TEKNOLOGI MINYAK DAN LEMAK

dokumen-dokumen yang mirip
Lipid. Kuliah Biokimia ke-4 DEFINISI

Pengertian lipid. Minyak dan air tidak bercampur

Lipid. Dr. Ir. Astuti,, M.P

LIPID. Putri Anjarsari, S.Si., M.Pd

Memiliki bau amis (fish flavor) akibat terbentuknya trimetil amin dari lesitin.

SAINS II (KIMIA) LEMAK OLEH : KADEK DEDI SANTA PUTRA

II. TINJAUAN PUSTAKA. sawit kasar (CPO), sedangkan minyak yang diperoleh dari biji buah disebut

MK BIOKIMIA PANGAN LEMAK DAN MINYAK

Perbedaan minyak dan lemak : didasarkan pada perbedaan titik lelehnya. Pada suhu kamar : - lemak berwujud padat - minyak berwujud cair

Biodiesel Dari Minyak Nabati

BAB I PENDAHULUAN Pengertian Minyak dan Lemak 1.1 TUJUAN PERCOBAAN. Untuk menentukan kadar asam lemak bebas dari suatu minyak / lemak

OUTLINE. Nomenclature/ Tata Nama. Struktur. Klasifikasi

MINYAK DAN LEMAK TITIS SARI K.

sidang tugas akhir kondisi penggorengan terbaik pada proses deep frying Oleh : 1. Septin Ayu Hapsari Arina Nurlaili R

BAB 11 TINJAUAN PUSTAKA. yang jika disentuh dengan ujung-ujung jari akan terasa berlemak. Ciri khusus dari

BAB II TINJAUAN PUSTAKA

UJI LIPID (TES KELARUTAN)

A. Judul Praktikum : Uji Keasaman Minyak (Uji Lipid) B. Tujuan Praktikum : untuk mengetahui sifat Asam dan Basa Minyak. C. Latar Belakang : Lipid

I. TINJAUAN PUSTAKA. nabati berupa Crude Plam Oil (CPO), sangat banyak ditanam dalam perkebunan

B. Struktur Umum dan Tatanama Lemak

BAB II TINJAUAN PUSTAKA

LEMAK. Lemak merupakan salah satu zat gizi yang sangat diperlukan oleh tubuh

A. RUMUS STRUKTUR DAN NAMA LEMAK B. SIFAT-SIFAT LEMAK DAN MINYAK C. FUNGSI DAN PERAN LEMAK DAN MINYAK

BAB I PENDAHULUAN I.1 Latar Belakang

BAB II TINJAUAN PUSTAKA. atau santan dalam sayur-sayuran. Minyak kelapa murni mengandung asam laurat

JENIS LIPID. 1. Lemak / Minyak 2. Lilin 3. Fosfolipid 4 Glikolipid 5 Terpenoid Lipid ( Sterol )

BAB II TINJAUAN PUSTAKA. Lemak merupakan triester asam lemak dengan gliserol. Trigliserida alami

BAB 2 TINJAUAN PUSTAKA. 2.1 Sekilas Sejarah Pabrik Minyak Sawit dan Perkebunan Kelapa Sawit

BAB II TINJAUAN PUSTAKA

BAB II TINJAUAN PUSTAKA. pangan yang digunakan untuk menghasilkan minyak goreng, shortening,

BAB II TINJAUAN PUSTAKA. Sabun adalah senyawa garam dari asam-asam lemak tinggi, seperti

LIPIDA (BAG. DUA) Ir. Niken Astuti, MP. Prodi Peternakan, Fak. Agroindustri, UMB YOGYA

I. PENDAHULUAN. Pasta merupakan produk emulsi minyak dalam air yang tergolong kedalam low fat

Energi dan macronutrient. Catur Saptaning Wilujeng, S.Gz, MPH

TINJAUAN PUSTAKA A. MINYAK SAWIT

Penentuan Bilangan Asam dan Bilangan Penyabunan Sampel Minyak atau Lemak

HASIL DAN PEMBAHASAN A. Penelitian Pendahuluan (Pembuatan Biodiesel)

A. PENETAPAN ANGKA ASAM, ANGKA PENYABUNAN DAN ANGKA IOD B. PENETAPAN KADAR TRIGLISERIDA METODE ENZIMATIK (GPO PAP)

BAB II TINJAUAN PUSTAKA

Gun Gun Gumilar, Zackiyah, Gebi Dwiyanti, Heli Siti HM Jurusan Pendidikan Kimia FPMIPA Universitas Pendidikan Indinesia

IV. HASIL DAN PEMBAHASAN

BAB I PENDAHULUAN BAB I PENDAHULUAN

Uji Kuantitatif Lipida

BAB 2 TINJAUAN PUSTAKA. dengan tiga molekul asam lemak. Di alam,bentuk gliserida yang lain yaitu digliserida

Lemak dan minyak adalah trigliserida atau triasil gliserol, dengan rumus umum : O R' O C

4 HASIL DAN PEMBAHASAN

TINJAUAN PUSTAKA 2.1 SABUN TRANSPARAN

BAB II TINJAUAN PUSTAKA

BAB II TINJAUAN PUSTAKA.

