PEMAKAIAN BAHASA JAWA MAHASISWA PENUTUR NGAPAK DI LINGKUNGAN FBS UNIVERSITAS NEGERI SEMARANG

dokumen-dokumen yang mirip
TINDAK TUTUR ILOKUSI DALAM WACANA KOLOM PAK RIKAN DI KORAN MINGGUAN DIVA

SINESTESIA PADA TUTURAN MAHASISWA PBSJ FBS UNNES SKRIPSI

SKRIPSI. oleh. Nama. : Elok Wahyuni. : Bahasa dan Sastra Jawa NIM. Program. Jurusan FAKULTAS

BENTUK UJARAN BAHASA JAWA TATARAN FONOLOGI ANAK TUNAGRAHITA TINGKAT BERAT SMP LUAR BIASA NEGERI SEMARANG (KAJIAN PSIKOLINGUISTIK)

KESALAHAN BERBAHASA JAWA PADA PAPAN NAMA PERTOKOAN DI KABUPATEN PEMALANG

ANAFORA GRAMATIKAL DAN LEKSIKAL DALAM NOVEL GARUDA PUTIH KARYA SUPARTO BRATA

ASPEK KONJUNGSI DALAM CERITA BERSAMBUNG (CERBUNG) BASKARA MUNCAR PADA MAJALAH PANJEBAR SEMANGAT

UNIVERSITAS NEGERI SEMARANG

PEMAKAIAN BAHASA JAWA OLEH SANTRI PONDOK PESANTREN HADZIQIYYAH KABUPATEN JEPARA

REFERENSI DALAM WACANA BERBAHASA JAWA DI SURAT KABAR

KEEFEKTIFAN MODEL PEMBELAJARAN TEAM ASSISTED INDIVIDUALIZATION

UNIVERSITAS NEGERI SEMARANG

CERITA RAKYAT KI SONDONG MAJERUK DAN KI SONDONG MAKERTI DALAM PERSPEKTIF GREIMAS

BENTUK DAN MAKNA NAMA-NAMA BANGUNAN POKOK DI KERATON KASUNANAN SURAKARTA SKRIPSI

PEMAKAIAN BAHASA JAWA PADA SUKU BUGIS DALAM INTERAKSI DENGAN WARGA KARIMUNJAWA

NARASI KELISANAN DALAM TRADISI NGLIWETI PARI DESA JURANGJERO REMBANG

SKRIPSI. untuk memperoleh gelar Sarjana Pendidikan. oleh

SKRIPSI Diajukan dalam Rangka Memperoleh Gelar Sarjana Pendidikan

UNIVERSITAS NEGERI SEMARANG

GAYA BAHASA DALAM KUMPULAN CERITA MISTERI JAGADING LELEMBUT PADA MAJALAH DJAKA LODANG TAHUN 2001

VARIASI TEKNIK BERTANYA GURU BAHASA JAWA DALAM PEMBELAJARAN BERBICARA DI SMP SE-KECAMATAN WANGON KABUPATEN BANYUMAS

PEMAKAIAN BAHASA JAWA OLEH SANTRI PONDOK PESANTREN HADZIQIYYAH KABUPATEN JEPARA

PENINGKATAN KETERAMPILAN BERBICARA BAHASA JAWA RAGAM KRAMA

MODEL EVALUASI BERBICARA PEMBELAJARAN BAHASA JAWA SMA BERBASIS INTEGRATIF-KOMUNIKATIF

PENGGUNAAN BAHASA JAWA SISWA SMP NEGERI 1 BATANG

KESALAHAN BERBAHASA TATARAN FRASA DALAM KARANGAN SISWA KELAS VIII SMP NEGERI 30 SEMARANG

KESESUAIAN BUTIR-BUTIR SOAL UJI KOMPETENSI DENGAN INDIKATOR PADA BUKU TEKS KULINA BASA JAWA SMP/MTs TERBITAN INTAN PARIWARA

PENINGKATAN KEMAMPUAN MEMBACA CEPAT DENGAN TEKNIK SKIMMING DAN SCANNING PADA SISWA KELAS XI IPS 1 SMA N 2 REMBANG TAHUN AJARAN 2008/2009

