SISTEM PEMERINTAHAN & PENTADBIRAN NEGERI SEMBILAN

Transkripsi

1 SISTEM PEMERINTAHAN & PENTADBIRAN NEGERI SEMBILAN Negeri Sembilan = negeri yang unik kerana system pemerintahan & pentadbiran berbeza dengan negerinegeri lain di Malaysia Adat Temenggung diamalkan di semua negeri Melayu (kecuali Negeri Sembilan & Naning) Adat Perpatih diamalkan di Negeri Sembilan & Naning Orang yang mahir mentafsir dan melaksanakan hukum Adat ialah Ketua Adat Asal-usul Adat Perpatih & Adat Temenggung : Adat-adat ini bermula apabila seorang pembesar dari Sumatera membahagikan kawasan pentadbiran kepada 2 orang anaknya iaitu (i) Datuk Perpatih (ii) Datuk Temenggung Adat Perpatih 1. Asal Dari Sumatera, Indonesia 2. Diasaskan oleh Datuk Perpatih Nan Sebatang yang memerintah Pagar Ruyong, Indonesia 3. Diperkenalkan ke Tanah Melayu Apabila orang Minangkabau berhijrah ke Tanah Melayu dan menetap di Negeri Sembilan dan Naning 4. Diamalkan Di Negeri Sembilan & Naning Adat Temenggung 1. Asal Dari Sumatera, Indonesia 2. Diasaskan oleh Datuk Ketemenggungan yang memerintah Palembang, Indonesia 3. Diperkenalkan ke Tanah Melayu Apabila keturunan raja Palembang datang ke Melaka pada abad ke Diamalkan Di semua negeri di Malaysia kecuali Negeri Sembilan & Naning Struktur Pemerintahan & Pentadbiran Negeri Sembilan (m/s 145) - Undang ialah ketua kepada luhak atau luak (daerah / jajahan) - Undang memerintah 4 luak : 1. Sungai Ujong 2. Jelebu 3. Johol 4. Rembau - 5 daerah atau luak yang lain diperintah oleh Penghulu - Tugas utama : Memilih Yamtuan Besar - Buapak ialah Ketua Perut - Setiap anggota Perut ialah Anak Buah - Buapak menjadi tempat rujukan soal yang berkaitan dengan adat dan hukum YAMTUAN BESAR UNDANG LEMBAGA BUAPAK - merupakan pemerintah tertinggi - sekarang dikenali sebagai Yamtuan Dipertuan Besar - Lembaga ialah ketua suku atau waris - Tugas : 1. memilih Undang 2. menjaga keselamatan & keamanan 3. menyelesaikan pergaduhan antara suku 4. mengendalikan pembahagian harta pusaka 5. menjadi orang perantaraan antara anggota sukunya dengan Undang

2 PEMILIHAN PEMIMPIN DALAM ADAT PERPATIH (m/s 146) Sistem pemilihan dan perlantikan dalam Adat Perpatih mengikut amalan demokrasi YAMTUAN BESAR UNDANG LEMBAGA BUAPAK ANAK BUAH Undang melantik Yamtuan Besar Lembaga memilih Undang Buapak memilih Lembaga Anak Buah melantik Buapak Alat-alat kebesaran diraja menjadi lambang kekuasaan dan pengesahan Yang Dipertuan Besar Antara alat-alat kebesaran kaki payung kuning bilah pedang bilah keris panjang batang tombak benderang 5. 8 buah tepak sirih 6. 8 buah tempat abu 7. 8 batang tiang lilin 8. 4 tunggul (panji-panji) yang berwarna kuning 9. 2 tunggul (panji-panji) yang berwarna merah tunggul (panji-panji) yang berwarna hitam SISTEM PERUNDANGAN KERAJAAN MELAYU (I) Undang-undang Adat (II) Undang-undang Bertulis * Adat Temenggung * Hukum Kanun Melaka * Adat Perpatih * Undang-undang Laut Melaka * Undang-undang Pahang * Undang-undang 99 Perak * Undang-undang Kedah PERBEZAAN ANTARA UNDANG-UNDANG ADAT DENGAN UNDANG-UNDANG BERTULIS UNDANG-UNDANG ADAT Merupakan peraturan yang berdasarkan amalan kebiasaan masyarakat Dihafal secara turun-temurun Peraturan yang mesti dipatuhi Undang-undang adat dalam masyarakat Melayu ialah : 1. Adat Temenggung 2. Adat Perpatih UNDANG-UNDANG BERTULIS Merupakan himpunan peraturan, larangan dan adat istiadat dalam bentuk bertulis Diwujudkan untuk mewujudkan sebuah Negara yang aman dan stabil Hukuman yang dikenakan menekankan unsur pencegahan pengajaran nasihat Undang-undang bertulis yang terawal : 1. Hukum Kanun Melaka 2. Undang-undang Laut Melaka Undang-undang ini digubal pada zaman kegemilangan Kesultanan Melayu Melaka Unsur-unsur yang ada dalam undang-undang ini tersebar ke negeri-negeri Johor, Perak, Pahang dan Kedah Penyebaran berlaku kerana 4 negeri tersebut = jajahan takluk Kesultanan Melayu Melaka

