada akhir perkataan yang berwarna hijau dan memulakan semula bacaan di awal perkataan yang berwarna hijau dan tidak perlu mula di awal perkataan berwarna merah seperti: Warna merah boleh berada bersendirian, tetapi warna hijau mesti didahului dengan warna merah. 10

13 3. Biru Pembaca boleh berhenti di akhir perkataan yang berwarna biru dan memulakan semula bacaan pada perkataan selepasnya dan tidak perlu mengulang kembali perkataan yang berwarna biru itu seperti: 11

14 12 Perbezaan Khat Nasakh VeRsi Lama dan Versi Baharu

15 PERBEZAAN KHAT NASAKH VERSI LAMA DAN KHAT NASAKH VERSI BAHARU Khat nasakh versi baharu mushaf Madinah lebih jelas jika dibandingkan dengan khat nasakh versi lama mushaf Madinah. 13

16 A PERBANDINGAN PERMULAAN DAN PENGAKHIRAN AYAT KHAT NASAKH VERSI BAHARU DAN KHAT NASAKH VERSI LAMA RASM UTHMANI Terdapat 36 tempat perbezaan antara khat nasakh versi baharu dan khat nasakh versi lama iaitu perbezaan permulaan atau pengakhiran ayat dalam al-quran. 1. Muka Surat

17 2. Muka Surat

18 3. Muka Surat

19 4. Muka Surat

20 5. Muka Surat

21 6. Muka Surat

22 7. Muka Surat

23 8. Muka Surat

24 9. Muka Surat

25 10. Muka Surat

26 11. Muka Surat

27 12. Muka Surat

28 13. Muka Surat

29 14. Muka Surat

30 15. Muka Surat

31 16. Muka Surat

32 17. Muka Surat

33 18. Muka Surat

34 19. Muka Surat

35 20. Muka Surat

36 21. Muka Surat

37 22. Muka Surat

38 23. Muka Surat

39 24. Muka Surat

40 25. Muka Surat

41 26. Muka Surat

42 27. Muka Surat

43 28. Muka Surat

44 29. Muka Surat

45 30. Muka Surat

46 31. Muka Surat

47 32. Muka Surat

48 33. Muka Surat

49 34. Muka Surat

50 35. Muka Surat

51 36. Muka Surat

52 B PERBEZAAN TANDA WAQAF ANTARA KHAT NASAKH VERSI LAMA DAN KHAT NASAKH VERSI BAHARU RASM UTHMANI Terdapat 288 tempat perbezaan tanda waqaf antara khat nasakh versi lama dan khat nasakh versi baharu rasm uthmani. Tanda waqaf (ال) telah digugurkan dalam khat nasakh versi baharu rasm uthmani. 50 BIL HALAMAN SURAH AYAT VERSI LAMA VERSI BAHARU 1 5 Al-Baqarah 25 ال Al-Baqarah 57 صلي ج 3 15 Al-Baqarah 95 قلي ج 4 16 Al-Baqarah 103 صلي ج 5 17 Al-Baqarah ج 6 19 Al-Baqarah 120 ال Al-Baqarah 126 صلي ج 8 20 Al-Baqarah 129 ج صلي 9 20 Al-Baqarah صلي Al-Baqarah 145 ال Al-Baqarah 147 صلي Al-Baqarah 159 ال Al-Baqarah 160 ج Al-Baqarah 162 صلي -

53 BIL HALAMAN SURAH AYAT VERSI LAMA VERSI BAHARU Al-Baqarah 170 قلي ج Al-Baqarah 174 ال - ج Al-Baqarah Al-Baqarah 197 ج صلي Al-Baqarah 203 ج صلي Al-Baqarah 217 صلي ج Al-Baqarah صلي Al-Baqarah 222 صلي Al-Baqarah 262 ال Al-Baqarah 282 صلي Ali- Imran 7 قلي صلي Ali- Imran 12 ج صلي Ali- Imran 15 ج صلي Ali- Imran 51 قلي ج Ali- Imran 76 - ج Ali- Imran 93 قلي ج Ali- Imran 95 - صلي Ali- Imran صلي 51