DEFINISI. lipids are those substances which are

BAB I PENDAHULUAN I-1

Bab II Studi Pustaka

TUGAS MAKALAH KIMIA ORGANIK II LEMAK JENUH

I. PENDAHULUAN. energi dan pembentukan jaringan adipose. Lemak merupakan sumber energi

TINJAUAN PUSTAKA. 2.1 Sabun Transparan

I. PENDAHULUAN. Potensi PKO di Indonesia sangat menunjang bagi perkembangan industri kelapa

LAPORAN PENELITIAN PRAKTIKUM KIMIA BAHAN MAKANAN Penentuan Asam Lemak Bebas, Angka Peroksida Suatu Minyak atau Lemak. Oleh : YOZA FITRIADI/A1F007010

BAB I PENDAHULUAN. minyak ikan paus, dan lain-lain (Wikipedia 2013).

PENDAHULUAN TINJAUAN PUSTAKA

I. PENDAHULUAN. mengandung sejumlah mikroba yang bermanfaat, serta memiliki rasa dan bau

LEMAK/LIPID Oleh: Susila Kristianingrum

MINYAK DAN LEMAK TITIS SARI K.

Lemak dan minyak merupakan sumber energi yang efektif dibandingkan dengan karbohidrat dan protein Satu gram lemak atau minyak dapat menghasilkan 9

BAB II TINJAUAN PUSTAKA

BAB II TINJAUAN PUSTAKA. subur di luar daerah asalnya, seperti Malaysia, Indonesia, Thailand dan Papua

Bab IV Hasil dan Pembahasan

LAPORAN PRAKTIKUM IBM I MINYAK dan LEMAK

BAB II TINJAUAN PUSTAKA

PENGARUH TEMPERATUR DAN F/S TERHADAP EKSTRAKSI MINYAK DARI BIJI KEMIRI SISA PENEKANAN MEKANIK

I. PENDAHULUAN. Minyak kelapa sawit merupakan salah satu komoditas pertanian utama dan

BAB II TINJAUAN PUSTAKA

HASIL DAN PEMBAHASAN

II. TINJAUAN PUSTAKA. minyak yang disebut minyak sawit. Minyak sawit terdiri dari dua jenis minyak

1 PENDAHULUAN Latar Belakang

BAB I PENDAHULUAN. (Theobroma cacao) dan biasa digunakan sebagai komponen utama dari coklat

TINJAUAN PUSTAKA. kelapa dapat dimanfaatkan untuk memenuhi kebutuhan manusia. Salah satu bagian

Adelya Desi Kurniawati, STP., M.Sc., MP.

LAMPIRAN A DATA PENGAMATAN. 1. Data Pengamatan Ekstraksi dengan Metode Maserasi. Rendemen (%) 1. Volume Pelarut n-heksana (ml)

LAMPIRAN A DATA PENGAMATAN

BAB II TINJAUAN PUSTAKA

SEPARASI FRAKSI KAYA VITAMIN E DARI BIODIESEL CRUDE PALM OIL (CPO) MENGGUNAKAN DESTILASI MOLEKULER. Hendrix Yulis Setyawan (F )

1. PENDAHULUAN Latar Belakang

PENETRALAN DAN ADSORBSI MINYAK GORENG BEKAS MENJADI MINYAK GORENG LAYAK KONSUMSI

PERBANDINGAN HASIL ANALISIS BEBERAPA PARAMETER MUTU PADA CRUDE PALM OLEIN YANG DIPEROLEH DARI PENCAMPURAN CPO DAN RBD PALM OLEIN TERHADAP TEORETIS

BAB II TINJAUAN PUSTAKA. satu yang termasuk dalam famili palmae. Nama genus Elaeis berasal dari bahasa

BAB II PUSTAKA PENDUKUNG. Ketersediaan energi fosil yang semakin langka menyebabkan prioritas