3 CIRI-CIRI ADAT TEMENGGUNG DAN ADAT PERPATIH Adat Temenggung 1. Corak system pemerintahan Autokratik Kuasa tertinggi = raja / sultan Sultan / raja menjadi : Ketua pentadbir Ketua agama Symbol kedaulatan serta perpaduan rakyat 2. Sistem kekeluargaan Mengikut sebelah ibu dan ayah Mengikut hukum syarak lelaki menjadi ketua keluarga Nasab keturunan ikut sebelah bapa 3. Perkahwinan Dilakukan mengikut hukum syarak 4. Pembahagian harta pusaka Anak lelaki diutamakan kerana lelaki mempunyai tanggungjawab besar berbanding perempuan 5. Hukuman Bertujuan memberi pengajaran kepada orang lain Adat Perpatih 1. Corak system pemerintahan Demokrasi dan Permuafakatan Setiap suku ada wakil dalam pemerintahan Keputusan dibuat secara bersama Yamtuan Besar berbincang dengan Undang dalam membuat keputusan 2. Sistem kekeluargaan Setiap suku adalah bersaudara (satu keluarga) Jurai keturunan sebelah ibu diutamakan kerana jurai ini yang melahirkan suku Antara sukunya ialah : * Biduanda * Batu Hampar * Paya * Kumbah * Mungkal * Tiga Nenek * Tiga Batu * Seri Lemak * Batu Belang * Tanah Datar *Anak Acheh * Anak Melaka * Seri Melenggang 3. Perkahwinan Sesama suku dilarang kerana suku yang sama dianggap bersaudara 4. Pewarisan harta pusaka Secara turun-temurun daripada kepunyaan suku Diberatkan di sebelah ibu kerana perempuan menjadi asas kewujudan suku 5. Hukuman Bertujuan untuk pemulihan Dapat menyedarkan pesalah supaya tidak mengulangi kesalahan UNDANG-UNDANG BERTULIS Hukum Kanun Melaka - merupakan dokumen undang2 mengandungi 44 fasal hak istimewa raja & kaum kerabatnya peranan & tanggungjawab raja & pembesar Undang-undang Laut Melaka - peraturan pelayaran & perdagangan tugas pengawal kapal langkah keselamatan dalam kapal tugas anak2 kapal sewa dan peunmpangan kapal dagang kuasa nakhoda menjatuhkan hukuman Undang-Undang Pahang - digubal pada tahun 1596 semasa pemerintahan Sultan Abdul al-ghaffar Muhaiyuddin Shah adat lembaga negeri, keistimewaan taja dan pembesar undang2 jenayah, penderhaka, penzina undang2 awam Undang-undang 99 Perak - berasal dari Parsi - digunakan di Perak pada abad ke 18 - terdapat 99 kesalahan dan hukuman dalam undang2 ini syarat memegang jawatan seperti sultan, penghulu, khatib dan kadi peraturan adat istiadat menghadap dan melantik raja hukum jenayah, undang2 dan pertanian undang2 keluarga Undang-undang Kedah - dibahagikan kepada beberapa bahagian : undang2 pelabuhan seperti cukai peraturan keselamatan pelabuhan peraturan timbangan dan ukuran