54 BIL HALAMAN SURAH AYAT VERSI LAMA VERSI BAHARU Ali- Imran صلي Ali- Imran 116 ج صلي 71 Ali- Imran 162 ج صلي Ali- Imran 167 قلي ج 73 Ali- Imran صلي 73 Ali- Imran 178 ج صلي 75 Ali- Imran 194 قلي صلي 76 Ali- Imran 195 قلي ج 76 Ali- Imran 197 ج صلي 76 Ali- Imran 199 قلي ج 88 An-Nisa 60 - صلي 95 An-Nisa صلي 102 An-Nisa 152 قلي ج 107 Al-Ma idah 3 ال Al-Ma idah 4 ال Al-Ma idah 9 ال Al-Ma idah 13 ال Al-Ma idah 24 صلي - 52

55 BIL HALAMAN SURAH AYAT VERSI LAMA VERSI BAHARU Al-Ma idah 39 قلي ج 117 Al-Ma idah 53 ال Al-Maidah 93 قلي ج 123 Al-Ma idah 95 قلي ج 124 Al-Ma idah 103 ال Al-Ma idah 106 ال Al-Ma idah 119 ج صلي 128 Al-An am 3 صلي Al-An am 5 صلي Al-An am 21 قلي ج 130 Al-An am 25 ج صلي 131 Al-An am 32 قلي ج 133 Al-An am 51 ال Al-An am 54 صلي Al-An am 56 ال Al-An am 73 صلي Al-An am 80 قلي ج 137 Al-An am 80 قلي ج 53

56 BIL HALAMAN SURAH AYAT VERSI LAMA VERSI BAHARU Al-An am 151 صلي Al-An am 152 صلي ج 153 Al- Araf 27 قلي ج 153 Al- Araf 30 قلي ج 154 Al- Araf 34 صلي Al- Araf 35 ال Al- Araf 54 - صلي 158 Al- Araf 65 قلي ج 159 Al- Araf 70 صلي Al- Araf 167 Al- Araf 170 Al- Araf 171 Al- Araf 172 Al- Araf 172 Al- Araf 172 Al- Araf 173 Al- Araf 179 Al-Anfal 73 قلي ج 141 صلي ال ال ال صلي قلي ج ج ج 17 54

57 BIL HALAMAN SURAH AYAT VERSI LAMA VERSI BAHARU Al-Anfal Al-Anfal Al-Anfal Al-Anfal Al-Anfal Al-Anfal Al-Anfal Al-Anfal Al-Anfal Al-Anfal At-Taubah At-Taubah At-Taubah At-Taubah At-Taubah At-Taubah At-Taubah At-Taubah 31 ال - 42 ال - 43 قلي ج 50 ال - 52 ال - 52 قلي ج 53 ال - 54 ال - 70 قلي ج 75 قلي ج 2 ال - 3 ال - 12 ال - 25 ال - 30 ج صلي 79 ال - 99 قلي ج 101 صلي - 55

58 BIL HALAMAN SURAH AYAT VERSI LAMA VERSI BAHARU Yunus Yunus Yunus Yunus Yunus Yunus Hud Hud Hud Yusuf Ar-Ra d Ar-Ra d Ar-Ra d Ibrahim Ibrahim Ibrahim Al-Hijr Al-Hijr 13 ال - 15 ال - 22 ال - 49 صلي - 54 ج - 81 صلي - 31 صلي - 66 قلي ج 84 ج صلي 64 صلي - 14 صلي ج 25 ال - 35 صلي ج 9-22 صلي - 47 قلي ج 13 صلي - 60 ال - 56