BAB I PENDAHULUAN I.1 Latar Belakang

REAKSI SAPONIFIKASI PADA LEMAK

BAB IV HASIL DAN PEMBAHASAN

BAB I PENDAHULUAN. untuk hidup bukan hidup untuk makan. Hal ini dimaksudkan agar dapat menjaga

METODE PENELITIAN Kerangka Pemikiran

I PENDAHULUAN. Cokelat adalah olahan yang dihasilkan dari bahan baku yaitu biji dan lemak

BAB 2 TINJAUAN PUSTAKA. produksi modern saat ini didominasi susu sapi. Fermentasi gula susu (laktosa)

BAB I PENDAHULUAN. bahan dasar seperti kelapa sawit, kelapa, kedelai, jagung, dan lain-lain. Meski

BAB IV HASIL DAN PEMBAHASAN

BAB II TINJAUAN PUSTAKA

4 Pembahasan Degumming

Biochemical Analysis Of Free Fatty Acid Levels And Cholesterol Of Coconut Oil Were Made At Biology Education Program Fkip University Siliwangi

Prosiding Penelitian SPeSIA Unisba 2015 ISSN

IV. HASIL DAN PEMBAHASAN

Transkripsi:

TEKNOLOGI MINYAK DAN LEMAK Dr.oec.troph.Ir.Krishna Purnawan Candra, MS DESKRIPSI SINGKAT MATA KULIAH Nama Mata Kuliah: Teknologi Minyak & Lemak Semester / SKS: VI / 3 (2-1) Tujuan mata kuliah ini adalah agar mahasiswa dapat: Merancang serta melakukan ekstraksi dan pemurnian minyak/lemak dari berbagai sumber Menjaga mutu minyak/lemak Membuat produk pangan (emulsifier, lipid termodifikasi) dan non-pangan (kosmetik dan biodiesel) berbasis minyak/lemak Krishna Purnawan Candra 2007

DESKRIPSI SINGKAT MATA KULIAH Cakupan Mata Kuliah: Pengertian Sifat fisiko-kimia Sumber Cara ekstraksi Metode pemurnian Jenis kerusakan Analisis sifat fisiko-kimia Pemanfaatan minyak/lemak sebagai bahan baku industri Krishna Purnawan Candra 2007 DESKRIPSI SINGKAT MATA KULIAH Tugas paper: Kertas A4, maksimal 30 halaman, spasi 1,5, margin (cm) 4 atas, 3 bawah, 4 kiri, dan 4 kanan Draft paper dikumpulkan pada quiz ke-1, dan paper final dikumpulkan pada quiz ke-2 Evaluasi: Praktikum (15 %) Quiz I (15 %), terdiri dari 80 % Quiz + 20 % Paper Quiz II (20 %), terdiri dari 80 % Quiz + 20 % Paper Ujian Akhir Semester (50 %), terdiri dari 80 % Ujian + 20 % Paper Soal quiz dan ujian: pilihan ganda dan essay Pustaka: Ketaren S (2005) Pengantar Minyak dan Lemak Pangan. UIP, Jakarta. Belitz HD, Grosch W (1999) Food Chemistry. Edisi ke-2. Springer Verlag, Berlin. Nawar WW (1996) Lipids dalam Fennema OR. Food Chemistry. Edisi ke-3. Marcel Dekker, New York. Krishna Purnawan Candra 2007

TEKNOLOGI MINYAK DAN LEMAK PENGERTIAN, PENGGOLONGAN, DAN SIFAT FISIKO KIMIA MINYAK/LEMAK PENGERTIAN Minyak dan lemak yang dipelajari pada mata kuliah ini adalah minyak / lemak yang biasa digunakan dalam pangan. Minyak / lemak ini merupakan trigliserida. Trigliserida adalah ester antara asam lemak dan gliserol, yang mempunyai sifat tidak berwarna, tidak berbau dan tidak berasa. Disebut minyak bila pada suhu ruang (25 o C) berbentuk cair, dan disebut lemak bila pada suhu tersebut berbentuk padat. Pada prakteknya minyak / lemak digunakan sebagai media pemanasan (penggorengan). Hasil pemanasan dengan minyak / lemak ini memberikan rasa, bau, dan tekstur yang khas sesuai dengan bahan asal dari minyak/lemak tersebut. Dalam pengertian yang lebih luas minyak/lemak ini disebut lipid