4 Kegiatan Ekonomi (1) Pertanian (2) Perikanan (3) Kraf Tangan (4) Perlombongan KEGIATAN EKONOMI DI NEGERI2 MELAYU Dijalankan secara kecil-kecilan / sara diri Pengeluarannya untuk memenuhi keperluan harian Selebihnya akan dijual Kegiatan Ekonomi (1) Pertanian Peralatan yang digunakan: - tajak - cangkul - bajak - tenggala - penyisir - kuku kambing (2) Perikanan Peralatan yang digunakan: - serkap - tangguk - bubu - tanggul hasil tanaman menjadi sumber makanan penting kawasan tertumpu berhampiran dengan sungai kerana : - tanah subur - kemudahan sumber air Contoh : kawasan delta sungai di Kedah dan Kelantan = kawasan penanaman padi sawah Bagi menambahkan hasil pengeluaran padi petani membina empangan untuk menakung air Contoh : Terusan Wan Mat Saman di Kedah menangkap ikan menggunakan peralatan tradisional membuktikan masyarakat Melayu ada kemahiran membuat alat menangkap ikan hasil tangkapan dijual kerana mendapat permintaan tinggi (3) Kraf Tangan masyarakat Melayu tradisional memanfaatkan sumber semula jadi untuk dijadikan kraf tangan Daun mengkuang, daun pandan dan nipah dijadikan : - tikar - bakul - tudung saji Contoh padi sawah padi huma sayur-sayuran buah-buahan ubi lebihan tangkapan akan dibuat : - ikan kering - belacan - budu - keropok Menenun songket Membuat senjata Hasilkan perhiasan emas dan perak (4) Perlombongan Kaedah yang digunakan: - kaedah mendulang/ - kaedah melampan - kaedah lombong siam Negeri2 Melayu kaya dengan hasil logam bijih timah emas Merupakan pekerjaan tradisi masyarakat Melayu Kawasan utama bijih timah - Lembah Kinta - Larut - Dinding - Beruas - Sungai Linggi - Sungai Selangor Kawasan utama emas - Sungai Klang - Kelantan - Pahang - Terengganu Barangan yang diperbuat daripada bijih timah : - mata wang - perkakasan rumah barangan yang diperbuat daripada emas dan perak : - barang perhiasan

5 SISTEM PERCUKAIAN (m/s 154) Cukai ialah bayaran yang dikenakan ke atas hasil : (I) Pertanian (beras) (II) Perlombongan (bijih timah) (III) Perdagangan (ikan kering, getah perca) (IV) Hasil hutan (rotan) Cukai merupakan sumber pendapatan pemerintah dan melambangkan kekuasaan seseorang pembesar di kawasannya Jenis Cukai Huraian Negeri yang dikenakan cukai 1. Cukai kepala cukai yang dikenakan kepada rakyat Kedah digunakan untuk membuat bunga emas (ufti) Kelantan Terengganu 2. Cukai tanaman dikenakan kepada rakyat jika tanaman mereka Semua negeri mengeluarkan hasil yang banyak 3. Cukai labuh batu cukai yang dipungut di tempat tertentu di sepanjang Semua negeri sungai 4. Cukai bebas kuala cukai yang dipungut di kuala sungai Semua negeri SISTEM SERAH (m/s 154) merupakan pemberian sebahagian daripada hasil tanaman yang diusahakan oleh rakyat kepada pemerintah pemberian dilakukan sebagai balasan kepada pembesar yang menyediakan tanah untuk rakyat kadar dan nilai serahan bergantung pada hasil tanaman dan ternakan yang diperoleh dalam tahun tersebut SISTEM KERAH (m/s 154) merupakan pekerjaan yang dilakukan tanpa diberi upah contohnya ; membina istana, kubu, jalan dan saliran menunjukkan adanya sikap : (i) taat setia, (ii) sedia berkorban (iii) berganding bahu PERDAGANGAN (m/s ) aktiviti ini dilakukan secara berjual beli atau tukar barang sultan dan pembesar menjadi pemodal sultan dan pembesar memonopoli kegiatan perdagangan dijalankan oleh rakyat biasa secara berjaja di pasar dan berjaja di luar kawasan pusat perdagangan terletak di pelabuhan yang berhampiran dengan muara sungai sultan dan pembesar menjadi pemodal sultan dan pembesar memonopoli kegiatan perdagangan 1. Pelabuhan bagi pusat perdagangan pelabuhan Melaka pelabuhan Kedah pelabuhan Klang pelabuhan Johor Lama pusat mengumpul dan mengedar barangan dari Timur dan Barat Barangan dagangan utama (lihat m/s 155)