59 BIL HALAMAN SURAH AYAT VERSI LAMA VERSI BAHARU An-Nahl An-Nahl An-Nahl An-Nahl An-Nahl An-Nahl An-Nahl An-Nahl An-Nahl An-Nahl An-Nahl An-Nahl An-Nahl An-Nahl An-Nahl An-Nahl An-Nahl An-Nahl 5 قلي صلي 11 قلي ج 12 قلي ج 13 قلي ج 14 - صلي 17 قلي ج 24 ال - 25 ال ج 32 ال - 38 ال - 43 ج صلي 51 صلي - 55 صلي - 57 ال - 61 صلي ج 62 صلي ج 57

60 BIL HALAMAN SURAH AYAT VERSI LAMA VERSI BAHARU An-Nahl An-Nahl An-Nahl An-Nahl An-Nahl An-Nahl An-Nahl 64 ال - 67 قلي ج 69 قلي ج 76 صلي - 76 ال - 79 قلي ج 78 ال An-Nahl 80 ال An-Nahl 94 صلي An-Nahl 96 صلي An-Nahl 101 ال An-Nahl 125 صلي Al-Isra 8 م ج Al-Isra 44 قلي ج Al-Isra 69 ال Al-Isra 82 ال Al-Isra 83 صلي Al-Kahf 86 قلي صلي 58

61 BIL HALAMAN SURAH AYAT VERSI LAMA VERSI BAHARU Al-Kahf 91 - صلي Maryam 10 ج صلي Maryam 34 ج صلي Taha 12 صلي Taha 54 قلي ج Taha 128 قلي ج Al-Anbiya 10 صلي ج Al-Anbiya 24 قلي ج Al-Anbiya 30 صلي ج Al-Anbiya 42 قلي ج Al-Anbiya 67 صلي ج Al-Anbiya 74 قلي ج Al-Hajj 30 - صلي Al-Hajj 32 - صلي Al-Hajj 40 قلي ج Al-Hajj 44 - صلي Al-Hajj 59 قلي ج Al-Hajj 60 - صلي 59

62 BIL HALAMAN SURAH AYAT VERSI LAMA VERSI BAHARU Al-Hajj 60 قلي ج Al-Hajj 63 قلي ج Al-Hajj 64 قلي ج Al-Hajj 65 قلي ج Al-Hajj 70 قلي ج Al-Hajj 72 قلي ج Al-Hajj 74 قلي ج Al-Hajj 76 قلي ج Al-Mu minun 23 صلي ج Al-Mu minun 27 ال Al-Mu minun 27 صلي Al-Mu minun 32 صلي ج Al-Mu minun 44 ج صلي Al-Mu minun 62 صلي ج Al-Mu minun 62 ج An-Nur 6 ال An-Nur 8 ال An-Nur 22 قلي ج 60

63 BIL HALAMAN SURAH AYAT VERSI LAMA VERSI BAHARU An-Nur 30 قلي ج An-Nur 37 ال Al-Furqan 7 ال Al-Furqan 44 صلي Al-Furqan 59 ج صلي Asy-Syu ara 59 - صلي Asy-Syu ara 158 قلي ج An-Naml 34 صلي ج An-Naml 52 قلي ج Al-Qasas 29 - صلي Al-Qasas 31 صلي ج Al-Qasas 71 صلي ج Al-Qasas 72 صلي ج Al-Qasas 80 - ج Al- Ankabut 10 - صلي Al- Ankabut 33 - صلي Al- Ankabut 33 صلي Al- Ankabut 41 صلي ج 61

64 BIL HALAMAN SURAH AYAT VERSI LAMA VERSI BAHARU Al- Ankabut 50 صلي ج Al- Ankabut 53 - ج Al- Ankabut 66 صلي ج Ar-Rum 54 صلي ج Luqman 27 قلي ج Luqman 28 قلي ج Luqman 29 - صلي As-Sajdah 26 صلي ج As-Sajdah 27 صلي ج Al-Ahzab 1 قلي ج Saba 22 صلي Saba 33 ج صلي Fatir 5 صلي Fatir 13 - صلي Yasin 35 صلي ج Yasin 68 صلي ج Yasin 73 صلي ج As-Saffat 42 صلي - 62