Lipid: adalah senyawa tidak larut dalam air yang dapat diekstrak dari komponen penyusun sel dengan menggunakan pelarut non polar (pelarut hidrokarbon, karbon tetrakhlorida dll.) Jenis lipid Lipid kompleks Fosfolipida Gliserofosfolipida (fosfatidilserin, fosfatidiletanolamin, fosfatidilionositol) Sphingosylphosphatida Alkilfosfokholin Glikolipid Glikoserolipida Glikosphingolipida Lipopolisakarida Steril glikolipid Glikosida dari asam lemak atau alkohol Glikolipida Serebrosida Gangliosida Proteolipid (fatty acylated protein) Jenis lipid: Lipid sederhana Acylgliserol Monogliserida Digliserida Trigliserida Poligliserol ester Asam lemak Hidrokarbon Terpen, geraniol, squalen, limonen, Karotenoid Quinon Vitamin K Phenolic lipid Katekhol, recorcinol, hidroquinon Keton Alkenon Steroid Sterol (kholesterol, stigmasterol, Ergosterol) Vitamin alkohol A, D, E Non polar alkohol (fatty alcohol) Wax Amino alkohol Ceramid, Sphingomielin, Glikolipid Prostanoid dan senyawa sejenis Produk lipoxygenase STRUKTUR KIMIA MINYAK / LEMAK DAN FUNGSINYA a b a = bagian kepala (hidrofilik) b = bagian ekor (hidrofobik) FUNGSI Media pemanasan Emulsifier Emulsifier

PENAMAAN MINYAK/LEMAK Minyak/lemak biasa dinamakan sesuai bentuk fisik, sumber, atau kandungan asam lemak-nya yang dominan. Minyak/lemak dari Kelapa (Cocos nucifera), disebut minyak kelapa atau minyak laurat, termasuk minyak jenuh Kelapa sawit (Elais guines), disebut minyak sawit atau lemak sawit Fraksi cairnya disebut olein (asam lemaknya didominasi oleh asam oleat), termasuk minyak tak jenuh Fraksi padatnya disebut stearin (walaupun asam palmitat lebih dominan), termasuk minyak jenuh Kakao (Theobroma cacao), disebut lemak kakao (cocoa butter) Kacang tanah (Arachis hypogaea), disebut minyak kacang tanah, termasuk minyak tak jenuh Kedelai (Glycine max), disebut minyak kedelai, termasuk minyak tak jenuh Jagung (Zea mays), disebut minyak jagung, termasuk minyak tak jenuh Asam lemak yang umum dijumpai di alam Jumlah karbon [Titik cair ( o C)] Nama trivial Nama sistematik Rumus molekul 4:0 [-7,9] Asam butirat Asam butanoat CH 3 (CH 2 ) 2 COOH 6:0 [-3,9] Asam kaproat Asam heksanoat CH 3 (CH 2 ) 4 COOH 8:0 [16,3] Asam kaprilat Asam oktanoat CH 3 (CH 2 ) 6 COOH 10:0 [31,3] Asam kaprat Asam dekanoat CH 3 (CH 2 ) 8 COOH 12:0 [44,0] Asam laurat Asam dodekanoat CH 3 (CH 2 ) 10 COOH 14:0 [54,4] Asam miristat Asam tetradekanoat CH 3 (CH 2 ) 12 COOH 16:0 [62,9] Asam palmitat Asam heksadekanoat CH 3 (CH 2 ) 14 COOH 16:1 [0,5] Asam palmitoleat Asam heksadekenoat CH 3 (CH 2 ) 14 COOH 18:0 [69,4] Asam stearat Asam oktadekanoat CH 3 (CH 2 ) 16 COOH 18:1 [13,4] Asam oleat Asam 9-oktadekenoat CH 3 (CH 2 ) 7 CH=CH(CH 2 ) 7 COOH 18:1(tr9) [46] Asam elaidat Asam 9-transoktadekenoat 18:2 [-5,0] Asam linoleat Asam 9,12- oktadekadienoat CH 3 (CH 2 ) 7 CH=CH(CH 2 ) 7 COOH tr CH 3 (CH 2 ) 4 CH=CH-CH 2 - CH=CH(CH 2 ) 7 COOH 18:2(tr9, tr12) [28]????????? 18:3 [-11,0] Asam α-linolenat Asam 9,12,15- oktadekatrienoat 18:3 Asam γ-linolenat Asam 6,9,12- oktadekatrienoat CH 3 -CH 2 -CH=CH-CH 2 -CH=CH-CH-CH 2 - CH(CH 2 ) 7 COOH???