PENGEMBANGAN BUKU PANDUAN MENULIS TEKS DRAMA BERBAHASA JAWA UNTUK MENINGKATKAN KEMAMPUAN EKSPRESI SASTRA PADA SISWA SMA

KESALAHAN BERBAHASA TATARAN DIKSI IBU-IBU PKK DUSUN KWANGEN KABUPATEN PACITAN

SKRIPSI. Untuk Memperoleh Gelar Sarjana Pendidikan. Oleh. : Yani Yuliyanti NIM : : Pendidikan Bahasa dan Sastra Jawa

PENGEMBANGAN MEDIA KARTU SITUASI DALAM PEMBELAJARAN BERBICARA UNTUK SISWA KELAS VII SMP

BAB I PENDAHULUAN. satu ciri pembeda utama antara manusia dengan makhluk hidup lainnya. Selain

PENGGUNAAN BAHASA JAWA ANAK USIA SD DI DESA TANJUNGREJO KECAMATAN BAYAN KABUPATEN PURWOREJO

KELAYAKAN PENYAJIAN MATERI MENULIS PADA BUKU TEKS KULINA BASA JAWA KELAS VII TERBITAN INTAN PARIWARA

PENGEMBANGAN BUKU KOSAKATA TIGA BAHASA SEBAGAI PENUNJANG PEMBELAJARAN BAHASA JAWA DI SMP NEGERI 2 TANJUNG KABUPATEN BREBES SKRIPSI

FAKULTAS BAHASA DAN SENI UNIVERSITAS NEGERI SEMARANG 2011

STRATEGI TUTUR DALAM WACANA HUMOR "APA TUMON" DI MAJALAH PANJEBAR SEMANGAT

PENGGUNAAN BAHASA PROKEM DALAM KOMUNIKASI BAHASA JAWA SISWA SMP N 1 PURBALINGGA

UNIVERSITAS NEGERI SEMARANG

PENGEMBANGAN BUKU WACANA DIALOG TEGAL BERBASIS PENDIDIKAN KARAKTER

BUKU CERITA DAN BONEKA JARI SEBAGAI MEDIA PENGENALAN BAHASA JAWA PADA ANAK USIA PRASEKOLAH DI KOTA TEGAL

FAKULTAS BAHASA DAN SENI UNIVERSITAS NEGERI SEMARANG

Kontraksi Tembung Basa Jawa ing Cecaturan Masyarakat Wilayah Jombang

PENGGUNAAN BAHASA JAWA DALAM TUTURAN MASYARAKAT SOMAGEDE KAJIAN SOSIOLINGISTIK

A. RUMAH PANGGANG PE A. OMAH PANGGANG PE

INTERFERENSI LEKSIKAL BAHASA INDONESIA DALAM BAHASA JAWA PADA TEKS BERITA PAWARTOS JAWI TENGAH DI CAKRA SEMARANG TV SKRIPSI

KISI-KISI PENULISAN SOAL

ARTIKEL SKRIPSI. untuk memperoleh gelar Sarjana Pendidikan

PEMBELAJARAN BAHASA JAWA RAGAM KRAMA PADA MASYARAKAT SAMIN DI DUKUH TAMBAK DESA SUMBER KECAMATAN KRADENAN KABUPATEN BLORA Kajian Psikolinguistik

Variasi Pembelajaran Menyimak Berita di SMP Negeri Kabupaten Kudus

KISI-KISI PENULISAN SOAL

PENGEMBANGAN MODEL EVALUASI MENDENGARKAN WACANA NON-SASTRA PEMBELAJARAN BAHASA JAWA SMA BERBASIS INTEGRATIF KOMUNIKATIF

KESALAHAN BERBAHASA JAWA TATARAN MORFOLOGI PADA KARANGAN SISWA KELAS VIII SMP NEGERI 2 BANTARKAWUNG

PANGEMBANGAN MATERI AJAR TEKS DRAMA MODERN AWUJUD POP-UP BOOK SISWA KLAS IX SMP NEGERI 19 SURABAYA

INTERFERENSI MORFOLOGIS RAGAM NGOKO KE DALAM RAGAM KRAMA PADA TEKS PIDATO BERBAHASA JAWA SISWA KELAS IX SMP NEGERI 2 PATEBON KENDAL

