حمايت دولت از ظرفيت سازي درصنعت مشاوره مديريت گزارش از: محمد آزادي نخستين همايش مشاوران مديريت و توسعه ملي در مركز همايش هاي رازي به همت شبكه مشاوران مديريت و مهندسي ايران و با حمايت سازمان مديريت و برنامه ريزي كشور در آخرين روزهاي فعاليت دولت آقاي خاتمي برگزار شد. اين همايش سعي بر اين داشت تا نقش مشاوران مديريت را در توسعه ملي تبيين نمايد. به گفته آقاي دكتر فريدون آذرهوش مشاور علمي اين همايش: اگرچه اين همايش دير برگزار ميشود ولي شروعي است براي اعلام موضع قوي تر اين بخش از كارشناسان ايران كه در راه توسعه ظرفيت مديريت اين مرز و بوم همت مي گمارند.در بخشي از اين همايش آقاي مهندس سيدجعفر مرعشي رياست شوراي علمي همايش شبكه مشاوران مديريت و مهندسي ايران را كه مجموعه اي است از 14 انجمن كانون و جامعه كه در زمينه مديريت و مشاوره فعاليت دارند معرفي نمودند. ايشان ميثاق مشاوران مديريت را كه براي اولين مرتبه در ايران تهيه شده است قراي ت كرده و هدف از اجراي اين همايش را ارتقاي جايگاه مشاوره مديريت در كشور اعلام نمودند.در ادامه همايش آقاي دكتر محمد حسين بني اسدي در ارتباط با فرهنگ سازمانها و نقش آنها در بالندگي فرهنگ ملي سخناني ايراد كردند ايشان مساله را شناسايي عوامل فرهنگ ايراني كه بر مديريت سازمانها موثرند و تعيين موانع عمومي مديريت در سازمانها برشمردند و هدف مديريت را ايجاد محيط مناسب براي همكاري و مشاركت كاركنان يك سازمان در توليد محصولات و خدمات موردنظر با كارآمدي و ثمربخشي (بهرهوري) مطلوب تعريف كردند. وي موانع عمده مديريت فرهنگي را عوامل فرهنگي كه بر مراحل فرايند مديريت موثر هستند و موجب كاهش كارآمدي و ثمربخشي (بهره وري) مطلوب مي گردند دانستند و به ذكر تاريخچه فرهنگي ايران و ايرانيان پرداختند. به گفته دكتر بني اسدي ويژگيهاي جغرافيايي ايران و ويژگيهاي اقليمي ايران در نحوه رفتار ايرانيان بسيار موثر است. وي عواملي همچون تهاجمات اقوام مختلف به ايران و كم آبي پراكندي منابع آب استعداد كشاورزي پراكندگي دهات و روستاها را مهم دانستند. ايشان ويژگيهاي فرهنگي ايران را (ويژگيهاي اقليمي و جغرافيايي) به دو بخش آثار فرهنگي مستقيم و غيرمستقيم تقسيم كردند. الف آثار فرهنگي مستقيم: - زراعت پيشگي - بردباري - بي نظمي و شلختگي - وارهايي - تك زيستي - تسليم در برابر شرايط جوي ومحيطي
ب آثار فرهنگي غيرمستقيم: - سازگاري - روح مذهبي - تفرقه اجتماعي - عدم امنيت - ضعف روح ملي (همبستگي ملي) - همبستگي خانوادگي و قومي شديد سخنران در ادامه به اراي ه نتايج مطالعات گلوب كه در اين زمينه انجام شده است پرداختند. اين تحقيق از سال 1990 شروع شده است و حدود 150 محقق در اين طرح همكاري مي كنند. در اين تحقيق با بيش از 17000 مدير در سازمانها و صنايع مختلف مصاحبه شده است كه در ايران 300 مدير از 60 سازمان بزرگ در اين مصاحبه شركت داشته اند. عوامل موردبررسي در پروژه گلوب 1 جمع گرايي گروهي: (ترجيح دادن منافع شخصي و گروهي بر منافع عمومي) 2 جمع گرايي نهادي: (ترجيح منافع عمومي بر منافع شخصي و گروهي و خانوادگي) 3 شكاف قدرت: (توقع و انتظار افراد براي توزيع قدرت) 4 صراحت گفتار و رفتار: (گفتار و رفتار قاطع و جسورانه و آمادگي براي رويارويي) 5 دوري از ابهام: (اعتقاد بر اجراي نظم و قانون براي كاهش ابهام درباره آينده) 6 مهرباني: (حمايت و پشتيباني از افراد مهربان صادق و قدردان) 7 تساوي جنسي: (كاهش تمايز و عدم تساوي بين حقوق زن و مرد) 8 كارآمدي در عملكرد: (تشويق افراد براي بهبود عملكرد خود بوسيله گروه يا جمع) 9 آينده گرايي: (برنامه ريزي و سرمايهگذاري براي آينده)
دكتر بني اسدي افزود «آندره زيگفريد» در كتاب روح ملتها خصوصيت فرهنگي كشورها را كه ازآن جمله: واقع بيني لاتيني انضباط آلماني هوشمندي و ابتكار فرانسوي سرسختي انگليسي صوفي منشي روسي بالندگي آمريكايي و درنهايت سازگاري ايراني است ذكر مي نمايد. براساس يافته هاي پروژه گلوب درباره فرهنگ ايراني در مقايسه با ساير كشورها بزرگترين فاصله شكاف قدرت است كه بايستي در وضعيت مطلوب 80/2 باشد ولي در وضع موجود 43/5 برآورد شده است. براساس نتايج يك مدل نظري براي ايران پيشنهاد شده است كه نقش مشاوران مديريت در اصلاح فرهنگ سازماني و رفتار مديران و فرهنگ جامعه در آن افزايش يابد. در بخشي ديگر از اين همايش آقاي دكتر آذرهوش در ارتباط با ضرورت حمايت دولت از ظرفيتسازي در صنعت مشاوره مديريت سخنراني كردند. ايشان ضمن معرفي شبكه حمايتي بنگاههاي كسب و كار گفتند: عناصر نظام مديريت شامل انتشارات مشاوره نهادهاي دانشگاهي پژوهش و آموزش و مديريت عملي است كه در كشورمان رشد نامتوازني داشته اند. اما سير تحول در بازار مشاوره مديريت جهان از سال 1980 تا 1994 داراي رشد بوده است اگرچه چند سالي از رشد آن كاسته شد اما دوباره رشد آن تا امروز ادامه داشته است. براساس گزارش فيكو در سال 2003 مشاوره مديريت اروپا در سال 1994 درآمدي معادل 11 ميليارد يورو داشته كه در سال 2003 اين رقم به 5/47 ميليارد يورو رسيده است. تعداد مشاوران در جهان در سال 1994 حدود 95 هزار نفر بوده است كه در سال 2003 به رقم 310 هزار نفر رسيده است. خوشبختانه در ارتباط با تعداد موسسات مشاوره مديريت ما شاهد رشد و توسعه دروني اين موسسات و افزايش آنها بودهايم. دكتر آذرهوش در ادامه افزود درارتباط با رشد مشاوره مي توان گفت كه افزايش ظرفيت به گسترش بازار و گسترش بازار به افزايش ظرفيت وابسته است و سرمايه گذاري و حمايت دولت نقش اساسي خواهد داشت. در ارتباط با رشد صنعت مشاوره مشاهده مي شود كه 3 كشور آلمان فرانسه و انگليس داراي رشدي معادل 33/1 درصد در سال 2003 بوده اند درحالي كه كشورهاي بلوك شرق سابق (روماني اسلوني حدود 5/13 درصد روسيه 60 درصد بقيه اروپاي شرقي حدود 14 درصد) رشد داشته اند. اما وضعيت ايران به اين صورت است كه تعداد موسسات مشاوره حدود 636 واحد است و تعداد مشاوران بدون درنظر گرفتن خدمات تكنولوژي اطلاعات حدود 4500 نفر مي باشند. درآمدزايي سرانه مشاوران در ايران حدود 12 02 ميليون تومان سالانه برآورد