6 2. Hasil hutan kegiatan mengumpul hasil hutan untuk tujuan perdagangan dikenali sebagai MERAMU 3. Sistem matawang pedagang awal menggunakan kulit siput sebagai Melaka (abad ke15) matawang (m/s 155) perkembangan ekonomi membawa kepada penggunaan matawang logam menggunakan mata wang yang diperbuat daripada timah Terengganu menggunakan wang emas dan kupang (m/s 156) Johor menggunakan wang syiling keping atau pitis serta jokoh menggunakan mata wang emas Kelantan menggunakan wang emas kijang, dinar, kupang dan Selangor pohon pitis (m/s 156) menggunakan jongkong timah Kedah menggunakan mata wang berbentuk ayam jantan (m/s 156) kulit siput geweng kulit siput gerus emas timah wang logam kaleng (calains) mas dan kupang tampang sebuaya SISTEM TIMBANGAN, SUKATAN DAN UKURAN (m/s 156) memudahkan urusan jual beli 1. Sukatan untuk mengukur isipadu sesuatu benda 2.Timbangan untuk mengukur berat sesuatu barang 3. Ukuran untuk mengukur keluasan tanah untuk ukur jarak kependekan benda untuk mengukur jarak antara kampung dengan kampung PENGANGKUTAN (m/s 158) Huraian Alat-alat Contoh kaul beras cupak bijih timah gantang rempah dacing pikul unit relung (Kedah) berdasarkan anggota badan berdasarkan tempoh masa berjalan atau berkayuh sampan emas perak 1 relung tanah sejengkal sehasta sepelaung setanak nasi sehari kacang garam rempah bijih timah sedepa sepurnama sepekan Huraian Alat-alat 1. Jalan air pengangkutan utama masyarakat Melayu tradisional jalur dan laut penting kerana perhubungan dan barangan dapat diangkut dengan kolek mudah dan cepat banyak penempatan didirikan di kawasan berhampiran sungai perahu sampan 2. Denai menghubungkan Pahang dengan Melaka dacing penarikan jalan ini dinamakan denai penarikan kerana perahu terpaksa ditarik pikul untuk sampai ke sungai masa perjalanan dapat disingkatkan 3. Jalan darat untuk mengangkut barang gajah kerbau lembu

7 SOSIOBUDAYA (m/s 159) Struktur Masyarakat Melayu Tradisional merupakan pembahagian masyarakat kepada beberapa lapisan sosial dalam hierarki kedudukan struktur masyarakat disusun mengikut hierarki pembahagian ini = satu cara menjelaskan peranan dan tanggungjawab setiap lapisan masyarakat kedudukan individu boleh berubah melalui 2 cara: 1. taraf tersedia : - pertukaran tugas/ pekerjaan tidak menjejaskan taraf sosialnya 2. taraf pencapaian : - kedudukan seseorang berubah ke lapisan yang lebih tinggi kerana kebolehan istimewa dan khidmat kepada pemerintah GOLONGAN PEMERINTAH (m/s 160) Individu Tugas 1. Raja pemerintah tertinggi memelihara perpaduan, keamanan dan kemakmuran negeri system penggantian raja berbeza mengikut negeri (m/s 160) 2. Kaum kerabat membantu raja dalam pentadbiran Diraja menjalankan tugas rasmi yang diberikan oleh raja dilantik menjadi pembesar di daerah atau raja di jajahan 3.Pembesar pentadbir yang membantu sultan dalam pentadbiran arahkan rakyat melakukan kerja awam disandang secara monarki dan dilantik oleh raja / sultan Contoh : jawatan Laksamana dipegang oleh keluarga Hang Tuah 4. Ulama terdapat ulama tempatan dan luar negeri mendidik rakyat berakhlak mulia menjadi penasihat sultan guru agama, kadi atau imam 5.Pendeta pakar dalam ilmu pengetahuan mahir dalam bidang salasilah raja, kesusasteraan, kebudayaan, kesenian dan adat istiadat Melayu pakar rujuk sultan dan masyarakat GOLONGAN DIPERINTAH (m/s ) Individu Tugas 1. Rakyat Biasa rakyat biasa yang bermastautin tetap pedagang, peniaga, petani, tukang ukir, pembuat senjata dan barangan tembikar penghibur raja, pelakon sandiwara, pawang atau bomoh 2. Rakyat Asing askar upahan, pedagang, pelombong 1. Hamba raja membuat kerja yang berkaitan dengan perlombongan, pertanian dan pertahanan 2. Hamba berhutang 3. hamba biasa