Karangan / Paragraf Eksposisi

BAB II KAJIAN TEORI. A. Tinjauan Tentang Keterampilan Berbicara Bahasa Jawa. kata-kata untuk mengekspresikan, menyatakan, dan menyampaikan

Pengembangan Medhia Explosion Box Tumrap Kawasisan Nulis Teks Geguritan

FAKULTAS BAHASA DAN SENI UNIVERSITAS NEGERI SEMARANG 2011

KAMUS VISUAL BERBAHASA JAWA MENGENAI PERALATAN DAPUR SEBAGAI ALAT PENUNJANG PEMBELAJARAN

VARIASI PEMAKAIAN BAHASA JAWA TENAGA MEDIS RANAH PUSKESMAS DI KECAMATAN WINONG KABUPATEN PATI (KAJIAN SOSIOLINGUISTIK)

Ngundhakake Kawasisan Nulis Ukara Tanduk lan Ukara Tanggap Kanthi Teknik Bursa Kata Siswa Kelas VIII B SMP Negeri 3 Kalidawir Taun Ajaran 2015/ 2016

PENGEMBANGAN BUKU PENGAYAAN CERITA ANAK BERBAHASA JAWA BERBASIS PENDIDIKAN KARAKTER DALAM LINGKUNGAN KELUARGA. Skripsi. oleh

BASA PENYIAR TVRI JAWA TIMUR ING ADICARA CAMPURSARI TAMBANE ATI SKRIPSI. Dening TAUFAN SETYAWAN

FAKULTAS BAHASA DAN SENI UNIVERSITAS NEGERI SEMARANG

IMPLEMENTASI FILM PENDEK BERTEMA PARIBASAN DALAM PEMBELAJARAN MEYIMAK SISWA KELAS VII SMP DIPONEGORO MAJENANG

UNIVERSITAS NEGERI SEMARANG

LELEWANING BASA SAJRONING ANTOLOGI GEGURITAN SALAM SAPAN SAKAGUNUNG GAMPING ANGGITANE NARYATA: Tintingan Stilistika

BAB I PENDAHULUAN. sebagai tingkah laku sosial (social behavior) yang dipakai dalam komunikasi.

PEMILIHAN BAHASA DALAM MASYARAKAT PEDESAAN DI KABUPATEN TEGAL DAN IMPLIKASINYA SEBAGAI ALTERATIF BAHAN AJAR MATA KULIAH SOSIOLINGUISTIK.

REGISTER BLANTIK SAPI ANA ING PASAR KEWAN KECAMATAN PUJON KABUPATEN MALANG. (Tintingan Sosiolinguistik) : Dendang Dewi Wulandari

SERAT PATRAPING NGELMU PANGUKUDAN DALAM KAJIAN STRUKTURALISME TZVETAN TODOROV

FAKULTAS BAHASA DAN SENI UNIVERSITAS NEGERI SEMARANG

PENGEMBANGAN MATERI AJAR MEMBACA PEMAHAMAN BERBASIS PENDIDIKAN KARAKTER UNTUK SISWA SMP KELAS VII DI KABUPATEN PEMALANG SKRIPSI

BAB I PENDAHULUAN. manusia dalam menyampaikan ide, gagasan, atau perasaan kepada orang lain.

MODEL-MODEL PEMBELAJARAN BAHASA JAWA KOMPETENSI MENULIS DALAM RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) GURU SMA NEGERI SE-KABUPATEN KUDUS

PENINGKATAN KETERAMPILAN MENULIS HURUF JAWA DENGAN MENGGUNAKAN MEDIA FLANACARAKA PADA SISWA KELAS IV SDN BABAKAN 01 KECAMATAN KRAMAT KABUPATEN TEGAL

PENGARUH KEBIASAAN MENGGUNAKAN BAHASA JAWA TERHADAP HASIL BELAJAR SISWA SMK PURNAMA 2 BANYUMAS

UNIT KEGIATAN BELAJAR (UKB)