مي شود كه تخمين بازار كنوني مشاوره كشور در حدود 90 ميليارد تومان (100 ميليون دلار) و با درنظرگرفتن خدمات تكنولوژي اطلاعات حدود 200 ميليون دلار مي شود. اين درآمد نسبت به توليد ناخالص ملي (با خدمات تكنولوژي اطلاعات) حدود 13/0 درصد است كه با درنظر گرفتن تراكم جغرافيايي 0/57 (سه چهارم) از موسسات درتهران مستقر هستند. وي معتقد است اگر بخواهيم زمينه هاي خدمات مشاوره را در ايران و اروپا مقايسه نماييم مشاوران در ايران در 5 زمينه كيفيت غالبا" ايزو حدود 38 درصد عارضه يابي بنگاهها حدود 27 درصد سيستم ها و استراتژي 18 درصد آموزشهاي توسعه كارآفريني منابع انساني 12 درصد مطالعات امكان پذيري سرمايه گذاري 5 درصد به اراي ه خدمت مي پردازند كه در اروپا در 5 زمينه خدمات استراتژي شركت مديريت عمليات مديريت منابع انساني فناوري اطلاعات خدمات برون سپاري و حدود 24 شاخه ديگر فعاليت مي كنند كه نشان دهنده تنوع محصولات و خدمات در مشاوره اروپايي است. ايشان زمينه هاي دست نخورده در زمينه مشاوره در ايران را به قرار زير دانستند: - مديريت فرايند و مهندسي مجدد سازمان (BPR) - ساختار هولدينگها: بنگاههاي بزرگ - استراتژي رقابتي و استراتژي بنگاههاي مادر
- ارزيابي عملكرد بنگاه: مانند ارزيابي متوازن (BSC) - استراتژي تكنولوژي اطلاعات STRATEGY) (IT - مديريت زنجيره تامين و مديريت روابط با مشتريان (CRM) - شيوه هاي مشاركت دولت و بخش خصوصي (PPP) - مهندسي مالي طرحهاي بزرگ - هزينه يابي فعاليت (ABC) - اتحاد استراتژيك خريد و ادغام بنگاهها - تا سيس مو سسه مشترك با سرمايه گذاران خارج (JV) - تشكيل و مديريت پيمانكاري عمومي (GC) - برنامه ريزي منابع (ERP) در بنگاههاي متوسط - سازوكارهاي مديريت دانش - طراحي سازمانهاي يادگيرنده و تيزرو (AGILE) - مديريت سرمايه خطرپذير (VCM) - مدل سازي و ارزيابي قابليتهاي جديد مديريت و كارشناسي - خدمات مشاوره براي صنايع كوچك دكتر آذرهوش در ادامه در ارتباط با تغيير محيط سازمانها نسبت به گذشته و اعصار آن چنين گفتند: سازمانها در گذشته و در عصر بهينه سازي دروني تمركز خود را بر خط توليد قرار مي دادند با ورود به عصر مديريت استراتژيك تمركز سازمانها بر كل بنگاه و روابط با محيط بنا نهاده شد و در عصر حاضر عصر كار با شبكه ها تمركز بر كل بنگاه و شبكه است. در اين زمينه اگر بخواهيم كاستي هاي موجود در ايران را نام ببريم بايد بگوييم: 1 ظرفيت كم و بازاركوچك و رشد نيافته مشاوره 2 عقب ماندگي از تحول جهاني در صنعت مشاوره مديريت 3 نيازهاي ارضاءنشده كنوني بنگاههاي صنعتي
4 گرايش به منابع خارجي (نبود برنامهاي براي توسعه داخلي) 5 امكان واگذاري بيشتر بازار به موسسات خارجي با پيوستن به سازمان تجارت جهاني اما ابعاد نظام حمايتي دولت مي تواند به قرار زير باشد: الف- ظرفيت سازي براي اراي ه خدمات حرفه اي مديريت: - ارتقاي سطح كارشناسي و مديريت موسسات خدمات مديريت - تقويت پايگاههاي اطلاعات علمي و فناوري مديريت كشور ب ايجاد ارتباط سازنده و هم افزا ميان موسسات مشاوره