Asam lemak yang umum dijumpai di alam Jumlah karbon [Titik cair ( o C)] Nama trivial Nama sistematik Rumus molekul 18:3(9, tr11,????????? tr13) [48] 18:3(tr9, tr11,????????? tr13) [71,5] 18:4(9, 11, 13,????????? 15) [85] 20:0 [75,5] Asam arakhidat Asam eikosanoat CH 3 (CH 2 ) 18 COOH 20:4 [-49,5] Asam arakhidonat Asam 5,8,11,14- eikosatetraenoat 20:5 EPA Asam 5,8,11,14,17- eikosapentaenoat 22:1 [34,7] Asam erukat Asam 13- dokosenoat 22:5 Asam 7,10,13,16,19- dokosapentaenoat 22:6 DHA Asam 4,7,10,13,16,19- dokosaheksaenoat CH 3 (CH 2 ) 4 -CH=CH-CH 2 -CH=CH-CH 2 -CH=CH-CH 2 - CH=CH-(CH 2 ) 3 COOH CH 3 -CH 2 -CH=CH-CH-CH=CH-CH 2 -CH=CH-CH 2 - CH=CH-CH 2 -CH=CH-(CH 2 ) 3 COOH CH 3 (CH 2 ) 7 -CH=CH-(CH 2 ) 11 COOH CH 3 -CH 2 -CH=CH-CH-CH=CH-CH 2 -CH=CH-CH 2 - CH=CH-CH 2 -CH=CH-(CH 2 ) 5 COOH CH 3 -CH-CH=CH-CH 2 -CH=CH-CH 2 -CH=CH-CH 2 - CH=CH-CH 2 -CH=CH-CH 2 -CH=CH-(CH 2 ) 2 COOH Asam lemak yang umum dijumpai di alam Jumlah karbon Nama trivial Nama sistematik Rumus molekul [Titik cair ( o C)] 5:0 [-34,5]?????? 7:0 [-7,5]?????? 9:0 [12,4]?????? 15:0 [52,1]?????? 17:0 [61,3]??????

SIFAT FISIK MINYAK/LEMAK Kadar air Jumlah air yang terdapat dalam minyak/lemak Kotoran (impurities) Kotoran yang terdapat dalam minyak/lemak Warna Warna minyak/lemak dibandingkan dengan gelas yang telah diketahui karakteristiknya Melting point (titik cair (melting point minyak/lemak) Suhu dimana sampel menjadi jernih dan cair, yang diukur dengan metode spesifik Slipping point (titik lunak minyak/lemak) Suhu dimana sampel mulai melunak (soft) Cloud point (titik beku minyak/lemak) Suhu dimana sampel menjadi beku Rancimat Ketahanan minyak/lemak terhadap ketengikan SIFAT KIMIA MINYAK/LEMAK Bilangan asam Jumlah miligram natrium hidroksida yang diperlukan untuk menetralkan asam lemak bebas dari 1 gram sampel Bilangan iod Jumlah centigram iodin yang diserap per gram sampel (% iodin yang diserap), digunakan untuk mengukur kejenuhan minyak/lemak Bilangan peroksida Mili-equivalen peroksida per 1000 gram sampel yang mengoksidasi kalium iodida

SIFAT FISIK MINYAK/LEMAK Kadar gum (Break Test Crude) Jumlah gum dalam minyak/lemak Bentuk minyak atau lemak sangat ditentukan oleh komposisi asam lemak penyusunnya, baik jenis maupun jumlahnya Lemak (padat pada suhu kamar) biasanya didominasi oleh trigliserida yang mengandung asam lemak jenuh berantai panjang. Minyak (cair pada suhu kamar) biasanya didominasi oleh trigliserida yang mengandung asam lemak tak jenuh, dan asam lemak jenuh berantai pendek atau sedang. Titik cair tripalmitin, 1,3-dipalmitin, 1,2-dipalmitin, 1-palmitin, dan 2-palmitin berturut-turut adalah 65,5; 72,5; 64,0; 77,0; 68,5 PERTEMUAN KE-2 PROSPEK INDUSTRI MINYAK/LEMAK SUMBER MINYAK/LEMAK POTENSIAL TUGAS: 1. KLIPING KORAN/MAJALAH TENTANG INDUSTRI MINYAK/LEMAK 2. NEGARA ATAU PROPINSI DI INDONESIA PRODUSEN POTENSIAL MINYAK/LEMAK BESERTA PRODUKSINYA 3 TAHUN TERAKHIR 3. TIGA SUMBER MINYAK/LEMAK POTENSIAL DAN RENDEMENNYA BESERTA KOMPOSISI ASAM LEMAKNYA