PENINGKATAN KETERAMPILAN BERBICARA BAHASA JAWA DENGAN TEKNIK DUBBING FILM PADA SISWA KELAS VII SMP NEGERI 1 TAMBAK KABUPATEN BANYUMAS

TINDAK TUTUR PENYIAR ING GIYARAN MANGGA TRESNA BUDAYA RADIO MTB FM SURABAYA. Hendra Setiawan ABSTRAK

KEMAMPUAN SISWA KELAS XII SMA NEGERI 1 SLAWI MENULIS ARGUMENTASI BERBAHASA JAWA KRAMA BERDASARKAN ARTIKEL DALAM FACEBOOK

ABSTRAK. Kata Kunci: Simbol, makna, ajaran, semiotik, Serat Suluk Kaga Kridha Sopana.

FAKULTAS BAHASA DAN SENI UNIVERSITAS NEGERI SEMARANG 2011

UNIVERSITAS NEGERI SEMARANG

BAB I PENDAHULUAN. Bahasa dapat digunakan manusia dalam menyampaikan ide, gagasan,

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP)

SRI HAPSARI PURWANTI

PANGANAN TRADHISIONAL KABUPATEN TULUNGAGUNG (Tintingan Folklor)

UNIVERSITAS NEGERI SEMARANG

PEMAKAIAN PARTIKEL BAHASA JAWA DI DESA KARABAN KECAMATAN GABUS KABUPATEN PATI

SAJRONE WAWANCARA LUMANTAR METODHE ROLE PLAYING SISWA KELAS 8A ING SMPN 5 TRENGGALEK

BAB I PENDAHULUAN. Dengan demikian bahasa Jawa juga memiliki dialek yang tidak sedikit. dialek Banyuwangi, dialek Surabaya, dan dialek Jogjakarta.

TINDAK TUTUR ILOKUSI DALAM WACANA KOLOM PAK RIKAN DI KORAN MINGGUAN DIVA

UPAYA NGUNDHAKAKE KAPRIGELAN NGGUNAKAKE BASA KRAMA LUMANTAR NULIS SURAT PRIBADI SISWA KELAS VIIIG SMPN 1 BESUKI TULUNGAGUNG JURNAL SKRIPSI

BAB I PENDAHULUAN A. Latar Belakang Masalah

RAGAM TUTUR SISWA DALAM PEMBELAJARAN BAHASA JAWA DI SMA NEGERI 1 JUWANA TESIS

BAB I PENDAHULUAN. bahasa dipakai dalam interaksi antara dua orang atau lebih dan dapat

Skripsi. Diajukan dalam rangka penyelesaian studi strata I untuk memperoleh gelar Sarjana Pendidikan

Transkripsi:

PEMAKAIAN BAHASA JAWA MAHASISWA PENUTUR NGAPAK DI LINGKUNGAN FBS UNIVERSITAS NEGERI SEMARANG SKRIPSI untuk memperoleh gelar Sarjana Pendidikan oleh Nama : Anggraita Dyah Tantri NIM : 2102407090 Program Sudi Jurusan : Pendidikan Bahasa dan Sastra Jawa : Bahasa dan Sastra Jawa FAKULTAS BAHASA DAN SENI UNIVERSITAS NEGERI SEMARANG 2012 i