دانشگاهها و صنعت: - تقويت ارتباطات درون صنعت مشاوره (تشكلها) - تقويت شبكه ارتباطي صنعت دانشگاه و موسسات خدمات مشاوره - تقويت ارتباطات دروني ميان مشاوره آموزش پژوهش و انتشارات مديريت - ايجاد شبكه اطلاعاتي مديريت در كشور - كمك به دسترسي آسان به خدمات مديريت پ ترويج اعتمادآفريني و بازارگرداني: - اقدامات ترويجي درجهت جلب اعتماد بنگاهها - دخالت دولتها در بازار خدمات مشاوره و براي اين ظرفيت سازي بايد مهارتهاي سطوح مختلف موردتوجه قرار گيرد كه اين سطوح به قرار زير است: 1 سطح كارشناسي: توسعه مهارت در حرفه مشاوره 2 سطح مديريت موسسات: مهارت آفريني در توسعه سازمان 3 سطح تشكلها: مهارت در ايجاد و توسعه تشكلهاي خودگردان با قابليت توسعه درونزا 4 سطح اجتماعي: مهارت در ايجاد سازوكارهاي اعتمادآفرين با جامعه مصرف كننده خدمات مشاوره و كاهش هزينه هاي مبادله در اينجاست كه نقشهاي جديدي براي دانشگاهها معين مي شود كه عبارتند از:
- طرحهاي مشترك تحقيق وتوسعه با بنگاهها - تحقيق و توسعه مستقل و برخورداري از مالكيت دانش فني (IP) - برنامه هاي مشاركت در دانش با بنگاهها KNOWLEDGE) (PARTNERSHIP - شبكه سازي براي انتقال تجربه ميان بنگاهها و ميان بنگاه و دانشگاه BUILDING) (NETWORK - تاسيس بنگاه با استفاده از دانش فني حاصل از پژوهش OFF) (SPIN - واگذاري حق برخورداري از دانش فني LICENSE) (GIVING و در پايان چالشهاي ظرفيت سازي و گسترش بازار خدمات مشاوره مديريت كه توجه به آنها مهم و اساسي است عبارتند از: احساس ضرورت در بنگاهها و مشاوران تا خير در توسعه ظرفيت رشد كمي سريع ريزها و كوچكها كنترل كيفيت و اعتمادسازي بازار و جذب نيرو.در پايان همايش ميزگردي با حضور آقايان دكتر آذرهوش مهندس قانع بصيري دكتر بني اسدي برگزار گرديد كه آقاي مهندس قانع بصيري به تشريح دو نوع فرامين مديريتي پرداختند. به گفته ايشان نوع اول فرامين اجرايي هستند كه مديريت به كاركنان دستور مستقيم ميدهد و امكان بروز خلاقيت از آنها گرفته مي شود. نوع دوم فرامين به مجري فضاي آزاد تصميم گيري مي دهد و بروز خلاقيت ميسر ميشود.وي افزود نظام آموزشي در ايران دو بعدي است. يعني استاد و شاگرد طوري كه استاد درس مي دهد و شاگرد بايستي آن را بياموزد و كمتر تمايل به پرسش و پاسخ وجود دارد. اما در وضع مطلوب نظام آموزشي بايستي سه بعدي باشد. يعني استاد شاگرد و سوژه اي كه موردمطالعه شاگرد قرار ميگيرد و مطالب را براي شاگرد قابل درك و فهم ميكند. در هر كشوري سازمانها داراي يكي از دو هدف توسعه اي و يا رفع عيب هستند كه مشروعيت خود را از آنها مي گيرند. در ايران سازمانهاي اوليه كار خود را درست انجام نداده اند و باعث شده اند كه سازمانهاي ثانويه ايجاد شوند تا كار آنها را انجام دهند كه اين باعث بروز مشكلات شده است. در اين ميزگرد آقاي دكتر آذرهوش نيز اعتقاد داشتند كه رقابت و همياري در خوشه (CLUSTER) بوجود مي آيد و فضاي رقابتي زماني پيش مي آيد كه يك نهاد مشاوره اي قوي وجود داشته باشد و بقيه عناصر با آن همكاري نمايند.