65 BIL HALAMAN SURAH AYAT VERSI LAMA VERSI BAHARU As-Saffat 138 قلي ج Sad 8 صلي ج Sad 30 صلي Sad 44 صلي Sad 59 صلي Sad 76 صلي Az-Zumar 7 قلي ج Az-Zumar 8 صلي Az-Zumar 33 ال Az-Zumar 75 صلي ج Ghafir 7 - صلي Ghafir 12 صلي Ghafir 56 ال Fussilat 21 - ج Fussilat 40 صلي Fussilat 45 قلي ج As-Syura 11 صلي As-Syura 36 صلي ج 63

66 BIL HALAMAN SURAH AYAT VERSI LAMA VERSI BAHARU Az-Zukhruf 51 صلي ج Ad-Dukhan 37 ج Ad-Dukhan 37 صلي ج Al-Ahqaf 8 صلي ج Al-Ahqaf 10 صلي ج Al-Ahqaf 33 - ج Muhammad 2 ال Muhammad 4 - صلي Muhammad 4 - صلي Muhammad 10 ج صلي Muhammad 20 ال Muhammad 25 ال Al-Fath 9 - ج Al-Hadid 8 ال Al-Hadid 12 - صلي Al-Hadid 13 - صلي Al-Hadid 27 - صلي Al-Hadid 27 - ج 64

67 BIL HALAMAN SURAH AYAT VERSI LAMA VERSI BAHARU Al-Hadid 29 ال Al-Mujadalah 8 - صلي Al-Mujadalah 18 صلي Al-Mumtahanah 1 ال Al-Mumtahanah 10 صلي Al-Mumtahanah 10 ج صلي Al-Mumtahanah 12 ال Al-Mumtahanah 12 صلي ج At-Taghabun 6 ج صلي At-Talaq 6 صلي At-Talaq 12 - صلي Al-Mulk 23 صلي ج Al-Qalam 39 ال Al-Haqqah 7 - صلي Nuh 4 صلي ج Nuh 28 - صلي Al-Muzzammil 20 ال Al-Muzzammil 20 ال - 65

68 BIL HALAMAN SURAH AYAT VERSI LAMA VERSI BAHARU Al-Muddaththir 31 ال صلي Al-Muddaththir 31 ال Al-Muddaththir 31 ال Al-Insyiqaq 15 - ج 66

69 C PERBEZAAN SIMBOL ANTARA KHAT NASAKH VERSI LAMA DAN KHAT NASAKH VERSI BAHARU RASM UTHMANI Terdapat 2 simbol yang berbeza dalam al-quran, iaitu: 1. Surah Hud, ayat Surah Yusuf, ayat 11 67

70 D PERBEZAAN KHAT NASAKH VERSI LAMA DAN KHAT NASAKH VERSI BAHARU DARI SEGI RASM AL-QURAN Mushaf Madinah yang ditulis oleh Uthman Taha adalah menggunakan khat nasakh. Pada versi terbaru Mushaf madinah masih ditulis menggunakan khat yang sama. Namun, sedikit perubahan telah dibuat terhadap khat tersebut. Perubahan tersebut dilihat untuk memberi kemaslahan kepada masyarakat umum kerana khatnya lebih jelas, lebih mudah dan tidak mengelirukan. Antara perubahan yang dilakukan ialah: 1. Pada Huruf Ha ١٢٥ 68

71 2. Pada Huruf Mim ١٢٥ 69

72 3. Pada Huruf Ra dan Zai ٣٦ 70 ٣٧

73 Hak cipta terpelihara. Tidak dibenarkan mengeluar ulang mana-mana bahagian isi kandungan daripada buku ini termasuk artikel, ilustrasi, dan foto dalam apa-apa jua bentuk dan cara sekalipun sama ada fotokopi, mekanik, rakaman, cetakan, elektronik, atau cara-cara lain tanpa mendapat izin bertulis daripada TELAGA BIRU SDN. BHD. terlebih dahulu. 71