ABSTRAK Tantri, Anggraita Dyah. 2011. Pemakaian Bahasa Jawa Mahasiswa Penutur Ngapak di Lingkungan FBS Universitas Negeri Semarang. Skripsi. Jurusan Bahasa dan Sastra Jawa, Fakultas Bahasa dan Seni, Universitas Negeri Semarang. Pembimbing I: Dra. Endang Kurniati, M. Pd. Pembimbing II Nur Fateah, S. Pd., M. A. Kata Kunci: pilihan bahasa Jawa, penutur ngapak. Mahasiswa Unnes berasal dari berbagai daerah. Hal tersebut menyebabkan terjadinya gejala kebahasaan seperti bentuk pemakaian bahasa, alih kode, dan campur kode. Gejala kebahasaan ini dipengaruhi oleh kondisi bilingual atau menguasai dua bahasa. Berdasarkan latar belakang tersebut, maka permasalahan penelitian ini adalah bagaimana wujud pemakaian bahasa Jawa mahasiswa penutur ngapak di lingkungan FBS Universitas Negeri Semarang. Tujuan dari penelitian ini, yaitu mendeskripsi wujud pemakaian bahasa Jawa mahasiswa penutur ngapak di lingkungan FBS Universitas Negeri Semarang. Dalam penelitian ini digunakan pendekatan penelitian teoretis dan metodologis. Secara teoretis, penelitian ini menggunakan pendekatan sosiolinguistik. Secara metodologis, penelitian ini menggunakan pendekatan deskriptif kualitatif. Sumber data penelitian ini adalah mahasiswa penutur ngapak di FBS Unnes. Data penelitian ini berupa tuturan bahasa Jawa yang dipakai mahasiswa penutur ngapak di FBS Unnes. Pengumpulan data dilakukan menggunakan teknik sadap dan cakap. Hasil analisis data yang berupa temuan penelitian disajikan menggunakan metode informal. Hasil penelitian ini, yaitu wujud pemakaian bahasa Jawa penutur ngapak di lingkungan mahasiswa FBS Unnes antara lain tunggal bahasa, alih kode, dan campur kode. Tunggal bahasa yang digunakan oleh mahasiswa penutur ngapak di lingkungan mahasiswa Unnes, yaitu 1) bahasa Jawa dialek Banyumas ragam ngoko lugu, 2) bahasa Jawa dialek Banyumas ragam ngoko alus, 3) bahasa Jawa dialek Banyumas ragam krama lugu, dan 4) bahasa Jawa dialek Semarang ragam krama alus. Alih kode yang ditemukan adalah 1) alih kode bahasa Indonesia ke bahasa Jawa dialek Banyumas ragam ngoko lugu, 2) alih kode bahasa Indonesia ke bahasa Jawa dialek Banyumas ragam ngoko alus, 3) alih kode bahasa Indonesia ke bahasa Jawa dialek Banyumas ragam krama lugu, 4) alih kode bahasa Jawa dialek Banyumas ragam ngoko lugu ke bahasa Jawa dialek Semarang ragam ngoko lugu, 5) alih kode bahasa Jawa dialek Banyumas ragam ngoko alus ke bahasa Jawa dialek Semarang ragam ngoko lugu, 6) alih kode bahasa Jawa dialek Banyumas ragam ngoko lugu ke bahasa Jawa dialek Semarang ragam krama lugu, 7) alih kode bahasa Jawa dialek Semarang ragam ngoko lugu ke bahasa Jawa dialek Banyumas ragam ngoko lugu, 8) alih kode bahasa Jawa dialek Semarang ragam ngoko lugu ke bahasa Jawa dialek Banyumas ragam ngoko alus, 9) alih kode bahasa Jawa dialek Semarang ragam ngoko alus ke bahasa Jawa dialek Banyumas ragam ngoko lugu, dan 10) alih kode bahasa Jawa dialek Semarang ragam krama lugu ke bahasa Jawa dialek Banyumas ragam ngoko lugu. Campur kode yang ditemukan adalah 1) campur kode bahasa Jawa ngoko dialek Banyumas ke dalam bahasa Jawa dialek Semarang ragam ngoko lugu, 2) viii

campur kode bahasa Jawa ngoko dialek Semarang ke dalam bahasa Jawa dialek Banyumas ragam ngoko lugu, 3) campur kode bahasa Indonesia ke dalam bahasa Jawa dialek Banyumas ragam ngoko lugu, dan 4) campur kode bahasa Asing ke dalam bahasa Jawa dialek Banyumas ragam ngoko lugu. Berdasarkan hasil penelitian tersebut, saran yang disampaikan dalam penelitian ini, diharapkan ada penelitian lanjutan yang berkaitan dengan variasi bahasa terutama di daerah masyarakat multilingual. Bagi para peneliti dan pemerhati bahasa, bisa menjadikan penelitian ini sebagai acuan penelitian lanjutan tentang gejala kebahasaan. ix

SARI Tantri, Anggraita Dyah. 2011. Pemakaian Bahasa Jawa Mahasiswa Penutur Ngapak di Lingkungan FBS Universitas Negeri Semarang. Skripsi. Jurusan Bahasa dan Sastra Jawa, Fakultas Bahasa dan Seni, Universitas Negeri Semarang. Pembimbing I: Dra. Endang Kurniati, M. Pd. Pembimbing II Nur Fateah, S. Pd., M. A. Kata Kunci: pemilihan bahasa Jawa, penutur ngapak. Mahasiswa Unnes asale saka maneka dhaerah. Awit saka kahanan iku mujudake gejala kebahasaaan (tunggal bahasa, alih kode lan campur kode). Gejala kebahasaan ing Unnes ndadekake kahanan kang bilingual. Adedhasar kahanan mau, undering panaliten iki, yaiku kepriye wujud panganggone basa Jawa penutur ngapak ing lingkungan mahasiswa FBS Unnes. Ancas panaliten iki kanggo nggambarake wujude pilihan basa Jawa penutur ngapak ing lingkungan mahasiswa Unnes. Panaliten iki mujudake panaliten deskriptif kualitatif lan migunakake pendekatan sosiolinguistik. Data kang dianggo yaiku ukara-ukara saka pacelathon basa Jawa mahasiswa penutur ngapak ing FBS Unnes. Data iku dikumpulake nganggo nganggo teknik sadap lan cakap. Asil saka analisis mau dijlentrehake nganggo metode informal. Saka panaliten iki bisa ditudhuhake, wujud panganggone basa Jawa penutur ngapak ing lingkungan mahasiswa FBS Unnes yaiku; tunggal bahasa, alih kode dan campur kode. Tunggal bahasa kang digunakake mahasiswa penutur ngapak, kaperang dadi papat, 1) basa Jawa dialek Banyumas ragam ngoko lugu, 2) basa Jawa dialek Banyumas ragam ngoko alus, 3) basa Jawa dialek Banyumas ragam krama lugu, dan 4) bahasa Jawa dialek Semarang ragam krama alus. Alih kode kang digunakake, yaiku 1) alih kode basa Indonesia ing basa Jawa dialek Banyumas ragam ngoko lugu, 2) alih kode basa Indonesia ing basa Jawa dialek Banyumas ragam ngoko alus, 3) alih kode basa Indonesia ing basa Jawa dialek Banyumas ragam krama lugu, 4) alih kode basa Jawa dialek Banyumas ragam ngoko lugu ing basa Jawa dialek Semarang ragam ngoko lugu, 5) alih kode basa Jawa dialek Banyumas ragam ngoko alus ing basa Jawa dialek Semarang ragam ngoko lugu, 6) alih kode basa Jawa dialek Banyumas ragam ngoko lugu ing basa Jawa dialek Semarang ragam krama lugu, 7) alih kode basa Jawa dialek Semarang ragam ngoko lugu ing basa Jawa dialek Banyumas ragam ngoko lugu, 8) alih kode basa Jawa dialek Semarang ragam ngoko lugu ing basa Jawa dialek Banyumas ragam ngoko alus, 9) alih kode basa Jawa dialek Semarang ragam ngoko alus ing basa Jawa dialek Banyumas ragam ngoko lugu, lan 10) alih kode basa Jawa dialek Semarang ragam krama lugu ing basa Jawa dialek Banyumas ragam ngoko lugu.campur kode kang digunakake, yaiku 1) campur kode basa Jawa ngoko dialek Banyumas ing sajrone basa Jawa dialek Semarang ragam ngoko lugu, 2) campur kode basa Jawa ngoko dialek Semarang ing sajrone basa Jawa dialek Banyumas ragam ngoko lugu, 3) campur kode basa Indonesia ing sajrone basa Jawa dialek Banyumas ragam ngoko lugu, lan 4) campur kode basa Asing ing sajrone basa Jawa dialek Banyumas ragam ngoko lugu. x

Saka asile panaliten iki, dikarepake ana panaliten bacute kang gegayutan karo variasi basa, utamane ing dhaerah masyarakat multilingual. Tumrap panaliti liya, panaliten iki diajab bisa uga dadi referensi kanggo panaliten sabanjure babagan gejala kebahasaan. xi